Pojęcie – zorganizowany ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy egzekucyjne oraz inne podmioty w celu przymusowego wykonania obowiązków objętych egzekucją administracyjną.
Funkcje – służy urzeczywistnianiu norm prawa administracyjnego, przy pomocy przymusu wykonania wynikających z nich obowiązków.
Środki egzekucyjne można stosować do osób fizycznych i prawnych oraz jednostek nie posiadających osobowości prawnej.
W drodze egzekucji administracyjnej można egzekwować zarówno obowiązki o charakterze pieniężnym jak i niepieniężnym.
pieniężne – świadczenie określonej kwoty pieniężnej;
niepieniężne – obowiązki o charakterze innym, np. zalesienie gruntu, spełnienie czynności, wydanie rzeczy, zaniechanie pewnych czynności).
Egzekucją administracyjną objęto ponadto obowiązki z zakresu bhp oraz wypłaty wynagrodzenia za pracę.
Przedmiotem egzekucji administracyjnej mogą być tylko obowiązki wynikające ze stosunków publicznoprawnych.
Obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej:
obowiązki wynikające z aktów administracyjnych (decyzji lub postanowień);
obowiązki wynikające bezpośrednio z przepisów prawa, w zakresie administracji rządowej i jst.;
obowiązki wynikające z deklaracji, zeznania, zgłoszenia celnego lub deklaracji rozliczeniowej;
obowiązki wynikające z orzeczeń i innych aktów prawnych wydanych przez właściwe organy państw obcych;
obowiązki wynikające z innych niż ww decyzji, postanowień lub innych orzeczeń.
Akty administracyjne (decyzje lub postanowienia) stanowią podstawę egzekucji administracyjnej, gdy pochodzą od właściwych organów i gdy wynikające z nich obowiązki są już wymagalne.
Zasada celowości – jej istota polega na tym, że celem postępowania egzekucyjnego nie jest wyrządzenie dolegliwości zobowiązanemu, ale bezpośrednie zapewnienie wykonania obowiązków administracyjnych.
Zasada stosowania najmniej uciążliwego środka – wynika wprost z ustawy. Ocena, który środek jest najmniej uciążliwy, ustawa pozostawia organowi egzekucyjnemu.
Zasada niezbędności – nie wolno stosować środków egzekucyjnych, gdy obowiązek stał się bezprzedmiotowy, albo został już wykonany.
Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych tylko w ustawie - nie wolno stosować innych środków niż przewidziane w ww ustawie.
Zasada poszanowania minimum egzystencji – nie wolno w drodze egzekucji zabierać tych dóbr i wartości, które są niezbędne dla zobowiązanego oraz dla będących na utrzymaniu członków rodziny, ale nie tylko. Nie wolno zabierać np. obrączek ślubnych wykonanych ze stali szlachetnej, stypendium, zasiłków i innych świadczeń socjalnych.
Zasada zagrożenia – egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Zasada obowiązku prowadzenia egzekucji – art. 6 ustawy stanowi, że „w razie uchylania się zobowiązanego od wykonywania obowiązku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych”.
Zasada niezależności stosowania środków egzekucyjnych od środków karnych – polega na tym, że zastosowanie środka egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie w wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, dyscyplinarnym lub w sprawach o wykroczenia za niewykonanie obowiązku.
Zasada prowadzenia egzekucji w porze najdogodniejszej dla zobowiązanego – egzekucja nie powinna być prowadzona w dni wolne i w porze nocnej (godz. 21-7).
Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji – wynika z wielu przepisów ustawy, np. obowiązek troszczenia się o użytkowaną rzecz zobowiązanego przy wykonaniu zastępczym.
Organem egzekucyjnym – jest organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie egzekucyjnej środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczenie wykonania tych obowiązków.
Organy egzekucyjne:
egzekucja należności pieniężnych:
naczelnik US1;
właściwy organ gminy o statucie miasta;
przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych w I instancji;
dyrektor oddziału ZUS;
dyrektor izby celnej;
dyrektor rejonowego oddziału WAM2;
egzekucja o charakterze niepieniężnym:
wojewoda;
właściwy organ administracji jst.;
kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży;
kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży.
Właściwość miejscową organów egzekucyjnych w przypadku należności pieniężnych ustala się następująco:
z nieruchomości – wg miejsca położenia nieruchomości;
z praw majątkowych lub ruchomości – wg miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego.
