pielegn pediatr m1

OPRACOWANIE KURSU
kierownik projektu:
Joanna Opoka
metodycy:
Ilona Urbańska-Grzyb
graficy:
Monika Czarska
Joanna Graczyk
informatycy:
Arkadiusz Kusznierski
Sławomir Walinowicz
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Najczęstsze problemy zdrowotne
w pierwszych latach życia dziecka
1. Podział życia dziecka na okresy rozwojowe
1.1. Cechy charakterystyczne poszczególnych okresów rozwojowych.
2. Choroby wieku noworodkowego
2.1. Wcześniactwo
2.2. Wady i choroby wrodzone
2.3. Stany zagrażające życiu i zdrowiu noworodka i wcześniaka
3. Najczęściej występujące stany chorobowe w okresie noworodkowym i niemowlęcym etiologia, obraz
kliniczny, diagnostyka, leczenie
3.1. Nieżyt nosa
3.2. Biegunka
3.3. Drgawki
3.4. Krzywica
4. Inne stany chorobowe często spotykane u noworodków i niemowląt etiologia, obraz kliniczny, diagnostyka, leczenie
4.1. Kolka jelitowa
4.2. Zaparcia
4.3. Gorączka trzydniowa
4.4. Zapalenie oskrzeli
4.5. Zapalenie płuc
4.6. Infekcje dróg moczowych
5. Choroby układu oddechowego etiologia, obraz kliniczny, diagnostyka i terapia
5.1. Nieżyt nosa zakażenie bakteryjne
5.2. Przerost pierścienia chłonnego Waldeyera
5.3. Świst krtaniowy wrodzony
6. Choroby ucha
1
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
1. Podział życia dziecka na okresy rozwojowe
Dziecko nie jest miniaturą człowieka dorosłego, posiada wiele charakterystycznych cech
(funkcjonalnych i morfologicznych) specyficznych dla poszczególnych etapów rozwoju.
Życie dziecka dzieli się na kilka okresów rozwojowych:
1. Okres życia płodowego (wewnątrzłonowy, śródmaciczny) to czas trwania ciąży (zazwyczaj
około 38 42 tygodnie życia płodowego). Dzieli się go na fazy:
�ł zarodkową (trwa do 8. tygodnia),
�ł płodową (trwa od 9. do 40. tygodnia).
2. Okres noworodkowy trwa przez pierwsze 28 dni życia pozałonowego.
3. Okres niemowlęcy zaczyna się od 29. dnia i trwa do ukończenia pierwszego roku życia.
4. Okres wczesnego dzieciństwa zwany inaczej okresem poniemowlęcym, trwa od
drugiego do trzeciego roku życia dziecka.
5. Okres przedszkolny obejmuje czas życia pomiędzy czwartym a siódmym rokiem życia.
6. Okres szkolny trwa od siódmego do piętnastego roku życia.
7. Okres młodzieńczy to czas pomiędzy 15., a 18. 20. rokiem życia.
Okres dojrzewania obejmuje częściowo okresy szkolny i młodzieńczy. Okres dojrzewania
płciowego zaczyna się pomiędzy 10. 12., a 15. 16. rokiem życia, a więc obejmuje
częściowo dwa okresy (szkolny i młodzieńczy).
1.1. Cechy charakterystyczne poszczególnych okresów rozwojowych
Okres prenatalny
Jest to czas najszybszego i najintensywniejszego rozwoju. W pierwszej fazie dochodzi do
zagnieżdżenia się zapłodnionego jaja w ścianie macicy, po czym następuje bardzo
intensywny rozwój. Przez pierwsze dwanaście tygodni dochodzi do kształtowania się
narządów. Jest to okres szczególnie ważny dla prawidłowego rozwoju dziecka. Obserwuje
się wtedy wyjątkową wrażliwość zarodka na niekorzystne czynniki środowiskowe (np. leki,
infekcje wirusowe, bakteryjne). Znaczenie ma również stan zdrowia matki (jej choroby), jej
metabolizm i kondycja fizyczna. W kolejnych miesiącach następuje dalszy intensywny rozwój
płodu: rozwijają się, doskonalą i dojrzewają poszczególne tkanki i narządy. Kolejnym
zmianom ulegają proporcje ciała. W ostatnim trymestrze ciąży obserwuje się intensywny
przyrost masy i długości ciała.
2
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Okres noworodkowy
Okres noworodkowy zaczyna się od chwili urodzenia. Donoszony, eutroficzny noworodek
rodzi się z ciąży prawidłowo trwającej około 38 42 tygodnie. Przeciętnie waży około
3000 3500 gramów, a długość jego ciała wynosi średnio 50 52 cm. Należy pamiętać, że
chłopcy są przeciętnie dłużsi od dziewcząt o około 2 cm i ciężsi o około 300 gramów.
Proporcje ciała noworodka są inne niż osoby dorosłej. Głowa stanowi 1/4 długości ciała,
a u osoby dorosłej około 1/8 wysokości. Tułów i kończyny dolne stanowią odpowiednio
1/2 i 1/4 długości ciała. Kończyny górne są krótkie. Proporcje te zmieniają się u dorosłych.
Z pierwszym samodzielnym oddechem związana jest zmiana wymiany gazowej, co ma
związek z zaciśnięciem pępowiny (ustanie krążenia łożyskowego), z uciskiem na klatkę
piersiową podczas porodu oraz z rozprężeniem płuc. Prawidłowa liczba oddechów waha się
od 40 do 60/min.
W momencie urodzenia obwód głowy jest większy od obwodu klatki piersiowej o około
1 2 cm. Obwód głowy noworodka wynosi około 34 36 cm. Mózgoczaszka jest większa od
trzewioczaszki. W miejscu połączenia kości czołowej i ciemieniowych znajduje się
ciemiączko przednie. Przy badaniu ciemiączka zwraca się uwagę na:
1) wielkość ciemiączka oceniając je w wymiarze strzałkowym i poprzecznym
w centymetrach,
2) jego wysklepienie względem kości czaszki położenie poniżej świadczy o obniżonym
ciśnieniu śródczaszkowym (odwodnienie), powyżej o wzmożonym ciśnieniu
(wodogłowie, krzywica),
3) tętnienie występuje we wzmożonym ciśnieniu śródczaszkowym.
Kręgosłup noworodka ma kształt litery C, co ma związek z pozycją, jaką dziecko przyjmuje
w łonie matki. Dla noworodka typowe jest ułożenie grzbietowe.
W pierwszych dniach życia dziecka obserwuje się fizjologiczny ubytek masy ciała
nieprzekraczający 10 15% masy urodzeniowej. Jest to konsekwencja zmiany sposobu
żywienia, utraty płynów przez delikatną skórę, drogi oddechowe oraz nerki. Ma też związek
z adaptacją do życia zewnątrzłonowego.
3
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Następują również zmiany dotyczące układu krążenia. Przerwane zostaje krążenie
łożyskowe, co doprowadza do zmian ciśnienia w krążeniu noworodka. Dochodzi do
zamknięcia zastawki otworu owalnego serca i zwężenia przewodu tętniczego Botalla.
Prawidłowa częstość akcji serca w tym wieku wynosi od 100 do 180/min.
