29-09-2012r.
Prof. Hanna Ciążela
Na zaliczenie:
- będą 2 pytania( jedno z książki drugie z wykładów)
- egzamin 1 grudnia
Należy wybrać jedną (całą) książkę:
K. A. Appiah, Kosmopolityzm. Etyka w świecie obcych, Prószyński i Spółka, Warszawa 2008.
E. Black, Wojna przeciwko słabym. Eugenika i amerykańska kampania …, Warszawa 2004.
H. Ciążela, Problemy i dylematy etyki odpowiedzialności globalnej, Warszawa 2006.
N. Chomsky, Zysk ponad ludzi. Neoliberalizm a ład globalny, Warszawa 2000.
N. Chomsky, Hegemonia albo przetrwanie…, Warszawa 2005.
W. Easterly, Brzemię białego człowieka, Warszawa 2008.
L. Verry, J-D. Vincent, Co to jest człowiek, PIW, Warszawa 2003.
M. Gawin, Rasa i nowoczesność, Warszawa 2004.
Gore, Niewygodna prawda, Katowice 2007.
H. Jonas, Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej, Kraków 1996
N. Klein, No Logo, Warszawa 2004.
N. Klein, Doktryna szoku. Jak współczesny kapitalizm wykorzystuje klęski żywiołowe i kryzysy społeczne, Warszawa 2008.
J. Micklethwait, A. Wooldridge, Czas przyszły doskonały. Wyzwania i ukryte obietnice globalizacji, Poznań 2003.
D. Peterson del Mar, Ekologia, Zyska i Spółka, Poznań 2010.
G. Picht, Odwaga utopii, Warszawa 1981.
K. Popowicz, Lamarkizm społeczny a rasizm i eugenika we Francji, Wyd. UW, Warszawa 2009.
J. Rifkin, Koniec pracy, Wyd. Dolnośląskie, Wrocław 2001.
P. Singer, Jeden świat. Etyka globalizacji, Warszawa 2006.
J. Stiglitz, Wizja sprawiedliwej globalizacji, Warszawa 2007.
J. Stiglitz, A. Carlton, Fair trade. Szansa dla wszystkich, Warszawa 2007.
Wallerstein, Koniec świata jaki znamy, Warszawa 2004.
P. Wielgosz, Opium globalizacji, Dialog, Warszawa 2004.
M. Zaremba Bielawski, Higieniści. Z dziejów eugeniki, Wyd. Czarne, Wołowiec 2011.
ETYKA- moralne wzorce postępowania; filozoficzna nauka o moralności; od zawsze jest działem filozofii; na gruncie europejskim narodziła się w V w. p.n.e. w starożytnych Atenach, za ojca etyki uważany jest Sokrates; rola matki to sofiści; przyczynami jej powstania były:
Kryzys greckiej tradycji
Kryzys rządów arystokracji w Atenach
Etyka narodziła się w Atenach ponieważ życie społeczne i zasady postępowania przestały być oczywiste; wiek V był wiekiem demokracji, możliwości rozwoju, robienia kariery na wspólnocie, której dotychczasowe zasady związane z religijnością i obyczajem zostały zawieszone przez ówczesnych nauczycieli i wychowawców; skoro ani prawda ani wartości nie były stałe a wynikające z sytuacji- zaczęto w Atenach pytać co człowieka żyjącego w społeczeństwie obowiązuje: czy jego egoistyczna natura i względne wartości, które dopasują do sytuacji czy norm i wartości stałe, bezwzględne z tej dyskusji, zobiektywizowanej refleksji nad postępowaniem człowieka; etyka cały czas jest poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie dotyczące ludzkiego życia, reguł obowiązujących człowieka, zobowiązań; od narodzin po dzień dzisiejszy można wyróżnić pewne sposoby widzenia człowieka i jego moralnych zobowiązań; w starożytności życie jednostki wiązano ze wspólnotą państwową, w średniowieczu z chrześcijańską; od początków nowożytności do dzisiaj mamy do czynienia z pochodem jednostki, jej wolności i uprawnień; różne etyki jakie się pojawiły powstawały zawsze w nawiązaniu do określonej filozofii; w ramach etyki można dostrzec różnego rodzaju podziały; jednym z nich jest podział na etyki cnót i zasad.
DZIAŁY ETYKI:
Etyka opisowa- nauka ścisła/ szczegółowa; bada i opisuje moralność traktowaną jako fakt społeczny, moralność przeszłą lub aktualną pojedynczego człowieka, grupy zawodowej lub społecznej; stwierdza jaka moralność była i jaka jest
Normatywna- nie stwierdza moralności tylko postuluje pożądaną moralność, nie jest nauką w sensie ścisłym bo nie opisuje tego co jest tylko to co być powinno; w jej ramach wyróżniamy z jednej strony wielkie uniwersalne systemy etyczne, które stworzyli filozofowie począwszy od Platona i Arystotelesa- z drugiej strony etyki szczegółowe nakierowane na określony aspekt ludzkiego życia lub problemy życiowe; wyróżniamy etyki:
życia gospodarczego
polityki
społeczna
globalizacji
globalnej odpowiedzialności
bioetyka
ekoetyka
etyki zawodowe( lekarska, nauczycielska itp.)
