Pomyslowo~ć

rl'in~m) 'r.'z b~zp,';r~Jnio w - ZJklaJach ?r~cy. \V k'z:alceniu ;~orctycznym główne miej~ce zajmują­przdmi,'::: 7,.I\VoJowe. ogóinoteehniczne, wiedza z zakresu -- t~chnologii - produkcji, przedmioty ,po!cCZ!1",-p,'lityczne oraz pod.[awy ckonomii. Ucz­ni,,,. 'c uzyskuj:!cy pozyty.vne wyniki w nallce do­

SIJH st~ penJium, które w przypadku osiągania wyłą­czr.ic ocen b~t'JZ<J dobrych jest o 25% wyższe. Pl)

1"'I'~y~ln:,m złożeniu egzaminu kwalifikacyjnego ab­",'!\\'enci ot:1.ymują dyplom, wyróżniający się zaś

w 1l:\U"~ - dyplom z W}TÓlllieniem i list pochwalny. Dyplom z wyróżnieniem daj'~ prawo przyjęcia takiego abs"lwenta na stUllia da pracujących poza kon­kur;.;m, p,ld warunkiem jednak, że uzyska on pozy­tywne wyniki na egzaminie ,vst~pnym i że kierunek

stUdk;w iJ.;dzie zgodny ze zdobytym prz~z niego ­zawodem. P.'iZ.t. kieruje dyrektor (posiadający wyż­

sze _ wybztalcenie zawod"we zgod:1e z profilem szkujy "raz ,!',\': pncy produkcyjnej i pedagogicznej)

przy udziak 'iwJich zastępcoW (do spraw szk"lenio­wo-produkcyjnych i do spraw pracy kulturalno-wy­cho\'.':,wcl._jl or:.z kierownika wa;sztatów szkolnych (w s/.""'" rvlni..:zej - kierownik szkolnego go~pod.lr­

stwa rolnego). Czlonkami rady pedagogi=ej oprócz k ierownictw:l i pracowników iniy'Dieryjno-pedago­gicz:1,'ch 5,\ przdstawiciele organizacji społeczno­

-polll~ ;zn:.-eh szkoły oraz bazowych zakładów pracy.

Ż,,jJla: oS, 136, JS2, 8lJ9.

Pomysłowość (ang. ir1\'ention, in\'entivenes, bułg. m\,Xc';l~IIBOCT,CZ~S. vynah~zavost, fr. ingeniositć, niem. Erfindungsgabe, ros. In'JópeTaTe..lbHOCTb, HaXOJI­ąIlB,'CTb, "'ęg. otletessćg, elmessegt Cecha sprawcy odznaczając~go się ocenianymi pozytywnie pomysla­mi, jak również cech:!. WYtworu określonego jako pomysł. P. jest jedną z ważnych cech twórców, a także wy:: ,iazków, innowacji. Zgodnie z propozycją ter­minologiczną J. Lutosławskiego (Człowiek IV przed­siębit1l'sIIł'ie pr=emysło,vym) burza mózgów po­

\\ inna się nC\l.y'Wa~ sesją p. J. Piet~r analizując p. w ->­

pr;1c)' nC\ukow~j deliniuje poję:ie to jako "specyficznąZJOhh'ŚĆ inl~lt:ktU;1lną do zauważania problemów naUk0wy~h, do kh wLtsd\\'~go umicjsc:~wiania i do \\ b.:: i ",\'cj t''':~'l: kh \\:'.;i~Jr\ej w:iżnośd". P. jest

wYP;1dkową specjalistycll1cgo prz)!!oto,,'ania, - ..10­świa,lczenia jednostki orel.!: uwarunkowań dziedzicz­nych ujmowanych tradycyjnie n:lLWą "fantazja twór­

cza".

Z..;Jb: :-- . ~eo, 6i:!. -~1.

Porada /.;.:... Ilt.)Wa ("'.,~_g. \'o..:~\ti\.'\;"11 ",~ut1sc!liag, bu1g. npl'~~CUCIli.!. ~":li ';;bB~r, ~7~~. l'J~(\i:~a ł"Jradna, ir. conseil prvf~;;ionel, niem. i:'~["Jfiiche \{~:;;~:'--ung,

245

244

ro~. npo4>eccIIOHa:IbHall KoncY:IbTą1UtIl, IIPO.pKCO­cy.lbTal.\HlI, węg. szakmai tan:ics, tamicsadas). P.z. ma dwa aspekty: a) od stron} czlowieka z:;lasZ3.jącego ~ię o pomoc w podjęciu - decyzji zawcdowej; b) od strony osoby udzielającej porady. Oczekująca pomocy jednostka zgłasza się na rozmowę i ewen­

tUalne badania specjalistyczne, na których podstawie

ma większą pewność, iż podejmowana przez nią ­decyzja zawodowa będzie decyzją prawidłową. Do

udzielania p.z. upoważnieni są pracownicy - po­radni wychowawczo-zawodowych wyspecjalizowani w poradnictwie zawodowym (psychologowie,lekarze, pedagodzy), lekarze przemysłowi (przy ocenie stanu

zdrowia), wyspecjalizowane komórki w większych ­

zakładach pracy. Osoby zgłaszające się po p.z. można

podzielić na trzy grupy: a) mające trudności w - wy­borze zawodu ze względu na niepełną sprawnoŚĆpsychiczną lub fizyczną; b) nie mające określonych zainteresowań; c) wybitnie zdolne, o wielo$1connych zainteresowaniach. Warunkiem wla.ciw.:j p.Z. jest możliwie dokładne poznanie jcdnostki zgłaszającej się po poradę. Podstawą porady są: a) badania psy­

chologiczne za pomocą testów psychologicznych prze­prowadzone przez psychologa; b) badania lekarskie

(na ogól ukierunkowane na sprawdzenie, czy nie ma przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia za­wodów proponowanych jednostCe czy wybieranych przez nią); c) wywiad przeprowadzony przez peda­goga. Dodatkowymi źródlami ->- informacji o osobie zgłaszającej się po porad" są: a) wywiad z rodzicami; b) wywiad z naucz)'cielami (zwłaszcza z wychowaw­

cą); c) analiza wytworów zgłaszającego się po po­rad,.; d) analiza dokumentacji. Ważnym źródlem informacji jest także obserwacja, która winna to­warzyszyć wszelkim kontaktom osób udzielających

porady z jednostką oczekującą jej. Ze względu na dynamiczny charakter - osobowości, zwlaszcza w zakresie tych jej elementów, które są ish1tne dla

_ pracy zawodowej (_ zainteresowania, zdolności, motywacja), ważne jest, aby p.z. opierała się na po­gl~bionej obserwacji, która powinna być odpowied­nio rejestrowana i anali.:owana (- Teczka biogra­ficzna ucznia). Im dłuższa i bardziej syslcmatyczna jest ->- obserwacja, tym większa jest szansa, że p.z.

będzie trafna. \"'ażny jest takle dobór m..:tod pozwa­lający na obserwację jednostki w róźnych sytuacjach. Osoba udzielająca p. na podstawie informacji zebra­nych osobiście i za pośrednictwem innych niejedno­krotnie prze\..~iuje sw"ją "pinię w postaci zaleceńczy propGZycji na piśmie, do w:'kCrly,tania, za zgodą

c'soby zainteresowanej, w szkole czy innej placówce W)'d10Wilwczcj.

Źr,jJla: 79. 1:9. IS6, :42. tO:3.

Poradnkt'l'l,o zawodowe dla doro.łyeh (ang. adult vocational cOI:I~<diing, bułg. np,"l.'ecn.:,!'a.IHo CbaeT­UUł!ecrno 3a Dł..3;:JC1łUf, ~zcs. oJh..łfJ~e porad\:nst\i pro dospelć, Ir. orient::tion prol..:ssionn~lIe pour adultes, niem. BCf\;fsberatung fUr Erw:lch~ene, r"s. npo<pKoHcynbT:lL!IIJI :!.'II! D3pocn,,;x, WCg. szakmai la­n:icsadas felnottek J ćszćre. Jest fNmą indywidual­nej pomocy dla ty'ch. którzy muszą lub chcą zmie­nić -- zawód z przyczyn obiektywnych lub subiek­tywnych. Wśród przyczyn obiektywnych należy wy­

mienić m.in. zmiany w _ technologii w~ wolane ­

postępem naukowo-techniczny m, budową nowych wielkich kombinatów i związany z tym wzrost za­potrzebowania na określone zawody, powstawanie nowych zawodów, a zanik lub zmniejszone zapotrze­bowanie na pewne zawody. Jako przyczyny subiek­tywne mogą występować m.in.: zmniejszenie sięmożliwości (psychicznych lub fizycznych) do kon­tynuowania ->- zawodu wykonywanego, zmieniona sytuacja rodzinna i związane z tym inne możli",ości zaangażowania zawodowego (najczęściej dotyczy to kobiet, ale nie jedynie), chęć wykonywania zawodu, z którym bardziej można byłohy się zidentyfikować, wzrost niezadowolenia z wykonywanego dotychczas zawodu (będący najczęściej kon~ekwencją nicprawi­dlowo dokonanego -.. wyboru zawodu). W stosunku do tych osób mĆ'wimy o ->- reorientacji zawodowej, która często przybiera postać indywiduałnej porady. Obok osób, które zgłaszają się po poradę ze względu na chęć zmiany dotychczasowego zawodu, p.z. obej­muje także osoby, które dotychczas z rÓżnych przy­czyn nie zdoby Iy zawodu. Nie jest to wprawdzie duża. zbiorowość, lecz ze względów społecznych i wycho­wawczych wymagająca kompetentnej pomocy. Cel indywidualnego p.Z. można okr~ślić dwojako: 1. w aspekcie społecznym - jako umożliwienie każ­demu człowiekowi wyboru nowego zawodu lub jego

zmiany pod kątem jego indywidualnych zaintereso­wań i cech psychollz~'cznych, tak aby wykonywany zawód dostarczał mu możliwie najwięcej satysfakcji; 2. w aspekcie ekonomiczno-gospodarczym jako za­

pewnienie - z:!kladom pracy odpowiedniej liczby _

pracowników, których ->- kwalifikacje i indywiduałne cechy umożliwią prawidłowe wykonywanie zadań za­wodowych. Obserwuje się tendencję ogólnoświatowądo rozwoju rÓŻnych rodz;'jów p., w Iym także p.z. dla d. Wzrastającej roli p.z. dla d. sprzyja także utrwalający się pogłąd, iż ze względu na istotne zmiany zachodzące w gospodarce i życiu społecznym poszczególnych krajów wybór zawodu prze~taje być - decyzją p(',d~jmow:\r.ą raz r.:; .:ałe życie, a eor:lZ c~ęściej. ni~r"z ki!\..akrotni", z.mierJa w sposób za­sadr:iczy w~ kcnywany prza siebie zawćd.P.z. dla d.

