22-02-2017 – ćwiczenia 1
Informacje organizacyjne:
prawo celne nas nie obowiązuje, tylko to co na ćwiczeniach
na wykładzie głównie prawo bankowe, prawo dewizowe, zagadnienia ogólne
na ćwiczeniach głównie prawo budżetowe i podatki, narzędzia polityki pieniężnej (jedne ćwiczenia)
najwięcej pytań na zaliczeniu ćwiczeń z budżetowego, podatkowego, 1-2 z bankowego, 1 z dewizowego – mniej więcej
na egzaminie też głównie materia wykładowa
zaliczenie: na przedostatnich ćwiczeniach – 7 czerwca; test jednokrotnego wyboru – tylko to co na ćwiczeniach zostało omówione
podręczniki:
prof. Zapadka i dr. Mikos-Sitek, Prawo finansów publicznych, 3. wydanie, 2014,
marzec/kwiecień 2017, Artur Nowak-Far, Finansowe publiczne i prawo finansowe
nieobecności: max 2
4 - 5 spotkań – prawo podatkowe, od 15 marca – będzie doktorantka Katarzyna Owsiak
czasem będą wysyłane materiały na maila
Prawo budżetowe:
Dzisiaj na zajęciach: omówienie konstytucyjnych podstaw funkcjonowania finansów publicznych
W Konstytucji jest sporo ważnych przepisów dot. prawa finansowego: podstawowe mechanizmy, instytucje, zasady – są to takie podstawy podstaw – dzisiaj i za tydzień będziemy je omawiać – są one bardzo ważne, dobrze wykuć.
rozdział X Konstytucji – 216 – 227; dodatkowo: art. 84, 167, 168.
Zaczynamy od omawiania rozdziału X. dzisiaj: 216-219.
Art. 216. 1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. ustawa o finansach publicznych, ustawa budżetowa
2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.
3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.
4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.
5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.
Funkcja tego artykułu to pokazywanie co wymaga określenia w akcie o randze ustawy.
W art. 216 to są wymienione w większości bardzo konkretne przypadki, bardzo konkretne rzeczy; ust. 1 natomiast jest bardzo ogólny. Proces gromadzenia środków publicznych i wydatkowania jest bardzo szeroki, temat rzeka. Gromadzenie i wydatkowanie środków publicznych są podstawą prawa finansowego publicznego. Każda definicja finansów publicznych opiera się właśnie na tym, że finanse publiczne opierają się na gromadzeniu i wydatkowaniu finansów publicznych.
Kolejna funkcja – ust. 5 – 60%. Dług publiczny nie powinien przekraczać 60% wartości rocznego PKB. Zasada równowagi budżetowej – oznacza, że w danym roku budżetowym wydatki nie powinny przekraczać dochodów, ale w praktyce tak nie ma – są różne rozwiązania jak np. dług publiczny; zasada równowagi – jej nie stosuje się w sposób kategoryczny, że wydatki nie powinny przekraczać dochodów, zasadę tę traktuje się jako zalecenie racjonalnego planowania. Przy tej zasadzie powstały tzw. teorie przejściowe, w Polsce – teoria impasu. Mówi ona właśnie o tym, że najlepiej by było jakby została zachowana zasada równowagi budżetowej, dopuszcza m.in. dług publiczny, ale na określonych zasadach, konkretnych zasadach.
W Polsce od XIV w. rozwija się prawo budżetowe (obok Anglii), druga połowa XVIII w. już wykształciły się pierwsze zasady prawa finansowego, zasady te to kilkusetletnia praktyka. Pierwsze rozwiązania znalazły się w Polsce – my jesteśmy kolebką prawa finansowego, mieliśmy pierwsi namiastkę budżetu, skarb publiczny. Najpierw to były tylko podatki i wydatki na wojsko, potem to zaczęło się komplikować.
W prawie budżetowy są czasem takie zasady które obowiązują mimo że nie są nigdzie zapisane.
Deficyt (art. 220 K.) dotyczy okresu rocznego; co roku w ustawie budżetowej ustalamy dochody i wydatki, a dług publiczny jest pojęciem szerszym – obejmuje on wszystkie zobowiązania. W Konstytucji mamy tylko ograniczenia do długu – 60%, deficyt ma 3% wartości rocznego PKB, ale nie jest to określone w Konstytucji. w TfUE (protokół nr. 12) jest ten poziom ustalony – deficytu, dlatego nie ma potrzeby żeby wprowadzać ten zapis do Konstytucji.