Metaetyka- nauka o etyce- czym jest? Co jest jej przedmiotem? Jakie są jej narzędzia? Metaetyka była, jest i zawsze pozostanie ludzką praktyką; towarzyszyła człowiekowi zawsze, ma ją każdy niezależnie od tego czy jest dobry czy zły, etyka jest zawsze zobiektywizowaną ludzką praktyką; moralność zawsze jest związana z naszym subiektywnym odbiorem świata- a więc z tym jak rozumiemy świat, co uważamy za fundamentalne
ETYKI:
Cnót- powstały w starożytności i średniowieczu; ogólna koncepcja wychowania do ogólnego dobra; człowiek ukształtowany w dzieciństwie jest w stanie tych wartości bronić, np. etyka Platona, Augustyna, Tomasza
Zasad- od przełomu XVI-XVII w do dzisiaj; zbiory norm moralnych, kodeksy etyczne będące zbiorem norm, których człowiek powinien przestrzegać; np. etyki: Hobbsa, Roussoe, Kanta do wszystkich współczesnych
Społeczne- dobro wspólnoty dominuje nad dobrem jednostkowym np. etyka Hobbsa czy Platona
Indywidualistyczna- dobro jednostki nad dobrem wspólnoty np. epikureizm, stoicyzm, utylitaryzm współczesny
Autonomiczne- autonomia moralna podmiotu, fakt, że człowiek jako przedmiot moralny jest niezależny, samowystarczalny w swoich moralnych wyborach; jest sam dla siebie moralnym prawodawcą np. etyka Kanta czy utylitarystyczna
Heteronomiczne- zakłada się, że człowiek nie może być autonomiczny w swych wyborach, źródło norm moralnych jest poza człowiekiem; takim moralnych prawodawcą jest Bóg- władca; np. etyka Augustyna, Tomasza po dzisiejszy personalizm katolicki; stwórcą jest Bóg; człowiek ma wolną wolę i chce zmierzać ku dobru najwyższemu; sam jednak dobra czynić nie może bo jest obciążony grzechem pierworodnym dlatego tylko Bóg może pokierować człowiekiem; człowiek może czynić dobro jeśli Bóg tego chce i obdarzy go łaską a depozytariuszem łaski bożej jest kościół
ETKA ARYSTOTELESA- w jej świetle młodego człowieka wychowuje się do cnót i wartości zgodnie z zasadą złotego środka, a więc będących cnotami wypośrodkowanymi między skrajnościami tj. hojność( środek między rozrzutnością a skąpstwem); wychowanie poprzez przyzwyczajanie tak trwałe by człowiek jako jednostka był szczęśliwy i aby wszyscy byli z nim szczęśliwi
ETYKA HOBBSA- wyszedł z założenia, że człowiek ma egoistyczną naturę, które stanowiłyby dla niego zagrożenie w stanie przedspołecznym ponieważ jako skrajny egoista by posiąść potrafił napaść i obrabować człowieka; człowiek musiał założyć życie społeczne i państwowe tym samym oddał część wolności na rzecz władcy a zasady i normy jakimi powinien się kierować to te, które zapewniają bezkonfliktowe życie społeczne.
ETYKA PLATONA- zwany Arystotelesem; prekursor chrześcijaństwa i krytych demokracji ateńskiej, uczeń Sokratesa, patriota ateński, zaproponował filozofię będącą wyrazem głębokiego zaangażowania politycznego; idea idealnego państwa i trójdzielnej duszy; człowiek rodzi się z określoną duszą zdolną do określonej cnoty, którą powinien rozwijać; ludzie różnią się komponentem duszy: jeśli rodzą się z pożądliwą to mogą być rzemieślnikami, impulsywna- wojownik, rozumna- władza; najważniejsze jest dobro wspólnoty, by państwo było silne i nie przeżywał klęsk; życie powinno być nakierowane na wzorce; te wzorce znają filozofowie i władcy, którzy powinni kierować całym społeczeństwem, człowiek żyje właściwie moralnie jeśli rozwija się w cnocie, do której się urodził i pomnaża dobro wspólnoty.
FILOZOFIA- nauka inna niż szczegółowe, zwana często dziedziną ogólnych rozważań, podejmująca najogólniejszą refleksję nad światem przyrodniczym i społecznym oraz człowiekiem- jego miejscem na świecie i stosunkiem poznawczym wobec świata; narodziła się na przełomie VI i VII w p.n.e. w greckich koloniach u zachodnich wybrzeży Azji Mniejszej; pierwszym filozofem był Tales z Miletu a obok niego Anaksymander, Anaksymenes i Heraklit; była to tzw. filozofia przyrody; narodziła się w obliczu greckiej tradycji; przed jej narodzinami Grecy wyjaśniali świat poprzez magię a później przez religię.
CNOTA- w rozumieniu etyki to zaleta, wartość, dyspozycje, umiejętność duchowego doskonalenia się i czynienia dobra dla drugiego człowieka; pojawia się wtedy gdy człowiek jest w stanie przestrzegać obowiązujących norm ale czyni dobro dla ludzi nie wynikające z jego roli w rodzinie czy roli zawodowej; pojawia się wraz z narodzinami etyki i oznacza taka lub inną wartość wokół której skupia się życie społeczne; w świecie mówimy o cnocie w odniesieniu do pojedynczego człowieka a nie całej wspólnoty; zasady i normy moralne funkcjonują w etyce i moralności jako zakazy i nakazy a czasem zalecenia, którymi powinniśmy się kierować; generalnie w etyce najpierw są normy a później cnoty; najpierw człowiek przestrzega norm a jeśli się okazuje kimś kto jest w stanie wyjść poza obowiązujące go normy i czynić coś pożytecznego dla społeczności w sensie lokalnej czy globalnej;
EPIKUREIZM- indywidualizm; Epikur uważał, że tym z czym należy wiązać człowieka jest porządek kosmiczny, przyrodniczy; człowiek powinien żyć zgodnie z naturą, wszystko co społeczne jest nietrwałe i ryzykowne dlatego człowiek powinien osadzić się w kosmosie; porządek materialistyczny i mistyczny; z atomów jest ludzkie ciało, żyje się tylko raz; życie jest krótkie a po życiu nie ma nic; człowiek powinien układać jednostkowe życie ceniąc je jako najwyższą wartość i przyjemność, którą mógł dopełniać realizacją swoich potrzeb ale w sposób ostrożny nie przyzwyczajając się do luksusów, które są niepotrzebne by żyć szczęśliwie; robienie kariery jest ryzykiem bo majątek można stracić dlatego należy układać sobie jednostkowe życie ciesząc się tym, że się żyje; epikureizm nazywany jest hedonizmem bardzo umiarkowanym gdyż dosłowne odczytanie pojęcia epikureizm pozwala twierdzić że jest to filozofia wycofywania się z życia i unikanie ryzyka.