Poradnie W)'choIVal\'eZO-Z:1\Vodolle

prowadzą: punkty ~ informacji zawodowej przy w~dzialach zatrudnicnia i spraw socj:\inych w urzę­dach miejskich i w"icwÓdz\"ich. ~, za\..Jad~' dos:"'..na­lenia zawod,H,egp, a także w oJnie:,ieniu do określo­nych zawodów i zakbdów pra9 oJpo\\;cdnic dzia­ły - służby pracowniczej w większych zakladach pracy. Dzialalność metodyczną i instru!.t"::uwą IV "to­sunku do wydziałów zalruunienia prcwadzi Pracow­nia Poradnictwa ZawouGwego w InsI: tucie Pracy i Spraw Socjalnych.

Źrł:.dła: :;1 .:94, 761.

Poradnie \vychowawrzo-zawodowe (ang. \'ocational counsellir.g ccntres, bulg. npoQ>CCJlOHa:mo-Db3l11na­'lenHU Ka6HHeTU, czes. psychologicko-pedagogicke po­radny, fr. centres d'ćducation et d'orientation pro­fessionnelle, niem. Berufsberalungsstcllcn. ros. ueHTp npocpKoHcY_1bTaUI1If, węg. ne\leJesi-palya\'alaszt<isi ta­micsadó). Są to instytucje wychowawcze wchodzące w sklad placówek oświatowych. ~Iają one służyć pomocą dzieciom i mIodzie:'")' oraz r,'dzinje i ~zJ.;,J!e. Jak wynika z nazwy. istni~j:l w poradniach dwa działy pracy: 1. Poradnictwo w:,<.:hlo\\a\\<:ze, c1i:>cjmujące bardzo szeroki zakres, m.in. badania - dojrz:ałcki szkolnej, kwalilikowanie do szkół specjaln)'ch, pru. wadzenie przypadków indy.widualnych (lrudności wy­chowawcze, trudności w ->- uczeniu się); poradnic­twem w tym dziJle objęte są dzieci i młodzież oraz rodzice i nauczyciele. 2. Poradnictwo zawodowe, pro­wadzone: II) z pojedynczymi dziećmi (na ogól ze starszych klas szkoly podstawowej czy ogólnokształ. cącej licealnej), zgłaszającymi się (lub kierowanymi przez nauczycieli) do p. w celu uzyskania porady co do dalszej drogi kształcenia i ->- pracy zawodowej;

b) z grupami dzieci czy młodzieży w toku zapozna­wania ich z - zawodami (->- Orientacja zawodowa); c) z rodzicami dzieci szukającymi informacji o za­wodach; d) z nauczycielami, zwlaszcza wy'cIJowawca­

mi najstarszych klas, pedagogami $zJ"oln~mi lub z ­

organizatorami orientacji z<l\\odo\\ej UdU w danej szkole jest osoba pełniąca tę funkcję). W obu dzia­łach pracownicy p. pełnią zatem dwa rodzaje dzia­łalm1ści: 1. pracują bezpośrednio z dziećmi i miodzie­żą uuzielając indywidualnych porad lub grupowych konsultacji; ~. pomagają szkole i rodzinie w pra\\l­dłowym kierowaniu rozwojem psychicznym d7;cd i mlodzieŻ)' prz.:z różne formy pracy: imtru!daż, dostarczanie odpowiednich materiałów, badania spe­cjalistyczne. Personel pedagogiczny p. stanowią: psy­chologowie, pec!.1gcc!zy, czasem lekarze, socjo!cgO­wie. Na cdcinku r-cradnictwa lebrskiego. z\\'las;-,';:a przy -> poradach zawodow) ch, guzie !..onieczr..\ J<>t znajomość przeciwwskazań lekarskich, p. W~r.l'i:':-l­

Kszt:llcen ie przedza wodowe

do twórczego i aktywm:go udzialu w budownictwie

komuni$tycznym. Charakterystyczną cechą tego sy­

stemu jest to, ;:e wielką wagę przywiązuje się do

dabzego rozwoju kultury narodu i sił produkcyj­

nych szkoły przcz podnicsicnie jakości wiedzy ogól­nej, przygotowanie do źycia i pracy społecznie

UZ) teeznej oraz świadomego - wyboru zawodu.

Fundamentem -.. wychowania przez pracę i k.p.

w lO-klasowej szkole jest wyposaźenie uczniów w ;:na­

jomoś~ przyroJy, praw rządzących spolcczeństwem

oraz wiadomości i _ umiejętności ich stosowania w dzialalności praktycznej. Treści - wychowania

przcz pracę i k.p. występują w - procesie dydak­

tyczno-wychowawczym calej szkoły lQ-letniej, w róż­

nych przedmiotach ogólnokształcących, a przede

wszystkim w przcdmiotach i zajęciach wiodących,

tj. w nauczaniu pracy, z.'\jęciach fakultatywnych,

pracach spełccznie użytecznych, ale też i w - zaję­

ciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych. Przewodnie

idee _ programu nauczania pracy wiążą się ścisle

z celami nauczania i _ wychowania szkoły ogól­

nokształcącej, a także z celami wychowania przez

pracę i k.p. Ccle te wynikają z teorii nauczania

marksistow:>ko-Ieninowskiej akcentująccj wzajemne

przenikanie nauk przyrodniczo.matematycznych i hu­

manistycznych z naukami stosowanymi i z pracą

produkcyjną. Wyrażają się one w "jedności naucza­

nia i wychowania, _ kształcenia ogólnego, ideowo­

-politycznego i politechnicmego, praktycznego przy­

gotowania do pracy, lączenia - nauczania z pracą

produkcyjną". Przy realizacji celów zwraca się

szczególną uwagę na łączenie nauczania i wychowa­

nia uczniów z pracą robotników i chlopów tak,

aby uczniowie rozumieli, że tylko pracując z robot­

nikami i chłopami mogą stać się prawdziwymi ko­munistami. Nauczanie pracy w klasach I-IV za­

wiera początkowe wiadomości o - technice, ­technologii i -.. organizacji produkcji. Uczniowie

zaznajamiają się znajprostszymi - narzędziami

i opanowują podstawową tcchnologię różnych ma­

terialów. 'r reści programu obejmują prace warszta­towe dotyczące _ obróbki papieru, kartonu, prace

z tkaniny, prace z różnych materiałów, modelowa­nie techniczne, a t~,kle prace ogrodnicze na działce

szkolnej. :-;a tym etapie k$ztaltują się elementarne ­

nawyki _ kultury pr~lcy oraz -.. współpracy w ma­

łym kolektywie. W klasach V- VlII treści programo­

we nauczania pracy są zróżnicowane i ujęte w 6

wariantach uwzgl.;Jniających zajęcia typu przemy­SII)Weg,o, prace rolnicze i prace usługowe. Elementem

wspólnym dla wszystkich są pra;e elektrotechniczne,

Równoczc5nie z realizacją programu nauczania pra­

cy w klasach V - VllI przewiduje się zajęcia fakul­

tatywne, W których uwzględnia się (do wyboru)

136

motoryzację, radiotechnikę, sadownictwo, warzyw­

nictwo, hodowlę drobiu i inne. Dziedziny zajęć fa­

kultatywnych są zbliżone do określonego wariantU

programowego nauczania pracy. Inaczej wygląda

nauczanie pracy w klasach IX-X, które realizowane

jest na bazie produkcji rolnej (szkoły wiejskie) i bazie

produkcji przemysłowej (szkoły miejskie). Dla sZ!-0ł

wiejskich program nauczania pracy przewiduje uprawę roli, war7ywnictwo, sadowoictwo, leśnictwo,

agrochemię, hodowlę zwierząt, obsłu!;ę ciągnika

i inne. Dla szkół miejskich zajęcia obejmują obróbkę metali, budownictwo, elektrotechnikę, radiotechnikę,

kreślenia techniczne, motoryzację i inne. Również

w ramach nauczania pracy w klasach IX - X prze­

widuje się także praktyki produkcyjne uczniów,

realizowane w specjalnie przystosowanych zakl;l<h\ch

produkcyjnych lub gospodarst\vach rolnych. Rów­

nolegle z realizacją programu w klasach IX-X

prowadzone są zajęcia fakultatywne, które dla szkół

miejskich realizujących nauczanie pracy na b,tzie

przemysiowej prze\\;dują zajęcia takie, jak: elek­

trotechnikę, obrób\..ę metali, praktykę samochodo­

wą, stenografię i inne. Dla szkół wiejskich realizu­

jących _ program nauczania pracy na bazie rolniczej

przewiduje się nasiennictwo roślin, maszyny rolnicze,

naprawę traktorów i maszyn rolniczych i inne.