W okresie noworodkowym występuje żółtaczka zwana fizjologiczną, która nie wymaga
leczenia. Pojawia się w drugiej dobie życia i ustępuje samoistnie. Czas jej trwania wynosi do
7 10 dni. U dzieci karmionych piersią żółtaczka ta może przedłużyć się do 2 tygodni. Jest
wyrazem pewnej niedojrzałości noworodka do przemian bilirubiny. Podwyższony poziom
bilirubiny pośredniej występuje, ponieważ:
�ł zdolność wątroby do wychwytywania bilirubiny jest ograniczona,
�ł zdolność wiązania bilirubiny z białkami jest gorsza,
�ł wytwarzanie bilirubiny jest nadmierne,
�ł następuje wymiana hemoglobiny płodowej na hemoglobinę typu dorosłych ( A ),
w związku z tym występuje duży rozpad hemoglobiny płodowej,
�ł występuje niedobór białek transportowych mający przyczynę w niedojrzałości wątroby,
�ł występuje niedojrzałość enzymatyczna wątroby,
�ł następuje duży powrót bilirubiny z jelit do wątroby.
Okres niemowlęcy
Okres niemowlęcy zaczyna się bezpośrednio po okresie noworodkowym i trwa do końca
pierwszego roku życia. Przez pierwszych 5 miesięcy życia dziecko przeciętnie przybiera na
wadze około 700 gramów, przez kolejne 7 przeciętnie po około 500 gramów. Podwojenie
masy ciała następuje około 4. 5. miesiąca życia, potrojenie około 10. 11. miesiąca życia.
Pod koniec pierwszego roku życia długość ciała dziecka wynosi przeciętnie około 75 cm,
a więc przyrost wysokości ciała wynosi 50% w stosunku do wartości urodzeniowej.
Stopniowo ulegają również zmianie proporcje ciała, ale nie są one tak znamienne jak zmiany
wysokości i masy ciała. Intensywny rozwój fizyczny dziecka powoduje, że zmienia się obwód
głowy i klatki piersiowej, przy czym obserwuje się intensywniejszy przyrost obwodu klatki
piersiowej niż obwodu głowy i od około 4. miesiąca życia obwód klatki piersiowej staje się
większy od obwodu głowy. Ciemiączko przednie prawidłowo zarasta od około 6. do 18.
miesiąca życia. Kręgosłup niemowlęcia zmienia swój kształt, formują się fizjologiczne
krzywizny. Od 3. miesiąca życia dziecka, na skutek unoszenia głowy, wytwarza się pierwsza
krzywizna, jaką jest lordoza szyjna (wygięcie kręgosłupa do przodu). Następna krzywizna
kyfoza piersiowa kształtuje się około 6. miesiąca życia, co ma związek z dalszym rozwojem
i osiągnięciem umiejętności siadania. Pod koniec pierwszego roku życia kształtują się
4
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
kolejne fizjologiczne krzywizny kręgosłupa lordoza lędzwiowa i kyfoza krzyżowo-ogonowa,
co wiąże się z kolejnym etapem rozwoju wstawaniem i chodzeniem.
Początkowo w rozwoju mowy obserwuje się gaworzenie, następnie powtarzanie sylab,
pózniej wyrazów z nich złożonych. Następuje dalszy rozwój mowy:
�ł mowa bierna rozumienie (np. prostych poleceń),
�ł mowa czynna wypowiadanie początkowo prostych, a następnie coraz bardziej
złożonych zdań.
W okresie niemowlęcym rozwija się intensywnie chwytność ręki, przechodząc stopniowo od
chwytu małpiego do chwytu pęsetowego. Ma to związek z szybkim dojrzewaniem i rozwojem
mózgu oraz z integracją układu nerwowego z układem ruchu.
Około szóstego miesiąca życia wyrzynają się pierwsze zęby mleczne, zwykle są to siekacze,
najpierw dolne, następnie górne. W związku z tym zmienia się też sposób żywienia dziecka
wprowadza się pokarmy w postaci papki. Pod koniec pierwszego roku życia dziecko
zaczyna sygnalizować swoje potrzeby fizjologiczne. Prawidłowa liczba oddechów wynosi
około 30 40 oddechów/min, natomiast czynność serca 100 140 min.
Okres wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy)
W tym okresie obserwujemy dalszy intensywny rozwój fizyczny i psychiczny dziecka, które
zdobywa i doskonali kolejne umiejętności na nowych etapach rozwoju. Tempo rozwoju
fizycznego w drugim roku życia znacznie się zmniejsza. Przeciętne przyrosty wysokości ciała
wynoszą odpowiednio w drugim roku życia 12 cm, a w trzecim około 8 cm, zaś
przyrosty masy ciała około 2,5 kg/rok. Pod koniec 3. roku życia dziecko osiąga
w przybliżeniu 1/4 ostatecznej masy ciała. Nadal zmieniają się proporcje ciała, wydłużają się
kończyny. Zwiększa się masa mięśniowa, zmniejsza się natomiast ilość tkanki tłuszczowej.
Pogłębiona lordoza lędzwiowa, wypięty brzuch, koślawość stawów kolanowych
i płaskostopie to w tym wieku zjawisko fizjologiczne.
U dziecka w tym okresie następuje dalszy intensywny rozwój umysłowy doskonalenie
mowy. Kształtuje się osobowość dziecka, jego zachowanie. Dziecko w tym okresie cechuje
się znaczną pobudliwością ruchową i nie jest w stanie skupić się na niczym przez dłuższy
czas.
5
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Okres przedszkolny
Okres ten nie ma wyraznych granic fizjologicznych, ale został określony ze względów
administracyjnych (wiek pójścia do szkoły). Przeciętne przyrosty wysokości ciała wynoszą
około 6 7 cm rocznie, zaś masy ciała około 2,5 kg. Zmiany proporcji spowodowane są
dalszym wydłużaniem się kończyn. Od około 3. roku życia zaczyna zaznaczać się dymorfizm
płciowy. Dotyczy to różnicy wymiarów szerokości barków, bioder oraz wymiarów klatki
piersiowej w zależności od płci. Około 6. roku życia wyrzynają się pierwsze zęby stałe
trzonowe i zaczyna się stopniowa wymiana uzębienia mlecznego na stałe. Do 5. roku życia
fizjologicznie utrzymuje się koślawość stawów kolanowych i płaskostopie. W tym okresie
dziecko wykazuje wzmożoną ruchliwość. To również czas uzyskiwania płynności i harmonii
ruchu oraz doskonalenia precyzji manualnej.
Okres szkolny (dojrzewanie płciowe)
Dzieli się na okres młodszy szkolny i młodzieńczy. Pierwszy z nich cechuje względna
stabilność biologiczna oraz harmonia rozwoju (jego tempo ulega zwolnieniu). Następuje
także stopniowe zwiększanie się masy ciała. Dojrzewają poszczególne układy i wzrasta
odporność organizmu. Wyrzynają się kolejne zęby stałe. Dziecko osiąga dojrzałość
(tzw. gotowość szkolną) fizyczną, intelektualną, społeczną i immunologiczną
proporcjonalną do wieku metrykalnego.