ETYKA KANTA- człowiek jest rozumny i jeśli wypracuje w sobie dobrą wolę- chęć wypełniania obowiązków to wchodzi na grunt moralny; 3 warunki: moralność, ludzka wolność, rozumność i dobra wola; człowiek sam dla siebie jest prawodawcą moralnym, jest wolny i rozumny; drogowskazem powinny być imperatywy:
- kategoryczny- jeden bezwzględny nakaz np. „ Postępuj tak by zasady Twojego postępowania stały się prawem powszechnym”;
- hipotetyczny- np. „Jeśli chcesz by Cię szanowali to postępuj tak byś na ten szacunek zasłużył”
13-10-2012r.
NURTY ETYCZNE XX w.:
Personalizm katolicki
Egzystencjalizm
Kom unitaryzm
Utylitaryzm
Nurty te powstawały w tradycyjnym rozumieniu zadań etyki czyli dostrzeganie zobowiązań jednostki wobec jej najbliższego ludzkiego otoczenia a jej czyny i ich konsekwencje jako mające miejsce Ti i teraz wtedy gdy człowiek żyje i działań dokonuje.
Personalizm katolicki- wyrósł z renesansu etyki religijnej jaki zaczął się od początku XIX w. oraz powrotu na łono kościoła tomizmu. Trzecią istotną przyczyną jego narodzin była potrzeba odniesienia się kościoła do życia społecznego a przede wszystkim gospodarczego rozwoju kapitalizmu i wynikających z niego konsekwencji. U jego narodzin leżały działania papieża Leona XIII stojącego na czele kościoła u schyłku XIX w. który to papież ogłosił encyklikę min. „Rerum Novarum Rzeczy Nowe” w której wyraził stosunek kościoła wobec rozwoju kapitalizmu twierdząc, że niezależnie od tego kim człowiek jest w społeczeństwie to obowiązuje go zasada miłości bliźniego; znana dzisiaj jest pod takimi nazwami jak zasada paterializmu( opiekuńczość; jeśli katolik jest szefem to swojego pracownika traktuje jak syna, a jeśli pracownik to katolik to swojego szefa traktuje jak ojca) i zasada subsydiarności( pomocniczość; u podstaw leżą działania UE; w świetle jej zasad podstawowym prawem, które każdego katolika obowiązuje to prawo naturalne, które stworzył Św. Augustyn, który głosił, że Bóg stworzył świat, człowieka i nadał mu prawa stałe/ odwieczne/naturalne bo przecież Żydzi posługiwali się tymi prawami, bo przecież Bóg jedynie przypomniał t prawa poprzez Mojżesza na Górze Synaj-Dekalog); zgodnie z prawem naturalnym są np. prawo własności , rodzina, wspólnota wyznaniowa; dlatego zadaniem każdej władzy jest wspieranie rodziny/ wspólnoty; Encyklika „Rerum Novarum” i „ Eterni Patris”, w której Leon XIII przywrócił poczesne miejsce Św. Tomaszowi w kościele, leży u podstaw społecznej nauki kościoła w ramach której w XX w. narodził się neotomizm, z którego wyrósł personalizm katolicki; Mounier był symbolem bardzo odważnego sposobu uprawiania personalizmu bo zakwestionował kapitalizm oparty na pracy i kapitale jako właściwe warunki dla rozwoju człowieka, który według niego jest z jednej strony jednostką a z drugiej osobą jako jednostka podlegająca determinacji społeczno- przyrodniczej; jako osoba wolna jest od tych determinacji jednak w wyniku swojej jednostkowej natury ulega różnym alienacjom, spośród których podkreśla alienację narcyza( zapatrzenie się w samego siebie) i Herkulesa( zapatrzenie się w dobra materialne); człowiek jako jednostka jest wyobcowany, osamotniony, nieszczęśliwy; dzięki temu, że jest osobą potrafi to osamotnienie przełamać poprzez dialog z innymi ludźmi; dialog jest tym głębszy im głębsza miłość do drugiego człowieka towarzyszy temu dialogowi; dialog i miłość do innych to droga do wspólnoty, w której człowiek jest z innymi ludźmi w autentycznych relacjach; żył i tworzył w I Polowie XX wieku; personalizm był drogą torowania tej idei, która jest obecna dziś w kościele- idea ekumenizmu jak również utorował grunt pod życie wspólnotowe wokół kościoła.
Egzystencjalizm- narodził się na początku XX w. ale jego rozkwit miał miejsce na przełomie lat ’50 i ’60; to XX wieczna filozofia bytu ludzkiego, w świetle której człowiek żyje osamotniony w świecie, w którym nie działają żadne zasady, gdzie nie można liczyć na kogoś, jest samotny ale wolny pomimo, że inni ludzie to piekło; jako jednostka zmuszona do dokonywania wyborów; dokonując wyborów człowiek dystansuje się od absurdu świata, w którym żyje a nawet go humanizuje; ideałem człowieka jest bohater; człowiekiem w świetle egzystencjalizmu może stać się ten kto potrafi dokonywać właściwych wyborów ale by ich dokonać w takim świecie to trzeba być bohaterem; był wyrazem niemożności wspólnego działania jednostek, w którym żyje; natomiast lata ’60 przyniosły nowe wydarzenia; tę perspektywę zmieniły działania hipisów oraz protesty studenckie jakie miały miejsce w 1968r. zwane rewoltą studencką; działalność hipisów i protesty studentów okazały się na tyle ważne skutecznie, że dowiodły iż działania jednostki są możliwe i mają sens; wobec tego na gruncie etyki przełomu lat ’60 i ’70 pojawiają się nurty konstruktywne pokazujące człowiekowi zobowiązania do działania i ich sens; polskim przykładem jest etyka społeczna przełomu lat ’60-70 Karola Wojtyły, który w swoich książkach pisał o powołaniu i powinnościach człowieka, o zobowiązaniu do czynu poprzez który można się rozwinąć i sprowadzić jako Syn Boży.