Rozwój ZSRR jako państwa komunistycznego w do­bie _ rewolucji naukowo-technicznej stwarza konie­

cznoŚĆ weryfikacji programów nauczania w lO-kl.l­

sowej szkole pracy, a w tym, weryfikacji programuw

nauczania pracy. Dlatego teZ partia i rząd w posta­

nowieniu KC KPZR i RM ZSRR nr 1111 z 24 XiI

1977 r. akcentują dalszy rozwój nauczania i wycho­

wania w przygotowaniu młodzieży do pracy i źycia

w państwie komunistycznym.

Źr6dł3: 234, 610, 624.

Ksztaleenle przedzawodowe (ang. pre-vocational edu­

cation, bułg. npennpo<pecHoHanHo 06pa30BaHlle,

czes. pi'ipravne odborne vzdelavani, fr. formation

preprofessionnelle, niem. vorberu11iche Ausbildung,

r<>s. .!lonpccjJecclloHanbHblil neplloA 06y'!.e,,"". weg

a szakoktatas elotti kepzes). Jest pierwszym z wy­

róźnionych przez T. i'owackiego - okresów roz­

woju zawodowego. Obejmuje okres źycia człowieka

do mo memu podjęcia przez nicgo - kształcenia

zawodowego. W polskim systemie oświaty je,t to

okres do 15 roku źycia, jem uczeń wybiera naukę

w ponadpodstawowej -- szkole zawodowej lub dJ

18-19 roku źycia, jeśti przyg0towanie zawcdo\\e

jest realizowane w szkołach policealnych bądź. na

wyźszych uczelniach. Oznacza to, iż w~pelnia ono

czas pobytu dziecka w szkole ogólnokształcącej

.

137

(i w przedszkolu). Określenie "przedzawodowe" jest jcdnak akcentem podkreślającym ważność tych lat źycia człowieka dla jego rozwoju zawodowego. W k.p. wystepują trzy zakresy: - kształcenie poli­

technicznc, -.. wychowanie przez pracę oraz ­

orientacja zawodowa. Jest ścisły wzajemny związek między tymi zakresami. Prawidłowa realizacja za­dJń poszczególnych zakresów sprzyja lepszym wy­nikom dzialalności wychowawczej w pozostałych za­kresach, a pełny efekt, to jest przygotowanie do prawidiowego - wyboru zawodu, jest moźliwy je­dynie przy ścislej korelacji działań w obrębie tych trzech zakresów. K.p. moźe być realizowane w szko­le przez: a) specjalny przedmiot nauczania: - pra­ca-technika; b) realizację w poszczególnych - przed­miotach nauczania, treści odnoszących się do roli _ pracy w życiu człowieka w różnych jej postaciach; c) prawidlo\\ ą -- organizację pracy dydaktyczno­-wychowawczej szkoly; d) pracę - kół zainteresowań(zwłaszcza kół zainteresowalI zawodowych, które funkcjonują w niektórych szkołach ogÓlnokształcą­cych); e) pracę organizacji dziedzięcych i młodzie­żowych. Dużą rolę w kształceniu przedzawodowym odgrywa wczesoe dzieciństwo (okres przedszkolny),

w którym budowane są podstawowe zręby - sto­sunku do pracy. W związku z tym bardzo waźna jest odpowiednia praca wychowawcza rodziny i przed­szkola. Jakość i poziom k.p. w znacznym stopniu zależy zatcm od uświadomienia sobie jego znaczenia przez: a) rodziców, którzy w toku wychowania w domu rodzinnym wyrabiają cechy niezbędne dla

póżniejszej - pracy zawodowej; b) nauczycieli w przedszkolu i szkole podstawowej (ewentualnie i liceum ogólnokształcącym), którzy powinni w swo­jej działalności wychowawczej mieć na uwadze oso­bowościowo-twórczy charakter pracy (takźe pracy zawodowej), eksponować te wartości oraz kształto­wać umiejętności dobrej pracy u uczniów; c) orga­nizacje młodzieźowe, które w ramach swe.1 działal­ności statutowej powinny ksztaltować odpowiedni stosunek do pracy i umiejętności pracy. Współpraca tych instytUcji umożliwi wyposaźenie w wiedzę o - zawl)d'lch, a takźe ukształtowanie -- umiejęt­

ności manualnych i wartościowej motywacji w sto­sunku do pracy zawodowej. W związku z możliwo­ścią różn<.'go spojrzenia na pr<>blemy tego okresu rozwoju człowieka zakres ten z::ajduje się w sferze zaintere~owań pedagogów zajmujących się pedago­giką ogólną, jak i - p<.'dagogiką pracy.

źródło: ~b.j. 760, 761, 9~S.

Kształcenie rolnil'le (ang. agricultural educalion, bułg. 3e~le:Je:JC"0 06pa10Balllle, czes. :zemedelske vzdelavani, fr. formation agricoie, niem. landwirt­

Ksztalcenie szerokoprofilowe

schaftliche Ausbildung, ros. ce.1bCKOX03J1i!CTBellłlCe o6pa~oBaHlle, węg. mezogazdasagi kćpzćs). Ogół czynności i procesów umoz.Iiwiających przygotowa­nie ludzi, odpowiednio wykształconych ogólnie, d.:> wykonywania zawodów rolniczych, a zarazem r,.z­winięcie ich _ osobowości, aby mogli aktywnie uczestniczyć w rozwoju ->- produkcji rolnir.z.;j,

w źyciu społecznym i kulturalnym. Przygotowanie

do zawodu rolniczego obejmuje zwykle: opar.o\\". nie systemu fundamentalnej wiedzy rolniczej i tyc"~ dziedzin specjalnych, które są wspólne dla zawodó\\' objętych danym kierunkiem - k. zawodowego, opanowanie typowych metod, środków i form dz:a­łalności zawodowej, rozwinięcie specjalnych uzJ.)!­nień, _ zainteresowań i zamiłowań do danego 1.::­wodu rolniczego oraz przyzwyczajenie do ciąg! ;~,) podnoszenia -- kwalifikacji zawodowych. W ".;~. pośrednim związku z k. r. pozostaje upowszec:1r.:e­nie wiedzy rolniczej i postępu w rolnictwie, prze­obraźenie _ struktury agrarnej oraz przeobraż.:,:i.l społeczne na wsi. K.r. w Polsce realimje się w $zi:o­

le i poza szkolą. Do szkolnych form k. r. zalicza '_'"

szkoły przyspC'Sabiające do pracy w rolnict\\ 'c. studia podstawowe o kierunku rolniczym, szkoły prz:­sposobienia rolniczego, z.'\sadnkze szkoly rolnicze. technika rolnicze, policealne studia ~c Inicze i wyż;ze szkoły rolnicze. Jako formy k.r. typu pozaszkolnego

uksztaltowały się:~uniwersytety powszcchne na \l;;.

kursy i inne. Organizacja procesu dydaktyczn,\.

-wychowawczego, treści i metody k., w szkoln:.ch i pozaszkolnych fomach, zróżnicowane są w Z~'.­leżności od stopnia programowego formy k., OloL­wości mlodzieży niepracującej i pracującej zawodowo. a tak:że moźliwości jednostek doroslych zdobywJją­

cych wykształcenie rolnicze. Organizacją i r.ze­

biegiem szkolnych i pozaszkolnych form k.r. w Pc':­sce kieruje: Ministerstwo Rolnictwa - w zakre<e: k. realizowanego w niźszych i śrcdnich szkohd-: rolniczych; Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyż­szego i Techniki - w odniesieniu do wyźsz~ Ószkół rolniczych i placówek z nimi związ.'\nych. Ministerstwo Oświaty i Wychowania spełnia fUl1L;~ inspirującą i koordynującą w odniesieniu do niż'?: ,'1 i srednich szkól rolniczych oraz kieruje organiz:l_ ~ i przebiegiem k. w szkołllch przysposabiających ,lo.>

pracy w rolnictwie i studiach podstawowych o !-Ie­runku ogóinorolniczym.

Zródła: 459, .t7J. 815. 990.

Kszlalccnic szerol;oprofilolle (ang. broad-profiIe e'~u­cation, nuł;;. utllrOlWnpO(!m;JJ1O oópa10BaHHe, c~es. sirśi vzdelavani, fr. formation pluridisciplinaire, niem. breitprofilierte Ausbildung, ros. no,ar070lJ"a wn;','­Koro npoqmJtJl, węg. szeles profilu kćpzes). Opiera

.. - ...............

Wychowanie przez naukę

384

38.:>

Wychowanie przez pracę IV okresie przedkapitalistyczn~m

go decydowania do demokratycznych form zarzą­dzania. od - decyzji w sprawach mniejszej wagi do zarządzania i odpowiedzialności za sprawy co­raz szerszego ogółu, dynamizm (aktywnoŚĆ spo­łeczna. twórcze poszukiwanie rozwiązań, wielo­stronność _ zainteresowań) oraz perspektywy roz­wojowe zespołu. Wysoki poziom organizacji ze­spolu wychowawczego. jakim jest kolektyw. osiąga się stopniowo poprzez wytyczanie wspólnych celów i zadań wychowawczych, wspólne działanie i ..... wspólpracę. - uspolecznianie w toku realizacji zadań w ramach coraz szerszych układów społecz­nych. Formalny lub powołany do określonych za­dań zespół (klasa szkolna - brygada robocza. ..... koło zainteresowań itp.) nie jest sensu stricto ko­lektywem. Proces ksztaltowania i rozwijania ko­lektywu to jednolity ciąg zabiegów wychowawczych obejmujący kolejne fazy rozwoju zespołu wycho­wawczego: włączanie wychowanków do współpracy. podejmowanie decyzji. samoorganizacja. przejmo­wanie przez zespół zasadniczych funkcji związanych z kierowaniem i samorządnością w zespołe.

Źródła: 263, 435. 506.

Wychowanie przez naukę - intelektualne (ang. edu­cation through learning lintellectuał/. bułg. Bb3DH­TaHHe 'Ipe3 06)"1eHHe IHKTCItełcry3.1\Ho/. czes. inte­lektualni vychova. fr. ćducation par l'ćtude lintellec­tuell:l. niem. Erziehung durch Bildung lintellek­luelle Erziehungf. ros. YMCTBeHHoe BOCDKTaHHe. węg. a tanu las nevelóhatasa :intellektualis nevelćs).

