Etyka

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się na stronie dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tego artykułu.

Etyka (z gr. ἦθος ethos – "zwyczaj") – dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne.

Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają. Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów.

Współczesny podział teorii etycznych zaproponowany przez R. Carnapa:

• Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych:

  • teorie obiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi.

  • teorie subiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.

• Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych:

  • naturalizm – systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.

  • antynaturalizm – systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z "góry", np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych

  • emotywizm – systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.

• Ze względu na ocenę zachowań ludzi:

  • motywizm – systemy motywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją.

  • efektywizm – systemy efektywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny.

  • nominalizm – systemy takie abstrahują zarówno od motywu jak i efektu. Traktują one dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.

Do czasów współczesnych opracowano już praktycznie systemy etyczne będące wszystkimi możliwymi kombinacjami tych podziałów. Obecnie praca etyków koncentruje się głównie na analizowaniu i ewentualnym uprecyzyjnianiu istniejących już systemów. Szczególnie duże postępy odnotowuje się w etyce chrześcijańskiej i systemach nominalistycznych.

• Najbardziej znani etycy i systemy etyczne:

  • Anaksymenes i Epikur – hedonizm – system subiektywno-emotywistyczno-efektywistyczny

  • Platon, Św. Augustyn, etyka chrześcijańska – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-motywistyczne

  • Arystoteles, Stoicyzm, Baruch Spinoza – systemy obiektywno-naturalistyczno-motywistyczne

  • Kartezjusz, Georg Wilhelm Friedrich Hegel – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-efektywistyczne

  • Jean-Jacques Rousseau i następcy – system obiektywistyczno-naturalistyczno-motywistyczny

  • Immanuel Kant – system subiektywno-emotywistyczno-motywistyczny

  • John Stuart Mill – utylitaryzm – system obiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny

  • Karol Marks – materializm dialektyczny – system subiektywno-naturalistyczno-nominalistyczny

  • Fryderyk Nietzsche – system subiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny

  • Arthur Schopenhauer – system subiektywno-emotywistyczno-nominalistyczny

  • Rudolf Carnap – opracowanie kilku różnych wersji etyki nominalistycznej i początek studiów porównawczych różnych systemów etycznych.

  • Ayn Rand – twórczyni obiektywizmu, opartego na "racjonalnym zainteresowaniu sobą"

  • Nel Noddings – twórczyni etyki troski

  • Richard Hare – twórca preskryptywizmu

Zobacz też [edytuj]

tyka należy do nauk humanistycznych, filozoficznych; to filozofia moralności, nauka o moralności. Etyki nie należy mylić z moralnością. Moralność, to z formalnego punktu widzenia zbiór dyrektyw w formie zdań rozkazujących w rodzaju: "Nie zabijaj", których słuszności nie da się dowieść ani zaprzeczyć, gdyż zdania rozkazujące niczego nie oznajmiają. Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych. Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów.

Etyka dzieli się na:

• ogólną

• szczegółową

Synejdezjologia – dział zajmujący się sumieniem.

Sumienie – pewna wewnętrzna sprawność, która pod kątem dobra i zła ocenia dany czyn, a wcześniej decyzje na podstawie tej decyzji. Ma pewną moc wiążącą.

Deontologia – zajmuje się prawem moralnym, normą moralną.

Norma moralna – mówi o tym, kiedy czyn jest moralnie dobry, a kiedy moralnie zły.

Eudaimonizm – najwyższe szczęście. Dzieli się na:

• Hedonizm – upatrywanie szczęścia w różnych uciechach, przyjemnościach cielesnych.

• Transcendentalny – szczęście duchowe.

• Indywidualizm (subiektywny) – szczęście indywidualne.

• Indywidualizm (kolektywny) – szczęście dla pewnej grupy osób.

Deontonomizm – czyn jest dobry, kiedy jest zgodny z pewnym prawem.

• wolontarystyczny – robimy tak, jak powiedział Bóg; nie pytamy dlaczego mamy tak robić.

Personalizm – czyn jest moralnie dobry, kiedy ma na względzie dobro adresata czynu i podmiotu.

Aretologia – nauka o cnotach.

Cnoty kardynalne:

• umiarkowanie

• roztropność

• męstwo

• sprawiedliwość

Eudajmonologia – nauka o szczęściu.

Aksjologia – zajmuje się wartościami.

Prawda – jest to zgodność rzeczywistości z myślą.

Sceptycyzm – prawda jest niepoznawalna.

Agnostycyzm – zawieszenia swojego sądu.

Probabinizm – prawdopodobnie można poznać prawdę.

Metaetyka – w niej znajdują się założenia antropologiczne. Próbuje odpowiedzieć na pytanie kim jest istota ludzka.

Homo sometius – to człowiek cielesny.

Homo vivens – ten, który żyje, posiada duszę.

Homo sapiens – człowiek myślący, posiada intelekt, rozum.

Homo labor – człowiek pracujący.

Homo viator – człowiek dążący do celu, pielgrzymuje; celu nie osiąga.

Homo faber – ten, który coś wytwarza.

Homo ludens – ciągle się bawi, jest rozrywkowy; jego celem życia jest ciągła zabawa.

Ogólna charakterystyka rozwoju moralnego człowieka

Rozwój człowieka to długotrwały proces następujących po sobie zmian kierunkowych, po-legający na osiąganiu przez niego coraz wyższego poziomu dojrzałości pod różnymi względami. Jeżeli zatrzymuje się on przedwcześnie na jakimś niższym poziomie, rozwój nie dokonuje się. Jeśli osiąga poszczególne poziomy zbyt wolno, rozwój zostaje opóźniony.

Ocena prawidłowości rozwoju danego osobnika jest zawsze konsekwencją znajomości ogólnych praw dotyczących rozwoju. Trzeba po prostu dysponować wiedzą o tym, jak przebiega rozwój wielu przeciętnych, a więc "normalnych" jednostek, aby na tej podstawie ustalić pewne "standardy" rozwoju. I dopiero, kiedy takimi standardami dysponujemy, możemy w konkretnych przypadkach orzekać, czy rozwój przebiega prawidłowo, czy został zaburzony.

Rozwój zawsze ocenia się z punktu widzenia uznawanych norm społecznych, które m.in. określają, jakimi cechami powinien odznaczać się normalny, dojrzały członek społeczeństwa. Ale wiemy dobrze, że normy te ulegają stopniowym przemianom, co oczywiście nie pozostaje bez wpływu na zmiany owych standardów rozwojowych.

Standardy te ustalamy na podstawie danych o osiągnięciach, jakie przejawiają przeciętne, typowe osoby żyjące w przeciętnych, „normalnych” warunkach. Ale przecież standardy rozwojowe pod wieloma względami dezaktualizują się dość szybko. Zmieniają się bowiem warunki życia ludzi. Standardy, według których przebiega rozwój moralny, są uwarunkowane społecznie. Zmienność ta zaznacza się z pewnością nierównomiernie w różnych dziedzinach rozwoju. Rozwój moralny jest tą dziedziną, która takiej zmienności szczególnie podlega.

Przez pojęcie „rozwój moralny” rozumiemy stopniowe wrastanie jednostki w tę dziedzinę społecznej rzeczywistości, którą nazywamy moralnością, czyli ogół powszechnie obowiązujących

w danym społeczeństwie norm i wzorów zachowania odnoszących się tylko do tych czynów, które mogą być rozpatrywane jako dobre lub złe. Tym, jak proces tego wrastania przebiega, zajmować się będę w niniejszej pracy.