Hipisi- kontrkultura studencka lat ’60 i przełomu ;60-70 XX w. głosili kontr wartości sprzeczne z tymi, które uznawane były w społeczeństwie w jakim wówczas żyli; najistotniejsze to idee pacyfistyczne, wolności oraz działania praktyczne polegające na inicjowaniu protestów przeciwko decyzjom władz tj. decyzja o wojnie w Wietnamie
Komunitaryzm- przedstawicielem A. Mac Intyre; w Polsce znane są jego prace:” Krótka historia etyki”, „Dziedzictwo cnoty”; W „Dziedzictwie cnoty” wykłada swoje idee; twierdzi, że człowiek żyjący w XX wieku jest jak samotny atom; ludzie są rozproszeni, życie społeczne jest zatomizowane, każdy żyje dla siebie natomiast Ci żyjący oddzielnie stanowią społeczeństwo; to społeczeństwo jest chore; w jego ramach wyróżnia 3 grupy społeczne:
Biurokratyczni menagerowie- ludzie, którzy odnieśli sukces w biznesie
Esteci- Ci którzy odnieśli sukces w kulturze popularnej masowej
Terapeuci- Ci, do których jako specjaliści udają się ze swoimi problemami menagerowie i esteci
Poza tymi trzema grupami żyje cała reszta społeczeństwa, która ma swojego terapeutę- telewizję i jej terapeutycznych programów; telewidzowie oglądając je odreagowują ale w wyniku kontaktu z taką ofertą człowiek przestaje myśleć, zadawać sobie pytania, żyje z dnia na dzień; jeśli ludzie stanowiący społeczeństwo mają żyć w zdrowym społeczeństwie to należy odbudować zdrowe/ autentyczne relacje międzyludzkie co należy zacząć od wychowania dzieci i młodzieży do umiejętności dostrzegania zła i przeciwstawiania się złu; widzi taką szansę w powrocie do etyki cnót Arystotelesa i jej adaptacji na potrzeby wspólnoty społeczeństwa; sądzi, że należy odbudować autentyczne życie wspólnotowe, gdyż tylko to może odrodzić współczesne społeczeństwo żyjące w postindrustialnej erze;
Utylitaryzm- początki na przełomie XVIII- XIXw. A do jego ojców teoretyków należeli J.S.Mill oraz J. Bentham; w XIXw. Funkcjonował na gruncie akademickim/ teoretycznym jako opozycja wobec poszukiwań w wieku XVIII i XIX natury ludzkiej zgodnie z którą postulowano etykę normatywną; wedle utylitaryzmu nie ważne jest jaki człowiek jest z natury, ważny jest rachunek największego szczęścia dużej ilości ludzi; współcześnie funkcjonuje jako zmarginalizowany nurt etyczny ale bardzo rozpowszechniona świecka etyka normatywna; utylitaryzm funkcjonuje dzisiaj jako filozofia życia powszechni przyjmowana w tych krajach gdzie nie dominuje etyka religijna; a te kraje to: Ameryka Pn, Europa Zachodnia, kraje Europy Pd i Wschodniej w tym Polska; jako etyka konkurencyjna wobec Dekalogu ; według utylitaryzmu człowiek jest wolny i jeśli jest dorosły społecznie i zdrowy psychicznie oraz nie narusza dobra innego człowieka to w swoich moralnych wyborach jest całkowicie automatyczny tzn. że sam określa sens swojego życia, co jest jego szczęściem i normy moralne, którym się kieruje; utylitaryzm zwany jest etyką łatwych wyborów, współczesnym hedonizmem co jest dużym uproszczeniem bo trzeba stwierdzić, że realizacja etyki utylitaryzmu jest trudniejsza niż może się wydawać; człowiek jest w zgodzie z tą etyką jeśli potrafi być dobrym synem, ojcem, sąsiadem itp.; a jednocześnie potrafi samodzielnie realizować swoje powinności etyczne i za nie odpowiadać; wymienione wyżej nurty to podejścia, które zakładały dwie stałe:
Stała natura, środowisko przyrodnicze
Stała natura ludzka rozumiana jako stała konstruktywna cecha człowieka decydująca o tym, że jest kimś innym niż inne żywe stworzenia; cechy odróżniające nas od innych żywych istot to świadomość, możliwość dokonywania rozróżnień moralnych pomiędzy dobrem i złem;
Wiek XX postawił przed ludzkością nowe zadania i problemy; przyniósł wydarzenia jak doświadczenie Auschwitz i Hieroszimy doświadczenia ludobójstwa, badania nad ludźmi w Auschwitz będące wyrazem praktyk eugenicznych III Rzeszy; z drugiej strony XX wiek przyniósł doświadczenie Hiroszimy i Nagasaki czyli użycie po raz pierwszy bomby atomowej w sierpniu 1945r. będące wyrazem nowych możliwości człowieka i wynikającej z niej nieobliczalnych dalekosiężnych konsekwencji dla środowiska naturalnego, w którym żyjemy; po tych dwóch doświadczeniach w latach ’60 XXwieku rodzi się etyka globalna, która narodziła się na gruncie niemieckim; twórcą jest Georg Pich w latach ’60 a kontynuatorem Hans Jonas w latach ’70;
Współczesne nurty w etyce rozumianej jako tej, która zawiesza stałość natury ludzkiej i stałość środowiska naturalnego traktując je jako wartość etyczną do różnego rodzaju odmiany etyki globalnej bądź etyki globalnej odpowiedzialności, z pośród których należy wymienić współczesną bioetykę i ekoetykę; obie są nurtami we współczesnej etyce stosowanej;
Bioetyka- grec. Bios- życie, etos- obyczaj;
Ekoetyka- grac. Oikos- dom/ gospodarstwo, etos- obyczaj;
Problemami jakimi zajmują się bioetyce są w szczególności eutanazja i eugenika; w Polsce dużym zainteresowaniem cieszy się aborcja; w bioetyce światowej: eugenika i eutanazja.