Proces kształcenia wiążący rozwijanie umysłu

i zdobywanie wiedzy naukowej z systemem wartości moralnych. ideowych. społecznych towarzyszących poznaniu. źródłem motywacji poznania naukowe­go. którą przekazuje się w w. przez n. uczniom i ~tudentom. jest przeświadczenie twórców nauki. nauczycieli i wychowawców ojej doniosłej roli spo­

łecznej. o jej znaczeniu jako siły wytwórczej

w gospodarce i pracy. o tym. że nauka ma służyć

dobrze jednostce. narodowi i całej ludzkości. a nie

kierować się przeciw nim. Ta motywacja oraz ­

zdolnoSci i właściwe metody kształcenia stanowiąpodstawowy warunek wysokich efektów w. przez n., które realizuje się w czterech etapach: I. Na po­ziomie elementarnym w przedszkolu i w nauczaniu początkowym przez konstrukcję zabawek. prostych przedmiotów użytkowych, przez gry umysłowe (- Gry dydaktyczne) i zabawy grupowe. w któ­rych dziecko zdobywa wiedzę drogą intuicji po­znawczej i wyczucie jej znaczenia społecznego, w klasach I-III przez naukę czytania. pisania. ma­tematyko; i rysunek; poznawanie najprostsz)'ch ele­

mentów wiedzy o przyrodzie i społeczeństwie. 2. Na etapie - nauczania - uczenia się systematycznego, na poziomie naukowo-propedeutycznym na pod­

stawie bloku przedmiotów nauczania. pracy spo­

lecznie użytecznej i grach umysłowych. 3. W na­uczaniu - uczeniu się w szkole średniej i wyższej ­na poziomic naukowym oraz na praktykach w .....

zakładach pracy ( Praktyka w ksztalceniu zawo­

dowym). 4. W pracy zawodowej i w bada­

niach naukowych poprzez nowoczesne metody ..... treningu umysłowego. W. przez n. opiera się na za­

sadzie materializmu funkcjonalnego. Samo ćwi­

czenie i rozwijanie umysłu (formalizm dydaktyczny). samo zdobywanie wiedzy (materiałizm dydaktycz­ny) są społecznie neutralne. mogą służyć celom dobrym i szkodliwym; polączone z motywacją spo­łeczną i ideową (- Motywacja uczenia się) spel­niają w pełni postułat nauczania - uczenia się wy­chowującego. Nowoczesne w. przez n. ukierunko­wane jest już od pierwszego etapu na wyrabianie u dzieci. uczniów i studentów "wrażliwości na pro­

blemy". umiejętności dostrzegania. formułowa­

nia. a także. o ile to możliwe. rozwiązywania pro­blemów i zawsze sprawdzania rozwiązań w sposób teoretyczny i praktyczny (praktyka jako spraw­dzian prawdy). W. przez n. zbliża się do badania naukowego. System wartości wpajany wychowan

kom w procesie w. przez n. obejmuje: rzetelność

i dokładność obserwacji. popartej wnikliwą ana­

lizą spostrzeżeń; wykazywanie przez porównanie rzeczy. zdarzeń, zjawisk i procesów. ich tożsamości, podobieństw i różnic; poslugiwanie się ścisłymi po­jęciami. w tym deliniowanie terminów; starannośt

w posługiwaniu się narzędziami informacji (ję­

zykiem słów. liczb. rysunku i innymi); uzasadnianie sądów; wnikłiwe badanie sądów niezgodnych z wlas­nymi. wykrywanie w nich "racjonalnego ziarna"; poprawne. logiczne rozumowanie oparte na po­twierdzonych przesłankach; kultura dyskusji i po­lemik; poczucie odpowiedzialności za skutki spo­łeczne głoszonych praw i teorii; aktywna i odważna ..... postawa w badaniu trudnych problemów nauki i życia społecznego. Przyswajaniu tych wartości to­warzyszą w badaniu naukowym i w. przez n. emocje intelektualne: poczucie trudności problemu i nie­wiedzy. niepokoju poznawczego. zdziwienia. zwąt­pienia. podziwu. satysfakcji z rozwiązania trudnych problemów. zaangażowania emocjonalnego (naj­lepiej wedlug D. Johnsona - w stopniu średnim). pragnienie podzielenia si~ rozwiązaniem z innymi i podobne. System wartości naukowych i emocji

intelektualnych kształtują i rozwijają calą oso­

bowość wychowanków. W. przez n. stanowi pod.

stawę odkryć - racjonalizatorstwa, usprawnia­nia - or~anizacji pracy. doskonalenia konstrukcji. _

technologii i - produkcji oraz postępu tech­

niczn..:go i społecznego.

Źródła: J, 12J, 324, 395, 524, 602. 745. 764.

\\ ~ cllO\\lIuie przez pracę (ang. education through work. bulg. Bbll1HTaUHe 'Ipe3 lpytt, czes. pracovni v)'chova. fr. ćduc;;ltion par łe travaił, niem. Erzie­hung durch Arbcit. ros. TpY.:l;oBoe BOCl1HTaHlte. węg. a munka nevelóhatasa. a munka altali neveles). Zamierzony i celowo zorganizowany system dzia­łaln0ści wychowl1wczej. którego cechę szczególną

stanowi wykorzystanie roli pracy w procesach

oddziaływania na jednostkę i dokonywania zmian

w jej osobowości. Zgodnie ze stanowiskiem

marksistowskim w. przez p. jest jedną ze sfer wszech­

stronn..:go i niepodzielnego procesu wychowania.

JakkoJwiek pewne przejawy w. prz::z p. towarzyszą pr,)ce~ont rozwoju spolecznego od czasów najdaw­nie)zych. to samo sformułowanie pojawiło się do­piero w wyniku teoretycznych opracowań klasyków mari<.sizmu. wyjaśniających rolę pracy jako ko­niecznego warunku powstania i doskonalenia istot ludzkIch. W. przez p. jest jedną z glównych dróg przygotowania człowieka do wykonywania zadań wynikających ze społecznego -+ podziału pracy.

Oparte na założeniach teoretycznych kształcenia

puli technicznego. pomaga w przygotowaniu kadr dla gospodarki i kultury. charakteryzujących się

wysoką odpowiedzialnością ( Odpowiedzialność

zawodowa), znajomością różnych rodzajów zadań

zawoJowych. a także odpowiednim stosunkiem

do pracy i szacunkiem dla pracujących ludzi. Wpro­

wadzenie mIodzieży w proces pracy dyktują wi~c

dwa cele. Pierwszy ma charakter utylitarny. Specy­tika sytuacji pracy. wykonywanie określonych za­dań. ma umożliwić w przyszłości uczniowi wejście w pruces produkowania dóbr materialnych i świad­czenia usług. Realizacja tego celu warunkuje za­równo istnienie jednostki, jak też społeczeństwa. w którym ta jednostka żyje. Drugi cel to kształto­wanie osobowości człowieka obywateJa. ogniwa socjalistycznej wspólnoty. To jest cel dydaktyczno­

-wychowawczy oparty na osobowościowotwórczej

roli pracy. Poprzez pral."ę wiedzie droga przygoto­wania :udzi również do dziaialności społecznej, do sensuwnego spędzania wolnego czasu. do dalszego rozwoju osobistego. Tak podjęte przygotowanie do pracy i do życia należy rozumieć jako wszechstronne rozwijanie osobowości. poprzez rozwój umysłu ...... charakteru. woli, poprzez ksztaltowanie pozytyw­nych - postaw. pozwalających na przystosowanie

się do nowych sytuacji, umożliwiających tworzenie nowej. łepszcj rzeczywistości. W. przez p. odbywa się poprzez różnorodne formy. zarówno szkolne. jak też pozaszkolne. w toku lekcji. w czasie praktyk produkcyjnych. poprzez prace spolecznie użyteczne, a także w ramach organizacji uczniowskich i ..... kół zainteresowań.

Źr6dła: 058. 565, 568, 57J, 601. R94.

Wychowanie przez pracę w okresie przedkapitali­stycznym (ang. educalion through work in the pre­'capitalist period. bułg. Bb3nHTaHBe 'Ipe3 TPYA B npeAKarrHTanHCTH'IeCKBJI nepHO.II. czes. vYchova praci v obdobi pfed kapitalismem. fr. ćducatiol1 par le travail dans la pćriode prĆC3pitaliste, niem. Erziehung durch Arbeit in der vorkapitalistischen Zeit. ros. TpY.IIOIIOe BOCl1ItTaHne B AOKanJ\Ta.'JtCTU­'IeCKnlt Depnon. węg. munka altali neveles a kapi­talizmus elatti idoszakban). Pogląd na ~ pracę

i jej rol~ w - wycho oaniu człowieka jest kształto­

wany przez zależność zachodzącą między rozwo­jem narz~dzi i sposobów produkcji a stosunkami społecznymi. Idee w. przez p. w obecnym kqt:~łcie

mają dlugi rodowód historyczny. Niski poziom _

techniki w ustroju wspólnoty pierwotnej zmusza do uczestniczenia w zabezpieczaniu środków utrzyma­nia przy życiu wsłystkich. którzy z racji wieku zdol­ni są do wspólnej pracy. Przygotowanie młodziety do życia jest w tym okresie nierozerwalnie związane z bezpośrednim uczestnictwem w zdobywaniu po­żywienia. wytwarzaniu odzieży. broni. świadczeniu usług na rzecz wspólnoty. Wszystkie dzieci przygo­towuje się do życia jednakowo. Występujące róż­nice wynikają jedynie z płci. Bezklasowe w. o cha­

rakterze praktyczno-etycznym jest bezpośrednim

wrastaniem jednostki w grupę. W wyniku doskona­lenia narzędzi i sposobów pracy powstaje nadwyżka. która stwarza podstawę uwolnienia się znacznej licz­by ludzi od pracy. Pracujący to niewolnicy i ich po­tomstwo wchodzące w życie poprzez wykonywanie najcięższych fizycznych prac. Praca nie jest czynni­kiem ped2gogicznym. ale wynika z konieczności gospodarczo-rozwojowych. Klasy panujące żywią glęboką pogardę dla pracy fizycznej. poza niektóry­mi rodzajami prac. jak np. sztuki plastyczne. Do­bitnym wyrazem pogardy dla pracy fizycznej jest stanowisko tilozofów. głównie PI:ltona i Arysto­telesa. Poglądy te przez długie wieki ciążą na sto­

sunku do pracy produkcyjnej zarówno lilozo­

fów. jak przedstawicieli myśli pedagogicznej. Kla­

sowe i stanowe społeczeństwo feudalne stwarza różne systemy wychowawcze; w. rycerskie dla dzieci świeckich feudałów. w. mieszczańskie na po­

n - Słownik pedagogiki pracy

Organizacje spol.-pol. w zakladzie pracy

214

215

Orientaeja zawodowa

bez względu na liczbę u~zni6w oraz rodzaj i wiel­kość produkcji.