Art. 217. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.
Art. 84. Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.
Art. 84 – jest to obowiązek obywatela danego państwa żeby uczestniczyć w kosztach utrzymania państwa, czyli uczestniczyć w płaceniu podatków. Jest to obowiązek, ale w prawie podatkowym mamy jeszcze 4 zasady, które są podstawą funkcjonowania prawa podatkowego, jest tutaj odzwierciedlona jedna z nich – zasada równości. (oznacza ona że każdy obywatel ma obowiązek płacić podatki). Płacimy proporcjonalnie do tego co mamy, ale nazywamy to zasadą równości, niektórzy uważają że powinna być „równomierności”. Adam Smith? nie mówi o tym, że każdy ma płacić po równo, ale że równo bo każdy ma obowiązek płacić.
Art. 217 -
W prawie podatkowym wszystko jest uregulowane w ustawach. Jednostki
samorządu terytorialnego mają najczęściej najwyższe podatki
określone w ustawie i same mogą to obniżać. Zawsze jeśli w
Polsce wprowadzamy jakiekolwiek obciążenia to ustawą. Ten przepis
wymaga, żeby ustawa miała określoną treść: podmiot, przedmiot,
podstawa podatków, stawki, skalę, ulgi, zwolnienia, tryb, warunki
płatności… Struktura każdej ustawy musi być taka sama
zasada pewności
kolejna zasada Smitha, oznacza ona że podatnik ma mieć pewność
co do podatków, nie może być to przypadkowe.
Art. 218. Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa określa ustawa.
Choć generalnie to wszystko, a nie tylko organizacja i zarządzanie majątkiem.
Art. 219. 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.
2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.
3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.
4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.
Budżet państwa w ustawie i coroczny. zasada roczności, kolejna podstawowa zasada prawa podatkowego, od 1 stycznia do 31 grudnia. Np. prowizorium budżetowe też musi być uchwalone w randze ustawowej, nie tylko sama ustawa budżetowa. ustawa prawo budżetowe i ustawa o prowizorium budżetowym. Niezależnie od tego, że jest to akt zastępczy ustawy budżetowej. Wynika to z art. 216, bo prowizorium tez zajmuje się gromadzeniem i wydatkowaniem.
Zasada uprzedniości w prawie budżetowym ustawa na czas przed rozpoczęciem roku budżetowego, ale Konstytucja pozwala na to by było to już po rozpoczęciu roku budżetowego. W tym roku wyjątkowo wyrobiliśmy się w uchwaleniem ustawy w grudniu, do tej pory zawsze było w styczniu, lutym, czasem nawet w marcu. Dopóki nie zostanie uchwalona to obowiązuje projekt ustawy. Ma charakter samoistny bo może obowiązywać tak jak ustawa, ale jest to jedyny taki projekt!!! wynika to wprost z Konstytucji, ust. 4. Po co prowizorium? Ustawa do 30 września powinna być złożona, ale jest zapis że na 3 miesiące przed końcem roku budżetowego. O prowizorium decyduje się jeszcze przed tym jak minie termin złożenia ustawy do Sejmu. Dlatego mamy tę opcję z projektem. Prowizorium – kiedy przed 30 września widzimy że nie złożymy projektu który jest wystarczająco precyzyjny. To jest ten sam projekt, tylko że o prowizorium ma mniejsze wymagania co do szczegółowości, uchwala się tę ustawę, ale to nie zwalnia RM od tego by pracować nad ustawą budżetową. Projekt ustawy i prowizorium może zastąpić ustawę budżetową, ale nie dłużej niż rok. I tak trzeba pracować nad ustawą.
W związku z zasadą roczności – ustawa nieważne od kiedy obowiązuje, jest traktowana tak jakby była uchwalona na początku roku – z mocą od 1 stycznia, od początku roku budżetowego.
Przy prowizorium trzeba zawsze ustalić termin końcowy jego obowiązywania – najczęściej są to kwartały. Wynika to z praktyki, z zasad, nie z przepisów. Ważne to jest dlatego, bo podkreśla że jest to tylko na chwile, a poza tym po to się ustala termin końcowy obowiązywania prowizorium, bo min. 3 miesiące przed końcem obowiązywania prowizorium trzeba złożyć projekt ustawy budżetowej.