1. Pojęcie społeczeństwa wychowującego.
Społeczeństwo wychowujące- to takie, w którym następuje przenikanie szeroko pojmowanej działalności edukacyjnej, społecznej, politycznej i ekonomicznej do wszystkich środowisk, rodzin. Zapewnia każdemu członkowi odpowiednie środki i programy samokształcenia i samowychowania, umożliwiając swobodny ich wybór. Jest to celowy rozwój edukacji ustawicznej. Budowane jest ono na pojęciu grupa społeczna ( to zbiorowość , która ma strukturę dwuczęściową :
1. poczucie odrębności- istnieje poczucie „my” może być chwilowe-studenci lub trwałe- rodzina.
2. treść społeczna to obowiązki wobec grupy → pyt. 6

2. Typy instytucji budujących społeczeństwo wychowujące.
Instytucja wychowania naturalnego- nie należą do instytucji zamierzonych, należą do nich :
rodzina, grupa rówieśnicza. Naturalna równość, na uznanie trzeba sobie zapracować. Grupa rówieśnicza spełnia swoją rolę ze względu na naturalne cechy takie jak:
-Prostota ustroju czyli wewnętrzne nieskomplikowanie,
-Ubóstwo tradycji czyli życie w wymiarze tu i teraz.
Rząd nowych doświadczeń, który jest wyznaczony przez ciekawość.
Instytucja wychowania pośredniego- np. media, które oddziałują na zmysł człowiek, druk, radio i TV, następnie Internet. Wraz z rozwojem mediów i postępem technologicznym pojawiło się zjawisko desensytyzacji. Także państwo, naród, religia i praca.
Instytucja wychowania bezpośredniego- są to szkoły, przedszkola, uniwersytety. Szkoła wprowadza jednostkę w formalną strukturę społeczeństwa oraz kształci ideał człowieka wszechstronnie uzdolnionego.

3. Główne zróżnicowanie między typami instytucji wychowania naturalnego a bezpośredniego.

Wychowanie bezpośrednie- szkoła	Wychowanie naturalne- rodzina, grupa rówieśnicza
oddziaływania zewnętrzne –bezpośrednie oddziaływanie na jednostkę	oddziaływania wewnętrzne - okazywanie respektu dla spontanicznego i naturalnego rozwoju
z góry zaprogramowane dokonywanie zmian w rozwoju jednostki	nie należą do instytucji zamierzonych
wywieranie wpływu głównie przez osoby dorosłe	wychowanie przez rodziców lub rówieśników
powołane do pełnienia funkcji wychowawczych zamierzonych i przemyślanych, z góry ukierunkowana interwencja,	wychowanie to wspomaganie jednostki poprzez oddziaływania pośrednie i nieprzeszkadzanie jej w tym, zwłaszcza gdy nie wymaga interwencji z zewnątrz
Stosowanie określonych metod	rząd nowych doświadczeń, który jest wyznaczony przez ciekawość, prostota i nieskomplikowaność

4. charakterystyka szczególnej roli instytucji wychowania pośredniego we współczesnym świecie.
Instytucja wychowania pośredniego- np. państwo, naród, religia, instytucje kulturowe i media, które oddziałują na zmysł człowieka- radio i TV, następnie Internet. Wraz z rozwojem mediów i postępem technologicznym pojawiło się zjawisko desensytyzacji –zobojętnienia. Media mogą modelować, uczyć nowych zachowań i wspomagać rozwój jednostki lub wręcz przeciwnie-być zagrożeniem.

5. Pojęcie grupy w ujęciu przydatnym dla konstrukcji społeczeństwa wychowującego.
Grupa- to zbiorowość, którą z jednej strony charakteryzuje poczucie odrębności, a z drugiej treść społeczna ( obowiązki , jakie wobec grupy mają jej członkowie). Najważniejsze grupy wychowujące społeczeństwo to:
Grupa państwowa- formalna, działa zgodnie z przepisami, przymusowość- zmusza do realizacji swoich zaleceń.
Grupa narodowa- oparta jest na wspólnocie kultury, wspólnota tradycji, wspólnota historii, wspólny cel.
Grupa religijna- pokazywanie świata transcendecji (sacrum) wyznacza też profanum.
Grupa celowa- praca, zawód człowieka.


6. Obowiązki członka grupy wobec niej- enumeracja i krótka charakterystyka.
Treść społeczna obowiązki jakie wobec grupy mają jej członkowie - 6 obowiązków:
1. Obowiązek uczestnictwa w skupieniu społecznym- spotykanie się, komunikowanie, może być bezpośrednio lub pośrednio przez symbol, np. telefon, oglądanie razem meczu w tv
2. Obowiązek przestrzegania norm- norma –wypowiedź sformułowana w danym języku, która narzuca adresatom pewne obowiązki w pewnych okolicznościach albo zawsze i wszędzie; normy dzielimy na
moralne-10 przykazań, co jest dobre a co nie
obyczajowe- tak się robi lub nie, normy dobrego wychowania;
prawne- normy stanowione przez państwo, państwo może uruchomić przymus, np. więzienie.
Każda grupa społeczna posługuje się różnymi normami; mogą się przenikać lub być odrębne.
3. Obowiązek lojalności wobec grupy- wyznaczana i zabezpieczana już przez instytucje- są zespołem urządzeń, w których wybrani członkowie grup dokonują czynności publicznie i impersonalnie(bezosobowo- bez zwracania uwagi kto jaką czynność wykonuje) dla zaspokojenia potrzeb grupy jako całości np. stypendia.
4. Obowiązek kształtowania kultury materialnej- żeby mieć zasoby materialne, np. dom
5. Obowiązek kształtowania kultury duchowej – literatura daje poczucie bytu w czasie, buduje więź między ludźmi, sztuki piękne – każdy z nas lubi piękno, religia- daje człowiekowi poczucie sensu, nauka – daje silę oporu wobec nacisku grupy
6. Obowiązek rozwoju- grupa dąży do poszerzania, do rozwoju terytorialnego, do rozwoju przez liczebność.