Źródl3: OS, ::7.:!, 940.

Organizaeje spoleczno-polit~'czne w zakładzie pracy (ang. sociał and politicał organizarions in the esta­blishment, bułg. oÓLI.{ectoeHo-no,1HrH'IecKi opra­młJ:lI.\Im B npoH300-,\cToeHoTo npe.anpH1ITHe, czes. politickć a spolecenske organizace v podniku, fr. organisations sociales et politiques dans I'entre­prise, niem. gesellschaftlich-politische Organisa­tionen im Betrieb, ros. o6L1.{ecToeHllo-nOiIHTK'łeCKKe opraHK3aUHlI Ha npe.:\npKRTHH, węg. a vallalatok tarsadalmi-politikai szervezetei). Stanowią one ......

strukturę organilacyjno-polityczną zakladu pracy.

W społecznym systemie zakladu pracy spełniają do­nioslą rolę, rozwijają samodzielnie swą działalność

w duchu zgodnym z ogólną polityką PZPR. Szcze­

gólnie ważna jest rola o. partyjnej, o. związkowej, o. młodzieżowej i organów samorządu robotniczego. Każda z tych o. i instytucji realizuje swoiste statutowe zadania. Każda z nich i wszystkie razem spełniają wspólne funkcje, a mianowicie: a) stwarzają naj­szerszym rzeszom ludzi pracy możliwość społecz­nego zaangażowania oraz aktywnego uczestnicze­

nia w kształtowaniu socjalistycznych stosunków

społecznych w zakładzie pracy (i poza nim); b) za. pewniają wszystkim grupom pracowniczym możli­wość udziału w zarządzaniu zakładami pracy; c) pro­

wadzą działalność społeczno-wychowawczą, której

treścią i celem jest umacnianie rozumowych i uczu­ciowych więzi z ustrojem socjalistycznym, podno­szenie wiedzy społeczno-politycznej i ekonomicznej

pracowników, kształtowanie postaw i urabia­

nie osobowości w ten sposób, aby dobro publicz­

ne i praca traktowane były jako wartości najwyż­

sze. Społeczne uczestnictwo w zarządzaniu i wycho­wywaniu to najważniejsze funkcje o.s.-p. w Z.p.

Zródla: 84, 86. 8:9.

Organizator orientacji zawodowej (ang. occupational guidance organizer, bułg. opraHIl3aTop Ha npot!>ecllo­HaJlllaTa opHeHTaUIIR, czes. organizator odborne o­rientace, fr. organisateur de I'orientation profes8ion­nelle, niem. Or;Janisator der Berufsorientierung, ros. OpraHlłJaTOp np')<p,>pOleHUL\lIolIlIoit paGoTb!, węg. a palyav:ilasztas sz~rvc:zoje). Jest to termin stoso­wany i w dokument~ch. i w języku praktyki zamien­

nie z terminem k()crdynator d. s. orientacji z.

Oba te terminy wprowadzone zostały przez uchwałę Rady Ministr6w nr 110 z 3 V 1974;. (w sprawie doskonalenia i rozwoju systemu orientacji i porad­nictwa zawodowego) jako synonimy. Zarządzenie

nr 44 ministra oświaty i wychowania (z 10 VII 1981) w sprawie działalności szkół i -- poradni wycho­wawczo-zawodowych w zakresie orientacji i porad­nictwa zawodowego oraz zasad powierzania nauczy­cielom dodatkowej funkcji o.o.z. wprowadza jedy­nie termin o.o.z. Zarządzenie to określa, że "o.o.z. w szkole powinien być doświadczony nauczyciel, który będzie doskonalić się w zakresie orientacji zawodowej oraz pełnić te obowiązki przez okres co najmniej trzyletni". Do najważniejszych obowiąz­k6w o.o.z. należy: a) opracowywanie planu pracy

szkoły w zakresie orientacji zawodowej; b) ko­

ordynowanie pracy szkoły i ogniw pozaszkolnych współdziałających w procesie orientacji z.; c) udos­tępnianie innym pracownikom szkoły odpowiednich materiałów; d) udzielanie nauczycielom pomocy me­

todycznej w ich pracy z uczniami nad wyborem

zawodu; e) organizowanie różnych form działalności

w zakresie orientacji z.; f) współpraca z rodzi­

cami na odcinku przygotowania uczniów do wyboru zawodu; g) praca z poszczególnymi uczniami. Stwo­rzenie formalne w szkole (ogólnokształcącej, zawo­dowej i specjalnej) funkcji o.o.z. jest znacznym krokiem naprzód w nadawaniu odpowiedniej ran­gi pracy szkoły nad wyborem zawodu. Sprzyja bo­wiem przynajmniej parołetniej stabilizacji osób peł­niących funkcję O.O.z. Istotnym problemem j~st dokształcanie osób pełniących tę funkcję w zakre­

sie realizowanych przez niego zadań. Temu celowi służą -). studia podyplomowe z zakresu orientacji i poradnictwa z. funkcjonujące na niektórych uni­wersytetach.

Źródła: 071, 617, 641, 878.

OrIentaeja szkołna I zawodowa (ang. school and occupational guidance, bułg. Y'/KJlHLI.{a H npocl>ecllO­HaJUla OpHeHTaL\HII, czes. ~kolni a od borna orien­tace, fr. orientation scolaire et professionnelIe, niem. Schul- und Berufsorientiemog, ros. W~om,Hall npoq,o­pHeHTaUUII, węg. iskola - es szakmaorient,ició). Układ oddziaływań informacyjno-wychowawczych, prowadzonych w sposób celowy i zorganizowany w stosunku do uczniów szkół ogólnokształcących (podstawowych i średnich), stojących przed wybo­rem odpowiedniej -)o szkoły zawodowej, a co sięz tym w zasadzie wiąże - wyborem odpowjedniego -- zawodu. :-.iajczęściej wyr6żnia się nast,pujące zadania o.sz. i z. prowadzonej w szkole ogólno­kształcącej: l. długotrwała i wielostronna -.. obser­wacja ucznia powiązana z badanicm jego stanu psy­

chofizycznego; 2. kształtov.-anie postaw dotyczą­

cych pracy, życia, społeczeństwa, siebie samego, aspiracji życiowych i zawodowych; 3. wykrywanie

! l

I

indywidualnych uzdolnień ( Zdolności i uzdolnie­

nia) i skłonności uczniów, ich rozwijanie i utrwa­lanie oraz na tym tle rozwijanie zamiłowań zawo­dowych; 4. indywidualne konsultacje z uczniami

i rodzicami w celu właściwego ukicrunkowania ,

wyboru zawodu; 5. informacja zawodowa dla

uczniów i rodziców od strony wymaganych zdoł­

ności, cech charakteru, warunków pracy w róż­

nych zawodach, prowadzona rożnymi środkami; 6. praktyczne zapoznawanie z niektórym i podsta­

wowymi zawodami, ważnymi dla gospodarki

narodowej i dla danego regionu; i. informacja o szko­łach i innych drogach przygotowujących do poszcze­g61nych zawodów; 8. informacja o potrzebach spo­Jecznych w zakresie rozwoju poszczególnych odcin­ków życia społeczno-gospodarczego i w związku z tym o możliwościach rynku pracy; 9. udzielanie uczniom i rodzicom porad dotyczących wyboru zawodu lub szkoły oraz włączenie do tej pracy nauczycieli, doradców zawodowych, lekarzy i pra­

cowników społecznych; 10. kontrola udzielonych

p<,rad ( Porada zawodowa) w celu podniesienia

i stałego doskonalenia metody o. Stwierdza się

też. że szkoła może i musi stać się płaszczyzną, na której powinni działać i współdziałać nauczyciele i uczniowie, rodzice i zakłady opiekuńcze, lekarze szkolni i ->- poradnie wychowawczo-zawodowe, or­ganizacje młodzieżowe i instytucje wychowania

pozaszkolncgo, zakłady pracy i wydziały zatrud­

nienia i spraw socjalnych i inne w celu przygoto­wania dorastających pokoleń do prawidłowego pod­

jęcia decyzji zawodowej i szkolnej. O.sz i z. jako

działalność wychowawcza, aby mogła być prawi­d/owo realizowana, musi spełniać określone warunki,

takie jak: l. przygotowanie kadry specjalistów w za­

kresie O.Z. i por..dnictwa zawodowego, zwłaszcza dla szk6ł, poradni wychowawczo-zawodowych, wy­działów zatrudnienia, pracowJuków służby pracow­niczej odpowiedzialnych za właściwy dobór kandy­datów do pracy; 2. systematyczne. okresowe przy­gotowanie bogatych, zróżnicowanych i atrakcyj­nych materiałów: a) ula uczniów - zawierających

informacje o zawodach, zwłaszcza nowo powsta­

jących, i możliwościach ich zdobywania, a takle poradniki b..dące pomocą w san.'poznaniu i :;anw­ocenie; b) dla nauczycieli, pracownik6w innych placówek zainteresowanych O.Z., a także dla rodzi­ców - obejmujących wiedzę o ::aw()dach, jak i wska­zówki do pr;:cy z młodzieżą; 3. wyposażenie poradni wychowawczo-zawodowych i innych placówek w odpowiednie aparaty i przyrządy umożliwiające postawienie prawiJłowej diagnozy przez osoby do­

j'aJ,.lj4ce i sam.>oceny przez zainteresowanego;

4. wyraźnie określone zadania i obowiązki insty­tucji i organizacji zainteresowanych właściwym do­pł}wem kandydat6w do szkół zawodowych i zakła­dów pracy oraz istnienie instancji nadrzędnej wytycza­jącej zadania, koordynującej pracę i kontrolującej ich wykonanie. Bardzo ważnym warunkiem ulep­szania wyników O.sz. i z., a jednocześnie skutkiem po­dejmowanych działań jest ukształtowanie w spo­łeczel1stwie zainteresowania ->- pedagogiką pracy, a w jej ramach problemem bardziej szczegółowym: wyborem zawodu i zrozumieniem jego ważności.

