Piotr Kowalski
WSEI Warszawa
Wydział fizjoterapii
Studia niestacjonarne
Temat: Surdopedagogika
Surdopedagogika to dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek z wadami słuchu i zaburzeniami mowy wynikającymi z wad słuchu.
Słyszenie polega na odbiorze bodźców akustycznych znajdujących się w otaczającej rzeczywistości oraz przekazaniu ich do odpowiedniej partii komórek w płacie skroniowym zwanym ośrodkiem słuchowym.
Ucho jest częścią odbiorczą narządu słuchu. Składa się z trzech części:
Ucha zewnętrznego- małżowina, przewód słuchowy, błona bębenkowa.
Ucha środkowego- trzy kosteczki, młoteczek, kowadełko, strzemiączko.
Ucho wewnętrzne- przedsionek, ślimak, narząd Cortiego,
receptory słuchu.
Siła albo natężenie dźwięku zależy od amplitudy drgań. Ucho ludzkie jest zdolne do reagowania na fale o długości od 16 Hz do 20.000 Hz. Największą wrażliwość wykazują receptory słuchowe na fale dźwiękowe o częstotliwości 2000 do 4000 Hz. Fale długie wywołują tony niskie, fale krótkie- wysokie.
Słuch ma szczególne znaczenie dla odbioru mowy dźwiękowej i rozwoju mowy.
Klasyfikacja AUDIOMETRYCZNA.
Powyżej 20dB do 40dB stopień lekki
Powyżej 40dB do 70dB stopień umiarkowany
Powyżej 70dB do 90dB stopień znaczny
Powyżej 90dB stopień głęboki
Głuchota to całkowite zniesienie czynności narządu słuchu lub głębokie ich uszkodzenie, które pomimo korekcji przy pomocy aparatów wzmacniających utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia orientację w otoczeniu i porozumiewaniu się z osobami słyszącymi.
Niedosłuch to uszkodzenie słuchu, które można skorygować przy pomocy aparatu wzmacniającego, nie powodujące większych trudności i ograniczeń w orientacji w otoczeniu i porozumiewaniu się z osobami słyszącymi.
Głuchym nazywamy człowieka, któremu utrata lub znaczne upośledzenie analizatora uniemożliwia rozumienie mowy ludzkiej przez słuch i dla, którego w pracy i wszelkich zadaniach życia słuch nie ma praktycznego znaczenia.
Etiologia wad słuchu obejmuje trzy zasadnicze zespoły czynników:
Głuchota dziedziczna- gdy występuje ona również u innych członków tej samej rodziny, którą dzieli się na:
= dominującą, łączy się z innymi zaburzeniami, nie zawsze ujawnia się od urodzenia, niekiedy dopiero po kilkunastu latach,
= recesywna- może pojawić się w każdym pokoleniu.
Głuchota wrodzona- przyczyny:
= choroby matki w czasie ciąży (choroby wirusowe),
= czynniki toksyczne (uszkodzeni płodu),
= zaburzenia hormonalne (konflikt serologiczny).
Głuchota nabyta- spowodowana jest przyczynami działającymi w okresie porodu i w czasie dalszego rozwoju jednostki. W czasie porodu może ulec uszkodzeniu na skutek urazu powodującego krwotok i niedotlenienie.
Po urodzeniu się dziecka przyczyny powodujące głuchotę sprowadza się do dwóch okresów rozwoju:
do 3 roku życia- to najczęściej przewlekłe zapalenie ucha środkowego, zapalenie opon mózgowych, silne urazy.
okresu późniejszego- przyczyny mogą być konsekwencją urazów mechanicznych, akustycznych, bardzo silnych wstrząsów psychicznych.
Konsekwencje jakie powoduje utrata słuchu są zależne od wielu czynników:
wiek w jakim nastąpiła utrata słuchu. Szczególne znaczenie ma czy głuchota powstała przed czy po opanowaniu mowy,
rodzaj i stopień utraty słuchu,
protezowanie słuchowe czy i miało miejsce w przeszłości i jak długo obecnie korzysta,
umiejętność wykorzystania posiadanych resztek słuchu,
czynniki środowiskowe okresu dzieciństwa, czy rodzice byli słyszący, czy nie słyszący,
czynniki środowiskowe okresu szkolnego, czy nauka była w szkole dla słyszących, słabo słyszących czy głuchych.