7. Wielkie grupy budujące społeczeństwo wychowujące i ich typy skrajne ???
-gr. państwowa – terroryzm
-gr. narodowa- szowinizm (bezkrytyczne przywiązanie do własnego narodu)
-gr. religijna –sekta
-gr. Zawodowa-bezrobocie/pracoholizm
-sfera funkcjonowania mediów-uczestnictwo w kulturze masowej obniżającej system wartości lub udział w machinie propagandowej, silniejszy dochodzi do władzy kosztem słabszych.

8. Krótka charakterystyka czterech głównych typów teorii, leżących u podstaw widzenia rzeczywistości społecznej w socjologicznych nurtach resocjalizacji
-funkcjonalno-strukturalny –konfliktu –wymiany -interakcyjny

9. Charakterystyka teorii Mertona ze szczególnym uwzględnieniem typów przystosowania
W społeczeństwie prawidłowo funkcjonującym wyznaczone cele kulturowe pozostają w związku ze środkami, dzięki którym te cele można osiągnąć. Natomiast nadmierne akcentowanie celów lub środków może prowadzić do zakłóceń w prawidłowym funkcjonowaniu społeczeństwa, czyli
anomii - załamanie w strukturze kulturowej, gdy istnieje silna rozbieżność pomiędzy normami i celami kulturowymi, a możliwościami (środkami) stworzonymi przez społeczeństwo do postępowania zgodnie z nimi.

Teoria anomii - Wg Mertona zachowania dewiacyjne są „normalną reakcją normalnych ludzi na nienormalne sytuacje”. Są normalnym sposobem adaptacji do struktury społeczno-kulturowej. W jego teorii dwa pojęcia odgrywają kluczową rolę:.
Struktura społeczna -zorganizowany zespół społecznych zależności, w które uwikłani są w różny sposób członkowie społeczeństwa lub grupy
struktura kulturowa –wyznacza cele, do których dążą (nam wyznacza je cywilizacja łacińska)
1. Forma grecka –prawda to zgodność z rzeczywistością i ma charakter absolutny
2. Prawo rzymskie –prawa naturalne(prawo do życia, wolności i własności-własna twórczość) i sprawiedliwość
3. Religia chrześcijańska-potępieni okrucieństwa

Powstało 5 typów adaptacji do sytuacji dysharmonii między strukturą kulturową a społeczną:
-konformizm – to działania skierowane na osiąganie celów poprzez legalne środki i realne możliwości finansowe, zawodowe lub społeczne,
-rytualizm – to rezygnacja lub obniżenie poziomu aspiracji, do których dąży społeczeństwo, co w efekcie likwiduje uczucie frustracji powstałe z niezrealizowanych zamiarów, polega na odrzuceniu celów wyznaczonych przez kulturę przy jednoczesnej akceptacji środków instytucjonalnych, czyli norm postępowania
Powyższe rodzaje nie prowadzą do dewiacji, poniższe trzy mogą wpłynąć na poziom przestępczości:
-innowacja – polega na zaakceptowaniu celów kulturowych z jednoczesnym odrzuceniem właściwych sposobów ich osiągania, osoby takie realizują wartości kulturowe, ale przez nielegalne środki,
-wycofanie się – to odrzucenie celów i środków ich osiągania, jednostki takie należą do społeczeństwa tylko formalnie, negują jego podstawowe wartości i bezproduktywnie obciążają resztę społeczeństwa,
-bunt - to zrezygnowanie z celów i środków przy jednoczesnym dążeniu do wprowadzenia nowych celów kulturowych i nowych norm instytucjonalnych , chcą zupełnie przekształcić system społeczny i realizować jego nową strukturę, określani są jako jednostki wycofane, reformatorskie lub rewolucyjne.
10 . Charakterystyka różnic leżących u podstawy podejścia do dewiacji w teoriach Cohena i Millera.
Teoria kultury warstw niższych MILLERA
Miller mówi, że „standardy warstw niższych nie mogą być rozpatrywane wyłącznie jako odwrotność kultury warstw średnich”. Dewiacja warstw niższych jest po prostu składnikiem szerszej kultury tych warstw. W każdej kulturze można znaleźć ponadto tak zwane CENTRALNE PUNKTY ZAINTERESOWANIA (CPZ) czyli dziedziny i problemy zwracające na siebie szeroką i trwałą uwagę oraz wywołujące duże zaangażowanie emocjonalne (wartości). Miller wyróżnia 6 CPZ warstw niższych:
1.kłopoty- twierdzą, że chcą ich unikać ale tak naprawdę wcale tego nie robią
2.twardość- należy wykazać się siłą fizyczną, męskością, odwagą
3.spryt- umiejętność podejścia i oszukania, cwaniactwo
4. emocje- poszukiwanie podniecających przeżyć, chęć zakosztowania życia
5. przeznaczenie- liczą na szczęśliwe zakończenie, że nie poniosą za to konsekwencji,
6. niezależność- dezaprobata dla wszystkich, występowanie przeciwko instytucjom kontroli społecznej.
W rodzinie klasy niższej występuje niezaspokojenie potrzeb i poszukiwanie sposobu ich zaspokojenia w grupie rówieśniczej. Grupy te charakteryzują się wysokim stopniem solidarności i konformizmu wobec obowiązujących norm. Istotne są dla nich 2 punkty zainteresowań:
-PRZYNALEŻNOŚĆ- można ją uzyskać i utrzymać dzięki podporządkowania ich normom
-STATUS- osiąga się go przez demonstrowanie cech wysoko śród nich cenionych
Przystosowanie się do zasad grupy pociąga za sobą automatycznie zachowania dewiacyjne, naruszanie norm społecznych. Nie starają się oni postępować właściwie- chcą się tylko przystosować do swego środowiska.