Przy należnościach niepieniężnych – wg miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego, a w razie braku zamieszkania lub siedziby w kraju – wg miejsca pobytu zobowiązanego.
W administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym wierzyciel ma obowiązek podjęcia czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych.
Wierzycielem jest podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku leb jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczejącym.
Zobowiązanym jest podmiot, wobec którego stosowana jest egzekucja. Wg art. 1a pkt 20 zobowiązanym jest osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej albo osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze niepieniężnym.
Zobowiązany może działać sam lub przez przedstawiciela ustawowego lub statutowego.
Środki egzekucyjne mogą być stosowane tylko do zobowiązanego, ale wyjątkowo również do innych osób, np. egzekucja polegająca na opróżnieniu lokalu – wyprasza się wszystkie osoby przebywające w lokalu.
Jeśli organy egzekucyjne natrafią na opór, który utrudnia lub uniemożliwia przeprowadzenie egzekucji lub istnieje przypuszczenie, że na taki opór natrafią, mogą wezwać pomoc Policji, SG3, ABW4 lub Agencji Wywiadu.
Sposób udzielania pomocy przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych oraz sposób asystowania określają rozporządzenia:
MON – przy udzielaniu pomocy przez ŻW5 lub wojskowe organy porządkowe;
MSWiA – przez Policję lub SG;
Prezesa RM – ABW lub Agencji Wywiadu.
Osoba trzecia – podmiot, który rości sobie prawo do rzeczy lub prawa majątkowego, z którego prowadzi się egzekucję administracyjną.
Świadek – udział świadka ma zabezpieczyć interes zobowiązanego i służyć zapewnieniu obiektywności i zgodności postępowania z przepisami prawa. Może to być tylko osoba pełnoletnia.
Dozorca – osoba, której oddano pod dozór zajęte w toku egzekucji ruchomości. Może to być osoba fizyczna lub prawna.
Wykonawca – osoba fizyczna lub osoba prawna, dokonująca na zlecenie organu egzekucyjnego czynności, których nie wykonał zobowiązany. Pojawia sie w przypadku zastosowania wykonania zastępczego jako środka egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym.
Wszczęcie postępowania następuje na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przezeń tytułu wykonawczego. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, egzekucję wszczyna się z urzędu na podstawie wystawionego przez organ egzekucyjny tytułu wykonawczego.
Obowiązek wystawienia tytułu wykonawczego spoczywa również na wierzycielu, którego należność pieniężna wynika z orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.
Jeżeli wierzyciel nie jest jednocześnie organem egzekucyjnym, to składa on wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej.
Organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej:
czy zobowiązany nie korzysta z przywilejów (immunitetów) dyplomatycznych;
czy istnieje podstawa prowadzenia egzekucji administracyjnej;
czy zobowiązanemu doręczono upomnienie, czy też nie było obowiązku doręczenia upomnienia;
czy wierzyciel wskazał środek egzekucyjny, gdy ma być egzekwowany obowiązek o charakterze niepieniężnym;
czy tytuł wykonawczy czyni zadość wymogom ustawy.
Organ egzekucyjny nie jest upoważniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.
Jeśli badanie wykaże, że obowiązek nie podlega egzekucji administracyjnej, organ egzekucyjny zwraca tytuł wykonawczy wierzycielowi, informując go jednocześnie, że nie przystępuje do egzekucji. Na postanowienie to służy wierzycielowi zażalenie.
Organ egzekucyjny w egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym może zastosować inny środek egzekucyjny niż wskazany we wniosku wierzyciela, jeżeli jest mniej uciążliwy dla zobowiązanego, a prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku. O takiej zmianie należy zawiadomić wierzyciela niebędącego jednocześnie organem egzekucyjnym.
Datą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest dzień:
doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub
doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności. lun innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.
Przystępując do czynności egzekucyjnych organ egzekucyjny lub egzekutor doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony. Zobowiązany ma prawo (w terminie 7-dni) zgłosić zarzuty w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego.
Wniesienie zrzutów nie wstrzymuje z mocy prawa postępowania egzekucyjnego.
Organ egzekucyjny i egzekutor obowiązani są odstąpić od czynności egzekucyjnych, jeśli zobowiązany okazał dowody stwierdzające:
wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku;
odroczenie terminu wykonania obowiązku;
rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych, albo gdy
zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego.