Po pierwszym okresie względnej stabilizacji rozwoju dziecko zaczyna stopniowo wchodzić
w okres pokwitania. Zmienia się sylwetka klatka piersiowa ulega spłaszczeniu (jej wymiar
przednio-tylny). Kyfoza piersiowa może się pogłębiać. Stopy i dłonie rosną w szybkim tempie
i są to pierwsze sygnały rozpoczętego dojrzewania płciowego. Następnie intensywnie
wydłużają się kończyny najpierw dolne, a następnie górne. Są to kolejne etapy
zapowiadające nadchodzące dojrzewanie płciowe. Zaznacza się dalszy dymorfizm płciowy.
Na czas rozpoczęcia dojrzewania ma wpływ wiele czynników zarówno zewnętrznych, jak
i wewnętrznych. Z tych ostatnich największe znaczenie mają hormony. Dlatego też moment
dojrzewania jest indywidualny dla każdego dziecka, choć podaje się określone normy i okres
ten dzieli się często na dwie fazy:
�ł przedpokwitaniową (tej fazie odpowiada tzw. młodszy wiek szkolny),
�ł pokwitania.
Pierwsza z tych faz u dziewcząt kończy się wraz z wystąpieniem pierwszej miesiączki
(menarche), natomiast u chłopców jej odpowiednikiem jest pierwsza polucja (co często bywa
niedostrzeżone).
6
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Objawy dojrzewania płciowego u dziewcząt:
�ł powiększanie się gruczołów piersiowych około 11. roku życia,
�ł rozwój owłosienia łonowego,
�ł rozwój owłosienia pachowego,
�ł pokwitaniowy skok wysokości ciała około 12. roku życia (przyrosty mieszczą się
w granicach 8 10 cm),
�ł pierwsza miesiączka (menarche) około 13. roku życia (pierwsze miesiączki mogą być
bezowulacyjne, pojawia się wydzielina śluzowa z pochwy),
�ł przyrosty tkanki tłuszczowej o typowej lokalizacji (piersi, pośladki, biodra),
�ł zmiana kształtu miednicy i jej rozrost na szerokość,
�ł dojrzewanie kośćca,
�ł możliwość wystąpienia trądzika młodzieńczego.
Stadia rozwoju piersi i owłosienia łonowego określa skala Tannera. Według niej wyróżniamy
następujące stadia rozwoju gruczołów piersiowych:
I (M1) sutek jest płaski, brodawka nieznacznie uniesiona ponad otoczkę, średnica
otoczki jest mała, zabarwiona różowo, tak jak u małego dziecka.
II (M2) sutek ma postać pączka lub brodawkową. Otoczka jest uniesiona i wraz
z brodawką tworzy niewielką wyniosłość, przy czym zaznacza się słaba pigmentacja.
Czasem może towarzyszyć temu niewielkie bolesne obrzmienie otoczki i brodawki.
III (M3) na skutek gromadzenia się tkanki tłuszczowej pojawia się niewielki, dość stromy
pagórek tworzący pierś. Otoczka unosi się ponad pagórkiem piersi oraz zaznacza się
pigmentacja otoczki i brodawki.
IV (M4) wykształcona pierś dziewczęca. Obok tkanki tłuszczowej pojawiają się zraziki
gruczołowe. Brodawka wystaje ponad poziom piersi, a otoczka zaczyna się spłaszczać, ale
podobnie jak brodawka ma ciemne zabarwienie związane z pigmentacją.
V (M5) ostateczne, pełne wykształcenie sutków.
Istnieje duże zróżnicowanie osobnicze wielkości i kształtu piersi. Pierś może być mała,
płaska (tzw. tarczowata), okrągła i kształtu gruszki (duża, zwisająca). Wielkość piersi nie jest
jednoznaczna z jej dojrzałością.
Owłosienie łonowe
Wyróżniamy następujące stadia rozwoju owłosienia łonowego u dziewcząt:
I (P1) nie stwierdza się owłosienia w okolicy sromu lub widoczny jest meszek (lanugo)
jak u dziecka.
7
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
II (P2) pojawiają się pojedyncze, słabo pigmentowane, proste włosy wzdłuż warg
sromowych dużych.
III (P3) dalszy wzrost rzadkich, bardziej pigmentowanych, twardszych, lekko skręconych
włosów w okolicy warg sromowych większych i ponad spojeniem łonowym.
IV (P4) pojawia się owłosienie gęstsze, pigmentowane, skręcone, przypomina typ
dojrzały, lecz zajmuje mniejszą powierzchnię niż u osobników dorosłych.
V (P5) owłosienie jest gęste, silnie przebarwione, twarde, skręcone.
Zajmuje powierzchnię w kształcie trójkąta, którego podstawa skierowana jest ku górze. Jest
to pełny obraz owłosienia typu żeńskiego (nie przechodzi ono na uda).
Objawy dojrzewania płciowego u chłopców (okres ten trwa ok. 5 6 lat):
�ł rozwój gonad narządów płciowych (jąder i moszny), opisywany również za pomocą
skali Tannera. Proces ten trwa około 6 lat, a jego szczyt przypada na około 13. 14. rok
życia;
�ł rozwój owłosienia łonowego patrz skala Tannera;
�ł rozwój owłosienia pachowego;
�ł skok pokwitaniowy wysokości ciała u chłopców większy niż u dziewcząt, trwa
najczęściej kilka lat. Spowodowany jest głównie wydłużaniem się tułowia i kończyn
dolnych (rocznie może przekroczyć 12 cm);
�ł pierwsza polucja około 14. roku życia;
�ł przyrost klatki piersiowej na szerokość pod wpływem androgenów;
�ł przyrost masy ciała (około 10 kg/rok w szczycie okresu pokwitania);
�ł intensywny rozwój mięśni i kośćca;
�ł pojawienie się zarostu na twarzy ma to miejsce około 15. 16. roku życia, przy czym
najpierw pojawia się zarost nad wargą górną;
�ł mutacja jej wystąpienie związane jest z wydłużeniem strun głosowych i rozwojem
krtani;
�ł możliwość pojawienia się trądzika młodzieńczego;
�ł możliwość wystąpienia tzw. mutacji motoryczności zmniejszenie koordynacji ruchów
i ich precyzyjności.
Okres dojrzewania to czas przekształcania psychiki w różnych sferach (osobowości,
emocjonalno-motywacyjnej, poznawczej), zmian w zakresie funkcjonowania społecznego
oraz poszukiwania miejsca w społeczeństwie. To także okres zdobywania samodzielności
i niezależności, integracji impulsów seksualnych (rozładowanie napięcia, pierwsze więzi,
potrzeby kontaktu emocjonalnego).
8
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Narządy płciowe
Wyróżniamy następujące stadia rozwoju narządów płciowych:
I (G1) faza dziecięca. Jądra, prącie i moszna mają podobne proporcje i wielkość jak
u dziecka.
II (G2) następuje powiększenie wymiarów jąder i wydłużenie moszny. Zaznacza się
ścieńczenie i słaba pigmentacja skóry moszny. Towarzyszy temu niewielkie powiększenie
wymiarów prącia.
III (G3) dalsze zwiększenie wymiarów prącia (szczególnie na długość) oraz wzrost
jąder. Bardziej intensywna staje się pigmentacja skóry moszny. Zwykle długość prącia jest
mniejsza niż długość moszny.
