KONSPEKT LEKCJI

Beata Urbańska

Język polski

Czas trwania lekcji – 90 min.

Szkoła ponadgimnazjalna

kl. I TI , I b

Temat lekcji: W świecie mitów. Geneza, istota i rodzaje mitów.

Cele lekcji:

1. Ogólne

• Poznanie kultury Antyku

• Zaznajomienie z terminologią mitów

• Zapoznanie się z stworzeniem świata wg mitologii

2. Szczegółowe

Uczeń po jednej jednostce lekcyjnej potrafi:

• wyjaśnić znaczenie słowa mit

• odwołać się do przykładów, by określić funkcje i rodzaje mitów

• Umiejętnie posługiwać się związkami frazeologicznymi zaczerpniętymi z poznanych mitów ( róg obfitości, nić Ariadny, syzyfowa praca, puszka Pandory )

• Wyjaśnić znaczenie słowa klasycyzm, prometeizm, ogień prometejski, Narcyz

• Podać drugie imiona bogów po przejęciu kultury greckiej przez Rzymian

• Przedstawić koleje stworzenia świata zwracając uwagę na genologię bogów

Metody nauczania:

• podająca

• praktyczna

Formy pracy:

• indywidualna

• zbiorowa

Pomoce i środki dydaktyczne:

• Podręcznik do literatury „Przeszłość do dziś”, Krzysztof Mrocewicz, cz.1

PRZEBIEG LEKCJI

Czynności nauczyciela	Czynności ucznia
CZĘŚĆ WSTĘPNA
1.Sprawdzenie frekwencji klasy. 2.Podanie tematu lekcji: W świecie mitów. Geneza, istota i rodzaje mitów. 3.Zapytanie z ostatnich lekcji jednego ucznia. W czasie pytania ucznia nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie mitu o stworzeniu świata.	Uczniowie zapisują podany temat do zeszytów. Wywołany uczeń podchodzi do biurka w celu udzielenia odpowiedzi. Reszta klasy czyta mit.
CZĘŚĆ ZASADNICZA
1.Podanie informacji o antyku i klasycyzmie. Antyk, to starożytny świat Grecji i Rzymu - kultury rozwijającej się na basenie Morza Śródziemnego. Pod tym terminem ukryta jest również historia innych kultur (Babilonia i Egipt) oraz przestrzeń czasową Biblii. To epoka najdawniejsza, najdłuższa (VIII – IV/V w. p. n. e.) Klasycyzm – słowo pochodzi od „classius” co ozn. Wzorcowy, wspaniały, pierwszorzędny, doskonały. Tym mianem określano sztukę antyku.Za klasyczną uznajemy twórczość starożytnych artystów oraz wzorujących się na nich pisarzy nowożytnych. Umiłowaniem reguł antycznych cechował szczególnie wiek XV ( renesans ) oraz wiek XVIII ( oświecenie ). Nurty klasyczne odnajdujemy także w poezji wspó łczesnej ( neoklasycyzm ). -Jakie dzieła zatem uznalibyście za klasyczne? 2. Nauczyciel opowiada kto tworzył w Grecji i Rzymie. Grecja- Homer ( epika ) - Safona, Ezop ( liryka ) - Ajschylos, Sofokles, Eurypides ( dramat ) Rzym – Wergiliusz, Horacy, Owidiusz Dodaje kilka słów na temat tendencji w kulturze antycznej. W owych czasach wierzono w kilku bogów. Panował politeizm, czyli wielobóstwo. W sztuce kierowano się wiernym, proporcjonalnym odzwierciedlaniem rzeczywistości ( mimesis ). Natomiast człowiek koniecznie musiał słynąć z dobrej opinii, sławy. Postulowano postawę stoików „stoicki spokój” oraz postawę Epikurejczyków, którzy słynęli z hasła „Carpe diem”. 3.Nauczyciel pyta klasę o to jak rozumieją pojęcie mit, mitologia. Ich wypowiedzi uzupełnia dodatkowymi informacjami. Mity postały jako wynik zainteresowania starożytnych Greków człowiekiem i jego problemami. Nawet jeśli mity opowiadały o bogach, to pod ich postaciami kryją się postawy, uczucia, wzorce ludzkich postaw i zachowań. Oczywiście mity nie wyrażają treści w sposób dosłowny. Owa treść przekazywana jest za pomocą umownych znaków, motywów, do których zaliczamy metaforę, alegorię i symbol. 4.Rozmowa kierowana przez nauczyciela na temat mitów, ich funkcji, rodzai itp. - Co nam wyjaśniają mity? Nauczyciel w oparciu o informacje jakie przedstawili uczniowie dyktuje uczniom funkcje mitów: poznawcze ( wyjaśnienie niezrozumiałych zjawisk przyrody, np. pory roku, Demeter Kora ) światopoglądowe ( jako podstawa wierzeń religijnych – starożytna eschatologia ) sakralne ( wzorce rytualnych obrzędów, nakazywanie jak czcić bogów ) - Jakich sfer dotyczą? - Jaki jest ich przekaz? - Podajcie przykłady znanych mitów. Nauczyciel podaje notatkę dotyczącą rodzai mitów: kosmogoniczne ( o powstaniu świata ) teogoniczne ( o powstaniu bogów ) antropogeniczne ( o pochodzeniu człowieka ) geanalogiczne ( o historii rodów ) ajtiologiczne ( o pochodzeniu zjawisk przyrody ) heroiczne ( o półboskich bohaterach ) 5. W oparciu o przeczytany tekst z podręcznika do literatury dotyczący powstania świata – uczniowie pod nadzorem nauczyciela układają plan wydarzeń. Pytania pomocnicze: - Czym był chaos? - Jaka była postawa wobec potomstwa Uransa? - Co to jest Tartar? - Co oznacza związek frazeologiczny – róg obfitości? Skąd on pochodzi? - Gdzie się wychował Zeus? 6. Dodatkowa informacja dotycząca imion bogów. Wszyscy bogowie otrzymali drugie imię od Rzymian, którzy przejęli kulturę grecką. Zeus – Jowisz Eros – Amor Afrodyta – Wenus Atena – Minerwa Ares – Mars Hermes – Merkury Posejdon – Neptun Hefajstos – Wulkan Heralkes – Herkules 7. Nauczyciel pyta uczniów o mit o Prometeuszu. - Kim był Prometeusz? - Kim była Pandora? - Jak został ukarany Prometeusz? - Jaki był Prometeusz? - Co to jest prometeizm? -Kto w współczesnym świecie cechuje się prometeizmem? -Jak myślicie co może oznaczać „ogień prometejski”? 