Eutanazja- grec. Eutanashia- dobra śmierć, w PL łagodna śmierć
Eutanazja- aktualny problem dla współczesnego społeczeństwa z dwóch powodów:
Starzenie się społeczeństw w krajach wysokorozwiniętych i bogatych, wśród nas jest coraz więcej starych, dla których brak nie tylko środków ale i czasu
Rozwój współczesny medycyny, możliwość przedłużania życia, Co powoduje pytanie o sens tego przedłużania w szczególności gdy człowiek żyje i nie ma możliwości dotychczasowej samorealizacji jakości życia
Wydaje się mieć jednoznaczne rozstrzygnięcie jeśli przyjmuje się wyraźną perspektywę fundamentalne założenie dotyczące rozumienia świata człowieka i ludzkiego życia.
Jeśli przyjmujemy perspektywę świętości życia to w sposób oczywisty nie ma w niej miejsca na eutanazję. Jeśli natomiast przyjmujemy perspektywę wolności i kości życia to to Co zdaje się mieścić również wola człowieka Co do końca jego życia. Więc fundamentalne założenia z jednej strony odwołuje się do Boga z drugiej do wolności jednostki. Jednostki sugerują jednoznaczne rozstrzygnięcie. Problem komplikuje się przyjżeć się szczegółom, do których należy choćby podział eutanazji na:
- dobrowolna- ma miejsce, gdy wola osoby, której ona dotyczy potwierdzona przez lekarzy i psychologów
- niedobrowolna- gdy o jej podejściu decydują lekarze lub rodzina
- bierna- gdy następuje odstąpienie od dalszego leczenia, odlączenie od aparatury
- czynna- gdy podaje się środek przyspieszający koniec życia
O eutanazji mowa jest, gdy na etapie wykonania lub podejmowania decyzji w grę wchodzi drugi człowiek. Dlatego pytanie o eutanazję jest pytaniem o współczesnego człowieka, z jednej strony o granicę jego wolności z drugiej o zakres odpowiedzialności drugiego człowieka o cudze życie. Eutanazja nie jest oczywista ani z jednej ani z drugiej strony( świętości i wolności człowieka)
Jeśli mamy na uwadze wolność to zawsze pojawia się pytanie czy drugi człowiek nie przekracza granicy, której przekroczyć nie wolno. Jeśli ze świętości życia to okazuje się, że dzisiaj nawet najbardziej ortodoksyjny katolik staje przed problemem prawa do swojej własnej śmierci. To dylematy pokazuje dziś szeroka literatura przedmiotu autorów świeckich ale i duchowych. O tym, że eutanazja jest zjawiskiem wielowymiarowym, gdzie trudno o jednoznaczne stanowisko jednej i drugiej stronie można się np. przekonać biorąc pod uwagę nową XX wieczną harwardzką definicję śmierci. Przez wieki uważano, że człowiek umiera, gdy ustaje praca serca, od schyłku lat ’60 XX w. obumarcie pnia mózgu uważa się za jednoznaczne ze śmiercią, aczkolwiek, że dziś wiemy że ludzie w śpiączce coś czują. Innym dowodem na to, że eutanazja nie jest łatwa do rozstrzygnięcia jest stanowisko kościoła. Jeśli mamy do czynienia z tzw. Terapia uporczywą to można jej zaprzestać- zgoda na bierną eutanazję. Brak jej legalizacji prowadzi do zobojętnienia na ludzkie cierpienie. Z cała pewnością to to, że nie można jej zlekceważyć.
Eugenika- grec. Eugenes- rasowy, dobrego pochodzenia, dziedzina podejmująca problemy szukania metod polepszania człowieka, doskonalenia ludzkości, pojęcie wprowadził Francis Galton.
Eugenika dzieli się na:
- negatywną- dzialania mające na celu zapobieganie rodzeniu się dzieci słabych i chorych
- pozytywną- działania polepszające cechy dziedziczne
- autorytarną- ma miejsce, gdy o podjęciu działań eugenicznych decyduje państwo i obowiązujące w nim prawo
- liberalną- ma miejsce, gdy o podjęciu działań decydują rodzice
Te podziały mogą się na siebie nakładać.
Galton prowadząc badania nad dziedziczeniem talentu proponował wspieranie tych rodziców którzy gwarantowali porządane społecznie potomstwo. Prowadził badania i ogłaszał ich wyniki na przełomie lat ’60 i ;70 XIX w. w sytuacji gdy w 1853 Artur de Gobinau ogłosił teorię ras, Karol Darwin w 1859 teorie ewolucji.
17-11-2012r,
Eugenika została wprowadzona przez Brytyjczyka Francisco Galtona w latach 90. W kontekście nauk biologicznych badań człowieka z różnych perspektyw. Ogłosił wynik swoich badań o eugenice w 1853, a A. de Gobineau w 1859.
