E T Y K A
prof. dr. hab. M. Suchanek
Literatura: w internecie,
Zaliczenie: praca na zadany temat.
Egzamin: tematy w internecie (WSB)
ETYKA nauka o moralności; to tez działanie zmierzające do dobra (czegoś cennego) oraz „kodeks” lub „zestaw zasad” ludzkiego postępowania.
Filozofowie twierdzą, że pojecie etyka pochodzi od greckiego słowa „ETHOS” oznaczającego zwyczaj, obyczaj.
Od łacińskiego słowa „moralis” czyli moralność.
Etyka jako filozofia praktyczna zajmuje się analizą zjawisk moralnych, z których można zasadnie wyprowadzić normy ludzkiego postępowania.
Etyka zajmuje się: hedonizm - życie przyjemne.
Pytanie etyczne: Jak żyć? (jakość życia).
Etyka dzieli się na :
→ etykę opisową w skład której wchodzi psychologia moralności, socjologia moralności i filozofia moralności - zajmuje się opisem ludzkiego postępowania; dotyczy obrazów faktyczności, odpowiada na pytanie jak jest?
→ etykę normatywna - wskazuje normy, nakazy dotyczące obszaru powinności, odpowiada na pytanie jak powinno być?, posługuje się ocenami tzn. wartościuje.
MORALNOŚĆ zbiór zasad (norm), które określają co jest dobre, a co złe, którymi zgodnie z danym światopoglądem religijnym bądź filozoficznym powinni kierować się ludzie. Jest to po prostu sposób postępowania i poglądy na postępowanie. Moralność możemy rozgraniczyć na:
→ psychologia moralności - stawia pytanie - bada jak doszło do określonego działania moralnego; co rozegrało się w człowieku zanim doszło do działania?
→ socjologia moralności - zajmuje się badaniem systemów moralnych, jak one działają, funkcjonują w społecznościach, jak się miewają w danej społeczności .
SOKRATES (469 - 399 p.n.e.) - był greckim filozofem, który uznał cnotę jako dobro najwyższe. Połączył cnotę z wiedzą. Sądził on, że zło jakie człowiek czyni wynika z jego nieświadomości lub z braku wiedzy o tym, co dobre, a co złe.
Stanowisko głoszące, że źródłem etycznego postępowania jest wiedza o dobru i złu nazywamy intelektualizmem etycznym. Wg. Sokratesa w każdym człowieku tkwi zarodek wiedzy etycznej.
Absolutyzm - istnieje tylko jedno - tylko jedno dobre życie dla wszystkich ponieważ dobro jest czymś niezależnym od ludzkich skłonności, pragnień, życzeń czy opinii.
ARYSTOTELES (384 - 322 p.n.e.) (pisał prace o etyce nikomachejskiej).
Życie dobre dla człowieka to życie szczęśliwe. Wg. Arostytelesa szczęście jest działaniem duszy w zgodzie z doskonałą cnotą. Arostyteles twierdził, że szczęście nie jest czymś statycznym, lecz jest działaniem, jest sposobem robienia rzeczy.
2 pytania na które odpowiadał Arostyteles:
Jak dobrze żyć i jak powinni zachowywać się ludzie?
Zasada właściwej miary - jest sednem etyki złotego środka. Środkiem jest coś pomiędzy dużą ilością a małą (odpowiednią dla danego człowieka).
Istnieją różne metody życia dla każdego człowieka, gdzie każda z metod może być odpowiednia dla wszystkich.
W wielu sytuacjach wybieramy jeden ze sposobów postępowania na skali rozpiętej pomiędzy dwiema skrajnościami nadmiarem i niedomiarem. Słuszną postawa jest zachowanie umiaru, którym w wypadku dawania jest szczodrość. Złoty środek należy osiągnąć każdego dnia, a nie tylko w sytuacjach wyjątkowych.
Dzielność etyczna - trwała zdolność do zachowania właściwej miary.
Cnota - trwała predyspozycja człowieka do świadomego i dobrowolnego spełnienia czynów słusznych lub właściwych.
Istotną dla etyki jest myśl chrześcijańska wg. której podobnie jak sądzili niektórzy filozofowie greccy - wartości moralne i duchowe należy przedkładać nad wartości czysto materialne. Wszędzie tam gdzie pojawia się „drugi” tam wszędzie ich relacja ma z istoty swój charakter etyczny.
Immanuel KANT (1724-1804r.)
Co jest istotą moralności?
Człowiek postępuje moralnie gdy podejmuje działanie zgodnie z powinnością (zgodnie ze swoim sumieniem) - dobrowolnie. Moralność jest ściśle związana z obowiązkiem i powinnością.
Imperatyw kategoryczny - ma on charakter bezwzględnego nakazu i brzmi: „postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć żeby stała się powszechnym prawem”.
Kant jest twórcą stanowiska deontologicznego, który przyjmuje, że czyn uznajemy za etyczny o ile dobre są konsekwencje, które ten czyn spowodował.
Stanowisko konsekwencjalistyczne - jest w opozycji z stanowiskiem deontologicznym.
Dwa rodzaje etyki wyszukiwania i praktykowania:
- Mechanizm racjonalizacji - odwoływanie się do osobiście cennych wartości społecznych i uznaniowych norm przy jednoczesnym takim ich zinterpretowaniu, aby objaśnić swoje własne postępowanie w sposób, który pozwoliłby pomniejszyć moralną naganność podjętego przez nas działania. Typowymi formami używanymi przy racjonalizacji są: „inaczej się nie da”, „nie przeżyję z pensji”, „nie robię tego dla siebie tylko dla rodziny”, „sprawa była wyjątkowa, mieliśmy finansowy dołek”.
- Mechanizm usprawiedliwiania - polega na bezkrytycznym, prostym w formie i treści odwołaniu się do podobnego postepowania innych ludzi w podobnych sytuacjach i na przekonaniu, iż człowiek powinien postępować tak samo jak inni. Mechanizm ten oddaje następujące powiedzenia: „wszyscy tak robią”, inni też tak robią nie będę się wyróżniał”, „robię tylko to co robią moi przełożeni”.
Etyka urzędnicza -
Rozwój moralny człowieka dokonuje się według Kolberga w 6-ciu etapach rozwojowych, zgrupowanych w trzech poziomach.
Poziom I - prekonwencjonalny,
Etap 1 - posłuszeństwa i kary,
Etap 2 - indywidualizmu i wzajemności (nastawienie na realizację własnego dobra),
Poziom II - konwencjonalny,
Etap 3 - konformizmu międzyludzkiego (postępowanie zdeterminowane moralnością grupową - oczekiwanie przez grupę),
Etap 4 - systemu społecznego,
Poziom III - postkonwencjonalny,
Etap 5 - społecznego kontraktu,
Etap 6 - uniwersalnych zasad moralnych (tworzenie norm moralnych).