IV (G4) wymiary prącia ulegają dalszemu zwiększeniu (szczególnie w obwodzie). Jądra
i moszna stają się większe niż w poprzednim stadium. Wyraznemu nasileniu ulega
pigmentacja skóry moszny. Długość prącia zbliżona jest do długości worka mosznowego.
V (G5) wielkość i wygląd genitaliów są podobne jak u dorosłego mężczyzny.
Owłosienie łonowe
Możemy wymienić pięć stadiów rozwoju owłosienia łonowego u chłopców:
I (P1) brak owłosienia łonowego, meszek (lanugo) jak u dziecka.
II (P2) pojawia się początkowe owłosienie, pojedyncze proste włosy w okolicy podstawy
prącia.
III (P3) owłosienie jest wyrazne, lekko skręcone.
IV (P4) owłosienie staje się podobne do owłosienia osobników dojrzałych, zajmuje
jednak znacznie mniejszą powierzchnię, nie obejmuje wewnętrznej powierzchni ud.
V (P5) owłosienie staje się takie, jak u osobników dojrzałych i przechodzi na
wewnętrzną powierzchnię ud.
Okres młodzieńczy
Okres ten kończy różnicowanie i dojrzewanie poszczególnych tkanek, narządów i całego
organizmu. W czasie trwania tego etapu:
�ł ustalają się proporcje ciała,
�ł ustala się ostateczna wysokość,
�ł organizm człowieka przygotowany jest do rozrodu,
�ł następuje stabilizacja cech somatycznych,
�ł człowiek wkracza w okres działalności zawodowej.
9
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
2. Choroby wieku noworodkowego
2.1. Wcześniactwo
Dziecko urodzone pomiędzy 28. a 37. tygodniem ciąży, z masą urodzeniową ciała
mieszczącą się pomiędzy 1000 a 2500 gramów nazywane jest wcześniakiem.
Cechy wcześniactwa
Jedną z cech wcześniactwa jest niska masa urodzeniowa związana z krótkim czasem
trwania ciąży. Słabo rozwinięta jest tkanka podskórna, której największe przyrosty obserwuje
się w ostatnim trymestrze ciąży. Stanowi ona ważną warstwę izolacyjną chroniącą przed
utratą ciepła. Cienka tkanka podskórna powoduje, że dobrze widoczne są naczynia układu
krwionośnego. W związku z tym może występować bladość lub zasinienie skóry. Obniżone
napięcie mięśniowe jest konsekwencją znacznej niedojrzałości układu nerwowego.
Obserwuje się także słabą reakcję lub jej brak na wprowadzanie po porodzie cewnika.
W badaniu fizykalnym zwracają uwagę następujące cechy:
�ł w małżowinach usznych brak dobrze wykształconej chrząstki,
�ł paznokcie nie pokrywają opuszek palców,
�ł u chłopców brak jąder w mosznie,
�ł u dziewczynek wargi sromowe większe nie przykrywają warg sromowych mniejszych.
Wcześniaki charakteryzują się słabą aktywnością ruchową. Przybierają charakterystyczną
pozycję ciała im mniej dojrzały noworodek, tym bardziej leży wyprostowany. Noworodek
urodzony we właściwym czasie przyjmuje pozycję płodową, co zmniejsza utratę ciepła.
Zaburzenia termoregulacji wiążą się z przyjmowaną pozycją ciała (duża powierzchnia skóry
w stosunku do masy ciała). U wcześniaków brak jest odruchu ssania (stąd karmienie przez
sondę), co łączy się ze znaczną niedojrzałością ośrodkowego układu nerwowego. Występuje
też dość duża skłonność do krwawień do ośrodkowego układu nerwowego, stąd rutynowo
wykonywane jest badanie ultrasonograficzne przezciemiączkowe. Krótki okres życia
płodowego powoduje, że w wątrobie zgromadzone są małe zapasy glikogenu, dlatego też
może występować skłonność do drgawek hipoglikemicznych. W trakcie osłuchiwania serca
można stwierdzić obecność szmerów w sercu, co może być związane z istnieniem
naturalnych otworów i połączeń sercowo-naczyniowych, które jeszcze nie uległy zamknięciu.
10
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
2.2. Wady i choroby wrodzone
Wady wrodzone są najczęstszą przyczyną zmian, które ujawniają się po porodzie. Część
z nich nie wymaga postępowania chirurgicznego, a tylko zachowawczego i rehabilitacji
(np. wady genetyczne). Istnieje jednak grupa wad, w przypadku których konieczne jest
leczenie chirurgiczne, także natychmiastowe.
Najczęściej wady mogą dotyczyć:
�ł kręgosłupa,
�ł odbytu,
�ł serca,
�ł tchawicy i płuc,
�ł przełyku i przewodu pokarmowego,
�ł nerek i układu moczowego,
�ł kończyn.
Wiele wad wrodzonych widocznych jest bezpośrednio po urodzeniu, np.:
�ł rozszczepy wargi, podniebienia,
�ł przepukliny mózgowe,
�ł przepukliny pępowinowe,
�ł wytrzewienie,
�ł wynicowanie pęcherza moczowego.
Badanie noworodka (wcześniaka) powinno mieć na celu również diagnozę pod kątem
ukrytych (niewidocznych) wad wrodzonych. W dalszej części krótko omówione zostaną
najczęściej spotykane wady wrodzone.
Przetoka tchawiczo-przełykowa i niedrożność przełyku
Wada ta powstaje we wczesnym okresie życia płodowego, może kojarzyć się z innymi
wadami. Niepokój powinno wzbudzić obfite ślinienie, ponieważ noworodek nie połyka śliny,
która zalega w górnej części przełyku. Kolejny ważny objaw to kaszel będący następstwem
krztuszenia się śliną czy też zachłyśnięcia pokarmami.
O rozpoznaniu tej wady decyduje sprawdzenie drożności przełyku za pomocą sondy. Przy
drożnym uzyskuje się treść żołądkową. Badanie radiologiczne pozwala ocenić miejsce
położenia sondy i ocenę ewentualnych zmian w płucach. Postępowanie w takich
11
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
przypadkach polega na stałym odsysaniu i odpowiednim ułożeniu dziecka, sprzyjającym
usuwaniu zalegającej wydzieliny. Konieczne jest leczenie chirurgiczne.
Niedrożność odbytu
Istnieje kilka stopni niedrożności końcowego odcinka przewodu pokarmowego, ale zwykle
nie jest ona całkowita. Występować może pod postacią zarośnięcia (niewykształcenia)
odbytu, odbytnicy, przetok kałowych, np. do pochwy.
Wzdęcie brzucha i stawianie się jelit oraz brak oddania smółki przez noworodka w ciągu
24 godzin sugeruje niedrożność przewodu pokarmowego. Pojawianie się smółki z pochwy
sugeruje obecność przetoki między przewodem pokarmowym a układem moczowym.
Wskazane jest prawidłowe i dokładne badanie fizykalne (oglądanie krocza i odbytu).
Wykonuje się wlewy z kontrastem określające wysokość niedrożności. Niedrożność odbytu
leczona jest chirurgicznie.
