BIELSKA
SYSTEM
AUTORYTARNY W II RZECZYPOSPOLITEJ (1926-1939)
System
autorytarny w Polsce zaczął się rodzić po przewrocie majowym w
1926r – przejęcie władzy było niezgodne z zasadami demokracji.
Przewrót majowy był końcem epoki rządów
parlamentarno-gabinetowych w Polsce. Mimo formalnego obowiązywania
Konstytucji
marcowej
decyzję m.in. o składzie rządu podejmował marszałek Józef
Piłsudski
niezależnie od stanowiska Sejmu.
Sam Marszalek faktycznie sprawował nieograniczona władze nie
ponosił bezpośredniej odpowiedzialności politycznej – Marszalek
objął funkcje Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych oraz
dwukrotnie w czasie większych napiec politycznych stanowisko
premiera.
2
sierpnia 1926r uchwalono Nowelę Sierpniową-ustawę o zmianie
konstytucji z 17marca 1921.
Przyjęta nowela wzmacniała przede
wszystkim pozycję prezydenta. Przyznała mu prawo do rozwiązania
parlamentu, prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy. Nowela
sierpniowa usankcjonowała kształtowanie się przewagi władzy
wykonawczej kosztem ustawodawczej: zmniejszenie kontroli
parlamentarnej nad rządem, wyłączne prawo Prezydenta do
rozwiązania parlamentu, ograniczenia swobody ustalania prac
budżetowych przez izby. Jej rozwiązania były jednak jedynie
połowiczne, gdyż stały się wynikiem licznych kompromisów, także
w obozie rządzącym. Nowela sierpniowa była krokiem do
ustanowienia władzy
autorytarnej
w Polsce,
a także likwidacji faktycznego wpływu frakcji politycznych na
kształt ustrojowy państwa.
W
listopadzie 1927 powstaje BBWR – Bezpartyjny Blok Współpracy z
Rządem na czele którego staje Walery Sławek. W 1928 zdobyli 28%
głosów tym samym wygrywając wybory. W 1930 władze zdecydowały
się rozpisać kolejne wybory jednocześnie aresztując głównych
przywódców operacji parlamentarnej, których osadzono w Brześciu
nad Bugiem. W wyniku procesu brzeskiego 11 przywódców zmuszono do
emigranci albo skazano na więzienie. Podczas samych wyborów (tzw.
Wyborów brzeskich) władze sanacyjne bezprawnie unieważniły
500tys. Głosów oddanych na opozycję. Po wygranych wyborach
Piłsudczycy ograniczyli szkody obywatelskie, ograniczono prawo do
zgromadzeń i zrzeszania się.
23 kwietnia 1935 przez prezydenta Ignacego Mościckiego uchwalona zostaje Konstytucja kwietniowa. Na mocy Konstytucji kwietniowej w Polsce wprowadzono system prezydencki o charakterze autorytarnym. Ustawa konstytucyjna została w opinii opozycji uchwalona z naruszeniem przepisów konstytucji marcowej dotyczących zmiany konstytucji i zwierzchnictwa narodu, co było wyrazem autorytarnych tendencji obozu rządzącego. Prezydent otrzymał władzę zwierzchnią względem parlamentu i rządu – jednolitą i niepodzielną, był "odpowiedzialny przed Bogiem i historią". Konstytucja nadała mu prerogatywy niewymagające kontrasygnaty odpowiednich ministrów. Mógł mianować premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać Sejm i Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3 senatorów. Posiadał także prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowania lub odwołania Naczelnego Wodza. Dysponował prawem łaski, wydawania dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania. Za kontrasygnatą odpowiednich organów prezydent mógł wydawać dekrety o stanie wojny lub pokoju, mianować ministrów, wstrzymywać ustawy (weto zawieszające) oraz powoływać Sejm i Senat w zmniejszonym składzie. Pełnił funkcję reprezentacyjną w stosunkach międzynarodowych i posiadał zwierzchność nad siłami zbrojnymi. Ponadto prezydent miał przywilej nieodpowiedzialności za wydane przez niego akty urzędowe. Dodatkowo za czyny niezwiązane ze sprawowaniem władzy nie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności w czasie pełnienia urzędu.