Zagadnienia na Kolokwium z Antropologi Języka
Funkcje kulturowe języka, relacja między językiem a kulturą.
Język jest podstawową metodą komunikacji, wprowadza człowieka w społeczeństwo i wpływa na tożsamość danej wspólnoty. Język przekazuje i przechowuje kulturę, tradycję, wiedzę z przeszłości. Obserwuje pogodę, z stąd w języku np. przysłowia. Jest zbiorem symboli i metafor. Każda dziedzina ma swój język: język kina, ulicy. Język ma funkcję sprawczą, zmieniającą stan rzeczy np. ślub, chrzest, wyrok w sądzie. Jest klasyfikatorem świata.
Pogląd W. Humboldta na relację język - kultura.
Humboldt uważał, że każdy naród, społeczność kształtuje charakterystycznie swój język, kształtując tym samym ducha narodu. Każdy członek wspólnoty komunikatywnej, przyjmuje nieświadomie wcześnie swój język ojczysty (małe dzieci). Twierdził, że wiedza, doświadczenie i kultura danego narodu są silnie związane z językiem, który stanowi swego rodzaju przekaźnik tej wiedzy, doświadczeń, przekonań, poglądów, ocen i wartości danej wspólnoty.
Pojęcie językowego obrazu świata (objaśnienie z przykładami).
Wszystko to, co nas otacza i sposób, w jaki postrzegamy świat, ma swoje odbicie w języku. Każda rzecz posiada przecież swoją nazwę, a my mamy do dyspozycji cały repertuar określeń, którymi dany przedmiot opisujemy. Język jest wytworem naszej kultury, a kultura efektem języka. Są więc to pojęcia nierozerwalnie ze sobą powiązane. Badając język, musimy uwzględnić kontekst kulturowy, jaki mu towarzyszy i na odwrót. Z takim sposobem myślenia łączy się pojęcie językowego obrazu świata. Obraz jest wynikiem czyjegoś postrzegania świata, ale całość bardziej opiera się na przedmiocie - na tym, co jest zawarte w danym języku. Można mówić o obrazie świata np. dziecka, dorosłego, człowieka „prostego” itp. Przykłady: Frazeologizmy w szczególny sposób dokumentują językowy obraz świata. Wystarczy przypomnieć różnorodność określeń śmierci w poszczególnych językach, np. polskie gryźć ziemię, wyciągnąć nogi, pójść na łono Abrahama.
Analiza przykładu: językowy obraz ziemi: Najważniejsze znaczenia wyrazu ziemia: 1) ziemia – planeta, świat, 2) ziemia – podłoże, to, po czym chodzimy, 3) ziemia – gleba, grunt uprawny, 4) ziemia – ląd, w opozycji do morza, 5) ziemia - terytorium posiadane, także obszar, na którym ktoś się urodził, np. ziemia ojczysta.
Telegraficzny i orkiestralny model komunikacji.
Model telegraficzny – para nadawca – odbiorca. Przekaz z jednego punktu do drugiego.
Model Jacobsona:
Kontekst
Nadawca -- Komunikat -- Odbiorca
Kontakt
Kod
Telegraficzny model komunikacji:
Teoria przekazu
Wyobrażenie telegrafu – nadawca-odbiorca – zainspirowało innych badaczy
Matematyczna teoria przekazu Shannona -Schemat ogolnego systemu komunikacji – łancuch elementów : źródło inf-(komunikat) -nadajnik-sygnal nadany-(źródło hałasu)-sygnał otrzymany-odbiornik- (komunikat)- cel
Od nadawcy do odbiorcy, w każdej chwili można wejść w komunikacje i z niej wyjsc
Analiza treści
Akt werbalny, świadomy i dobrowolny
Model Jakobsena: nadawca-odbiorca
Komunikacja miedzy 2 osobami- przekaz informacji stopniowo kodowany a następnie dekodowany
Orkiestralny model komunikacji:
Opozycyjny do modelu telegraficznego
Analiza kontekstu
Badania nad komunikacja należny prowadzić w kategoriach poziomów złożoność, wielorakich kontekstów, poziomów złożoności, systemów okrężnych
Analogia do orkiestry – realizacja pewnych struktur, forma kompozycji muzycznej podobna do struktury komunikacji w społeczeństwie, w obu wypadkach wykonanie ma własny styl i odrębność ale podażą za linia i konfiguracja, różnica: komunikacji można się nauczyć nieświadomie
Ciągły proces społeczny łączący wiele typów zachowań, komunikacja to integralna całość
Każda jednostka raczej uczestniczy w komunikacji niż ja rozpoczyna i kończy
Każdy w najrozmaitszych kontaktach z innymi posługuje się gramatyka zachowania
Postrzega komunikacje jako zjawisko społeczne, dzielenie się , uczestnictwo
Kultury wysokiego i niskiego kontekstu.
