HISTORIA BANKOWOŚCI W POLSCE I NA ŚWIECIE

HISTORIA BANKOWOŚCI W POLSCE I NA ŚWIECIE

Początek bankowości na świecie

Pierwsze wzmianki o bankach sięgają czasów starożytnych. Tzw. domy bankowe istniały w Babilonie (XII w. p.n.e.), starożytnej Grecji i Rzymie. Ówczesne banki funkcjonowały wykorzystując jako produkt weksle i kredyty. Upadek kultury starożytnej przyniósł kres rozwojowi bankowości. Do ponownego rozkwitu instytucji finansowych doszło w efekcie póĽniejszego rozwoju wymiany towarowo - pieniężnej. Pierwsza znana forma operacji finansowej - zwana lichwą - polegała na pożyczaniu pieniędzy lub towarów. Ze względu na wysokie ryzyko niewypłacalności dłużników, w zamian za pożyczkę lichwiarze ściągali bardzo duże odsetki. Do dalszego rozwoju bankowości przyczynili się średniowieczni handlarze pieniędzmi oraz złotnicy. Ich działalność finansowa polegała na wymianie miejscowych monet na zagraniczne, złoto lub srebro oraz na przechowywaniu złota. Złotnicy zapoczątkowali stosowanie polecenia zapłaty jako formy rozliczeń (polecenie dokonania wypłaty na rzecz osoby trzeciej). Charakterystyczne dla działalności finansowej tamtych czasów było przenoszenie wkładów z konta na konto w kręgu klientów. Dało to początek nazwie "bank żyrowy" ("giro"=krąg).
Pod koniec XIV wieku w północnych Włoszech powstały pierwsze banki handlowe. Ich lokalizacja dała początek nazwie bank od włoskiego "banca" - oznaczającego stół służący wekslarzowi. Banki te zajmowały się zarówno udzielaniem pożyczek jak i przyjmowaniem depozytów. Najstarsze banki powstawały w największych ośrodkach handlu światowego. Były to m. in. Casa di San Goirgio w Genui (1586 r.), Banco de Rialto w Wenecji (1587 r.), Banco di San Ambrosio w Mediolanie (1593 r.).
W XVII wieku w Anglii wprowadzono banknoty w formie biletów. Stanowiły one zobowiązanie się banku do wypłaty na żądanie złotych monet lub złota - złożonych wcześniej w depozyt. W celu zwiększenia bezpieczeństwa obrotów finansowych, banki będące pod kontrolą państwa przejęły emisję banknotów pod zastaw złota i srebra. Stopniowa rezygnacja z wymiany banknotów na złoto, spowodowała ich przekształcenie w pieniądz papierowy.

