ANALIZA BUDŻETU PAŃSTWA

Budżet państwa.

W Polsce budżet jest planem finansowym państwa, zestawiającym dochody i wydatki w ciągu roku kalendarzowego, które odzwierciedlają kierunki polityki społeczno - gospodarczej rządu, uchwalanym w formie ustawy określającej źródła dochodów i rodzaje wydatków, opracowywanym przez Radę Ministrów w terminach określonych w ustawie i wykonywanym pod jej kierunkiem za pośrednictwem Ministra Finansów.

Ujęcia budżetu państwa.

W związku z tak szeroką i istotną rolą, pojęcie budżetu ma wiele znaczeń, a zwłaszcza znaczenie:

prawne:

- jest aktem prawnym mającym formę ustawy - Konstytucja nadaje mu moc prawną, nazywając go ustawą budżetową;

ekonomiczne:

- jest podstawowym planem finansowym,

- jest funduszem pieniężnym;

polityczne:

- jest podstawą działalności władzy wykonawczej.

Funkcje budżetu państwa.

Budżet państwa jako plan finansowy i fundusz stanowiący podstawę działalności organów państwowych pełni wszystkie trzy najważniejsze funkcje finansów publicznych:

- stabilizacyjną - związaną z cyklami koniunkturalnymi,

- redystrybucyjną - związaną z wtórnym podziałem dochodu narodowego,

- alokacyjną - związaną z wykorzystaniem zasobów w gospodarce.

Funkcja stabilizacyjna związana jest z występowaniem cykli koniunkturalnych w gospodarce i koniecznością ingerencji państwa celem niwelowania ich negatywnych skutków. Funkcja ta ma na celu stabilizowanie procesów gospodarczych poprzez utrzymanie stabilnego (zrównoważonego) wzrostu gospodarczego oraz zamierzonej dynamiki rozwoju poszczególnych dziedzin gospodarki.

Funkcja redystrybucyjna odnosi się do wtórnego podziału dochodu narodowego. Ze względu na istnienie niedoskonałości rynku, konieczne jest przeprowadzenie korekty pierwotnego podziału dochodu narodowe. Środki finansowe rozdysponowane pierwotnie przez rynek dzielone są ponownie na poziomie centralnym przy wykorzystaniu budżetu jako podstawowego narzędzia wspierającego redystrybucję w sektorze publicznym.

Funkcja alokacyjna wspiera efektywną i racjonalną alokację zasobów w gospodarce. Oznacza to, że dzięki tej funkcji dochodzi do racjonalnego z punktu widzenia społecznego i teorii wyboru, politycznego rozdysponowania zasobów.

Inne specyficzne funkcje budżetu państwa to:

- funkcja fiskalna - wyraża potrzebę zgromadzenia w budżecie dochodów w wysokości wystarczającej na pokrycie wydatków uznanych za społecznie niezbędne,

- funkcja stymulacyjna (bodźcowa) - pojawia się przy wykorzystywaniu przez władze publiczne poszczególnych rodzajów dochodów i wydatków budżetowych do pobudzającego lub hamującego oddziaływania na określone zjawiska i procesy gospodarcze,

- funkcja kontrolna - polega na obserwacji przebiegu realizacji dochodów i wydatków budżetowych oraz wykorzystaniu tego jako podstawy do oceny wykonania zadań przez rządu.

Procedura uchwalania budżetu.

- w praktyce prace rozpoczynają się już od początku roku poprzedniego;

- w maju Minister Finansów wydaje rozporządzenie, które określa sposób, tryb i terminy opracowywania materiałów do projektu ustawy budżetowej. Rozporządzenie to zawiera m.in. wzory formularzy, na których dysponenci części oraz kierownicy jednostek przedstawiają potrzebne dane liczbowe;

- na początku czerwca składają oni swoje propozycje w zakresie wydatków;

- przedstawienie Radzie Ministrów założeń projektu budżetu państwa następuje w drugiej połowie czerwca lub na początku lipca. Rada Ministrów zatwierdza założenia, następnie przekazuje je dysponentom części oraz podaje do wiadomości publicznej. Założenia te konsultowane są w ramach Komisji Trójstronnej z przedstawicielami związków zawodowych i organizacji pracodawców;