Przepukliny
Przepukliny mogą dotyczyć zarówno przewodu pokarmowego, jak i układu nerwowego. Te
ostatnie wymagają natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Dotyczyć mogą szyjnej lub
lędzwiowo-krzyżowej okolicy kręgosłupa.
Wada jest zwykle widoczna. Towarzyszyć jej mogą objawy wodogłowia. Wymaga
natychmiastowej interwencji chirurgicznej, ponieważ istnieje niebezpieczeństwo zakażenia
opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.
2.3. Stany zagrażające życiu i zdrowiu noworodka oraz wcześniaka
Stanem zagrożenia życia nazywa się taki stan, w którym dochodzi do załamania się
podstawowych funkcji życiowych, czyli:
�ł wymiany gazowej,
�ł transportu tlenu,
�ł wykorzystania tlenu przez komórki,
�ł eliminacji produktów przemiany materii.
12
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Przyczyny zagrożenia życia mogą być różne, z reguły jest to niewydolność poszczególnych
układów lub narządów. Najczęściej występuje niewydolność oddechowa, która może się
pojawić tuż po urodzeniu i bywa związana z:
�ł zespołem zaburzeń oddychania (niedojrzałość płuc brak surfaktantu) u wcześniaków,
�ł wrodzonym zapaleniem płuc,
�ł aspiracją smółki,
�ł obecnością wad wrodzonych,
�ł wstrząsem.
Innymi przyczynami mogą być:
�ł niewydolność krążenia,
�ł wady wrodzone,
�ł ciężkie infekcje wstrząs,
�ł przetrwałe nadciśnienie płucne,
�ł niewydolność oddechowa.
Wstrząs
Jest to stan, w którym dochodzi do zaburzeń wymiany gazowej na poziomie tkanek
(niedobór tlenu w tkankach). Wyróżniamy następujące rodzaje wstrząsów:
�ł kardiogenny,
�ł hipowolemiczny,
�ł septyczny,
�ł urazowy.
Wstrząs można podzielić na trzy okresy (skompensowany, niewyrównany, nieodwracalny).
Etiologia tego stanu może być różna. Najczęstszymi przyczynami są zakażenia (bakteryjne,
wirusowe, grzybicze). Obraz kliniczny wstrząsu jest zróżnicowany, w zależności od
przyczyny.
Wstrząs kardiogenny towarzyszy wadom serca. Obniża się ciśnienie tętnicze, pojawia się
tachykardia. Dochodzi do podwyższenia ciśnienia żylnego ośrodkowego, czemu towarzyszy
zwiększone wychwytywanie tlenu w tkankach. Następnie zmniejsza się objętość minutowa
serca, potem objętość wyrzutowa, czego efektem jest dalsze upośledzenie dostarczania
tlenu do tkanek.
U chorego ze wstrząsem obserwuje się:
�ł zmniejszoną aktywność ruchową,
13
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
�ł bladość skóry,
�ł chłodne kończyny,
�ł obniżone napięcie mięśniowe,
�ł może wystąpić duszność.
W badaniu fizykalnym stwierdza się słabo wyczuwalne tętno, obniżone ciśnienie tętnicze
krwi, ciche tony serca.
Wstrząs hipowolemiczny często jest wstrząsem pokrwotocznym. Na początku obserwuje
się obniżenie ciśnienia tętniczego i ośrodkowego ciśnienia żylnego oraz obniżenie objętości
minutowej serca i objętości krwi. Dochodzi do centralizacji krążenia (wzrostu aktywności
współczulnej).
Wstrząs urazowy związany jest z reakcją na bodziec bólowy. Stymulacja ta prowadzi do
zwiększenia objętości minutowej serca i częstości akcji serca (wzrost objętości wyrzutowej).
Zmniejszeniu ulega ciśnienie w tętnicy płucnej i opór naczyń układu krążenia. Aktywność
adrenergiczna powoduje utrzymywanie się tachykardii, zwiększonej kurczliwości mięśnia
sercowego i zwiększonej wentylacji.
Wstrząs septyczny to wynik zakażenia. Jego obraz kliniczny zależy od stopnia uszkodzenia
śródbłonka naczyń włosowatych i przecieku osocza do tkanek. Towarzyszyć mu może
hypertermia. Pozostałe objawy natomiast są takie jak w innych rodzajach wstrząsu.
Rozpoznanie wstrząsu może być trudne, należy starać się ustalić jego przyczynę. Leczenie
powinno być zarówno przyczynowe, jak i objawowe.
Postępowanie polega na leczeniu:
�ł niewydolności krążenia,
�ł kwasicy,
�ł antybiotykoterapii,
�ł sterydoterapii.
Kolejnym najczęściej spotykanym stanem zagrożenia życia noworodków jest niewydolność
oddechowa, która jest jednocześnie przyczyną niewydolności krążenia. Niewydolność
oddechowa może mieć zarówno przyczyny płucne, jak i pozapłucne. Ostra niewydolność
oddechowa (RDS) częściej występuje u wcześniaków.
14
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Ma złożony obraz kliniczny. Zaburzenia wymiany gazowej obserwuje się często bezpośrednio
po urodzeniu (trudności w podjęciu pierwszego oddechu). Zwykle pojawiają się po 2 3
godzinach. Wciąganie mostka, przepony, międzyżebrzy i dołków nadobojczykowych świadczy
o wystąpieniu duszności. Przy wdechu obserwuje się zapadanie klatki piersiowej. Słychać
głośne stękanie. Stopień duszności ocenia się według dwustopniowej skali Silvermana. Nad
płucami osłuchowo stwierdza się osłabiony szmer pęcherzykowy oraz liczne trzeszczenia.
Pojawia się tachykardia, bladość, a następnie zasinienie skóry. Tachykardia jest pierwszym
objawem niewydolności krążenia, jaka potem towarzyszy pogłębiającej się niewydolności
oddechowej. Może doprowadzić ona do niewydolności prawokomorowej. Dalsze zaburzenia
krążenia to obniżenie ciśnienia skurczowego, zmniejszenie objętości minutowej serca,
zwolnienia rytmu serca oraz centralizacji krążenia.
Leczenie zależeć będzie od stopnia niewydolności oddechowej (oddech samoistny,
wspomagany lub intubacja pacjenta). Ogólne leczenie to tlenoterapia, wyrównywanie
zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej, antybiotykoterapia oraz
fizykoterapia. Na leczenie ma również wpływ obecność powikłań.
15
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
3. Najczęściej występujące w okresie noworodkowym i niemowlęcym
stany chorobowe etiologia, obraz kliniczny, diagnostyka, leczenie
3.1. Nieżyt nosa
Jest to najczęstsza choroba infekcyjna, szczególnie niebezpieczna dla noworodków
i niemowląt. Odporność dzieci w tym wieku jest mała i stąd łatwość przenoszenia się infekcji
na dalsze drogi oddechowe.
Czynnikiem etiologicznym wywołującym nieżyt nosa są rinowirusy. Pojawia się również
w zakażeniach wirusem grypy i paragrypy. Infekcja występuje w okresach wiosenno-
jesiennych. U noworodków i niemowląt może mieć charakter ogólnego zakażenia. Małe
dzieci oddychają przez nos, dlatego obrzęk śluzówki i zaleganie wydzieliny w przewodach
nosowych utrudnia oddychanie. Dziecko łatwo się męczy, zwłaszcza w trakcie karmienia.