Gobineau twierdził, że ludzie rodzą się z różnym potencjałem biologicznym, ten decyduje, o tym jacy są w życiu społecznym i tak potencjał rasowy francuskiej arystokracji był wyższy niż francuskiego mieszczaństwa. Wobec różnych dynamicznych ruchów społecznych, jakie miały miejsce w wieku XIX, warstwy wyższe były zaniepokojone utratą własnego statusu quo. Wobec tego ludzie w życiu politycznym, kulturowym, społecznym Europy toczyła się dyskusja na temat zagrożenia kultury europejskiej degeneracji (degres) w wyniku obniżania potencjału rasowego warstw wyższych.
Galton postulował eugenikę pozytywną, twierdził, że należy wspierać tych rodziców, te rodziny, które mogą zapewnić zdrowe pożądane społecznie potomstwo. Sam Galton zajmował się eugeniką prowadząc badania nad dziedziczeniem talentów, jego postulat eugeniki pozytywnej nie znalazł kontynuacji. Od początku XX wieku w Ameryce północnej, głownie w St. Zje., a następnie w krajach europejskich (Skandynawia i III Rzesz) realizowano eugenikę negatywną autorytarną w poszczególnych stanach St. Zje. Dokonywano zapisów w prawie zezwalających na eugenikę negatywną. Prawnicy socjalni przeprowadzali badania w rodzinach pytając się o choroby, które powtarzały się w kolejnych pokoleniach tej rodziny. Eugenicy amerykańscy informacje o ewentualnych osobach, których należy poddać eugenice uzyskiwali również od dyrektorów szpitali, placówek opieki, szkół, często stereotypy i uprzedzenia decydowały o zamknięciu danej osoby w miejscu odosobnienia, bądź poddaniu jej sterylizacji. Eugenice podlegali ludzie dorośli, młodzież a nawet dzieci.
Eugenika i eugenicy I połowy XX wieku krytykowani byli z perspektywy nauki, ponieważ, powoływali się w swych decyzjach na dziedziczenie, którego w zasada wówczas nie znano.
1953 DNA – struktura odkryta przez Cricka i Watsona od tego momentu rozwój genetyki i wiedza o dziedziczeniu uległa zmianie. W roku 2000 Winkler odkrył genom ludzki, w 2001- publikacja Winklera i opis.
Aktualnie współczesna nauka i genetyka dysponują ogromną wiedzą na temat genów i dziedziczenia z nimi związanego.
Eugenika I połowy XX wieku została zdyskredytowana poprzez badania na ludziach, które prowadzono w III Rzeszy, a których wręcz negatywnym symbolem jest doktor Josef Mengele, badania na ludziach, a szczególnie bliźniakach w Auschwitz.
Pojęcie eugeniki nabrało tak pejoratywnego znaczenia, że przestano go używać. Współcześnie mamy do czynienia z realizacją eugeniki negatywnej liberalnej oraz jak uważają badacze stojący na gruncie nauk przyrodniczych i medycznych, ludzkość stoi przed perspektywą eugeniki liberalnej pozytywnej.
Wyrazem pierwsze negatywnej liberalnej jest możliwość realna wykonania badań prenatalnych i podjęcia decyzji przez rodziców, bądź matkę w sytuacji wiedzy o obciążeniu genetycznym dziecka.
Wyrazem eugeniki liberalnej pozytywnej jest perspektywa możliwości modyfikacji genetycznej potomstwa.
Ekoetyka – (oikos)- dom, gospodarstwo, (etos) obyczaj.
Ekoetyka podejmuje problemy ingerencji człowieka w naturę rozumianą jako środowisko naturalne, takie jak kwestie zanieczyszczenia środowiska, zakwaszenie oceanów, erozja gleb, wyczerpywanie zasobów naturalnych, deficyt wody pitnej w świecie, dziura ozonowa, smog, emisja gazów cieplarnianych, ocieplenie bądź oziminie klimatu.
Na gruncie współczesnej etyki i filozofii, środowisko naturalne traktowane jest jako wartość etyczna od XX wieku. Promotorem tego podejścia był niemiecki filozof teolog, pedagog G. Picht „Odwaga utopii” oraz niemiecki filozof H. Jonas autor „Zasady odpowiedzialności”.
Picht stworzył pojęcie odpowiedzialności globalnej, a za nim etyki odpowiedzialności globalnej. Żyjemy w świecie, w którym mamy wspólne problemy globalne, takie jak: zanieczyszczenie środowiska, zagrożenie bombą atomową, głód w świecie.
Wg, Pichta inaczej należy rozumieć odpowiedzialność, wg. ………………., człowiek jest odpowiedzialny, gdy jest wolny, świadomy i ma możliwości podjęcia wyboru. Wg. Pichta ludzką odpowiedzialność konstytuuje nie nasza wolność i świadomość ale nasz świat, w którym żyjemy. Jeśli chcemy zatrzymać i utrzymać warunki dla ludzkiego życia na ziemi dla przyszłych pokoleń, to należy dokonać rozumnego namysłu nad nauką i jej konsekwencjami oraz miejscem i odpowiedzialnością każdego z nas. Przez wiele wieków uważano, że rozwojowi nauki i techniki, nowym wynalazkom i odkryciom towarzyszy swoiste panaceum na negatywne skutki tych wynalazków i odkryć.
W wieku XX okazało się, że tak nie jest, że nieodpowiedzialna jest naukowcom, a skutki rozwoju nauki i techniki dają człowiekowi moc w wyniku, której sami ludzie (ci którzy tworzą i ci którzy z niej korzystają) skutków negatywnych, dalekosiężnych dla środowiska, w którym żyją.
