Bazyliki:
po chrzcie Polski w 966, powstało pierwsze biskupstwo w Poznaniu,
1000 – arcybiskupstwo w Gnieźnie,
oba grody – ośrodki stołeczne, katedry wznoszone z kamienia, zachowane w reliktach – duchowe centra,
większość wczesnośredniowiecznych kościołów – drewno (tradycja budownictwa podkarpackiego w formie blokowo ukształtowanych brył w wolno stojących, chroniących przed złymi siłami, dzwonnic),
przy gotyckich kościołach – pozostałości romańskich budowli kamiennych (pozostałości katedr na Wawelu: przedromańskiej z pocz. XI w. i romańskiej z ok. 1070-1142, dwuchórowej, wykazującej zależności od architektury nadreńskiej; z katedry tej przetrwała krypta św. Leonarda; również dwóchórowa kolegiata P. Marii i św. Aleksego w Tumie pod Łęczycą, przed 1161; katedra w Płocku),
kościół św. Andrzeja w Krakowie
kolegiata św. Piotra w Kruszwicy,
kolegiata w Tumie,
kolegiata Marcina w Opatowie,
kościół Norbertanek w Strzelnie (kolumny międzynawowe),
kościół cysterski w Trzebnicy,
drzwi brązowe: Gniezno, katedra, 2 poł. XII w., sceny z życia i męczeństwa św. Wojciecha, 18 kwater; katedra w Płocku z obrazami ze Starego i Nowego Testamentu, postaciami alegorycznymi i historycznymi (wykonane w Magdeburgu),
klasztory cystersów, Małopolska, filie opactw burgundzkich (Morimund) w 1 poł XIII w., klasztory z 2 poł. XIII w. pochodzące jak Mogiła z Lubiąża, mają już wiele gotyckich elementów architektonicznych.