Historia bankowości centralnej w Polsce

Państwo polskie odrodziło się w końcu 1918 r. Od niemieckich władz okupacyjnych przejęło instytucję emisyjną - Polską Krajową Kasę Pożyczkową. Emitowane przez nią marki polskie stały się tymczasowym, obowiązującym środkiem płatniczym.
Jednak już w grudniu 1918 r. zapowiedziano, że w przyszłości zostanie utworzony Bank Polski. Nowy bank emisyjny miał nawiązywać swą nazwą do instytucji, która od 1828 r. zajmowała się sprawami monetarnymi i gospodarczymi w okresie krótkotrwałej autonomii Królestwa Polskiego.
W lutym 1919 r. zapowiedziano wprowadzenie złotego w miejsce marki polskiej. Miało to być nawiązanie do długiej tradycji monetarnej. Złoty polski był bowiem jednostką pieniężną stosowaną w dawnej Polsce już w końcu XV wieku. Nawet w czasach porozbiorowych, gdy w obiegu był obcy pieniądz, przywiązanie do złotego było silne. Złoty polski był np. odpowiednikiem 15 kopiejek w codziennych rachunkach.
W odrodzonej w 1918 r. Polsce w obiegu była marka polska. Walcząc o ustalenie swych granic i dysponując nikłymi dochodami skarbowymi, Polska ciągle powiększała swe zadłużenie. Dług Skarbu finansowano drukiem pieniądza. Szybko rósł jego obieg i podobnie szybko spadał kurs marki polskiej. W połowie 1923 r. inflacja osiągnęła fazę hiperinflacji. Ceny rosły z miesiąca na miesiąc w tempie 50% i wyższym.
W połowie grudnia 1923 r. Władysław Grabski został premierem i jednocześnie zatrzymał tekę ministra skarbu. Zamierzał zrównoważyć budżet i pozyskać dochody z podatku majątkowego oraz uniknąć pożyczek zagranicznych w obawie przez koncesjami politycznymi. Na przełomie lat 1923-1924 katastrofa monetarna była już oczywista. Miesięczny wzrost cen przekraczał 150%.
Sejm w dniu 11 stycznia 1924 r. uchwalił ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej. 20 stycznia ustanowiono statut Banku Polskiego i nadano mu wyłączne prawo emisji banknotów. Organizacją Banku zajął się pięcioosobowy komitet, któremu przewodniczył przyszły prezes Stanisław Karpiński. Zgodnie z ówczesnymi wzorami powstał bank centralny w formie prywatnej spółki akcyjnej, co miało zapewnić jego niezależność. Akcje Banku objęło 176 tys. akcjonariuszy. Skarb Państwa miał tylko 1% akcji. Bank rozpoczął działalność 28 kwietnia 1924 r. Dokonał wymiany marek polskich w relacji 1.800.000 marek za 1 złotego. Złoty był równy frankowi złotemu (czyli szwajcarskiemu). Początkowo dobra sytuacja w budżecie i bilansie płatniczym oraz zgromadzone rezerwy złota i dewiz dawały poczucie stabilizacji i zapewniały sukces reformy.
Jednak sukces reformy okazał się krótkotrwały. W 1924 r. wielki nieurodzaj zbóż i głęboki kryzys w przemyśle, a w 1925 r. załamanie w bilansie płatniczym radykalnie osłabiły kurs złotego. Interwencje walutowe Banku Polskiego były nieskuteczne. Bojąc się spadku skromnych rezerw złota i dewiz, Bank wycofał się z obrony kursu złotego. Premier Grabski w listopadzie 1925 r. podał się do dymisji. Pod wpływem sytuacji gospodarczej znów pojawił się deficyt budżetu. Rząd finansował wydatki emisją państwowych znaków pieniężnych, w tym bilonu. Wróciła inflacja, którą nazwano inflacją bilonową. Ceny rosły w tempie rocznym przekraczającym 15%. Dopiero poprawa koniunktury poprawiła budżet i bilans płatniczy oraz zaczęła stabilizować kurs złotego.
Ustabilizował się on ostatecznie w 1927 r. dzięki pożyczce międzynarodowej. Złoty pozostał walutą stabilną i silną do końca okresu międzywojennego. Choć nie brakowało dyskusji o polityce pieniężnej Banku Polskiego, to jednak - bez wątpienia - był on bardzo ważną instytucją w Drugiej Rzeczypospolitej.