Zródła: 071, 29, 242, 750, 878.

Orientacja zawodowa (ang. occupational guidance, bułg. npot!>ecHolla,1Ha opHeHTHpoBKa, czes. odborn:i ori.::ntace, fr. orientation professionnelle, niem. Berufsorientierung, ros. npot!>opHcIITaUIII!, węg. palya­valasztas). Całokształt oddzialywań wychowawczych

mających pomóc młodzieży w wyborze zawoJu.

Ważne miejsce zajmuje tu informacja zawodowJ.

ale nie można ogra:1iczać do ni~j cal'~j działalnc~d orientacyjnej. W skład pojęcia o.z. wchodzi: a) wie­

dza o zawodach, obejmująca znajomość czyn­

ności, materiałów, maszyn -. warunków pracy; b) wiedza o wymaganiach psychofizycznych stawia­

nych przez wybrany zawód; c) znajomość zapo­

trzebowania na pracowników danej grupy zawo­

dowej; d) znajomość dróg prowadz.,\cych do zawo­du; e) samoocerła pozwalająca na "przymierzenie się" do wybranego zawodu. Celem o. z. jest dopro­wadzenie do prawidłowego wyboru zawodu przez młodzież kończącą szkolę ogólnokształcącą (pod­stawową lub licealną). W związku z tym celem praca wychowawcza w zakresie o. idzie w następujących kierunkach: a) wyposażanie w wiedzę o zawodach, zwłaszcla o zawodzie lub zawodach specjalnie in­teresujących daną jednostkę czy grupę; b) wyrabia­nie właściwego stosunku do pracy (m. in. motywa­

cji i ->- z:lintcresowań); c) kształtowanie umiejęt­

ności i -). nawyków sprzyjających do.brej pracy

(->- Dobra robota); d) wyrabianie umiejętności s:!­mop,nnania i -- samooceny jako ,varunck niezb~dny do konfrontacji własnych mOlliwości z wynugania­mi zawodu. W litcra!urze z tc~o ::akresu spot~kamy się niejednokrotnie z łączeniem na zasadzie r6wno­

rzędności dwóch pojęć: o. szkolna i z. Przyjmując,

że decyzją podstawową jest w~'bór z;1wodu, a wtór­

ną decyzja o drogach ksztalcenia w wybranym za­wodzie, należy podporządkować p<,jęcie o. szkolnej (jako wiedzy o drogach kształc~nia i jako dziakl­ności przygotowująccj ogólnie mlod:ież do dalszych decyzji) pojęciu o.z. Centralnym ogniwem o.z. jest szkola ogólnokształcąca ze względu na jej powszech­

Orient:1cja zawodowa u~tawicma

216

217

Osobowość zawodowa

ny (to j~<t obcjmu.iący całą populację dziecięcą i Iilłodzil:li)\\.:}) ch;:-~kter, a także ze wzg!ęuu na. L,k!, ii: ok:es pob,[U w szkole trwa 8-12 IM, co umo:rJiwia systematycznc i długofalowe działania w zakrcsie przY1;otowania młodzieży do w, ~oru zawodu. Na terenie szkcly zadania o.z. można rea­lizow:\ć w tra!,de nauczania poszczególnych przed­miotów i w pracy pozalekc,jnej -+ (w kołach zain­:en:sowań). Także placówki pozaszkolne oraz or­!;aniz:\cje dodzieżowe mogą i powinny brać udziałw szeroko rozumianym przygotowywaniu młodzieży .Jo wybL'tU z"wodu. Istnieją różne -+ metody o.z. Ważne jest, aby w procesie O.Z. stosować możliwie duży ich zestaw. Sojusznikami szkoły w zakresie O.Z. są: -.. poradnie wychowawczo-zawodowe, pla­cówki slużby zdrowia, -+ punkty orientacji i porad­nictwa zawodowego przy wydziałach zatrudnie­l'!ia, środki masowego przekazu. Duży jest także udział rodziny, organizacji młodzieżowych i ->- za­kbdów pracy. Obecnie obserwuje się rozszerzenie c?iałal!1osd oriem:\c~jnej także na ludzi dorosłych, niejednokrotnie już pracujących, lecz z różnych przyc~'J1 zmieniających pracę. Mamy tu do czynie­nia z -- reoricntacją z. W O.Z. realizowanej na tere­nie szkoły ogólnokształcącej w)Tóżnia się trzy etapy różniące się zakresem zadań: etap wstępny - ucz­niowie klas I-lU szkoły podstawowej; etap U­okres systematycznej o.z. obejmujący uczniów od klasy IV szkoły podstawowej do uczniów dwóch pierwszych k!as liceum (kończy się na dwa lata przed zakończeniem przez nich szkoły); etap III - uczniowie ostatnich dwóch klas szkoły cgólno­kształcącej (podstawowej lub liceum).

Źródła: 071, 0132, 242, St7, 878, 879.

Orientacja zawodowa ustawiczna (ang. lifelong vo­cational guidance, bulg. HZnpeK.bCHaTa npo€Pecllo­HaJUla OPllcll,aUlul, czes. ustavicmi odbormi orien­tace, fr. orientation professionneIle continue, niem. permanente Berufsorientierung, ros. HenpepbIBHaJl npo<tlOplleUTalntJl, węg. permanens szakmai orien­tació). Wiąże się z coraz wyraźniejszą we współ­czesnej pedagogice koncepcją dynamicznego ujmo­wania -- oS0buwośd człowieka. Wpływ na jej powstanie ma także __ postęp techniczny, który zmusza człowieka do dostosowywania swoich kwa­lifikacji do obsługi nowych maszyn czy do nowej technologii. Zmieniające się -+ warunki pracy wy­nikajace z reorganizacji czy nowych -+ technologii, a tak1:~ proces starzenia się -+ pracowników, któ­rych -'- doświadczenie (na innym jednak niż do­tychc;:~s -> st.!l1owisku "r:ic~) ffio!;łaby i powinno być 11:- ~,'rz)'~l.lne, wskazują na konieczność roz­

szerzenia okresu, w którym czlowiek oczekuje .... porady zawodowej. Podobnie jak edukacja usta­wiczna (pw!ł3lJentna, całożyciowa) o.z.u. dotyczy czlowieka w toku jego calego rozwoju zawodowego. Jak długo uważano, iż człowiek wybiera (i powir.ien wybierać) ->- zawód na całe życie, zainteresawania osób uczestniczących w -+ wyborze zawodu ognni­czały się do pomocy młodzieży (ok. 15-19 roku życia) do podjęcia prawidłowej -+ decyzji zawodowej w momencie przechodzenia od nauki w szkole ogól­nokształcącej do nauki w ->- szkole zawodowej. Obecnie istnieje cały szereg sytuacji obiektywnych i subiektywnych skłaniających człowieka do zmie­niania zawodu czasem parokrotnie w cia.!;u życia. Powoduje to konieczność objęcia człowieka opieką poradniczą w tym zakresie przez caly okres jego rozwoju zawodowego. W skład O.Z.U. wchodzą pojęcia: o. szkolna, -+ o.Z., -- reorientacja, O.z.u. dotyczy zatem nie tylko drieci i młodzieży w okresie podejmowania pierwszej decyzji zawodowej, ale

także uczniów szkół zawodowych (np. w zakre­

sie wyboru specjalności) i dorosłych: właściwy wybór ->- zakładu pracy i stanowiska, i to nie tylko w okresie podejmowania pierwszej -+ pracy zawodowej, lecz także w przypadku zmiany zawodu, specjalności czy miejsca pracy (-+ Specjalność zawodowa).

Źródla: 551, 617, 714.

Osiągnięcie (ang. achievement, bulg. nOCTWKeHlle, czes. uspech, fr. realisation, niem. Errungenschaft, ros. AOCTIIJKeHlle, węg. eredmeny). Każde pokona­nie trudnośd, rozwiązanie zawikłanej sytuacji, zrealizowanie właściwe i w porę zadań, wymagają­cych zwiększonego wysiłku. O. jest wynikiem wzmo­żonej aktywności umysłowej i praktycznej, mogątowarzyszyć mu zewnętrzne oznaki uznania. O. są

niezależne od kariery zawodowej, choć mogą

pomagać w karierze. Istotą o. jest wewnętrzne zadowolenie tego, kto je dokonał.

Źródlo: 427.