Znaczna szerokość oraz krótkość dróg oddechowych sprzyja szerzeniu się infekcji. Choroba
zaczyna się kichaniem, swędzeniem nosa, brakiem łaknienia, rzadko gorączką. Stopniowo
pojawia się coraz większy wysięk (od wodnistego poprzez śluzowy do ropnego). Nieżyt
u dziecka trwa zwykle około 14 dni. Stosuje się wówczas leczenie objawowe, łagodzące
przebieg infekcji. Leczenie ogólne jest nieskuteczne.
3.2. Biegunka
Jest to stan szczególnie niebezpieczny dla noworodków i niemowląt, u których bardzo
szybko dochodzi od odwodnienia i zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej oraz zaburzeń
jonowych, co może być w tym wieku przyczyną zgonu. Ostra biegunka to stan, w którym
dziecko oddaje 3 lub więcej wolnych stolców w ciągu 12 godzin lub w tym samym czasie
jeden, płynny, luzny stolec zawierający krew, ropę lub śluz. Natomiast niemowlęta karmione
piersią mogą wydalać w ciągu 12 godzin 3 lub więcej wolnych stolców.
U dzieci w pierwszym roku życia czynnikiem etiologicznym wywołującym biegunkę są
zakażenia wirusowe i/lub bakteryjne. Są to głównie rotawirusy lub bakterie z grupy
Enterobacteriaceae. Namnażają się one w przewodzie pokarmowym (jelicie cienkim lub
grubym), wydzielając toksyny powodujące biegunkę.
16
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Objawy kliniczne to nagłe wystąpienie wolnych stolców u dziecka dotychczas zdrowego.
Przebieg biegunek może mieć rożny stopień ciężkości od lekkiego do ciężkiego
i toksycznego przebiegu. Dochodzi do utraty masy ciała, co jest związane z zaburzeniami
w gospodarce wodno-elektrolitowej. Odwodnienie organizmu może być izotoniczne,
hipotoniczne oraz hipertoniczne. W zależności od stopnia odwodnienia objawy kliniczne
mogą być różne. Obserwuje się zapadnięcie ciemienia, gałek ocznych i podsychanie błon
śluzowych, a także przyspieszenie tętna, sinicę oraz zaburzenia krążenia i świadomości.
Pojawia się oliguria. Zdarza się, że wzrasta temperatura ciała. Ponadto mogą wystąpić
drgawki.
Leczenie wielokierunkowe polega na:
�ł odpowiednim postępowaniu dietetycznym,
�ł wyrównywaniu zaburzeń metabolicznych,
�ł ewentualnej antybiotykoterapii.
3.3. Drgawki
Jest to jeden ze stanów zagrożenia życia u dzieci. Dość częste występowanie drgawek
w wieku rozwojowym ma związek z niedojrzałością układu nerwowego i obniżonym progiem
drgawkowym. Zdarzają się w hipoglikemii, zaburzeniach wodno-elektrolitowych, niedoborze
witaminy B6, hipokalcemii, padaczce, stanach zapalnych opon mózgowo-rdzeniowych
i mózgu, w przebiegu infekcji gorączkowych. Drgawki mogą być różnego rodzaju od
tonicznych po kloniczne i trwają najczęściej od kilku do kilkudziesięciu minut. Jeżeli drgawki
trwają powyżej 30 minut, mówimy o stanie drgawkowym, który jest zagrożeniem życia.
Każde drgawki powodują mikrouszkodzenia mózgu, ale jeśli zdarzają się sporadycznie, to
dziecko rozwija się prawidłowo. Powtarzające się, trwające długo drgawki mogą
doprowadzać do uszkodzeń mózgu i zaburzeń w prawidłowym rozwoju dziecka.
W takich wypadkach powinno być stosowane leczenie przyczynowe z jednoczesnym
leczeniem objawowym (przeciwdrgawkowym).
3.4. Krzywica
Krzywica to stan niedoboru w organizmie witaminy D3, która wpływa na gospodarkę
wapniowo-fosforanową. Schorzenie to dotyczy dzieci w pierwszych dwóch latach życia
17
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
i może dotknąć różne układy. Zdarza się, że występuje również w przebiegu chorób wątroby,
układu moczowego i układu pokarmowego.
Klinicznie może przebiegać pod dwiema postaciami: krzywicy utajonej i krzywicy kwitnącej.
Pierwsze objawy krzywicy, które mogą być zauważone przez matkę, to niepokój dziecka,
pocenie się głowy, zmienne stolce, nieprzyjemny zapach moczu (aminoacyduria). Krzywica
kwitnąca ma wiele objawów, które pojawiają się stopniowo, w zależności od czasu trwania
niedoboru witaminy D3. Jednym z nich jest opóznione zarastanie ciemiączka przedniego oraz
rozmiękanie potylicy. Zmienia się kształt głowy obserwuje się bujanie (rozrost) guzów
czołowych i potylicznych (caput quadratum). Dochodzić może do zniekształceń klatki
piersiowej zmiany kształtu (dzwonowata, kurza, szewska), wystąpienia różańca
krzywiczego oraz zaburzeń w obrębie kręgosłupa (pogłębienie naturalnych krzywizn oraz
powstanie patologicznych skoliozy, garby). Zmiany w obrębie miednicy doprowadzają do
jej spłaszczenia. Kości długie kończyn dolnych mogą ulec wygięciu (koślawość lub
szpotawość). Na nasadach dalszych kości długich wystąpić mogą bransolety krzywicze.
Obserwuje się obniżone napięcie mięśniowe duży, rozlany (tzw. żabi) brzuch. Zmiany
kostne widoczne są również w badaniu rentgenowskim.
Powyższe objawy są związane z obniżonym poziomem wapnia. Dotyczą nie tylko układu
kostnego, ale również innych układów: nerwowo-mięśniowego (przewodnictwo nerwowo-
mięśniowe, drgawki), układu krzepnięcia (wapń jest jednym z czynników krzepnięcia). Po
wykluczeniu przyczyn wpływających niekorzystnie na przemianę wapniowo-fosforanową
i przemianę witaminy D3, należy zastosować tę witaminę w dawkach leczniczych (około
3000 jednostek) przez okres 3 tygodni, a przy braku poprawy przez kolejne 3 tygodnie.
Witaminę stosuje się razem z preparatami wapnia. Należy wspomnieć, że prowadzona jest
profilaktyka przeciwkrzywicza poprzez stosowanie codziennych dawek witaminy D3 .
18
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
4. Inne stany chorobowe często spotykane u noworodków
i niemowląt etiologia, obraz kliniczny, diagnostyka, leczenie
4.1. Kolka jelitowa
Kolka jelitowa jest to stan występujący u niemowląt od 3. do 8. miesiąca życia. Częściej
występuje u dzieci karmionych sztucznie mieszankami. Dolegliwości występują stale o tej
samej porze. Kolka objawia się dużym niepokojem dziecka, głośnym płaczem, poceniem się.
Obserwuje się wzdęcie brzucha, zatrzymanie gazów lub ich bolesne oddawanie. Aby
zmniejszyć występowanie tej dolegliwości, niemowlęta powinny być karmione naturalnie.