Organ egzekucyjny ma obowiązek zawiadomić wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych i na jego żądanie wydać postanowienie w tej sprawie, na które przysługuje wierzycielowi nie będącemu jednocześnie organem egzekucyjnym – zażalenia.
Jeżeli cel egzekucji prowadzonej w sprawie należności pieniężnej lub wydania rzeczy tego wymaga, organ egzekucyjny zarządza otwarcie środków transportu zobowiązanego, lokali i innych pomieszczeń zajmowanych przez zobowiązanego oraz schowków w tych środkach, lokalach i pomieszczeniach. Dokonuje tego komisja powołana przez organ egzekucyjny, a z przeszukania sporządza się protokół, który jest niezwłocznie przekazany zobowiązanemu.
Na wniosek zobowiązanego, a także gdy egzekutor uzna to za konieczne, może być przywołany świadek do obecności przy czynnościach egzekucyjnych. Przywołanie dwóch świadków jest obowiązkowe, gdy zobowiązany nie jest obecny przy tych czynnościach albo został wydalony z miejsca ich dokonywania, a nie zachodzi obawa udaremnienia wskutek tego egzekucji.
Obowiązek obecności świadka jest też podczas egzekucji w porze nocnej (godz 21-7).
Na czynności egzekutora i organu egzekucyjnego przysługuje skarga. Jej wniesienie nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego.
Polega na wstrzymaniu czynności egzekucyjnych na skutek powstania przeszkód w prowadzeniu postępowania:
w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej;
w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego;
w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego;
w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.
O zawieszeniu lub odmowie zwieszenia postępowania orzeka organ egzekucyjny w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.
Organ egzekucyjny podejmie zawieszone postępowanie egzekucyjne po ustaniu przyczyn zawieszenia.
Zgodnie z art. 59 § 1 ustawy, postępowanie egzekucyjne umarza się, gdy:
wykonanie obowiązku nastąpiło jeszcze przed wszczęciem postępowania;
jest brak wymagalności obowiązku albo jego umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie;
określenie obowiązku jest niezgodne z jego treścią wynikającą z decyzji administracyjnej, orzeczenia sądu lub bezpośrednio z przepisów prawa;
nastąpił błąd co do osoby zobowiązanej lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego;
jest niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;
nastąpiła śmierć zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego;
jest niedopuszczalność egzekucji lub zastosowania środka egzekucyjnego albo jest brak uprzedniego upomnienia zobowiązanego, mimo iż obowiązek ten ciążył na wierzycielu;
na żądanie wierzyciela.
Postępowanie egzekucyjne może być umorzone, gdy w postępowaniu egzekucyjnym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższające wydatki egzekucyjne.
Umorzenie postępowania egzekucyjnego oraz odmowa jego umorzenia, następują w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie.
Następuje, gdy do tej samej nieruchomości, rzeczy lub prawa majątkowego lub niemajątkowego egzekucję prowadzą jednocześnie dwa uprawnione organy.
Zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej – organ egzekucyjny wstrzymuje czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu, w którego okręgu wszczęto egzekucję. Sąd działa zgodnie z przepisami kc. i wydaje postanowienie w terminie 14-dni, o tym kto ma prowadzić łącznie obie egzekucje.
Zbieg egzekucji administracyjnych – prowadzenie przejmuje naczelnik urzędu skarbowego, który pierwszy zastosował środek egzekucyjny, a jeżli nie dokonał takiej czynności lub nie dokonał jej jako pierwszy – łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego właściwy wg siedziby lub miejsca zamieszkania zobowiązanego.
Środki prawne – środki zaskarżania służące zobowiązanemu w postępowaniu egzekucyjnym.
Rodzaje:
odrębne środki prawne uregulowane ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji:
zarzut;
zażalenie;
wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji;
skargę na czynności egzekucyjne oraz skargę na przewlekłość postępowania egzekucyjnego;
skargę na bezczynność wierzyciela;
środki prawne unormowane w kpa, które mają odpowiednie zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym:
wniosek o przywrócenie terminu;
żądanie zmiany lub uchylenia postanowienia przy zastosowaniu przepisów kpa o wznowieniu postępowania administracyjnego oraz uchylenia i zmianie decyzji;
skarga i wniosek z działu VIII kpa.
Środki ochrony sądowej:
skarga do sądu na postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;
dwa powództwa przeciwegzekucyjne (opozycyjne i ekscydencyjne).