Osobowość (ang. personality, bulg. JIH'iHOCT, czes. individualita, fr. personnalite,niem. Personlichkeit, ros. :m'lIIocn, węg. szemelyiseg). Termin używany w różnych naukach: psychologii, filozofij, socjolo­gii, pedagogice, naukach prawnych, psychiatrii. \V każdej z tyeh nauk o. jest nieco inacz<i Jdnio­wana. Ogólnie wyróżnia się trzy ujęcia o.: l. meta­fizyczne, 2. normatywne i 3. empiryczne. \V znacze­niu metafizycznym o. określa się to, co warunkuje jedność i tożsamość istoty ludzkiej. W znacz~niu n()mmt~wr:ym o. to wzór (wzorzcc), do jakiego zmierza pedagogika, -+ proces wychowania i samo­

wychowania. W znaczeniu empirycznym o. nazywa się uklad cech i mechanizmów regulujących zacho­I'.':mie si,. człowieka, przebieg jego procesów psychicz­nych róż.niących go od inn)'ch ludzi. O. jest termi­nem teoretycznym, często abstrakcyjnym, służą­cym do całościowego ujawniania życia człowieka. Jest to jednocześnie pojęcie jednostkowe, odno­szące się tylko do określonej (opisywanej, charak­teryzvwancj, badanej) jednostki (człowieka). Jest to jedno z poćstawowych i najważniejszych pojęć wspólczesnej psychologii. Od prz,jętego modelu teoretycznego o. zależą wszelkie działania pedago­giczne, cały -+ proces dydaktyczno-wychowawczy. Problem o. "sprzęga" bardzo silnie pedagogikę z psychologią - nauką o o., zwaną również pers o­nologią (B. Zawadzki). O. jest to całość względnie trwałych cech psychicznych i fizycznych jednostki, determinujących jej przystosowanie do otoczenia i różniących ją od innych. Najnowsza psychologia określa o. jako organizację mechanizmów powstają­cych i funkcjonujących w historycznym rozwoju jednostki. J. Pieter wyróżnia siedem głównych pro­blemów o.: 1. istotę, 2. skladniki i ->- strukturę, 3. czynniki i warunki rozwoju, 4. rozstrój i scho­rzenia, 5. typy, 6. diagnostykę cech i struktur, 7. ->­kształcenie (-+ wychowanie). Współczesna psycho­logia dużo uwagi poświęca budowie, strukturze i skladnikom o., czynnikom kształtującym ją, ty­pologii, poznawaniu (diagnostyce) oraz kształto­waniu cech i struktury. Przyjmuje się na ogół pogląd, że o. jest zbudowana z cech (składników), do któ­rych zalicza się głównie: zdolności i uzdolnienia, temperament, -+ zainteresowania, zamiłowania, ->­charakter, wiedzę i -+ umiejętności, nastawienia i -+ postawy, przekonania i -> światopogląd. Or­ganizacja tych składników jest zdeterminowana historią życia jednostki, rolami społecznymi, jakie

jednostka pełni. Do czynników wpływających na rozwój i kształtowanie się cech o. zalicza się: zadatki anatomiczno-fizjologiczne, głównie systemu nerwo­wego (procesu pobudzania, h.!mowania i równowagi), środowisko społeczno-kulturowe, głównie rodzinne i szkolne, własne świadome dążenie ( i ich reali­zację) jcdn,)stki. Typologia 0. jest już bardzo bogata i rozbudowana. Wyróżnia się typy fizyczne, konsty­tucjonalne; fizjologiczne oparte na chemizmie orga­nizmu; fujo!ogiczne 0?:lrte na rćwnowadze endokry­nologicznej; fizjologiczne oparte na funkcji systemu nerwoweco oraz psychiczne; ludzi dzieli się ze wz;;!ędu na występowanie i fUli;'~jonow;'nie okreś­lonych cech (powi"rzch:1iowe, żr.;dłowe). Typologia 0. zmierz:l do grupowani:l i k13s:, !1~acji zbliżonych i pokrewnych pogląd6w teoretycznych dotyczących

o. Diagnostyka ccch i struktur o. zmierza do wykry­wania mechanizmów, funkcjonowania dla celów wychowawczych i leczniczych. Służą temu celowi liczne testy o. (c1mrakterologiczne) opraCCI;ar.c, wystandaryzowane i stosowane w praktyce psycI1o­logicznej. Są to m.in.: test Rorschacha, test apercepcji tematycznej Murra)'a, testy Resenzweiga, test Son­diego, skala Wechsler-Bellevue, liczne kwe;,tio­nariusze i inwentarze o. (Bem reutera, MPI, Kudcr:l, Strelaua). Zasadniczy wrlyw na kształtowanie cech o. ma środowisko rodrinne, głównie w pierwszych latach życia i wychowania dziecka. Reakcje rodzi­ców wobec dziecka tworzą w jego psychice określone modele postępowania, które mogą przetrwać rrzcz­całe życie. Rodzice dostarczają dziecku określo­nych form zachowania się. Wytwarzają w świado­mości dziecka (->- Świadomość człowieka) określone przekonania i wartosci. W dalszym życiu wpływ znaczący wywlera szkoła, a dalej grupa rówieśDicza, koleżeńska oraz -+ praca zawodowa (-+ Zal.IaJ pracy). W calym procesie kształtowania o. znaczącą

rolę odgrywa kara i nagroda jako czynniki wz!nac­

niające odruchy warunkowe. Wzory osobowe ludzi wybitnych mają również ogromny wpływ na kształ­towanie się pozytywnych cech i struktury o. U mlo­dzieży kształcącej się w ->- szkołach zawodowych oraz pracującej zawodowo tworzy się -+ o. zawodową. Jest ona zdetel'l}inowana __ procesem kształcenia się zawodowego i -- pracą.

Źródła: 185, 4t2, 428, 588, 737, t()ol8.

Osobowość zawodowa (ang. vocational personality, bułg. npo4>ecHoHanua JIH'lHOCT, czes. odbormi in­dividualita, fr. personnalite prof~ssionnelle, niem. berufliche Personlichkeit, ros. npoll3Bo,;tCTBeHubTtt 06nuK JIH'iHOCTII, węg. szakmai szemelyiseg). Taki zespół (syndrom) cech człowieka pracy, uformowa­nych w toku -+ kształcenia zawodowego i rozwija­jących się w czasie -- pracy zawodowej, który zapewnia mu aktywny kontakt z materialnym i spo­łecznym środowiskiem pracy, przyczyniającym siędo jego twórczych przeobrażeń. Głównymi skład­nikami o.z. są: a) wiedza zawodowa (ogólnozawodo­wa i specjalistyczna); b) -+ umiejętności, sprawności. przyzwyczajenia i -+ nawyki pracy; c) ->- zaintere­sowania i zamiłowania zawodowe; d) zdoJr:cści,

uzdo Inienia i talenty za w0\.lowe : e) ->- postawa spo­

łeczno-zawodowa; f) motywy kształcenia się (do­skonalenia) zawodowego i pracy. Przejawami ze­wnętrznymi o.z. są m. in. takie ~echy, jak: pcmys!o­waść, pracowitość, dokładność, systematyczność, wytrw,'ł(!~ć, zaufanie do siebie, odpowicdzialność, zdyscypli!:owanie, cierpJiwośC, obowiązkow.,)ś,:, ->­

Kształcenie ogólne

130

131

Ksztalcenle politechniczne IV Bu/gań!

zawodowych kształci się: A. na poziomie wyższym (magisterskim): a) w wyższych szkołach pedago­gicznych i uniwersytetach (niektórych), b) w politech­nikach i wyższych szkołach inżynierskich, c) w aka­demiach medycznych na kierunku piełęgniarstwa, d) w akademiach rolniczych i ekonomicznych w ra­mach Miedzywydziałowego Studium Pedagogicmego, e) w akademiach rolniczych w postaci Zawodowego StUdium Pedagogicznego, f) w wyższych ~zkołach artystycznych, głównie w szkołach muzycznych; w postaci Studium Pedagogicznego z uwzględnie­niem sekcji specjalistycznych; B. na poziomie SN:

a) w pedagogicznych studiach technicznych (daw­

nych TPP), b) w studiach nauczycielskich. 3. Nau­czycieli zawodu masowych zawodów specjalności

szkolnych ksztalci się w pedagogicznych studiach

technicznych. Niezależnie od tego na stanowisku nauczyciela przedmiotów zawodowych zatrudnia się pracowników z życia gospodarczego. Aktualny stan

w z:lkrcs:e k. i dokształcania n. sz.z. pozostawia

wicie do życzenia, stąd obserwuje się starania pro­wadzące do systemu k.n.sz.z. na miarę potrzeb refo;mowanej szkoły zawodowej. Między innymi postuluje się k. wszystkich n. sz.z. na poziomie

wyższym ( Studium pedagogiczne dla nauczycieli

szkół zawodowych).

Źródła: 194, 577, 981.

Kształcenie ogółne (ang. generał education, bułg. ('ówo o6pa30BaHlłe, czes. vseobecne vzdelavani, fr. f..rmation generale, niem. AIlgemeinbildung, ros. o6wee 06pa30BalłIJe, węg. altaliinos kepzes). Ter­

min używany w wielu znaczeniach: l. Ogół czyn­

nvści i procesów umożliwiających człowiekowi zdo­bycie ogólnych wiadomości i umiejętności, tj. nie­zbędnych wszystkim ludziom. Do k.o. zalicza sięZ\\'ykle: znajomość podstaw nagromadzonej przez ludzkość wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie i kul­

turze, opanowanie opartych na tej wiedzy umie­

jętności, nawyków i przyzwyczajeń, rozwój ogół­

nych zdolności, tj. mowy, myślenia, zdolności obser­

wacji, wyobrażni, uwagi i pamięci oraz zaintere­

sowań poznawczych i potrzeby k. się przez całe życic. K.o. najczęściej utożsamia się ze szkołą ogół­m'k$ztalcącą, gdy tymczasem szkola ogółnokształ­

c~ca daje tylko podstawy wykształcenia ogólnego

i z:lwodowego, a powinno ono być realizowane przez całe życie. Dzięki niemu bowiem człowiek do­

chodzi do wszechstronnie rozwiniętej osobowości.