Niewykluczone, że alergia na białka obcogatunkowe u części z nich ujawnia się właśnie jako
kolka jelitowa. Dziecko z napadem kolki wymaga masażu jamy brzusznej, leków
poprawiających perystaltykę jelit i zmniejszających ich nadmierne zagazowanie.
4.2. Zaparcia
Zaparciem stolca określa się utrudnione, wymagające wysiłku oddawanie kału, który często
może być zbity lub spieczony.
Przyczyny tej dolegliwości to:
�ł wstrzymywanie defekacji w obawie przed bólem,
�ł niepełne wypróżnienia,
�ł niedoczynność tarczycy,
�ł przedawkowanie witaminy D3,
�ł nieprawidłowa dieta z niską podażą węglowodanów i błonnika,
�ł ograniczenie płynów,
�ł wady rozwojowe choroba Hirszprunga,
�ł zaburzenia czynnościowe (jelito drażliwe),
�ł choroby ośrodkowego układu nerwowego (mózgowe porażenie dziecięce),
�ł zaparcia nawykowe.
Objawy kliniczne, oprócz wcześniej wymienionych, to zaleganie mas kałowych, wyczuwalne
w trakcie badania fizykalnego, a potwierdzone badaniem ultrasonograficznym. Zalegając,
masy kałowe utrudniają wydalanie gazów i doprowadzać mogą do wzdęć i bólów brzucha,
19
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
a nawet zanieczyszczania się. W rozpoznaniu zaparć nawykowych należy wykluczyć
przyczyny organiczne.
Leczenie powinno polegać na:
�ł usunięciu zalegających mas kałowych (wlewki oczyszczające),
�ł stosowaniu leków rozluzniających,
�ł stosowaniu leków pobudzających perystaltykę,
�ł stosowaniu diety bogatoresztkowej (bogatobłonnikowej),
�ł wyłączeniu z diety produktów alergicznych.
Kolejnym etapem leczenia jest farmakoterapia zastosowanie leków przeczyszczających
z różnych grup, np.:
�ł poślizgowych (parafina),
�ł drażniących (olej rycynowy, bisacodyl),
�ł pęczniejących (siemię lniane, babka),
�ł osmotycznych (laktuloza),
�ł żółciopędnych (kwas dehydrocholowy),
�ł czopków i wlewek (enema, czopki glicerynowe).
4.3. Gorączka trzydniowa
Choroba ta nazywana jest również rumieniem nagłym. Czynnikiem etiologicznym
wywołującym jest szeroko rozpowszechniony wirus Herpes, który namnaża się w limfocytach
i węzłach chłonnych. Okres wylęgania się tej choroby wynosi około 5 15 dni. Objawy
kliniczne to przede wszystkim gorączka, która trwa od 3 do 5 dni. Może jej towarzyszyć
nieżyt dróg oddechowych. Po ustąpieniu gorączki pojawia się (na skórze twarzy i tułowia,
w mniejszym stopniu na kończynach) wysypka o charakterze drobnogrudkowym lub
drobnoplamistym (nie jest swędząca). W morfologii krwi występuje leukopenia i znaczna
limfocytoza. Choroba nie wymaga leczenia, ustępuje samoistnie. Stosowane są jedynie leki
objawowe przeciwgorączkowe.
20
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
4.4. Zapalenie oskrzeli
Zapalenie oskrzeli jest chorobą, która może być następstwem nieżytu nosa dotyczy to
zwłaszcza noworodków i niemowląt i ma związek z łatwością szerzenia się infekcji
z nosogardła, czemu sprzyjają dość krótkie i szerokie drogi oddechowe oraz niedostatecznie
rozwinięta odporność. Czynniki etiologiczne to głównie wirusy paragrypy, adenowirusy,
rinowirusy, rzadziej bakterie.
Początek infekcji mogą poprzedzać objawy kataralne trwające około 3 4 dni, które już
w znacznym stopniu mogą utrudniać prawidłową wentylację (małe dziecko oddycha tyko
przez nos). Początkowo suchy meczący kaszel przechodzi w wilgotny. Dzieci często
połykają tę wydzielinę, a następnie wymiotują nią. U niemowląt może wystąpić świszczący
oddech, świadczący o zmniejszonej drożności oskrzeli oraz duszność. Badaniem fizykalnym
osłuchowo można stwierdzić świsty, furczenia, rzężenia grubo- i średniobańkowe.
Leczenie polega na:
�ł nawilżaniu powietrza,
�ł tlenoterapii,
�ł aerozoloterapii,
�ł kinezyterapii,
�ł ewentualnej antybiotykoterapii.
4.5. Zapalenie płuc
Zapalenie płuc u małych dzieci jest klinicznie trudne do odróżnienia od zapalenia
oskrzelików. Może stanowić dalszy naturalny rozwój infekcji kataralnej. Wywołuje je
zakażenie wirusem RS, grypy, paragrypy. Zapalenia te u najmłodszych dzieci często mają
ciężki przebieg i wymagają leczenia szpitalnego. Może towarzyszyć im ciężka niewydolność
oddechowa, a także podwyższona temperatura ciała, męczący kaszel, postękiwanie,
świszczący oddech, zaciąganie klatki piersiowej, bladość, sinica, niepokój, przyspieszenie
tętna i oddechu. Ciężki stan kliniczny utrzymuje się około 3 5 dni.
Leczenie to:
�ł hospitalizacja w ciężkich stanach, choć obowiązuje niepisana zasada, że wszystkie dzieci
do pierwszego roku życia z zapaleniami płuc powinny być hospitalizowane,
21
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
�ł tlenoterapia,
�ł ewentualnie oddech wspomagany,
�ł kortykoterapia,
�ł stosowanie leków przeciwwirusowych,
�ł antybiotykoterapia.
4.6. Infekcje dróg moczowych
Zakażenia układu moczowego, które występują u małych dzieci mają zupełnie inny przebieg
kliniczny niż u dzieci starszych. Zależy on od wieku dziecka, ale także od objawów zakażenia
oraz jego umiejscowienia. Infekcje te częściej występują u chłopców niż u dziewcząt. Ma to
związek z fizjologiczną stulejką, która utrzymuje się do końca pierwszego roku życia.
Zalegająca fizjologiczna wydzielina oraz mocz często ulegają zakażeniu i stanowią drogę
wstępującą dla szerzenia się infekcji dróg moczowych.
Wśród objawów ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek u noworodków obserwuje się
brak przyrostów masy ciała lub nadmierny jej ubytek. Poza tym u dzieci pojawia się niechęć
do ssania, skłonność do wymiotów, zdarzają się także wzdęcia brzucha. Objawom tym może
towarzyszyć dodatkowo bladość skóry, sinica oraz wzrost temperatury ciała, choć w wielu
przypadkach występuje hioptermia. Wydłuża się czas trwania fizjologicznej żółtaczki.
Zakażenie układu może rozszerzyć się na cały organizm, dając objawy urosepsy. Mogą
także wystąpić kolejne objawy, dotyczące układu nerwowego. Zdarza się, że oprócz
niepokoju, wiotkości, braku prawidłowych odruchów pojawiają się drgawki, utrata
przytomności czy też podrażnienie opon mózgowo-rdzeniowych (meningismus).