Podstawowym problemem w procesie rehabilitacji jednostek nie słyszących jest nauczanie ich właściwej wymowy ponieważ defekt słuchu ogranicza lub uniemożliwia słyszenie mowy, a to z kolei w sposób zasadniczy utrudnia jej kontrolowanie. Głos zatem osoby nie słyszącej jest mniej dźwięczny, bezbarwny, pozbawiony rytmu, niewłaściwie modelowany.
Kompensacja pedagogiczna polega na świadomym wyrównywaniu zmniejszonych możliwości rozwojowych dziecka z uszkodzonym słuchem. Może ona mieć charakter monosensoryczny, gdy jedynie rozwija się słuch w drodze specjalnego treningu lub częściej polisensoryczny, gdy w procesie kompensacji wykorzystuje się także aparaty słuchowe. Najistotniejszym i najciekawszym elementem kompensacji percepcyjnej występujących u osób z uszkodzeniem słuchu jest wzrokowa i wzrokowo-słuchowa percepcja wypowiedzi słownych znana powszechnie jako odczytywanie mowy z ust. Kompensacja w porozumiewaniu się poprzez tworzenie swoistego uwarunkowanego systemu komunikacyjnego- języka migowego. Ostatnim zagadnieniem dotyczącym kompensacji jest zastępowanie czynności uszkodzonego narządu równowagi- błędnika i kanałów półkolistych w uchu wewnętrznym. Narząd ten funkcjonuje niezależnie od woli. Uszkodzenie narządu równowagi dotyczy około 10-15% populacji niesłyszących. Objawia się w postaci niemożności utrzymania pozycji pionowej a tym samym świadomego siedzenia,
stania i chodzenia. Rolę narządu równowagi jakim był błędnik przejmuje wzrok,
przy współdziałaniu czucia skórnego i mięśniowo- stawowego.
W kontaktach pomiędzy osobami niesłyszącymi dominują środki porozumiewania się, które można wywodzić lub powiązać z klasycznym językiem migowym.
Należą do nich:
Klasyczny język migowy,
Alfabet palcowy i znaki liczb przy czym alfabet palcowy pełni funkcję pomocnicze i uzupełniające,
Mimika i patomimika- stanowią integralną część znaków migowych,
Elementy mowy dźwiękowej lub artykulacji,
Inne zachowania kinetyczne- środki niewerbalne pozawokalne mowa ciała.
W kontaktach pomiędzy osobą niesłyszącą a słyszącą dominują takie środki komunikacji interpersonalnej, dla których bazą jest język narodowy. Zaliczamy do nich:
Język narodowy mówiony (głośna mowa), przy którym łączy
się wykorzystywanie resztek słuchu z odczytywaniem z ust,
Język narodowy artykułowany (wyraźna artykulacja bez użycia głosu) odbierana wyłącznie przez odczytywanie z ust,
Znaki migowe daktylograficzne (alfabet palcowy i znaki liczb),
Pismo,
Fonogesty (umowne układy rąk i palców wspomagające artykulację),
Znaki migowe ideograficzne i daktylograficzne w systemie językowo- migowym.
Odbiór informacji przez osoby niesłyszące przebiega głównie drogą wzrokową jednak, w niektórych przypadkach wykorzystywany także niesprawny słuch.
Wśród możliwości odbioru należy wymienić:
Odbiór mowy dźwiękowej słuchem,
Odbiór mowy artykułowanej wzrokiem,
Odbiór znaków migowych daktylograficnych wzrokiem,
Odbiór znaków ideograficznych wzrokiem,
Odbiór gestów, mimiki wzrokiem,
Odbiór pisma wzrokiem,
Odbiór zachowań kinetycznych wzrokiem.