Teoria podkultur dewiacyjnych COHENA
Cohen twierdzi, że każda działanie człowieka zmierza do rozwiązania jakiegoś problemu. Zanim jednak to nastąpi jesteśmy w ciągłym stanie napięcia i braku równowagi co stanowi dla nas WYZWANIE. Wszystkie problemy ludzi powstają z kolei i są rozwiązywane w zakresie ich ram odniesienia i sytuacji, w której działają. Rozwiązaniem problemów jest zmiana jednego z czynników, albo obu naraz.
SYTUACJA -świat, w którym żyjemy i miejsce w tym świecie. Na jej postrzeganie wpływają
RAMY ODNIESIENIA-wychowanie, stereotypy, postawy, wartości, interesy, czyli ocena sytuacji w jakiej się znajdujemy, są różne dla różnych ról społecznych, płci, grup wiekowych, klas społecznych.

Grupy odniesienia wywierają na jednostkę dużą presję w kierunku zachowań zgodnych ze standardami grupy, toteż rozwiązania problemów też są jej podporządkowane. Konformizm nagradzany jest akceptacją a dewiacja odrzuceniem. Konformizm stanowi kryterium trafności i zasadności naszych ram odniesienia.
Wyłonienie się nowych form kulturowych dokonuje się w konsekwencji interakcji jednostek o podobnych problemach. Wyróżnia się 2 ISTOTNE ELEMENTY KONCEPCJI KSZTAŁTOWANIA PODKULTUR:
-dochodzenie w toku interakcji do nowych rozwiązań i wykształcenie odmiennych norm i wartości jest zjawiskiem GRUPOWYM
-innowacyjny rezultat wcale nie musi być ZAMIERZONY

11. Charakterystyka i ocena w przydatności w postępowaniu resocjalizacyjnym teorii Sykesa i Matzy.
    TEORIA NEUTRALIZACJI Sykesa (czyt. Sajksa) i Matzy zakłada, że nie istnieją podkultury dewiacyjne. Można jedynie mówić o podkulturach dewiacji/ przestępczości. Operując pojęciem „podkultura dewiacyjna” akcentuje się nadmiernie odrębność wartości i norm zachowania danej klasy w stosunku do kultury dominującej.
    Autorzy wyróżniają 2 SYSTEMY WARTOŚCI POJAWIAJĄCE SIĘ W SPOŁECZEŃSTWIE:

• wartości oficjalne- konformistyczne, związane są z czasem pracy, nauki a także z działalnością polityczną lub społeczną

• wartości podskórne- dewiacyjne, związane są z czasem wolnym od pracy (weekendy, wakacje, święta)

Pojawia się również pojęcie TECHNIK NEUTRALIZACJI, czyli argumentacji służącej usprawiedliwianiu zachowań przestępczych, które trzeba sobie przyswoić i nauczyć się nimi posługiwać. Młodzież popełniające przestępstwa internalizuje w procesie socjalizacji poprawny system wartości i norm, ale wynajduje sposoby usprawiedliwiania postępowania niezgodnego z tym systemem. Działający, nie przeczy w ten sposób, że jego czyn jest naganny, ale wskazuje na okoliczności pozwalające mu na wyłączenie działania zinternalizowanej normy (zneutralizowanie). Taka operacja pozwala mu na uniknięcie poczucia winy związanego z naruszeniem normy a także ponowne popełnienie czynu.




Wyróżnia się:
KWESTIONOWANIE ODPOWIEDZIALNOŚCI- sprawca odwołuje się do niezawinionego przez siebie zbiegu okoliczności, nie dającą mu szans innego zachowania
KWESTIONOWANIE SZKODY- sprawca uważa, że jego działanie bądź nie wyrządziło nikomu krzywdy lub tylko nieistotną, bądź jest sprawą między nim a poszkodowanym i nikogo nie powinno to obchodzić
KWESTIONOWANIE OFIARY- sprawca jest przekonany, że ofiara zasłużyła sobie na takie potraktowanie
POTĘPIANIE POTĘPIAJĄCYCH- sprawca usprawiedliwia się tym, że inni postępują tak samo albo nawet gorzej, np. policja jest przekupna i brutalna, rodzice wyżywają się na swoich dzieciach
POWOŁANIE SIĘ NA WYŻSZE RACJE- sprawca powołuje się na kolizję wartości wymagającą poświęcenia dobra- jego zdaniem- niższej wartości, np. pobił w obronie przyjaciela, ukradł dla zapewnienia bytu rodzinie.

racjonalizacja występuje już po wystąpieniu zachowań dewiacyjnych,
neutralizacja występuje, gdy jednostka przewiduje, że zach. dewiacyjne wystąpi- czyli stara się uprzedzić zdarzenie „usprawiedliwianiem się”, aby potem nie odczuwać wyrzutów sumienia.