8. Rozmowa o Syzyfie, Tezeuszu, Orfeuszu, Narcyzie Pytania pomocnicze: - Kim był Syzyf? - Co oznacza związek frazeologiczny syzyfowa praca? - Kim był Tezeusz? -Jak rozumiecie pojęcie nić Ariadny? - Spójrzcie na ilustracje przedstawiającą labirynt w podręczniku. Waszym zdaniem labirynt czym się charakteryzuje? - Kim był Orfeusz? - W jakim celu udaje się do Hadesu? - Dlaczego nie udaje mu się wyprowadzić Eurydyki z Hadesu? -Kim był Narcyz? - Mawiamy czasem, że ktoś jest Narcyzem. Co mamy na myśli?	Uczniowie słuchają a następnie zapisują podane informacje o epoce w zeszytach. „Pan Tadeusz”- klasyka polska „Mistrz i Małgorzata” – klasyka rozyjska „Nędznicy” - klasyka francuska „Czarodziejska góra” – klasyka niemiecka MIT - opowieść o bogach, stworzeniu świata i człowieka, o dziejach rodu i ludzkich uczuciach. Odwołuje się do wierzeń dawnych społeczności, zawiera pierwsze wzory ludzkich postaw i zachowań, tzw. archetypy. MITOLOGIA – to zbiór mitów Mity wyjaśniają nam np. zjawiska przyrody ( mit o Demeter i Korze ), jak powstał świat, jak powstali bogowie ( mit o powstaniu świata ), ludzie ( mit o Prometeuszu ), zjawiska na ziemi, życie pośmiertne… Dotyczą sfery sacrum ( świętości ) oraz profanum (świeckości ). Przekaz mitów ma wymiar uniwersalny. Mity dotyczą spraw ogólnoludzkich, ich charakter jest ponadczasowy, bez względu na tendencje w epoce. Zachowania, postawy, uczucia ludzi pozostają niezmienne przez wieki. Mit o Demeter i Korze, o Narcyzie, o Prometeuszu, o wojnie trojańskiej, o Syzyfie, o powstaniu świata…. Powstanie świata wg mitologii: Chaos Powstanie dwóch bóstw – Uranosa ( Nieba ) i Gai ( Ziemia ) Narodziny tytanów, cyklopów i Stręków Strącenie niechcianych dzieci przez Uranosa do czeluści Tartaru Zabicie Uranosa przez Kronosa ( spisek z Gają) Narodziny bogiń zemsty z krwi Uranosa – Eryń Panowanie Kronosa i Rei Pożarcie dzieci przez Kronosa Ukrycie szóstego dziecka przed Kronosem 10)Pozostawienie Zeusa na ziemi Chaos: Istota boska, bezkształtna Otchłań pełna siły twórczej Mieszanina: wody, ognia, powietrza i ziemi Uranos zobaczywszy swe dzieci przestraszył się ich. Nie był dumny z swego potomstwa, wstydził się go. Z racji, że nie mógł na nie patrzeć strącił je do czeluści Tartaru. Tartar to kraina podziemna, najmroczniejsza, gdzie przebywały dusze potępione i skazane na wieczne cierpienie. Odległość od Hadesu do Tartaru była tożsama z odległością pomiędzy niebem a ziemią. Kowadło rzucone tam leciało dziewięć dni i dziewięć nocy. Róg obfitości – symbol dostatku, bogactwa i dobrobytu. Róg obfitości pochodzi z greckiej mitologii o stworzeniu świata. Gdy koza Amalteja ułamała go, Zeus pobłogosławił go i napełnił ty wszystkim czego potrzebował. Zeus wychowywał się na ziemi, gdzie sprowadziła go matka – Reja. Opiekę nad nim sprawowała koza Amalteja. Uczniowie zapisują imiona bogów do zeszytów. Prometeusz był tytanem, który z gliny i łez stworzył człowieka. Dusza postała z ognia niebiańskiego skradzionego z rydwanu słońca. Pandora była piękną i urokliwą kobietą zesłaną przez bogów na ziemię. Zeus ich namówił na stworzenie jej po tym jak się rozgniewał za podejrzliwy Prometeusz nie przyjął jej. Zrobił to jego naiwny brat. Po otwarciu puszki Pandory na świat wszyscy wszystkie nieszczęścia, cierpienia, troski, choroby. Prometeusz w zemście za ten haniebny czyn Zeusa postanowił obdarować Zeusa częścią wołu. Wybrana część wołu miała się stać odtąd ofiarą dla bogów. Z