Poza tym mogą pojawić się środki:
zarzut w sprawie oszacowania wartości majątkowych praw autorskich, praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej;
skargi związane z egzekucją z ruchomości:
zarzuty do opisu i oszacowania wartości nieruchomości;
skarga na czynności egzekutora dotyczące licytacji nieruchomości oraz skarga na czynności poborcy skarbowego w toku licytacji nieruchomości;
powództwo zobowiązanego do sądu powszechnego o pozostawienie pomieszczeń w jego użytkowaniu.
Zarzut - wnoszony tylko przez zobowiązanego.
Podstawy:
wykonanie, umorzenie w całości lub w części, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;
odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;
określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji administracyjnej, orzeczenia sądowego lub bezpośrednio z przepisów prawa;
błąd co do osoby zobowiązanego;
niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;
niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego i brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia;
zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;
brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia;
prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ;
niespełnienie wymogów co do tytułu wykonawczego określonych w art. 24 ustawy.
Wniesienie zarzutu nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych. zarzuty wnosi się do organu egzekucyjnego – jest on właściwy do ich rozpatrzenia.
Zażalenie.
Najczęściej podmiotem uprawnionym do wniesienia zażalenia jest zobowiązany oraz wierzyciel niebędący organem egzekucyjnym, a niekiedy osoba trzecia, której odmówiono wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego.
Termin do wniesienia zażalenia wynosi 7-dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.
Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego. W wyniku rozpatrzenia zażalenia organ odwoławczy może zaskarżone w drodze zażalenia postanowienie utrzymać w mocy, bądź uchylić je: orzec co do istoty sprawy, bądź też uchylić postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpatrzenia przez organ egzekucyjny.
Wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji.
Osoba nie będąca zobowiązanym, która rości sobie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego, z którego prowadzi się egzekucję administracyjną, może wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem ich wyłączenia spod egzekucji. Osoba ta jest zobowiązana do przedstawienia lub powołania dowodów na poparcie swego żądania. termin do zgłoszenia żądania wynosi 14-dni od uzyskania przez osobę trzecią wiadomości o czynności egzekucyjnej skierowanej do rzeczy lub prawa majątkowego.
Organ egzekucyjny rozpoznaje żądanie i wydaje postanowienie w sprawie wyłączenia spod egzekucji w terminie 14-dni od dnia zgłoszenia żądania.
Do czasu wydania postanowienia w sprawie wyłączenia spod egzekucji organ egzekucyjny ma obowiązek zaniechać dalszych czynności egzekucyjnych w stosunku do rzeczy lub prawa majątkowego, których wyłączenia żądano. Jednak wcześniej dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy. Na postanowienie o odmowie wyłączenia przysługuje zażalenie. Osobie, której żądanie wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego nie zostało uwzględnione, służy prawo wniesienia powództwa (zgodnie z kpc), o ich zwolnienie spod egzekucji administracyjnej.
Do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia żądania w sprawie wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego i w okresie 14-dni po tym rozstrzygnięciu oraz w okresie od dnia skierowania do organu egzekucyjnego odpisu pozwu do dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu w sprawie wyłączenia spod egzekucji objęte żądaniem wyłączenia rzeczy nie mogą być sprzedane, a prawa majątkowe wykonywane.
Żądanie wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego nie może być zgłoszone, jeżeli z rzeczy lub prawa przeprowadzona została egzekucja przez sprzedaż rzeczy lub wykonanie prawa majątkowego.
Skarga na czynności egzekucyjne oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.
Skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego lub egzekutora przysługuje zobowiązanemu. Wnosi się ją w terminie 14-dni od dnia dokonania zakwestionowanej czynności, o ile przepisy ustawy egzekucyjnej nie stanowią inaczej.
Skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego przysługuje zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu organem egzekucyjnym, a także podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku oraz organowi zainteresowanemu w wykonaniu obowiązku. Ustawa nie określa terminu wniesienia skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.
Przedmiotem zaskarżenia w ww przypadkach mogą być czynności, na które nie przysługuje inny środek prawny, np. zarzut lub zażalenie czy wniosek o wyłączenie spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego.
Skargi wnosi się za pośrednictwem organu egzekucyjnego – do organu nadzoru.
Wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Postanowienie o oddaleniu skargi może być zaskarżone w drodze zażalenia.
Skarga na bezczynność wierzyciela.