1. PL ,d pojęciem k.o. można rozumieć trzy procesy: a) W,'posażcnie jednostki w pewien określony zakres wiedzy. ktÓry zmieniał się historycmie. Kiedyś było to siedem szmk wyzwolonych, pćźniej dlugie lata

języki (łacina i starogrecki) oraz kultura klasyczna. \V wieku XIX weszła w skład k.o. matematyka, fizyka, biologia, w XX - chemia, natomiast wyeli­minowano języki i kulturę starożytną. Obecny ka­non treściowy tzw. k.o. reprezentuje program lic"um ogólnokształcącego. b) K. ogólnych umiejętności umysłowych. To pojęcie k.o. wspiera się na poj.;ciu nauczania formalnego. Traktuje ono treŚĆ nauczania jako przypadkową, może ulegać ona zmianie, tak j.łk dotąd ulegała przemianom historycznym, cho­dzi natomiast o rozwinięcie umiejętności myślenia i rozumowania, które są celem k. formainego. c) Jako wprowadzenie w świat wartości. Poważna

grupa pedagogów stoi na stanowisku, że rzeczywiste k.o. rozpoczyna się dopiero wtedy, gdy człowiek uzyskuje pracę i ustabilizowany zawodowo rozpo­czyna k. siebie, mając właściwy osąd zjawisk, na­

dając im wartość stosownie do swego doświadcze­

nia i włączając świadomie w posiadany zasób po­zytywnie ocenioną wiedzę i umiejętności.

Źródła: 533, 567, 599, 601, 645.

Ksztalcenie pedagogiczne (ang, teacher education, bułg. De~arOrn'łeCKO 06pa30BaHHe, czes. pedago­gicke vzdelavanl, fr. formation pedagogique, niem. padagogische Ausbildung, ros. ne~arOrH'leCKOe 06­pa30BaHBe, węg. pedagógiai kepzes). Jest to k. nau­czycieli i wychowawców na potrzeby systemu oświaty i -~ wychowania. Wyróżnia się dwa znaczenia ter­minu: l. K.p. w szerokim znaczeniu, które oznacza k. ogólu nauczycieli i wychowawców i obcjmuje k. tzw. kierunkowe. Aktualnie realizowane jest ono w pedagogicznych studiach technicznych, studiach wychowania przedszkolnego, szkołach wyższych, w tym głównie w wyższych szkołach pedagogicz­

nych i uniwersytetach, ale w przypadku nauczy­

cieli szkół zawodowych także w politechnikach,

w akademiach rolniczych, akademiach ekonomicz­

nych, akademiach medycznych i w szkolach

artystycznych. 2. K.p. w węższym znaczeniu, które

oznacza k. w zakresie nauk pedagogicznych i psy­

chologicznych. Jest ono realizowane poprzez spe­

cjałnie dobrane przcdmioty nauczania lub erga­

nizow:me specjalne studia, np. studia pedagogiczne. Najwyższą formą organizac)'jno-programową k.p. jest k. pedagogów (w rozumieniu specjalności zawo­

dowej). W przypadku pedagogiki pracy będzie

to pedagog pracy.

Żr6dła: 194, 577, 664, 665, 786.

Kształcenie politechniczne .!'!Ing. polytechnical edu­cat~ułg. nORIITeXIIII'IeCKO 06pa30BaWle, czes.

polytćchnicke _vzdelavani, fr. formation polytech­

nique, niem. polytechnische Ausbildund, ros. nO;UITCX­HII'IecKoe oÓY'leHl1e, węg. politedmibi kepzćs). Termin przyjęty w krajach socjalistycznych na ozna­

czenie k., które łączy proces nauczania z .....

pracą produkcyjną. Głównym celem k.p. w ramach

k. ogólnego jest wyposażenie młodzieży w teore­

tyczną i praktyczną znajomość ogólnych podstaw

najważniejszych procesów produkcyjnych. Od­

bywa się ono poprzez: zaznajamianie z najważniej­

szymi działami gospodarki narodowej, rozkła­

dem surowców w kraju, geografią rolnictwa, prze­

mysłu i ważniejszych uslug; zaznajamianie z pod­

stawowymi surowcami oraz ogólnie z głównymi

procesami i zasadami produkcji (ekonomicznymi,

ergonomicznymi, organizacyjnymi, technologiczny­

mi); rozwijanie umiejętności stosowania wiedzy

teorctycznej z matematyki i przedmiotów przyrod­niczych w dzialaniu praktycznym; zaznajamianiu

z metodami korzystania z informacji technicznej

i nauczenie posługiwania się w praktyce doku­

mentacją techniczną; wyposażanie w umiejętność

posługiwania się prostymi narzędziami obróbczymi

i pomiarowymi; rozwijanie umiejętności wlaściwej ..... eksploatacji sprzętów i urządzeń technicznych, umie­

jętności warunkujących kulturę pracy; rozwija­

nie zdolności myślenia i działania w pracy produk­cyjnej i usługowo-technicznej przede W$z)istkim na podstawie wiedzy matematyczno-przyrodniczo­-tcchnicznej oraz rozumienia wartości rozmaitych działów pracy w systemie spolecznej organizacji i kultury. Postulat k.p. wypływa z coraz szybszego

rozwoju przemysłu i nauk technicznych we współ­

czesnym świecie; myśl k.p. podjął już K. Marks, a rozwijali ją W. I. Lenin, N. K. Krupska i in. Idea marksizmu-leninizmu w zakresie k.p. urze­czywistnia się poprzez działanie wszystkich czlonów systemu oświaty, wszystkie jej stopnie, wszystkie pokrewne technice nauki, jak matematyka, fizyka, chemia, biologia, geografia, rysunek czy kreślenie,

a nie tylko przez jeden przedmiCot czy zespół przed­

miotów nauczania. Również wszyscy pracownicy pedagogiczni, wszelkie podręczniki, pomoce poglą­dowe i urządzenia laboratoryjne rozpatrujące zja­

wiska techniki i produkcji mogą i powinny wnosić

swój udział do sprawy przygotowania politechnicz­nego młodzieży. Terenem realizacji I"p. może byćszkoła ogólnokształcąca, szkoły zawodowe, k. woj­

skowe i szerzej oświata dorosłych. K.p. jest

czynnikiem współtworzącym <'sobowość przysz­

lego obywatela społeczeństwa bezkłasowego i łączy

się ściśle z wychcwaniem przez pracę. \Vplywa

ono na mJoczicż wycl:o\V<1.\Vczo, sprzy'jl IV utrzyma­niu równowagi w WZWOjU psyc!;i~znym i fizycznym.

Źródła: 49. 361. ;60. 993.

Ksztalcenie politechniczne IV Buigarii (ang. poly­technica! education in BuJgaria, bułg. nOilHTeXIiH­'ieCKO 06pa30BaHlle B bh.'trapHH, czes. polytechnicke vzdełavani v Bulharsku, fr. forma1ion połytechni­que en Bulgarie, niem. połytechnische Bildung in Bulgarien, ros. nORHTeXHB'IeCKOe 06Y'1eHue B Eo:!­raplIII, węg. politechnikai kepzćs Bulg.iriiban). Uchwała z 22 I 1972 r. wytyczyła główne kierunki reformy systemu oświaty w Bułgarii. W miejsce dotychczasowej S-klasowej szkoły podstawowej, sta­nowiącej podbudowę 3-letniego gimnazjum ogól­

nokształcącego, 4-S-letnich techników zawodo­

wych i 2- 3-letnich zasadniczych szkół za­

wodowych, wprowadza się lO-letnią jednolitą śred­nią szkołę politechniczną, umożliwiającą podję­

cie studiów wyższych, k. techniczne w szko­

łach 2-letnich oraz k. robotnicze w O,S-l-rocznych szkołach zawodowych. W roku szkolnym 1973/74 do klas pierwszych powszechnie wprowadzono no­

wy program szkoły lO-letniej. W procesie kształ­

cenia w szkole 100letniej w ramach k.p. na poziomie niższym i średnim przewiduje się: I. w khlsach 1-111 w wymiarze 2 godzin tygodniowo zajęcia technicz­no-artystyczne oraz prace w ogródku szkolnym; 2. w klasach IV-VII w wymiarze 2 godz. tygodnio­wo nauczanie pracy w szkolnej pracowni technicz­nej. Od klasy VIII zakres k.p. znacznie się zwiększy. W klasie VIII pAewiduje się 4 godz. tygodniowo zajęć technicznych (1,5 godz. tygodniowo techno­logii, l godz. tygodniowo rysunku technicznego i 1,5 godz. tygodniowo zajęć praktycznych). W kla­sach IX-X przewiduje się 4 kierunki kształcenia: fizyczno-matematyczny, biologiczno-chemiczny, hi­storyczno-fi)ologiczny oraz zawodowy (obejmujący 15-20% młodzieży podejmującej pracę zawodową bezpośrednio po ukończeniu szkoły 10-łetniej). Na kierunku zawodowym przewiduje się zajęcia poli­techniczne w wymiarze S godz. tygodniowo (w tym 6 godz. tygodniowo zajęć praktycznych), na kie­runkach pozostałych w wymiarze 6 godz. tygodnio­wo (w tym 5 godz. tygodniowo zajęć praktycznych). Na wszystkich kierunkach w klasach IX-X k.p. będzie realizowane w następujących dziedzinach ->­gospodarki naroduwej: energetyki, hutnictwa, prze­m)'słu chemicznego, maszynowego, rolno-spożyw­czego, przetwórstwa owoców, transportu i komuni­kacji. Na kierunku zawodowym będzie ono stanowić

wstępne przygotowanie zawodowe, na pozosta­

łych kierunkach k. - ukierunkowane zawodowo

k. p. W każdym wypadku proces k. będzie obej­

mować nauczanie technologii, rysunku technicz­

nego oraz pracę produkcyjną, realizowaną w za­

kładach przernysiowych odpowiedniej branży.

Źródło: 1054.