12. Teoria kontroli autorstwa T. Hirschi w jej aspekcie resocjalizacyjnym.
Jednostka może dokonywać czynów przestępczych, ponieważ jej więzi z porządkiem konformistycznym zostały w jakiś sposób zerwane. Człowiek jest z natury zły (nawiązanie do Durkheima).
Komponenty więzi jednostki ze społeczeństwem:
1. Przywiązanie- emocjonalne związki jednostki z otoczeniem, która czuje się moralnie zobligowana do przestrzegania norm, które to otoczenie uznaje. Zachowanie sprzeczne z normami społecznymi powstrzymuje jednostkę przed zachowaniem dewiacyjnym. Ludzie wrażliwi na negatywne opinie otoczenia powstrzymują się przed naruszaniem norm.
Ulega osłabieniu w chwili, gdy jednostka przestaje się liczyć z opinią otoczenia- droga do dewiacji jest otwarta. Przywiązanie jest równoznaczne z kontrolą wew.
2. Zaangażowanie- stosowanie się do reguł z obawy przed konsekwencjami ich naruszania- konformizm się opłaca, dewiacja przynosi straty. Błędna ocena sytuacji i brak stosownych informacji mogą doprowadzić do zachowania dewiacyjnego(osoby, które mają mało do stracenia (upośledzone warstwy społ., osoby o niskim statusie). Aspiracje i ambicje sprzyjają konformizmowi, a nie dewiacji.
3. Zaabsorbowanie- jednostka zaabsorbowana działalnością konformistyczną jest związana spotkaniami terminami, godzinami pracy, planami, więc nie ma okazji do zachowań dewiacyjnych. Zajęcie się czymś pożytecznym przeciwdziała zachowaniom dewiacyjnym.
4. Przekonanie- jednostka jest przekonana o konieczności przestrzegania norm społecznych. Im mniej jest przekonana, tym większe jest prawdopodobieństwo naruszania norm.

13. Wizje społeczeństwa w teorii naznaczania społecznego
Stygmatyzacja- uważanie pewnej cechy za inną, gorszą, która wprowadza podział struktury społecznej na kategorię „my-oni”. Stygmatyzacja pojawia się na styku spotkania tzw. normalnych z nienormalnymi i towarzyszy temu stereotyp.
Stereotyp jest niezwykle istotny ponieważ daje ogólną orientacje w świecie. Można powiedzieć, ze chroni nasze bezpieczeństwo. Spotykając nieznajomego, człowiek zadaje sobie pytania czy ten ktoś nie jest zły, niebezpieczny, czy może jakoś zaszkodzić, natomiast stereotyp redukuje osobę do jego cech wiodących. Stereotyp buduje tożsamość społeczną, a ona zakłada, ze nasz partner interakcji będzie „normalny”, niezagrażający, fizycznie sprawny, nie będzie odrażający umysłowo/fizycznie. W kontakcie z osoba oznaczoną stereotypem (np. cygan) nasza reakcja może być pozytywna (jest muzykalny) lub negatywna (to złodziej). Istnieje zdystansowanie do momentu rozstrzygnięcia: pozytywne zaskoczenie (on jest dobry) lub zawód (bo nie myśleliśmy stereotypowo).
Stereotypy destruktywne lub stereotypy destruktywne, są to stygmaty i mogą dotyczyć:
-ułomności ciała (brak nogi/ręki-oczekujemy, ze nadrobią ten brak np. protezą)
-stygmaty plemienne –trudniej je wychwycić, dotyczą cech słabo widocznych, np. rasa, religia, narodowość, ubóstwo
Stereotyp powoduje, że nie staramy się poznać osoby naznaczonej i tworzy się dystans. Stereotyp może przenosić się na potomstwo („dziecko alkoholika”) lub rodzinę („rodzice debila”)







Schemat naznaczenia społecznego (wg wykładów podobno wg Goffmana)-elementy budujące naznaczenie społ.:
1. Wytworzenie się stereotypu dewiacyjnego i uprzedzenia - stanowią sposób porządkowania i oceny rzeczywistości oparty na „wiedzy zapożyczonej”, a więc niepełnej i powierzchownej, powodując selekcjonowanie jednostek, które stanowią potencjalne zagrożenie, stąd nie można ich obdarzyć zaufaniem (np. stereotyp „złego ucznia” skorelowany z jego pochodzeniem lub incydentalnym zachowaniem)
2. Ceremonia degradacji statusu -pozbawienie jednostki jej własnej tożsamości, przez generalizowanie wyizolowanej cechy lub zachowania, które jest społecznie nieakceptowane (pojedyncze zachowanie jednostki generalizuje się na jego osobowość).

3. Retrospektywna interpretacja - jednostka uznana za „złą”, nie ma kontroli nad własną sytuacją, ze względu na niedostateczne kompetencje, nie ma szans na wygranie tego procesu, gdyż nie ma żadnych „kart przetargowych” mogących zmienić jej społeczny wizerunek, co w efekcie kończy się utrwaleniem przekonania „o złych cechach” jednostki napiętnowanej („to jednak jest prawda”).

5. Normalizacja lub autostygmatyzacja stanowią dwie możliwości rozwiązania procesu naznaczania. Normalizacja stanowi podstawę uznaniu prawa do np. popełniania błędów, co wiąże się z dostrzeganiem w jednostce pierwotnie naznaczonej innych właściwości pozytywnych, które pozwalają ją akceptować i ignorować wcześniejszą różnicę.
Autostygmatyzacja jest zaś efektem skutecznego naznaczenia, jednostka identyfikuje się z narzuconym jej piętnem („błędne koło stygmatyzacji”), w sytuacji braku środków mogących zmienić społeczny obraz osoby lub grupy napiętnowanej.