Kultury niskokontekstowe:
zorientowane na bezpośredni, jasny, przekaz słowny;
nie zwracają szczególnej uwagi na element pozawerbalne, sytuacyjne i okolicznościowe;
wymagają uszczegółowienia tła i źródła informacji;
mają tendencję do segmentowania i organizowania informacji;
oczekują wyraźnych instrukcji od osoby kompetentnej i zorientowanej w sprawie.
Kultury wysokokontekstowe:
nie polegają tak bardzo na przekazie werbalnym, a koncentrują się na sugerowanych czy implikowanych przez kontekst zasobach informacyjnych;
preferują komunikowanie niewerbalne; gest, mimikę i okoliczności;
wykorzystują kontekst sytuacyjny i obyczajowy jako źródło informacji;
znaczące są takie elementy, jak kto, kiedy i w jakim kontekście wypowiedział dane słowa, co pozwala wyciągnąć wnioski, co do znaczenia przekazu;
korzystają z rozwiniętych sieci informacyjnych i kontaktów;
są przyzwyczajone do wtrętów, przerywania, dygresji w trakcie komunikowania.
Kultury niskokontekstowe: Europa.
Kultury wysokokontekstowe: Daleki Wschód, Kraje arabskie.
Rola języka w kulturach oralnych. Funkcje słowa w kulturach oralnych.
Kultura oralna jest to forma kultury, w której dominującą formą transmisji treści kulturowych jest bezpośredni przekaz ustny (oralny). Pismo jest nie znane lub mało znaczące. W kulturze oralnej słowa mają charakter wydarzeń, nie zostają bowiem utrwalone, a ich jedyną materialną postacią jest dźwięk. Kultury oralne można nazwać homeostatycznymi, inaczej mówiąc społeczeństwa orane pozbywają się wspomnień, które nie mają znaczenia dla teraźniejszości. W tej kulturze znaczenie każdego słowa jest regulowane sytuacjami życiowymi, w jakich używa się danego słowa. W kulturach oralnych słowa nabierają znaczenia tylko w swoim realnym środowisku danej sytuacji ( np. zawarcie w niej gestów czy konkretnego wyrazu twarzy). Ważne są ruchy ciała. czy gesty. Przykłady: kazania kościelne w Polsce w XVII i XVIII wieku.
Podaj cechy komunikacji oralnej (wyjaśnij, na czym polegają) Wg Onga.
a) Addytywność (coś powstało w wyniku sumowania składników)
b) Nagromadzenie zamiast analizy (dzielny rycerz, piękna królewna)
c) Redundancja (obfitość) myśl wymaga pewnego rodzaju ciągłości. Powtarzanie tego, co dopiero powiedziano, gwarantuje nadawcy i odbiorcy porozumienie. Powtórzenia, mają znaczenie rytualne. Opisywane w nadmiarze są tylko te elementy, które mają znaczenie”.
d) Zachowawczość (tradycjonalizm) „społeczności oralne wkładają wiele energii w ciągłe powtarzanie tego, czego żmudnie nauczono się przez wieki.
Zdefiniuj pojęcie magii słownej (podaj przykłady).
Niezwykła siła oddziaływania na świat rzeczywisty za pośrednictwem wypowiedzianego, słowa (magicznego), np. klątwa, urok, przekleństwo.
Kultura pisma - zmiany antropologiczne i społeczne wywołane nową technologią komunikacji.
Pismo to system znaków umownych, za pomocą których można utrwalić język mówiony. Fakt wynalezienia pisma dał początek rozwojowi cywilizacji miejskiej. Tak jak słowo było domeną osad rolniczych i wsi, tak pismo stało się domeną wielkich miast. Pismo przekształca świadomość i zwiększa intelektualną aktywność każdego człowieka. Wykorzystuje element technologiczny, bez którego nie miało by racji bytu takich jak: papirus czy papier. Pismo należało do sfery klas wyższych i miało olbrzymi wpływ na rozwój filozofii.
Galaktyka Gutenberga - znaczenie pojęcia.
Galaktyka Gutenberga to zbiór historycznych obserwacji nowych kulturowych osiągnięć i zjawisk wynikających najpierw z piśmienności a potem faktu wynalezienia druku. Według Galaktyki Gutenberga wynalezienie druku zmieniło rzeczywistość: nastąpiło ujednolicenie ludzi, druk silnie indywidualizuje, jest technologicznym etapem postępu, nastąpił rozwój konsumpcjonizmu, w tekstach zaczął liczyć się w większości tylko kontekst, zanik dialogu międzyludzkiego, zanik autorytetu słowa mówionego np. księży w kościele, wraz z wynalezieniem druku nastąpiła zmiana sposobu myślenia. Według Galaktyki Gutenberga świat możemy podzielić na: świat obrazu i świat dźwięku. Cele Galaktyki Gutenberga: co doprowadziło do podstawowych zmian w poglądach, przekonaniach i wartościach, które uruchomiły rewolucję techniczną? ; wyjaśnienie głównego czynnika przemian społecznych; pokazanie w jaki sposób formy doświadczeń, postaw umysłowych i ekspresji były i są modyfikowane (najpierw przez alfabet fonetyczny, a następnie przez druk).