Nurt bohaterstwa

Bohater narodowy, jako święty nowej wspólnoty narodowej. Mamy do czynienia z postaciami, które dbały o swój wizerunek i aktywnie przykładali rękę do konstrukcji siebie samego, jako człowieka nadzwyczajnego. Ale są tam też bohaterowie zbiorowej wyobraźni, którzy pośmiertnie zaczęli funkcjonować, jako ikony pamięci, wspólnoty i pewnych wartości, które okazywały się wartościami nadzwyczajnymi.

Kult bohaterstwa – należy do tego tematu i jest specyficzny. Opórcz kultu bohaterów narodowych i wieki ich postaci, które zmieniały bieg historii – nowy nurt: kult wirtuozów, artystów. W tej skali nigdy przedtem to nie występowało. Fenomen wirtuoza, gwiazdy, artysty, któremu przypisuje się cechy nadprzyrodzone rozprzestrzenia się przez całe stulecia – Chopin, Wieniawski, Paganini.

Prawdziwi artyści są demoniczni!

XIX wiek wykształca takie zjawiska jak publiczność, klaka – był cennik, ile się należy za klaskanie, gwizdanie, za rzucanie kwiatów na scenę. Wiek XIX wykształca odpowiednie media, które służą wielbieniu tych, którzy mają być wielbieni. Przed narodzeniem fotografii – drzeworyty, linoryty z wizerunkami artysty. Potem – pocztówki z wizerunkami artystów w odpowiednio artystycznej pozie. Pocztówki, które się wysyła na pamiątkę spotkań z wielką sztuką. Kult gwiazd di wirtuozów jest jedynie specyficzną odmianą kultu bohaterów – głównie politycznych, narodowych, tych, którzy uznali się za demiurgów historii.

Napoleon Bonaparte

• Osian przyjmujący dusze generałów republiki – Osian osobiście był dla napoleona ważną postacią. Mimo że wiadomo było, że pieśni o nim to falsyfikat. Obraz z 1802 roku – ikona, w której doświadczenie historii współczesnej ładnie łączy się z historią mityczną.

Anne-Louis Girodet de Roussy-Trioson

• Napoleon przekraczający przełęcz św. Bernarda – moment historyczny, ale raczej tak to nie wyglądało. Zadaniem tego rodzaju malarstwa nie jest utrwalanie rzeczywistych momentów. J-L David

• Romantyczne pragnienie złączenia się z burzą – także w ikonografii romantycznej, wykonanej na zamówienie. J-L David namalował ten obraz na zamówienie, nie z potrzeby serca. Romantyczne pragnienie złączenia się z burzą jest także tu ważne – gest wskazania na niebo, peleryna, która owija całe ciało, wyrywający się do galopu koń, w tle chmurny, burzowy krajobraz.

• Delaroche – Napoleon przekracza Alpy – poł. XIX wieku. ale nie chodziło o deheroizację, namalowanie wizerunku, który by przypominał, że w tej przeprawie nie było ic bohaterskiego,ten heroizm jest innego rodzaju. Przekroczenie ograniczeń ciała – heros taki, jak każdy z jego żołnierzy.

Ten obraz zażycia Napoloena nie mógłby powstać! Ikonografia XIX wieku – bogata w wizerunki heroiczne, ale są one utrzymane zwykle w konkretnej manierze, albo utrzymane w konwencji klasycznej – np. Pomnik Księcia Józefa Poniatowskiego.

• Atrybuty Karola wielkiego.

• Król średniowieczny, koronacja króla średniowiecznego była właściwie sakramentem., miało to swój wymiar metafizyczny i instytucjonalny. Skutki tego namaszczenia były rozliczne, jednym z nich była nieomylność, dryga – umiejętność uzdrawiania. Wielu bohaterów XIX wieku w wyobraźni własnej lub ludowej posiadała. Kościuszko w polskich ludowych opowieściach był nieśmiertelny, nie można go było zabić. Jak zostawał ranny – robiły się problemy. To, ze umarł w Szwajcarii, stało się taktem historycznym – nie umarł na widoku.