Wg Goffamna powyższy schemat, ukazuje że dewiant jest niewinna ofiarą.
Kitsuse uważa, ze dewianta tworzy reakcja społeczne. Dewiant powstaje poprzez określony sposób reagowania społeczeństwa na nieschematyczne zachowania. W tym aspekcie można powiedzieć, że produkcja dewiantów jest naturalnym mechanizmem społecznym, gdyż stygmatyzacja i stawianie ludzi na marginesie pokazuje granice tego co wolno i czego nie wolno.
Wg Beckera nigdy nie jest tak, aby społeczeństwo mogło obyć się bez dewiantów. Kogo zaś uznamy za dewianta zależy od poziomu rozwoju cywilizacji, każdorazowej „mody” i zmieniających się pojęć w zakresie tego co uchodzi a co nie. Jeżeli pewne zachowania dotąd niewłaściwe stają się normalne, to pojawiają się nowe –potępiane. Zawsze, np. palenie na UAM ;)
Becker stwierdził jednoznacznie, że grupy społeczne kreują dewiację poprzez tworzenie norm, których naruszenie stanowi dewiację, a następnie zastosowanie tych norm do poszczególnych osób i naznaczenie ich jako outsiderów. Tym samym Becker nie twierdził, że zabójstwo lub narkomania nie istniałyby, gdyby nie były tak nazwane, a jedynie to, ze bez owych nadanych z zewnątrz znaczeń nie byłyby tym czym są. W ten sposób naznaczenie danej osoby jako dewianta staje się prognozą samorealizującą. Jednostka uczy się być dewiantem i zaczyna coraz bardziej zamykać się w swojej nowej roli. Rozpoczyna się kariera dewiacyjna, czego ostateczną konsekwencją jest zepchnięcie jednostki do podkultury, na margines społeczny, gdzie outsider znajduje się w towarzystwie jemu podobnych, którzy go nie potępiają i akceptują- powstawanie subkultur dewiacyjnych.

14. Szkoły prawa karnego a teorie kary
15. Charakterystyka poszczególnych teorii kary z uwzględnieniem ich konsekwencji w nurtach resocjalizacji

15. Stanowisko abolicjonistów i rygorystów w aspekcie kary głównej

Kara główna to kara śmierci! Już od czasów Oświecenia jest sprawą sporną. Pierwszy zakwestionował ją włoski filantrop Beccaria; przeciw niemu wystąpił w swej filozofii prawa Kant.
Beccaria: Z kary śmierci nie może być pożytku wobec przykładu barbarzyństwa, jaki daję. […] Zdaje mi się absurdem, by prawo, które potępia i karze zabójstwo, samo miło się go dopuszczać.
Kant: mordował, więc musi umrzeć. Nie ma tu żadnej namiastki dla zadośćuczynienia sprawiedliwości. [Tak musi być], aby każdego spotkało to, na co jego czyny zasługują.

ABOLICJONIŚCI – ci, którzy są za zniesieniem kary głównej; „miłośnicy życia”
RYGORYŚCI – ci, którzy są za zachowaniem kary głównej.
Słychać głównie abolicjonistów, rygoryści przeważnie milczą

• Abolicjoniści uważają teorię retrybucyjną za niegodną uwagi, gdyż jest „prymitywna i barbarzyńska”. Mieszają tu zwykle pojęcie odwetu – inaczej pomsty – z pojęciem zemsty.
  Rygoryści: kara ma być odwetem (sprawiedliwa i proporcjonalna do doznanej krzywdy),
  ale nie zemstą (nie zna granic , jest mściwa)

• Rygoryści- teoria retrybucyjna jest moralnie słuszna, bo tylko ona wiąże ideę kary z poczuciem sprawiedliwości,  trzeba oddać każdemu, co mu się należy – w dobrym i złym (Cyceron).
  Abolicjoniści są za miłosierdziem, na które nie miejsca w systemie prawa, bo nie jest obiektywne.

• ONZ: Zniesienie kary śmierci przyczyni się do podniesienia godności ludzkiej i do postępowego rozwoju praw człowieka
  Życie ludzkie ma wartość:
  Abolicjonista: absolutną, odbieranie komukolwiek życia jest zawsze moralnie niesłuszne.
  Rygorysta: względną, ważny jest porządek moralny i przywrócenie go, gdy został naruszony przestępstwem.
  Człekokształtność nie stanowi kryterium człowieczeństwa-bo gdy życiem człowieka realizuje się antyczłowieczeństwo, wtedy życie staje się antywartością, należy je wiec unicestwić.

• Rygorysta: Śmierć to jeszcze daleko nie najgorsze, co może człowieka spotkać. Kara główna wyprowadza człowieka poza ten świat i gasi wszelką nadzieję.
  Ratzinger: Śmierć to są drzwi, przez które wkracza w nasz świat metafizyka.
  Kara główna to kara metafizyczna, odzwierciedla się w niej otchłań zła, nadaje prawu majestat, a sąd postawiony na pograniczu dwóch światów budzi trwożną cześć.

• Abolicjoniści zaznaczają, że nie można wykluczyć pomyłki sądowej, ale nie potrafią oni wskazać żadnego dobrze udokumentowanego przypadku takiej tragicznej egzekucji.

• Paradoks abolicjonistów: Rośnie przestępczość i nacisk na łagodzenie i humanizacje kary, a tym samym maleje powściągliwość wewnętrzna potencjalnych sprawców.
  Rygoryści: nie potrzeba bezpieczeństwa lecz poczucie sprawiedliwości.