Wg. Pichta uczony w laboratorium i każdy z nas odpowiada za świat, w którym żyje, by mógł odpowiadać powinien zdobywać kompetencje, czyli powinien zdobywać wiedzę na temat świata, w którym żyje i chcieć tak działać, by konsekwencje tej działalności nie były obciążające dla przyszłych pokoleń.
Wg. Jonasa człowiek jest wyrazem najwyższego, najdoskonalszego rozwoju ewolucyjnego, to dzięki ewolucji jest tym kim jest, potrafi rozróżniać dobro od zła, dokonywać odpowiednich wyborów, by ochronić świat, w którym żyje, powinien stosować zasady strachu heurystyki, czyli powstrzymywać się od działań niszczących środowisko, lepiej mniej robić, niż więcej co źle wpływałoby na środowisko.
O tym, że środowisko naturalne jest zagrożone zaczęto dyskutować w świecie lat 90, również na różnych forach i płaszczyznach np. politycznym. Podmiotem, który podjął tematykę ochrony środowiska była u schyłku lat 60 organizacja stanów zjednoczonych.
W maju 1969 opublikowano raport „ Człowiek i jego środowisko” zwany potencjalnie raportem U.Thanta. Raport U. Thanta był pierwszym w świecie tekstem symbolizującym globalną świadomość globalnych problemów. Poprzez ten raport ONZ zainicjował ochronę środowiska naturalnego w świecie zapowiadając konferencję w Sztokholmie w 1982r.
U schyłku lat 60 stwierdzono, że środowisko naturalne jest w takim stanie, że należy o nie dbać i je chronić, ponieważ, tylko w ten sposób można zapewnić przyszłym pokoleniom porównywalne warunki dla ludzkiego życia na ziemi.
Obok ONZ problematykę ochrony środowiska naturalnego jak też tzw. Problematykę globalną zajął się powstały w 1968r. Klub Rzymski. Międzynarodowa nieformalna organizacja naukowców, biznesmenów i polityków, niedziałających wtedy już w polityce. Założonego przez członka korporacji Fiata Włocha A. Peccei i Brytyjczyka chemika A. Kinga. Klub Rzymski działał dwutorowo, zamawiał raporty o stanie świata oraz nawiązywał kontakty z politykami rozumiejących potrzebę podejmowania problemów globalnych. Najbardziej znanym raportem dla Klubu Rzymskiego to raport Meadowsów (kobieta i mężczyzna, później zostali małżeństwem) pod tytułem „Granice wzrostu” 1972r., w Polsce ukazał się w 1973r., uważany za kontrowersyjny, W tym raporcie będącym wynikiem symulacji komputerowej dokonanej na pięciu czynnikach rozwoju świata: liczba ludności w świecie, inwestycje, zanieczyszczenie środowiska, zasoby nieodnawialne i żywność. Autorzy stwierdzili, że zagrożenie wynikające z wyczerpania się zasobów naturalnych jest realne.
Wiek surowców naturalnych wystarczy na kilkadziesiąt lat. Wobec tego główne zagrożenie dla rozwoju świata tkwi w przeludnieniu i nadmiernej industrializacji, powodujących wyczerpanie zasobów i zanieczyszczenie środowiska. Raport ten nawiązywał do ogłoszonego w 1798r. przez Th. Malthusa (duchowny anglikański) prawa ludności. To wykładowca, który głosił, że w innym tempie następuje przyrost demograficzny, a w innym żywność. Ludzie rodzą się w postępie geometrycznym, a żywność arytmetycznym to oznacza, że jest zawsze więcej ludzi niż potrzebnej dla niej żywności, a to wiąże się z nieustającymi w świecie wojnami, konfliktami, niepokojami.
Raport Rzymski „Uczyć się bez granic, jak zawrzeć lukę ludzką”, trzeci z kolei ważny raport, nazywany raportem Botkina. Raport o stanie edukacji w świecie. Wg. tego raportu edukacja nie przygotowuje absolwenta, by ten rozumiał świat, w którym żyje. Między tym co absolwent szkoły otrzymuje w formie wiedzy i umiejętności, a tym co go otacza w świecie jest luką ludzką. Absolwent szkoły mając wiedzę i umiejętności nie potrafi rozumieć procesów i zjawisk, w których uczestniczy.
Raport Thanta otworzył w świecie ekorozwój czyli szeroko zakrojoną edukację ekologiczną, a więc kółka ekologiczne w szkołach, olimpiady, konkursy oraz działania praktyczne takie jak sprzątanie świata. ONZ jako podmiot polityczny mający siłę sprawczą w świecie od końca wojny do lat 80 włącznie, obligował szefów państw na rzecz ochrony środowiska, co spotykało się z protestem krajów trzeciego świata, w których przywódcy nie mogli wybierać pomiędzy ochroną zdrowia i ochroną środowiska naturalnego, dlatego 1904-1907 – ONZ komisji do spraw środowiska i rozwoju pod kierunkiem norweski G.H. Brundtland wypracowała nową formułę zwaną formułą rozwoju zrównoważonego, ta formuła ujawniła się w raporcie „Nasza wspólna przyszłość” z 1987r. zwana raportem Brundtland, formuła rozwoju zrównoważonego to ogólna idea polityczna sprowadzająca się do twierdzenia, że rozwój zrównoważony powinien brać pod uwagę trzy aspekty: równomierny rozwój gospodarczy, ochronę środowiska naturalnego i towarzyszące temu podejmowanie problemów społecznych w świecie, takich jak: głód, analfabetyzm, bieda. Rozwój zrównoważony zapisany jest w konstytucji 1997r. naszego państwa, ma swoje miejsce w szkolnych podręcznikach np. do biologii w trzeciej klasie liceum. Rozwój zrównoważony (1987) spotkał się z pozytywnym odbiorem świata polityki, kultury, pierwszym odzewem był zorganizowany 1992r., w Rio de Janerio pierwszy szczyt ziemi, wówczas ogólna formuła rozwoju zrównoważonego została przekształcona w praktyczny globalny program działań, agenda 21. W latach 90 podjęto szereg działań chroniących środowisko w różnych krajach tę dekadę symbolizuje podpisany w Kioto protokół 1997r. o ograniczeniu gazów cieplarnianych. W 2002r. odbył się drugi szczyt ziemi w Johannesburgu, był on jednak wyrazem braku wspólnego języka i niezrozumienia dla wspólnych problemów, przed którymi stoi ludzkość. Problemy globalne zostały zdominowane przez interesy partykularne uczestników szczytu.