Kult indywidualny i zbiorowy

• Les invalides - Paryż – muzeum, miejsce pamięci żołnierzy francuskich i Npaoloena.

• Albert Memorial – mauzoleum, które upamiętnia księcia Alberta, miejsce kultu, które jest ewidentnie miejscem sakralnym.

• Każde miejsce w Europie, miasto, otrzymywało w XIX wieku takie miejsca. Związane albo z kultem indywidualnym, albo są związane z kultami zbiorowymi, z figurą, która w XIX wieku zostaje po Ra pierwszy nazwana – nieznany żołnierz. Szczyt kultu nieznanego żołnierza – po I wojnie światowej. Wielka trauma w kulturze europejskiej. Po raz pierwszy w takiej skali zdarza się to, ze miejsce pochówku jest tak odległe od miejsca pamięci.

Tadeusz Kościuszko

• Przez całe XIX stulecie, prócz historii traumatycznej, trudnej, jest też historia analogiczna, tworzona równolegle do tych wydarzeń. Historia świętych narodowych, bohaterów, postaci, których cnoty i aktywności miały zmieniać znaczenie historii, miały nadawać inny walor temu, co zdarzyło się naprawdę. Tych bohaterów w XIX wieku jest niemało. W stuleciu polskim nie było postaci popularniejszej od T. Kościuszki. Dziś może nas to dziwić, ale liczba tekstó poetyckich, wierszyków, fragmentów, akwarel, oleodruków itd. , które przedstawiały T. Kościuszkę jest niepoliczalna.

• Postać, która była obecna w każdym polskim domu – wisi wszędzie tam, gdzie mógł wisieć.

• Legenda o bohaterze narodowym.

• Pukiel włosów, strzępy koszuli, kopia siodła… wszystkie opatrywane przez grupę nieśmiertelnymi desygnatami.

• Zapis literacki

• Legenda bohatera narodowego – jest całościową, autonomiczną opowieścią, podporządkowaną swojej funkcji. Legenda biograficzna ma wypunktowywać wyjątkowość postaci, które zazwyczaj okazują się już na początku życia bohatera („już od najmłodszych lat…”). Podkreślenie cnót i niezwykłości czynów wyjątkowych.

• Ideologizacja przekazów – każdy element tej opowieści jest maksymalnie sfunkcjonalizowany, podporządkowany wartościom. Przy czym te wartości się zmieniają.

• Rozlegle opisy tego, jak Kościuszko siedział w rosyjskiej twierdzy i jako rodzaju cnotami się wykazywał i jakie światło biło z jego celi.

• Narracja hagiograficzna

• Kościuszko umarł w Szwajcarii. Pojawiała się kwestia związana z celebracją tej śmierci. co się wydarzyło jest też ciekawe w kontekście myślenia o całej epoce. Uroczysta msza żałobna, z księciem Konstantym, w kościele św. Krzyża – wiele się zmieniło po powstaniu, gdy tego rodzaju zdarzenia były właściwie niemożliwe.

• Zwłoki Kościuszki w Krakowie – w dwóch trumnach.

• Znaczna część sławy Kościuszki – aktywność antyrosyjska. Tego nie należy mówić przy księciu K., a trasa przejazdu trumny Kościuszki została tak wytyczona, by jak najmniej przebigała przez ziemie polskie.

Kult mickiewiczowski w Polsce

• Zaczyna się z jego śmiercią

• Jest kultem wizerunku, który zostaje zapoczątkowany poprzez czynności, które nazwalibyśmy „opatrzeniem zwłok” w momencie śmierci Mickiewicza w Konstantynopolu

• Pocztówki ze zwłokami Mickiewicza

• Tanatologia narodowa nie jest tylko polską specyfiką.

• Trup Mickiewicza jako gadżet.