• „nie karać tylko wychowywać” (jakby jedno wykluczało drugie)-to patrzeć przez palce na występek.

16. Cele kary a jej funkcje wg tekstu B. Wolniewicza
Są ogółem trzy teorie kary: retrybucyjna, prewencyjna i korekcyjna. Każda objaśnia jakoś główny cel kary i usprawiedliwia nim fakt i rozmiar zadawanego karą cierpienia.
-Kara retrybucyjna to odwet -zło czynu sprawcy ma być odkupione zadanym mu cierpieniem
-Kara prewencyjna to środek zapobiegawczy- unieszkodliwienie sprawcy i odstraszenie innych, ma ona chronić społeczeństwo na przyszłość od czynów podobnych.
-Kara korekcyjna to zabieg wychowawczy -ma doprowadzić do moralnej poprawy sprawcy i przywrócić go społeczeństwu.

Cel kary to efekt zamierzony, który ma ją moralnie usprawiedliwiać. Polega to na tym, że kara ma też nieść jakieś dobro, które przeważy zło jej cierpienia.
Funkcja kary to wszelkie jej efekty oczekiwane i pożądane.

Cel kary to efekt główny, a funkcje to efekty uboczne.  cel kary jest jeden, funkcji może być wiele.
w/w trzy teorie kary wykluczają się w celu (odwet, odstraszanie lub poprawa – i zawsze tylko jedno), natomiast w funkcji – nie (efektem kary może być jednocześnie to samo).

17. Główne wartości bronione przez prawo w ujęciu przez rygorystów i abolicjonistów
Ocena wartości życia ludzkiego
-abolicjonista powie, że życie ludzkie ma wartość absolutną
-rygorysta powie, że życie ludzkie ma wartość względną

Abolicjonista: odebranie komuś życia jest „zawsze niesłuszne”  to tyle co uznać, że nie ma takiej wartości, w imię której byłoby to właśnie słuszne
Rygorysta: życie nie jest najważniejszym z dóbr, bo są też inne, co najmniej równorzędne. Jednym z nich jest porządek moralny - przywrócenie go, gdy został naruszony przestępstwem. Porządek ten nie jest bowiem dany przez naturę i musi być stale podtrzymywany przeciw stale obecnym, siłom destrukcji i zła.
Człekokształtność nie stanowi kryterium człowieczeństwa. Gdy życiem danego człowieka realizuje się nie człowieczeństwo, tylko antyczłowieczeństwo, jakaś siła demoniczna, wtedy życie to staje się antywartością, czymś czego powinno nie być. Należy je zatem unicestwić – i taki jest właśnie sens kary głównej.
Są czyny, które swą immanentną ohydą przekraczają granice człowieczeństwa. Można zatem stwierdzić
-że dolna granica człowieczeństwa istnieje;
-że granicę tę można przekroczyć;
-że kto ją przekracza, przekreśla swe prawo do życia.

18. Ukazanie głównych źródeł słabości prawa wg tekstu M. Andrzejewskiego

1. Wielość możliwości odczytania prawa jest nieuchronna. Politycy tworzący prawo często już chwilę po uchwaleniu aktu spierają się o treść (sens) tego, co właśnie wspólnie uchwalili.

2. Skomplikowana procedura legislacyjna

• projekt złożony przez rząd, prezydenta, parlamentarzystów lub grupę 100 tys. obywateli trafia najpierw do komisji sejmowych. Tam dochodzi do jego obróbki  ich propozycje podlegają ocenie sejmu i z reguły, po części, zostają zaakceptowane  procedurę kończy prezydent, który rzecz akceptuje lub zgłasza weto.

• uchwalona ustawa najczęściej znacznie odbiega od projektu złożonego w Sejmie

3. Brak stabilności

• aby prawo cieszyło się autorytetem, niezbędna jest także jego stabilność  we Francji do dziś, a więc od ponad 200 lat, obowiązuje Kodeks Napoleona z 1804 roku.

• w Polsce brak jest stabilności prawa (czasu upadku Rzeczypospolitej w XVIII wieku, okres zaborów, dwóch wojen światowych i próba budowy komunizmu)

4. Niezrozumiałe prawo

• ogromna liczba przepisów nie przymnaża wolności obywatelom i nie sprzyja sprawności działania urzędów, a wręcz przeciwnie – generuje rozwój biurokracji oraz korupcji na wielką skalę.

• państwo interweniuje dziś we wszelkie niemal dziedziny życia, to nie współgra z deklarowaną demokratyzacją życia, poszerzeniem zakresu wolności i ochrony praw człowieka.

• prawnikom coraz trudniej nadążyć za zmianami prawa (nie wspominając o zwykłym obywatelu)  do 1980 rok wystarczył jeden niespecjalnie gruby Dziennik Ustaw, obecnie ma on 21 tysięcy stron.

• jakość tworzonego prawa – „prawniczy bubel”; nowelizacja praw, które jeszcze nie weszły w życie

5. Skutek: lekceważenie

• nadprodukcja aktów prawnych daje podstawę do racjonalizowania przez obywateli postawy braku szacunku do przepisów prawnych („łamiąc normę, nie czynię nic złego, to ta norma jest złą regulacją”)

6. Sądy

• immunitet sędziów to patologiczna solidarność środowiska sędziowskiego  zgoda sądu dyscyplinarnego

• niedostosowania sądów do nowej rzeczywistości -przewlekłość sądowych postępowań

• sądy są niewydolne  potrzebne są odpowiednie dla zachowania powagi budynki, sale rozpraw i pokoje do pracy, a także odpowiednia liczba sędziowskich etatów.  odciążenie sędziów od nawału zadań

7. Prokuratura i organa ścigania

• odsuwanie od prowadzenia postępowań zbyt dociekliwych i skutecznych prokuratorów, pozwala to rozciągnąć parasol ochronny nad członkami grupy trzymającej władzę , którzy popadli w tarapaty.