Pozostaje w ścisłym związku z zasadą obowiązku prowadzenia egzekucji. Służy na bezczynność wierzyciela w podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych. Służy podmiotowi, którego interes prawny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku oraz organowi zainteresowanemu wykonaniem obowiązku.
Skargę tę rozpatruje organ wyższego stopnia, który (po jej rozpatrzeniu), wydaje postanowienie, na które przysługuje zażalenie.
Środki prawne unormowane w kodeksie postępowania administracyjnego.
przywrócenie terminu;
skargi i wnioski;
spory kompetencyjne;
wyłączenie pracownika lub organu;
przedstawiciele i pełnomocnicy;
doręczenia i wezwania;
terminy;
protokoły i adnotacje;
udostępnianie akt.
Skarga do sądu administracyjnego.
Skarga dopuszczalna jest na wszystkie postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie. Można ją wnieść po wyczerpaniu środków odwoławczych, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator lub RPO.
Powództwo opozycyjne.
Występuje tylko wówczas, gdy w drodze egzekucji administracyjnej edgekwowane są obowiązki o charakterze cywilnoprawnym.
Poddanie obowiązku egzekucji administracyjnej nie przesądza o wyłączeniu sporu co do jego istnienia lub jego wysokości przed sądem powszechnym, jeśli z charakteru obowiązku wynika, że sąd jest właściwy do rozpoznania takiego sporu.
Gdy zobowiązany wniesie takie powództwo do sądu, wierzyciel powinien zawiadomić o tym organ egzekucyjny i wstrzymać postępowanie egzekucyjne do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Orzeczenia sądu uwzględniające powództwo powoduje, że tytuł egzekucyjny, na podstawie którego postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte, traci ważność.
Powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej – ekscydencyjne.
Osoba trzecia, której żądanie nie zostało uwzględnione, ma prawo wytoczyć powództwo do sądu powszechnego o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji administracyjnej (art. 842 kpc).
Powództwo to można wnieść w ciągu 14 dni od dnia doręczenia postanowienia administracyjnego organu egzekucyjnego, a jeżeli zainteresowany wniósł zażalenie na to postanowienie – w ciągu 14-dni od doręczenia postanowienia wydanego na skutek zażalenia.
W przypadku nie uwzględnienia przez sąd żądania wyłączenia spod egzekucji rzeczy, egzekucję administracyjną prowadzi sie dalej do kwoty złożonej do depozytu.
Są to:
egzekucja z pieniędzy;
egzekucja z wynagrodzenia za pracę;
egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz z ubezpieczenia społecznego;
egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych;
egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych;
egzekucja z praw papierów wartościowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego;
egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych;
egzekucja z weksla;
egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej;
egzekucja z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością;
egzekucja z pozostałych praw majątkowych;
egzekucja z ruchomości;
egzekucja z nieruchomości.
Podstawę do zastosowania środków egzekucji należności pieniężnych stanowi zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego zobowiązanego u dłużnika zajętej wierzytelności albo protokół zajęcia prawa majątkowego, albo protokół zajęcia i odbioru ruchomości albo protokół odbioru dokumentu sporządzone wg wzoru określonego w drodze rozporządzenia ministra właściwego ds finansów publicznych.
Jedynie egzekucja z pieniędzy przebiega w sposób uproszczony. Jeżeli zobowiązany na wezwanie poborcy skarbowego płaci dochodzoną należność pieniężną, poborca wystawia pokwitowanie odbioru pieniędzy.
W przypadku odebrania pieniędzy w wyniku przeszukania pomieszczeń i schowków, środków transportu oraz odzieży, teczek, waliz i podobnych przedmiotów poborca skarbowy wystawia pokwitowanie odbioru pieniędzy. Za pokwitowaną należność pieniężną organ egzekucyjny ponosi odpowiedzialność wobec wierzyciela.
Jeżeli dłużnik zajętej wierzytelności bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności albo części wierzytelności organowi egzekucyjnemu, zajęta wierzytelność albo jej część może być ściągnięta od dłużnika zajętej wierzytelności w trybie egzekucji administracyjnej.
Stwierdzenie nabycia w postępowaniu egzekucyjnym praw własności lub innych praw albo nieruchomości następuje w drodze postanowienia,
Prawa majątkowe i ruchomości nabyte w postępowaniu egzekucyjnym są wolne od obciążeń.