Idea rozwoju zrównoważonego została … jako formuła utopijna. Na pierwszym miejscu postawiono własny interes z każdego z tych krajów.
Choć stanowisko St. Zje. O tej zmianie wobec idei rozwoju zrównoważonego zadecydowały nowe mechanizmy jakie ujawniły się w świecie, na przełomie lat 80 i 90 XX w. te nowe mechanizmy znane są pod ogólną formułą globalizacji.
Globalizacja to umiędzynarodowienie i liberalizacja życia gospodarczego czyniące to życie żywiołowym i ponadnarodowym, w taki sposób, że życie gospodarcze dominuje wszystkie aspekty życia politycznego, społecznego i kulturalnego.
Globalizacja to jakość współczesnego świata od roku 1989 do dzisiaj. Globalizacja ma przede wszystkim wymiar ekonomiczny jest podstawą swobodnie przepływający kapitał i swobodny handel. Kapitał którego nigdzie nie można go zatrzymać.
O takiej intensyfikacji stosunków społecznych o jakiej pisze Gidens, takiej że wydarzenia społeczne dotykają lokalnych i odwrotnie możemy mówić od ok 20lat, gdy w wyniku pracy światowych instytucji z jednej strony, a z drugiej upadku byłych państw socjalistycznych nastąpił proces likwidacji barier granicznych dla inwestowania i handlu, do instytucji które przygotowały grunt dla takich możliwości inwestowania i handlu należy: Bank Światowy 1944, Międzynarodowy Fundusz Narodowy 1944 oraz Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu działający od 1947-1948, przekształcony w 1994 w światową organizację handlu.
Globalizacja wielkich podmiotów transnarodowych korporacji nakierunkowanych na maksymalizację. Inwestowanie tam go gdzie tanie surowce i siła robocza, restrukturyzacją zatrudnienia czyli ograniczanie miejsc pracy, poprzez obniżanie płac pracowniczych, tworzenie niestabilnych i nisko opłacanych miejsc pracy. Globalizacja jest problemem współczesnej etyki dlatego że miała być procesem wyrównywanie szans a stała się korzystna dla mniejszości, a większość jej uczestników nie tylko nie przynosi zapowiadanych korzyści ale i płaci własnym życiem i życiem własnych dzieci za życie mniejszości. Obrazem tego są zjawiska towarzyszące globalizacji np. perspektywa społeczeństwa 1/5 czyli zapotrzebowanie na 1/5 ludzi będących w wieku produkcyjnym co ma wystarczyć dla utrzymania gospodarki światowej w której jest mniej przemysłu, a więcej usług co oznacza mniej miejsc pracy niż dotychczas. Zjawiskiem jakie towarzyszy globalizacji jest unikanie zatrudnienia na czas nieokreślony, w miejsce tego zatrudnienia na czas określony, umowy zlecenie, umowy o dzieło, bądź korzystanie świadczenia pracy przez dotychczasowego pracownika, który stał się samodzielnym podmiotem gospodarczym, w ten sposób firma zwalnia się z opłat na rzecz świadczeń obowiązku odprowadzania środków na emerytury i renty pracowników. Unikanie płacenia podatków przez bogatych co skutkuje brakiem pieniędzy, środków na politykę społeczną i edukacyjna państwa.
Nowi biedni czyli ludzie będący zatrudnieni otrzymują tak niskie płace, żyjący w związku z tym na pograniczu ubóstwa.
Zwiększanie się rzeszy ludzi wypadających z rynku pracy niepowracający na ten rynek, utrzymujących się z socjalnych bądź tzw. szarej strefy.(praca na czarno)
Spadek płac większość pracowników przy jednoczesnym wzroście płac, niektórych specjalistów, prezesów.
Z globalizacją wiąże się upadek państwa opiekuńczego, zarówno byłego socjalistycznego i byłego kapitalistycznego. W przypadku Polski nie wtrąca się w życie obywateli (etatystyczne), ale jednocześnie tak, że nie podejmują wielu dotychczasowych badań i tak np. praca nie jest prawem ale wolnością. Państwo nie musi zapewnić nam pracy, zadaniem państwa jest jedynie podejmowanie mniej lub bardziej skutecznej walki z bezrobociem.
Z globalizacją związane jest jak się uważa zmiany demograficzne, wzrost ludzi starszych, nie tylko w wyniku dłuższej przeciętnej życia ale niskiego bądź ujemnego przyrostu naturalnego. Inne zjawiska to: zanik klasy średniej, która zasila szeregi ubożejącej części społeczeństwa, polaryzacja społeczeństwa na biednych i bogatych, bogatych zamykających się na biednych. Kryzys ekonomiczny na świecie u podłoża których leży kapitał . Konsekwencje to również wzrost niepokoju, terroryzmu jako skutku podziału świata na biednych i bogatych.
Zanik kultury wysokiej na masową to nadmierna konsumpcja na świecie obciążająca środowisko.
Jedynym podmiotem podejmującym protest wobec negatywnych skutków globalizacji są alterglobaliści ruch nieznany, którym się w mediach nas straszy.