8. Pomoc prawna – korporacje prawnicze

• wprowadzenia limitów na aplikacje

• zamiast zabezpieczać interes społeczny, działają na jego szkodę
  
  
  

19. Pojęcie pomocniczości i jego aspekty historyczne.
Zasada pomocniczości – (subsydialności) organy państwa i struktura polityczna działają na zasadzie pomocniczości, także w resocjalizacji, ma długi rodowód. Pierwsze zasady sformułował Arystoteles, Polis było strukturą specyficzna ze względu na niewolnictwo:

- Państwo i władza są służebne wobec wolności obywatela.

- W państwie władza powinna zadbać o bilans między wystarczalnością a niewystarczalnością w postaci rozsądnej troski o dobro wspólne (politica)

- władze mają obowiązki stawiać warunki dla szczęśliwości obywatela.

Tomasz z Akwinu- XIII w. Człowiek, jako byt autonomiczny, bo stworzony przez Boga. Władza wobec człowieka jest wtórna. Człowiek tylko w niewielkim stopniu jest samowystarczalny, rozwinąć się może tylko w grupach. Dzięki innym rozwijamy się intelektualnie i emocjonalnie, różnorodność grup –aby rozwijać się całościowo. Należy dbać o autonomie grup i chronić różnorodność, która opiera się na Dekalogu, jako wizji świata.

Leon XIII (19 wiek) Państwo zanim zacznie dawać musi stymulować działanie innych.

Pius XI ( 20 wiek) Zasada pomocniczości w dojrzałej formie weszła do kodeksów cywilnych:

„, Co jednostka z własnej inicjatywy i własnymi słowami może zdziałać tego jej nie wolno wydzierać na rzecz społeczeństwa, niesprawiedliwością, szkodą społeczną i zakłócaniem naturalnego porządku jest zabieranie mniejszym i niższym jednostkom, tych zadań, które one mogą zrealizować same a w to miejsce powierzenie ich społecznością większym i wyższym. Każda akcja społeczna ma charakter tylko pomocniczy, ma pomagać członkom organizacji społecznych lub jednostkom a nie niszczyć ich lub wchłaniać.”

20. Główne elementy sprawowania władzy wg Woronieckiego.
Rządzić znaczy prowadzić całość powierzonej sobie gromadki do właściwego jej celu. Rozkazywać to wskazywać poszczególnym jednostkom co powinny lub co wolno im na tej drodze robić. Karcić to wskazywać im w czym pobłądziły lub zawiniły i dawać im możność naprawienia wyrządzonego zła

I. Rządzenie składa się z 2 filarów:

1) cel- umiejętność jego wyartykułowania jest najważniejszą wartością rządzącego. Cel musi być szlachetny tylko wtedy jest w stanie pociągnąć za sobą tłumy, podstawowy cel naszej cywilizacji to miłość rodziny, góruje nad nim cel dobra społeczności lokalnej, dalej dobro wielkiej ojczyzny a nad tym honor i Bóg.

2) cnoty formalne- taka działalność w danej instytucji, by panowała w niej cisza , czystość, regularność, punktualność, sumienność- to zapewnia bezszmerowe funkcjonowanie instytucji - rządzący musi znać, szanować i przestrzegać prawo

*Deformujące czynniki rządzenia:

- osoba na szczycie władzy nadużywa jej,

- zwlekanie, osoba rządząca boi się podejmowania kluczowych wyzwań i decyzji,

- osobą rządząca wysługuje się podwładnymi, sama nie podejmuje decyzji

II. Rozkazywanie:

- to wskazywanie co należy robić

- opiera się o dobrą znajomość prawa, regulaminów, przepisów rządzącego i podwłądnych

- dobre rozkazywanie może zaistnieć tylko wtedy gdy strony wiedzą co do nich należy,

* Zasady rozkazywania

- od mniej zdolnych należy wymagać mniej,

- zdolnych ludzi, nie należy pouczać zbyt szczegółowo,

-tych mniej zdolnych należy natomiast „trzymać za rękę”.

Koncepcja rozkazywania opiera się na precyzyjnym planowaniu, które poprzedza stadium przed-planowe. Konstruktywne Planowanie charakteryzuje:

- wcześniejsza analiza litury , korzystanie z doświadczenia życiowego

- wariantowość- na każdą okoliczność muszą być różne warianty działania,

-wydanie rozkazu- powinno być jasno sformułowane, krótko, grzecznie i stanowczo

*Deformujące czynniki rozkazywania:

-u osoby upajającej się władzą jest to agresja, krzykliwość, terror psychiczny

- u osoby bojącej się władzy jest to nie wydawanie rozkazów, ciągłe wahanie się,

- subiektywne faworyzowanie

- brak asertywności.