U niemowląt obserwuje się nieco odmienny przebieg zakażenia. Występuje wzrost
temperatury, brak łaknienia i brak przyrostów masy ciała. Dolegliwości ze strony przewodu
pokarmowego to wymioty, wzdęcia brzucha oraz objawy, które mogą sugerować kolkę
gazową. Skóra jest blada z szarym podbarwieniem. Inne objawy ze strony skóry to
wyprzenia i przeczulica. Dziecko staje się rozdrażnione lub senne. Pojawić się może
meningismus.
Badania diagnostyczne, na podstawie których rozpoznaje się zakażenie układu moczowego
to posiew i badanie ogólne moczu, OB, morfologia, białko ostrej fazy CRP. Rozpoznanie
zakażenia układu moczowego następuje na podstawie posiewu moczu, w którym stwierdza
22
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
się znamienny bakteriomocz. To znaczy, że w 1 mililitrze moczu znajduje się 105 komórek
bakterii (100000/ml).
Leczenie jest wielokierunkowe i ma na celu:
�ł wyjałowienie układu moczowego,
�ł usunięcie przyczyny,
�ł zapobieganie nowym rzutom choroby.
23
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
5. Choroby układu oddechowego etiologia, obraz kliniczny,
diagnostyka i terapia
5.1. Nieżyt nosa zakażenie bakteryjne
Objawy nieżytu nosa u najmłodszych dzieci zostały omówione powyżej. Kliniczny przebieg
jest podobny, lecz nie występuje tak znaczne utrudnienie oddychania. U dzieci starszych
trwa około tygodnia, przedłuża się natomiast przy zakażeniach bakteryjnych, które mogą
mieć różny przebieg, zarówno ostry jak i przewlekły. Najczęstszą przyczyną są zakażenia
wirusowe, natomiast zakażenia bakteryjne to najczęściej nadkażenia. Wydzielina z nosa
zmienia swoje zabarwienie początkowo na żółtą, a następnie na zielonkawą. Powikłaniem
nieżytu może być ropień lub czyrak przegrody nosa. Przyczyny bakteryjnego nieżytu nosa
mogą być związane z deformacjami i skrzywieniem przegrody nosa, z zapaleniem zatok
przynosowych oraz przerostem migdałka gardłowego.
W leczeniu miejscowym stosuje się :
�ł leki zmniejszające obrzęk śluzówek,
�ł miejscową antybiotykoterapię (ogólna antybiotykoterapia stosowana jest w powikłaniach).
5.2. Przerost pierścienia chłonnego Waldeyera
Nawracające infekcje (np. nieżyty nosa) doprowadzić mogą do przerostu tkanki chłonnej
w obrębie pierścienia Waldeyera, a więc do przerostu migdałka gardłowego lub migdałków
podniebiennych. Tkanka chłonna w początkowych latach życia dziecka pełni czynną rolę
immunologiczną. Jej rozrost obserwuje się do okresu pokwitania, po którym następuje
inwolucja.
Przerośnięty migdałek powoduje upośledzenie drożności nosa, a więc utrudnienie oddychania.
W związku z tym dziecko zaczyna oddychać przez otwarte usta (występuje gapowaty wyraz
twarzy). Pojawia się katar, może wystąpić niedosłuch, bo rozrastająca się tkanka limfoidalna
powoduje ucisk na trąbki słuchowe, upośledzając ich drożność. Dziecko może gorzej słyszeć.
Utrudnienie oddychania przez nos powoduje, że do dróg oddechowych dociera
nieoczyszczone, nieogrzane i nienawilżone powietrze, powodujące często nawracające stany
zapalne gardła. Oddychanie przez usta i płytki oddech nie umożliwiają prawidłowej wentylacji
i prowadzą do przewlekłego niedotlenienia, co ma wpływ na rozwój psychofizyczny dziecka.
24
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Utrzymujący się przez cały czas nieżyt nosa sprzyja rozwojowi przewlekłych nieżytów zatok,
bólom głowy, zapaleniom uszu, otalgiom, niedosłuchowi. Przerost migdałka gardłowego
niekorzystnie wpływa na rozwój twarzoczaszki i może pogłębiać istniejące wady zgryzu.
Rozpoznanie opiera się na wywiadzie i badaniu przedmiotowym (laryngologicznym).
Stosuje się leczenie operacyjne. Przerost migdałków podniebiennych nie daje wyżej
opisanych objawów, choć może być również przyczyną wielu dolegliwości.
5.3. Świst krtaniowy wrodzony
Wrodzony świst krtaniowy jest najczęstszą przyczyną stridoru u małych dzieci. Związany jest
z wrodzoną, nadmierną wiotkością chrząstek krtani.
Klinicznie objawia się świstem wdechowym, który występuje w czasie snu i zależy od ułożenia
dziecka. Pojawić się może tuż po urodzeniu lub w pierwszych tygodniach życia, a zanika około
6. 12. miesiąca życia.
Świst krtaniowy nie wymaga leczenia. Rozpoznaje się go na podstawie wykonanej
laryngoskopii.
25
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
6. Choroby ucha
Choroby uszu są jedną z najczęstszych dolegliwości wieku dziecięcego. Dochodzić do nich
może na skutek ostrego nieżytu błony śluzowej nosa oraz w przebiegu chorób przewlekłych
(np. przerost migdałka gardłowego). Zapalenie ucha środkowego może mieć postać
nieżytową, surowiczą lub ropną.
Objawy kliniczne pojawić się mogą nagle są nimi ból ucha, gorączka, a czasem
upośledzenie słuchu. W niektórych przypadkach zdarza się perforacja błony bębenkowej.
W diagnostyce stosuje się badanie otoskopowe, na podstawie którego stwierdza się istniejące
zmiany. Powikłaniami zapalenia ucha środkowego są zapalenie wyrostka sutkowatego
i ropień.
Leczenie polega na:
�ł antybiotykoterapii,
�ł podawaniu leków działających obkurczająco na śluzówki, przeciwgorączkowych
i przeciwbólowych,
�ł w niektórych przypadkach wykonywaniu paracentezy.
26
Najczęstsze problemy zdrowotne w pierwszych latach życia dziecka
Literatura podstawowa
1. Kubicka K., Kawalec W., 1999: Pediatria, PZWL, Warszawa.
2. Pediatria, 1985: (red.) B. Górnicki, B. Dębiec., PZWL, Warszawa.
3. Pediatria, 2002: (red.) B. Górnicki, B. Dębiec, J. Baszczyński, PZWL, Warszawa.
27

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Pediatria i pielegniarstwo pediatryczne 2
pielęgniarstwo pediatryczne
pielęgniarstwo pediatryczne 9 10 2012
pielegn pediatr m4
Pytania na obronę lic pielęgniarstwo pediatryczne
Pielęgniarka pielęgniarstwa pediatrycznego 4115
pielegn srod rodz m1
Wykonywanie zabiegów higieniczno pielęgnacyjnych(1)
ratownictwo medyczne dla piel?gniarek
Pędzle włosia i pielęgnacja
pediatria przewodnik
Udział pielęgniarki w procesie diagnozowania i leczenia

więcej podobnych podstron