Nakłada się ją, gdy egzekucja dotyczy obowiązku polegającego na:
znoszeniu lub zaniechaniu czegoś (np. znoszenie wstępu służby drogowej na przyległy do drogi publicznej grunt, zaniechanie handlu w miejscu niedozwolonym);
wykonaniu czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego (np. stawienie się poborowego).
Może być nakładana na osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej. Może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie. Nie dotyczy to przypadku, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku wynikającego z przepisów prawa budowlanego lub z zakresu bhp – jednorazowa.
Grzywnę nakłada organ egzekucyjny, który doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie o nałożeniu grzywny.
W przypadkach obowiązku wynikającego z przepisów prawa budowlanego lub z zakresu bhp, zamiast zagrożenia nałożenia dalszych grzywien, zamieszcza się zagrożenie zastosowania wykonania zastępczego.
Na postanowienie o nałożeniu grzywny służy zobowiązanemu prawo wniesienia zażalenia.
Grzywny w celu przymuszenia, nieuiszczone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji należności pieniężnych. Obowiązek uiszczenia nałożonych grzywien nie przechodzi na spadkobierców lub następców prawnych zobowiązanego – obowiązek osobisty.
W razie wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym, nałożone a nieuiszczone lub nieściągnięte grzywny w celu przymuszenia podlegają umorzeniu. Postanowienie w tej sprawie wydaje organ egzekucyjny na wniosek zobowiązanego. Na postanowienie o odmowie umorzenia grzywny służy zażalenie.
Stosuje się, gdy egzekucja dotyczy obowiązku wykonania czynności, którą można zlecić innej osobie (wykonawcy) do wykonania za zobowiązanego, lecz na jego koszt. Wykonawcę wybiera organ egzekucyjny.
Wykonawca odpowiada wobec:
organu;
zobowiązanego – za rzetelne wykonanie robót, celowe zużycie materiałów oraz prawidłowe korzystanie ze środków przewozowych dostarczonych przez zobowiązanego.
Wykonanie zastępcze obowiązku przez inna osobę za zobowiązanego następuje na koszt i niebezpieczeństwo zobowiązanego.
W celu zastosowania wykonania zastępczego organ egzekucyjny wydaje postanowienie o zastosowaniu tego środka egzekucyjnego.
O zakończeniu czynności egzekucyjnych w drodze wykonania zastępczego i o wykonaniu egzekwowanego obowiązku organ egzekucyjny zawiadamia zobowiązanego i doręcza mu wykaz kosztów, z wezwaniem do uiszczenia na pokrycie tych kosztów odpowiedniej kwoty w oznaczonym terminie. W przypadku nieuiszczenia tej kwoty w oznaczonym terminie prowadzi się egzekucję administracyjną należności pieniężnych.
Stosuje wówczas, gdy zobowiązany uchyla się od wydania oznaczonej rzeczy ruchomej albo też – w przypadkach określonych w odrębnych przepisach – na odebraniu rzeczy ruchomej oznaczonej tylko co do rodzaju lub gatunku.
Ten środek egzekucyjny stosuje się również wówczas, gdy egzekwowany jest obowiązek zniszczenia rzeczy ruchomej, nakazany ze względów sanitarnych lub innych względów społecznych, a także gdy chodzi o obowiązek ujawnienia posiadania oznaczonej rzeczy ruchomej. Poza tym stosuje się, gdy chodzi o obowiązek wydania tylko na określony czas (np. dokument – dla celów dowodowych), jak i gdy rzecz znajduje się we władaniu innej osoby, jeżeli ta rzecz nie została wyłączona spod egzekucji.
Odebrania rzeczy dokonuje egzekutor, który doręcza zobowiązanemu postanowienie organu egzekucyjnego wzywające go do wydania rzeczy określonej w tytule wykonawczym, z zagrożeniem, że w razie niewykonania obowiązku zostanie zastosowany środek egzekucyjny w celu odebrania tej rzeczy.
Ma zastosowanie, gdy egzekwuje się obowiązek wydania nieruchomości albo opróżnienia lokalu mieszkalnego lub użytkowego albo innego pomieszczenia. W przypadku stosowania tego środka egzekucyjnego, egzekucję prowadzi się zarówno przeciwko zobowiązanemu, jak i przeciwko członkom jego rodziny i domownikom oraz innym osobom zajmującym nieruchomość lub lokal (pomieszczenie), które mają być opróżnione i wydane.
