Maurice Merleau-Ponty „Zapytywanie i intuicja”

Pojęcia:

Fenomenologia – (z gr. phainomenon - to co się jawi) kierunek filozoficzny powstały w XX wieku, główny twórca: Edmund Husserl; metoda fenomenologiczna: opis tego, co bezpośrednio dane; odbiega od codziennych sposobów orientowania się w rzeczywistości; charakterystyczna bezzałożeniowość – nawołanie do odrzucenia naturalnych oczekiwań i supozycji względem rzeczywistości

Egzystencjalizm - kierunek filozoficzny; przedmiot badań: indywidualne losy jednostki ludzkiej, wolnej ("skazanej na wolność") i odpowiedzialnej, obciążonej poczuciem „lęku i beznadziei istnienia”; głowne motywy: humanizm (człowiek jako motyw istnienia), infinityzm (człowiek skończony, któremu przychodzi się stykać z nieskończonością), tragizm (istnienie wypełnione troską i grozą), pesymizm (człowiek otoczony przez nicość)

Sein – Byt

Sosein – takie oto, to właśnie

Pytania:

an sit – czy jest?

quid sit – jaki jest, jaki być powinien?

Tekst należy do tekstów fenomenologicznych; prezentuje fenomenologiczny ogląd rzeczywistości; dokonuje redukcji ontologicznej.

Struktura trzyczęściowa:

część 1 – pytanie

część 2 – esencja

część 3 – mowa

Koncentracja na pojedynczych egzemplarzach uniemożliwia widzenie całokształtu rzeczywistości.

Przeniesienie punktu ciężkości nauk filozoficznych w stronę pytania „czy…?”.

Pytanie o esencję (quid) nie jest zapytywaniem; posiada wstępną hipotezę – podświadome (nieuświadomione) założenie, że skoro stawiamy pytanie o esencję, esencja musi istnieć.

Esencja w metafizyce pojmowana jest jako punkt i założona jako aksjomat. Funkcjonowanie esencji w pojmowaniu metafizycznym uniemożliwia widzenie bytu nieoswojonego (pierwotnego).

M. Merleau-Ponty postuluje stworzenie nowej ontologii – w opozycji do metafizyki.

Poznanie bytu pierwotnego zakłócają:

- esencja

- fakty.

Zapytywanie – wątpienie, poddawanie w wątpliwość.

Kartezjuszowskie „Myślę, więc jestem” (wynikające z I Medytacji) – istotą wszelkiego istnienia jest wątpienie (myślenie), ponieważ kiedy zaczyna się wątpić we wszelkie istnienie, wątpienie jest jedynym co pozostaje.

Akty poznawcze: myślenie abstrakcyjne, wątpienie, marzenie, przypominanie sobie, wyobrażenie, pamięć.

Człowiekowi przypisane jest myślenie.

Myślenie potwierdza istnienie człowieka („jestem”).

Tożsamość: z A wynika B, a jednocześnie z B wynika A

Czysty podmiot poznający – czyste spojrzenie Cogito (zgodnie z tradycją kartezjańską).

„To, jak jestem, warunkuje to, jak poznaję.” – ciągłe poznawanie siebie traktowane w kategoriach procesu, zmiany, soczewki przez pryzmat której zachodzi poznanie świata.

Niemożliwe jest istnienie czystego Cogito, ponieważ umysł potrzebuje ciała, a ciało, dla swej egzystencji potrzebuje miejsca w przestrzeni.

Ciało i czas (którego prawom ciało podlega) stanowią niepokonalną przeszkodę dla poznania bytu nieoswojonego (pierwotnego).

Język (traktowany szeroko, nieograniczony do systemu znaków) odzwierciedla wizję nieustającej zmiany – miąższ czasu.

Byt nieoswojony (pierwotny) – człowiek jest bytem, stanowi z nim jedno, nie jest ponad bytem, dlatego może mieć nadzieję na jego poznanie.