- dysponenci mają 21 dni na przedłożenie Ministrowi Finansów projektów budżetu w zakresie swoich części. Minister Finansów może dokonać w nich zmian niezbędnych do zrównoważenia budżetu. Nie ma on jednak prawa do dokonywania zmian w projektach zgłoszonych przez 14 instytucji, których niezależność od Rady Ministrów wynika z Konstytucji RP (np. Kancelarie Prezydenta RP, Sejmu i Senatu, Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny itd.). Projekt zostaje rozpatrzony i uchwalony przez Radę Ministrów. Projekt ustawy budżetowej wraz z uzasadnieniem należy przedstawić Sejmowi do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy;

- dalsze prace nad budżetem toczą się w Parlamencie. Projekt ustawy budżetowej rozpatruje się w trzech czytaniach:

• pierwsze czytanie następuje dość szybko po złożeniu projektu, raczej jeszcze przed 10 października. W ramach pierwszego czytania premier lub minister finansów wygłasza exposé budżetowe. Wypowiadają się także przedstawiciele klubów sejmowych a następnie zostaje podjęta uchwała o odesłaniu projektu do komisji;

• kolejnym etapem prac nad ustawą budżetową jest drugie czytanie, w którym zgłaszane są poprawki;

• następnie odbywa się trzecie czytanie projektu budżetu, które kończy się wnioskiem o uchwalenie ustawy budżetowej.

Do uchwalenia ustawy wystarczy zwykła większość głosów. Uchwalona przez Sejm ustawa zostaje przekazana przez marszałka Sejmu do Senatu.

- Senat ma 20 dni na uchwalenie poprawek bądź na odrzucenie ustawy w całości. Brak uchwały Senatu w ustalonym terminie oznacza przyjęcie ustawy bez zmian. Sejm może odrzucić zaproponowane poprawki bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

- następnie uchwalona ustawa budżetowa zostaje przedstawiona prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu. Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy i nie ma prawa do zawetowania jej. Może jedynie zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją RP. Jeśli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona prezydentowi RP do podpisu, prezydent może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Jeżeli ustawa budżetowa nie zostanie uchwalona, wówczas podstawą gospodarki budżetowej do czasu uchwalenia nowej ustawy jest rządowy projekt nieuchwalonej ustawy, z tym, że obowiązują stawki należności budżetowych oraz składki na fundusze celowe w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy.

Kilka słów o budżecie w roku 2007.

Na poziom dochodów budżetu państwa w 2007 r. miały wpływ następujące czynniki:

• wzrost PKB;

• wzrost spożycia;

• średnioroczny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych;

• wzrost przeciętnego zatrudnienia w gospodarce narodowej;

• prognozowana nominalna dynamika wynagrodzeń w gospodarce narodowej.

W 2007r. tempo wzrostu gospodarczego utrzymało się na poziomie 4,6 proc. Ma to związek z przyspieszeniem inwestycji, w wyniku czego roczny wzrost popytu krajowego w latach 2006-2007 wyniósł 5,1 proc.

Struktura dochodów budżetu państwa przedstawiała się następująco:

- 93 proc. dochody podatkowe,

- 7 proc. dochody niepodatkowe, nominalnie więcej niż w tym roku.

Najwięcej środków finansowych przeznaczono na:

- obowiązkowe ubezpieczenia społeczne,

- pomoc społeczną,

- obronę narodową,

- bezpieczeństwo publiczne i obronę przeciwpożarową.

Pomoc społeczna oczywiście umożliwia przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych tym, którzy nie są w stanie sami ich pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Wspiera ich w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest także zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.

Najmniej środków z budżetu 2007 przeznaczono na:

- wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną,

- gaz i wodę,

- hotele i restauracje,

- leśnictwo,

- turystykę.

Kilka słów o budżecie w roku 2008.

- tempo wzrostu gospodarczego będzie wolniejsze niż w 2007 r.. Mimo to średnie realne tempo wzrostu PKB będzie wyższe niż potencjalne tempo wzrostu gospodarki.

Na poziom dochodów budżetu państwa w 2008 r. będą miały wpływ następujące czynniki:

• wzrost PKB o;

• wzrost spożycia;

• wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych;

• wzrost zatrudnienia w gospodarce narodowej;

• realna dynamika wynagrodzeń w gospodarce narodowej.

W ciągu dwóch miesięcy 2008r. najwięcej wydatków dokonano na:

- obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, kolejnymi pozycjami była:

- administracja publiczna;

- obrona narodowa;

- bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa;

- rolnictwo i łowiectwo.

Najmniej przeznaczono na leśnictwo, hotele i restauracje, rybołówstwo i rybactwo.

3

---