III. Karcenie:

- w dzisiejszych czasach najsłabszy element rządzenia,

- wymaga od karającego dobrej znajomości osoby karanej, by kara była dotkliwa i adekwatna,

- karać należy w przypadku: złej woli danej osoby, oraz kiedy dana osoba działa nieumiejętnie,

- wadą w karceniu jest pobłażliwość

- kara ma być zadośćuczynieniem ofierze, w innym przypadku kara jest tylko represją

*Reguły karcenia:

- adekwatność do winy,

- kara winna kasować przewinienie,

- pierwsze karne uwagi powinny być wygłaszane w „4 oczy”,

- do sprawy raz zamkniętej nie powinno się już wracać

*Wady karcenia:

- karanie niesprawiedliwe,

-karanie ciągle tych samych osób,

- ograniczenie się do represji, unikanie zadośćuczynienia,

- nieumiejętność wycofania się z decyzji, które sami postrzegamy jako

jawnie niesprawiedliwe

*Deformujące czynniki karcenia:

- próba złamania człowieka,

- publiczne upokarzanie,

- karanie w gniewie,

- uleganie wpływom,

- brak karania,

- karanie sprawcy bez znajomości jego osoby.

21. Pozytywne i negatywne aspekty umiejętności rządzenia i rozkazywania

Pozytywne aspekty rządzenia
-znajomość prawa, aby było szanowane i przestrzegane
-ład i porządek, atmosfera doniosłości, należyty podział obowiazków
Pozytywne umiejętności rozkazywania
-rozkazy powinny być zgodne z prawem moralnym, Boskim i ludzkim-zyskuje się powagę i autorytet
-przemyślenie rozkazów- umiejętność przewidywania, nieodwoływania umacnia władzę
-dobre wydanie rozkazu- w odpowiednim czasie i jasnej formie
-stanowczość rozkazu i obiektywizm
Niedomagania w rządzeniu:
-nadużywanie i upijanie się władzą –kierowanie się własnymi pomysłami zamiast ustawą, przez co burzy przyjęty porządek i traci zaufanie u podwładnych , którzy okazują posłuszeństwo ze względu na własna karierę
-obawianie się władzy i unikanie odpowiedzialności, wolałby aby nie zawracać mu głowy
nie będzie apelował do podwładnych o podporządkowanie się, sumienność i pracowitość, wprowadzając atmosferę nieładu, nieumiejętności przewidywania i odkładania wszystkiego na ostatnią chwilę
Błędy rozkazywania
-lubowanie się w rozkazywaniu -uważają, że wszystko wiedzą najlepiej i powinni stale wydawać rozkazy, zakazy,
-rozkazywanie w dziedzinie, której jest się niekompetentnym narażone jest na pomyłki, co prowadzi do mniejszego posłuszeństwa podwładnego
- wahanie się i nieumiejętność podjęcia decyzji, a także lekkomyślność i brak zastanowienia -wzbudza to nieufność do roztropności i umiejętności rządzącego
-faworyzowanie, udzielanie lub odmawianie pozwoleń ze względów subiektywnych
-zbyt łatwe udzielanie pozwoleń, nieumiejętność odmówienia lub zarozumiałość i przekorność w mówieniu „nie”- wytwarza atmosferę fałszu i nieufności
-usposobienie gniewliwe-prowadzi do rozmijania się z prawdą, do kłamstwa

21. Warunki konieczne uaktualnienia się mechanizmów pomocniczości

- budowa zaufania do zdolności społecznych podmiotów i ich dbałości o interes ogółu

- założenie, że władzy nie przysługuje z natury rzeczy żadna absolutna kompetencja co do określania i realizacji interesu ogółu, władza powinna być sługa słabszych.

- przyjęcie do wiadomości przez władze i przez cała społeczność, że ludzie mają wole autonomii i inicjatywy (co skutecznie wykluczałoby istnienie państw o systemach totalitarnych lub opiekuńczych)

23.Pozytywny i negatywny aspekt pomocniczości:
Ch. Millon-Delsol charakteryzuje aspekty pomocniczości w następujący sposób:
aspekt pozytywny: misją każdej władzy jest pobudzanie, podtrzymywanie a ostatecznie w razie potrzeby, uzupełnianie wysiłków tych podmiotów, które są niewystarczalne.
Przy czym interwencja państwa (władzy) będzie uznana za pożądaną, tylko wtedy gdy niewydolność struktur niższych zostanie wykazana i tylko w takim zakresie, w jakim jest to konieczne (zgodnie z zasadą proporcjonalności).
aspekt negatywny : władza, a w szczególności państwo nie powinno przeszkadzać osobom lub grupom społecznym w podejmowaniu aktywności lokalnej, inaczej mówiąc w możliwie najpełniejszym używaniu ich energii, wytrwałości dla dokonania dzieł, przez które same się realizują z pożytkiem dla interesu ogólnego, jak i dla interesu własnego regionu, środowiska.

Interpretacja Tkaczyńskiego:
Aspekt negatywny – społeczeństwo nie powinno wykonywać tego, co jednostka może zdziałać dzięki własnej inicjatywie oraz własnymi siłami (wstrzemięźliwość struktur nadrzędnych)
Aspekt pozytywny – zezwala się wyższym poziomom organizacyjnym na podjęcie zadań, którym nie mogą podołać jednostki, a wręcz zobowiązuje się je do wspierania jednostek w ich samodzielności.

K. Deimer i D. Jaufmann postrzegają aspekty pomocniczości następująco:
Aspekt pozytywny polega na tym, że organizacje wysokiego szczebla względnie nadrzędna wspólna instytucja mają wspierać i pomagać jednostkom lub im podporządkowanym wspólnotom w samodzielnych czynnościach.
Aspekt negatywny opiera się na tym, że nadrzędne wspólne instytucje i organizacje powinny przejąć zadania, które przekraczają możliwości i siły jednostek względnie podrzędnych wspólnot, a więc zadania, których nie mogą wykonać.

6