Odebrania lub opróżnienia dokonuje egzekutor, który doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie organu egzekucyjnego o wezwaniu do wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym, z zagrożeniem, że w razie niewykonania obowiązku zostanie zastosowany środek egzekucyjny w celu odebrania nieruchomości lub opróżnienia lokalu (pomieszczenia). Na to postanowienie służy zobowiązanemu zażalenie.
Egzekutor usuwa z nieruchomości lub lokalu (pomieszczenia) znajdujące się tam ruchomości i wzywa osoby przebywające na terenie nieruchomości lub w lokalu (pomieszczeniu) do ich opuszczenia, z zagrożeniem zastosowania przymusu bezpośredniego, a w razie oporu podejmuje odpowiednie kroki w celu zastosowania przymusu bezpośredniego.
Ruchomości usunięte z nieruchomości lub lokalu (pomieszczenia) egzekutor oddaje zobowiązanemu lub dorosłemu członkowi rodziny albo na przechowanie innej osobie na skład, na koszt i niebezpieczeństwo zobowiązanego.
Polega na doprowadzeniu do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji drogą zagrożenia zastosowania lub drogą zastosowania bezpośrednio skutecznych środków, nie wyłączając siły fizycznej, w celu usunięcia oporu zobowiązanego i oporu innych osób, które stoją na przeszkodzie w wykonaniu obowiązku.
Środek ten można zastosować tylko ostatecznie.
Przymus bezpośredni stosuje egzekutor, który doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie organu egzekucyjnego o wezwaniu zobowiązanego do wykonania obowiązku wskazanego w tytule wykonawczym, z zagrożeniem zastosowania przymusu bezpośredniego.
Ma charakter postępowania pomocniczego w stosunku do postępowania egzekucyjnego. Jego celem jest zabezpieczenie należności pieniężnej lub wykonania obowiązku o charakterze niepieniężnym, jeżeli brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić egzekucję administracyjną przez działania niesumiennego zobowiązanego lub przez jego sytuację materialną.
Funkcja postępowania egzekucyjnego zostaje zrealizowana, gdy jego cel w konkretnej sprawie zostaje osiągnięty, a więc gdy egzekwowany obowiązek zostanie wykonany.
Przyczyną dokonania zabezpieczenia w szczególności może być:
brak płynności finansowej zobowiązanego;
unikanie wykonania przez zobowiązanego obowiązku przez nieujawnianie zobowiązań powstających z mocy prawa lub nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych;
dokonywanie przez zobowiązanego wyprzedaży majątku.
Zabezpieczenie może być dokonane także przed terminem płatności należności pieniężnej lub przed terminem wykonania obowiązku o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczenie należności pieniężnych może dotyczyć również przyszłych powtarzających się świadczeń.
Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia na wniosek wierzyciela i na podstawie wydanego przez niego zarządzenia zabezpieczenia.
Organ egzekucyjny może w każdym czasie uchylić lub zmienić sposób lub zakres zabezpieczenia. Na postanowienie to służy zażalenie.
W sprawie prowadzenia postępowania zabezpieczającego przysługuje zobowiązanemu prawo wniesienia zarzutu do organu egzekucyjnego w terminie 7-dni od dnia doręczenia zarządzenia zabezpieczenia z klauzulą organu egzekucyjnego o przyjęciu tego zarządzenia do wykonania.
W przypadku zabezpieczenia należności pieniężnej termin - 30-dni od dokonania zabezpieczenia, w zabezpieczeniu obowiązku o charakterze niepieniężnym – 3-miesiące.
Zabezpieczenie należności pieniężnej następuje przez:
zajęcie pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunków bankowych, innych wierzytelności i praw majątkowych lub ruchomości;
obciążenie nieruchomości zobowiązanego hipoteką przymusową;
obciążenie statku morskiego zastawem wpisanym do rejestru okrętowego;
ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej albo której księga wieczysta zginęła lub uległa zniszczeniu;
ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego sprawa do lokalu użytkowego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.
Zajęcie zabezpieczenia nie może dotyczyć rzeczy lub praw zwolnionych z egzekucji. Przy wyborze środka zabezpieczającego organ egzekucyjny powinien uwzględnić interes stron, w takiej mierze, aby wierzycielowi zapewnić wykonanie obowiązku, a zobowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.
1US – Urząd Skarbowy
2WAM – Wojska Agencja Mieszkaniowa
3SG – Straż Graniczna
4ABW – Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
5ŻW – Żandarmeria Wojskowa