W 1945 r. rozpoczął działalność Narodowy Bank Polski. Zaczął funkcjonować jako bank państwowy pod nadzorem ministra skarbu. NBP szybko skupił świetne kadry, w tym sztab pracowników Banku Polskiego. Ich fachowe umiejętności i doświadczenie były wielką siłą NBP przez wiele lat.
Początkowo NBP przyjął zasady skopiowane ze statutu Banku Polskiego. Zakładano, że będzie on bankiem emisyjnym, nieangażującym się w bezpośrednie finansowanie przedsiębiorstw. Jednak szybko gospodarka nakazowo-rozdzielcza zasadniczo zmieniła rolę NBP i pieniądza. Już na początku 1946 r. powierzono NBP kontrolę finansową i bezpośrednie finansowanie górnictwa, hutnictwa i przemysłu włókienniczego. Narodowy Bank Polski stopniowo stawał się monobankiem - monopolistą w dziedzinie nie tylko emisji pieniądza, ale także udzielania kredytu i gromadzenia oszczędności. Innymi słowy, stawał się kolosem, ale zależnym od zewnętrznych decyzji politycznych i administracyjnych.
Złoty zaś stał się cieniem realizowanych planów, będąc wyłącznie walutą wewnętrzną, niewymienialną na inne waluty. Był też z trudem wymienialny na towary, bo nieodłączną cechą gospodarki centralnie planowanej były kolejki oraz braki na rynku. Nic więc dziwnego, że złotego wypierały dolar i inne waluty obce.
Jednak nawet w warunkach ustrojowych ograniczających rolę banku centralnego NBP wykonywał prace, które przyczyniały się do racjonalizacji procesu gospodarowania. Wymienić tu trzeba zwłaszcza organizowanie rozliczeń bezgotówkowych, obsługę budżetu, gospodarowanie skromnymi rezerwami dewizowymi i opracowywanie bilansu płatniczego oraz innych syntetycznych bilansów gospodarki narodowej.
Dopiero koniec lat osiemdziesiątych zapoczątkował powrót złotego do świata prawdziwego pieniądza. Dzięki reformom udało się przywrócić złotemu zdolność pełnienia funkcji narodowego pieniądza, a Narodowemu Bankowi Polskiemu nadano rolę banku centralnego, odpowiedzialnego za wartość polskiego pieniądza.

W 1995 r. przeprowadzono denominację złotego, która przeszła do historii jako "skreślenie czterech zer". Unormowanie sytuacji płatniczej pozwoliło wówczas zapoczątkować kształtowanie kursu złotego na rynku walutowym oraz zapewnić złotemu status waluty wymienialnej według standardu międzynarodowego.
Do istotnych zmian doszło po 1997 r. Nowa Konstytucja zapewniła mocną pozycję Narodowego Banku Polskiego w systemie instytucji publicznych i związała politykę pieniężną z nowym organem NBP - Radą Polityki Pieniężnej. Sprawowanie nadzoru nad bankami powierzono Komisji Nadzoru Bankowego, a jego realizację Generalnemu Inspektoratowi nadzoru Bankowego, wydzielonemu w strukturze NBP. W ten sposób dbałość o złotego oraz czuwanie nad stabilnością systemu finansowego stały się głównymi celami działalności polskiego banku centralnego.
Po wielu latach Narodowy Bank Polski stał się bankiem centralnym opartym na najlepszych wzorach.




Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
historia turystyki w polsce i na świecie
Sylabus historia mediów w Polsce i na świecie
Historia turystyki w Polsce i na świecie
Zarys historyczy ratownictwa wodneo w Polsce i na świecie
Zarys historyczny ratownictwa wodnego w Polsce i na świecie
Rozwój i Historia transportu lotniczego w Polsce i na Świecie
Historia ratownictwa górskiego w Polsce I na świecie
Alergeny ukryte Sytuacja prawna w Polsce i na Świecie E Gawrońska Ukleja 2012
ORGANIZACJE EKOLOGICZNE W POLSCE I NA ŚWIECIE
MEDIA WE FRANCJ1, uczelnia...dziennikarstwo, Media w Polsce i na swiecie
2 Ruch turystyczny w Polsce i na świecie
Powodzie w Polsce i na świecie
Geneza i rozwoj pedagogiki spolecznej w Polsce i na swiecie, nauczanie przedszkolne i polonistyka, e
Współczesne systemy polityczne w Polsce i na świecie 10
Bankowość centralna na świecie wytyczne dla referatów zaliczeniowych
Eutanazja ÔÇô uregulowania prawne w Polsce i na swiecie spojrzenie medyka sadowego, AM, rozne, medyc
internet w Polsce i na świecie, Pomoce naukowe, studia, informatyka
MEDIA W NIEMCZECH, uczelnia...dziennikarstwo, Media w Polsce i na swiecie

więcej podobnych podstron