racji, iż Zeus wybrał skórę i kości bardzo się rozgniewał. Został przykuty do skał Kaukazu, gdzie zniewolony i uwięziony był narażony na ataki orła, który w ciągu dnia wydziobywał mu wątrobę. W nocy mu odrastała, co powtarzało jego męki. PROMETEUSZ – przebiegły, poświęcił się dla ludzkości, postawa buntownika wobec bogów PROMETEIZM - skrajne, poświęcenie dla ludzkości Misjonarze, księża, nauczyciele, wolontariusze…. Iskra życia, ożywiające tchnienie Uczniowie zapisują do zeszytu wyjaśnienie haseł takich jak: Prometeusz, „ogień prometejski”, prometeizm. Syzyf był królem. Chciał oszukać śmierć więżąc ja na swym dworze. Został za to ukarany wieczna pracą wtaczania głazu pod górę. Syzyfowa praca – to praca bezowocna, nieprzynosząca pożądanych rezultatów, efektów, praca jałowa. Uczniowie zapisują zagadnienia z wyjaśnieniem w zeszytach. Tezeusz był bohaterem, który uratował poddanych króla Minosa od ofiar w postaci siedmiu dziewcząt i siedmiu chłopców potworowi Minotaurowi znajdującemu się wewnątrz labiryntu ( skonstruowany przez Dedala ). Na Krecie wszyscy traktowali Tezeusza z wrogością. Zakochała się w nim Ariadna, córka króla. I kiedy Tezeusz wchodził do labiryntu Minotaura, zawiązał u wejścia koniec nici, podarowanej mu przez Ariadnę. Potem rozwijał kłębek aż dotarł do potwora. Bohater zgładził Minotaura i dzięki nici wyszedł szczęśliwie z labiryntu. Powracał do Aten zwycięski wraz z Ariadną. Tezeusz wykazał się sprytem oraz przebiegłością. Nić Ariadny – wskazówka, pomoc w trudnej sytuacji bez wyjścia LABIRYNT – przestrzeń nieprzyjazna człowiekowi, symbol gmatwania ścieżek, przejść, zdarzeń sytuacji, korytarzy, słów. Jest pełen pułapek, wymaga pokonania strachu. Uczniowie zapisują znacznie takich słów jak: nić Ariadny, labirynt oraz wypisują cechy Terezjasza w oparciu o tekst w podręczniku. Orfeusz był synem muzy Kaliope i króla Tracji, jest symbolem miłości, muzyki i sztuki. Mity wspominają o cudownym oddziaływaniu śpiewu Orfeusza. Jego muzyka oddziaływała nie tylko na ludzi: mogła ona uśmierzać huczące fale morza i sprawiała, że ku śpiewakowi pochylały się drzewa, a dzikie bestie szły za nim łagodne jak baranki. Wyrusza tam po swoją żonę Eurydykę, która ukąszona przez węża zmarła. Swoją muzyką oczarował Charona, Cerbera, Persefonę i samego Hadesa. Hades oczarowany muzyką zwolnił Eurydykę i pozwolił jej pójść za Orfeuszem z powrotem na ziemię. Hades postawił przy tym jeden warunek: Orfeuszowi nie wolno oglądać się za siebie, póki Eurydyka nie znajdzie się na powierzchni ziemi w świetle słońca. Orfeusz ruszył więc naprzód podskakując ze szczęścia. Eurydyka szła za nim, lecz Orfeusz bał się, że Hades go oszukał i zapomniawszy o warunku i obejrzał się za siebie i na zawsze stracił Eurydykę, ponieważ zamieniła się w kamień. Narcyz był pięknym młodzieńcem, który odrzuciwszy miłość do innych zakochał się sam w sobie. Pozostawał on niewzruszony na wszystkie nimfy, które się w nim zakochiwały. Pewnego razu zapłonęła do niego uczuciem nimfa Echo. Wzgardził jej miłością, za co ukarała go bogini Afrodyta. Sprawiła ona, że zakochał się w sobie, swoim odbiciu, gdy pewnego razu spojrzał w wodę. Za każdym razem jednak, gdy próbował pocałować owe odbicie, ono się "psuło", deformowało. Z rozpaczy popełnił samobójstwo. Po jego śmierci, bogowie zlitowali się nad nim i przemienili jego ciało w piękny kwiat. Jeśli nazywamy kogoś mianem narcyza to znaczy, że dana osoba prezentuje negatywną postawę, jest egoistą zapatrzonym w siebie. Uczniowie zapisują do zeszytów wyjaśnienie powyższych terminów.
CZĘŚĆ KOŃCOWA
1. Nagrodzenie aktywnych uczniów plusami. 2.Zadanie pracy domowej: Wyjaśnij pojęcia: róg obfitości, złoty wiek, klasyka, alegoria, symbol	Uczniowie zapisują terminy do wyjaśnienia w zeszytach.

Konspekt lekcji opracowała:

Beata Urbańska