ANALIZA PORÓWNAWCZA ROZPORZĄDZENIA O ARCHIWACH PAŃSTWOWYCH I PRAC NAD ARCHIWLIAMI I DEKRETU O ARCHIWUM PAŃSTWOWYM

Obydwa dekrety powstały na przestrzeni 30 lat jednak w różnych ustrojach politycznych. Dotyczyły one przepisów związanych ze strukturą organizacyjną archiwów a także bezpośrednio z zadaniami jakie miały spełniać archiwa.

1. DEKRET O ORGANIZACJI ARCHIWÓW PAŃSTWOWYCH I OPIECE NAD ARCHIWALIAMI Z DNIA 7 LUTEGO 1919 ROKU

Dekret z 1919 roku powstał po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Jest to dokument obszerny. Składa się z 10 rozdziałów, które obejmują 46 artykułów zawiera on najważniejsze informacje dotyczące działania władz archiwalnych a także archiwów na terenie Polski.

Pierwszy rozdział tego dekretu dotyczy zadań jakie stoją przed służbą archiwalną. Władzę zwierzchnią nad archiwami miał pełnić Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za pośrednictwem Wydziału Archiwów Państwowych. Wydziałem tym kierował naczelnik. Do zadań wydziału należało:

• opieka nad materiałami historycznymi;

• zagadnienia związane z rewindykacją zbiorów;

• ratowanie istniejących w kraju zabytków archiwalnych;

Następny rozdział poświęcony był problematyce funkcjonowania archiwów państwowych. Placówki te otrzymały prawo do:

• przechowywania akt i dokumentów związanych z działalnością państwa polskiego;

• przechowywania akt związanych z działalnością władz kościelnych;

• przechowywania akt związanych z działalnością instytucji oraz korporacji publicznych i prywatnych;

• gromadzenia i przechowywania zabytków rękopiśmienniczych, które dotyczyły dziejów państwa polskiego

Oprócz tych zadań archiwa miały również prowadzić działalność wydawniczą w zakresie problematyki archiwalnej. Dokonywały one wszelkiego rodzaju kwerend i poszukiwań archiwalnych, a także udostępniały do badań naukowych urzędnikom państwowym potrzebne materiały. Archiwa państwowe mogły rozwijać wraz z innymi placówkami badania naukowe a także udostępniać drogą publikacji materiał źródłowy.

Kolejnym ważnym zapisem znajdującym się w dekrecie jest problematyka poświęcona personelowi archiwów. Za całokształt placówki archiwalnej odpowiadał dyrektor, który nią kierował. Pozostały personel archiwum składał się z archiwistów, asystentów, praktykantów oraz urzędników kancelaryjnych. Oprócz personelu pracującego w archiwach powołano również urząd archiwistów objazdowych. Wszystkich urzędników archiwów powoływał Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zgodnie z pragmatyką służbową. Wszystkie sprawy związane z zatrudnianiem personelu rozstrzygała komisja kwalifikacyjna, która działała przy Wydziale Archiwów Państwowych.

Dekret powoływał również Radę archiwalną, do jej zadań należało:

• rozpatrywanie regulaminów;

• rozpatrywanie instrukcji i przepisów archiwalnych;

• rozpatrywanie planów wydawniczych archiwów;

• opracowywanie wniosków prawodawczych dotyczących zabezpieczenia archiwaliów;

• pomoc w opiece nad materiałami historycznymi znajdującymi się po za archiwami państwowymi;

• pomoc przy rewindykacji archiwaliów należących do Państwa Polskiego;

Końcowe artykuły dekretu dotyczą bezpośrednio samej sieci archiwalnej. Na sieć archiwalną składały się archiwa o charakterze centralnym w Warszawie i były to:

• Archiwum Główne Akt Dawnych;

• Archiwum Akt Dawnych;

• Archiwum Skarbowe;

• Archiwum Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego;

• Archiwum Wojskowe;

A także archiwa miejscowe:

• w Lublinie;

• w Piotrkowie;

• w Płocku;

• we Lwowie;

2.DEKRET O ARCHWACH PAŃSTWOWYCH Z DNIA 29 MARCA 1951 ROKU

Dekret z 29 marca 1951 roku to dokument bardzo krótki o lakonicznych zapisach. Składa się z 11 artykułów mających odwołania do aktów niższego rzędu, które leżały w gestii premiera. Dekret ten określa podstawowy zakres działalności archiwów. Na mocy tego dekretu powstała:

• Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych była podległa Prezesowi Rady Ministrów. Powoływał i odwoływał on również Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych. NDAP miała zajmować się całokształtem działalności archiwów;

• Rada Archiwalna działała przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych i pełniła funkcję doradczą i opiniodawczą;

• Archiwa państwowe stanowiły sieć archiwalną w skład, której wchodziły archiwa centralne z siedzibą w Warszawie a także archiwa wojewódzkie wraz z ich oddziałami

Do zadań archiwów państwowych należało:

• zabezpieczanie materiałów archiwalnych;

• gromadzenie materiałów archiwalnych;

• scalanie materiałów archiwalnych;

• rejestrację materiałów archiwalnych;

• porządkowanie materiałów archiwalnych;

• przechowywanie materiałów archiwalnych;

• udostępnianie materiałów archiwalnych;

• nadzór nad składnicami akt;

• prace naukowo-badawcze i wydawnicze w zakresie archiwistyki i źródeł archiwalnych;

Dekret ten nie przewidywał bez zezwolenia właściwej władzy archiwalnej brakowania dokumentów.