prof. Bruno Szczygieł,

p.o. Kierownika Zakładu Żywienia Człowieka,

Akademii Medycznej w Warszawie

Niedożywienie – występujące u 30–50% chorych przyjmowanych do szpitali – stanowi istotny

czynnik ryzyka

zwiększonej chorobowości,

dłuższego pobytu w szpitalu,

częstszych ponownych hospitalizacji,

wyższych kosztów leczenia

1

.

Od ponad 20 lat leczenie żywieniowe stanowi nieodłączną część terapii niedożywionych chorych, którzy nie mogą
odżywiać się w sposób naturalny

2, 3

. Poznanie fizjologicznych następstw braku podaży składników odżywczych do

przewodu pokarmowego, szybki rozwój gotowych do użycia diet przemysłowych oraz stale unowocześniany sprzęt
do ich podawania sprawiły, że żywienie drogą przewodu pokarmowego stało się podstawową metodą leczenia
żywieniowego

4, 5

.

Zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy prawidłowe, dostosowane do

potrzeb, sztuczne żywienie pacjenta drogą przewodu pokarmowego może

być prowadzone tylko przy użyciu diet przemysłowych

8

.

Żywienie dietą złożoną z miksowanych produktów naturalnych może być stosowane wyłącznie u chorych z nieope-
racyjnym nowotworem w opiece terminalnej, aczkolwiek możliwość podaży diety przez cienki zgłębnik (co nie jest
możliwe przy zastosowaniu diet miksowanych) poprawia jakość życia pacjenta.

Dlaczego należy stosować diety
przemysłowe zamiast miksowanych

produktów naturalnych?

L E C Z E N I E Ż Y W I E N I O W E W P R A K T Y C E

Najważniejsze cechy przemawiające za stosowaniem diet przemysłowych:

SKŁAD I FORMA DOSTOSOWANA DO STANU PACJENTA

• Stały, ściśle określony skład podany na opakowaniu. Znajomość zawartości białka, energii, składników mine-

ralnych, witamin i pierwiastków śladowych w określonej ilości diety pozwala na prowadzenie kontrolowanego
żywienia dostosowanego do zapotrzebowania pacjenta.

• Brak

składników potencjalnie nietolerowanych

przez chorego, np.: gluten, laktoza i cholesterol.

• Możliwość korygowania zaburzeń metabolicznych

spowodowanych chorobą. Cel ten można osiągnąć stosując

diety specjalistyczne, o składzie dostosowanym do aktualnych potrzeb chorego.

• Niska osmolarność, mała lepkość i jałowość. Te bardzo istotne cechy zmniejszają ryzyko biegunki oraz zakażeń

i pozwalają na stosowanie do ich podaży cienkich, elastycznych, atraumatycznych zgłębników dobrze tolerowa-
nych przez pacjentów. Diety przemysłowe można podawać w ciągłym wlewie kroplowym lub przy użyciu pompy,
co umożliwia stałą kontrolę podaży.

Większości zalet diet przemysłowych nie mają diety miksowane, przygotowywane z tradycyjnych składników spo-
żywczych w domowej lub szpitalnej kuchni. Ich podstawową wadą jest niepewny i niestały skład oraz duże wahania
w zawartości poszczególnych składników odżywczych

6, 9

. Zwykle zawierają one za mało białka, witamin i pierwiast-

ków śladowych, a za dużo wapnia i cholesterolu. Ponadto ich składnikiem może być laktoza, która upośledza tole-
rancję diety. Trudne do osiągnięcia jest również zapewnienie jałowości diety, do której zakażenia może dochodzić
zarówno w trakcie jej przygotowywania, przechowywania, jak i podawania choremu

5, 6, 7

. Zakażenie i wysoka osmo-

larność diety są częstą przyczyną biegunki, która pogarsza stan chorego, wymaga przerwania żywienia i nierzadko
zastosowania dożylnej podaży płynów. Dlatego, decydując się na diety miksowane, należy pamiętać, aby przygotowy-
wać je przed każdym posiłkiem, a niewykorzystaną część wyrzucić. Ważne jest także, by osoby przygotowujące dietę
miały podstawową wiedzę z zakresu żywienia, zapotrzebowania na składniki odżywcze i możliwości ich pokrycia.

BEZPIECZEŃSTWO MIKROBIOLOGICZNE

Diety przemysłowe są przygotowywane z zachowaniem zasad aseptyki i poddawane testom mikrobiologicznym.
Są one jałowe, a więc mniejsze jest ryzyko powikłań związanych z zakażeniem diety

6, 7

. Systemy podawania diet

przemysłowych są również zaprojektowane tak, aby zmniejszyć ryzyko zakażenia diety.

Diety miksowane przygotowane w kuchni szpitalnej są narażone na zakażenie drobnoustrojami zarówno ze skład-
ników, pojemników, jak i od osoby przygotowującej. Badania dowodzą

6, 7

, że w dietach miksowanych lepiej rozwijają

się pałeczki coli i bakterie tlenowe niż w dietach przemysłowych. Może to prowadzić do występowania biegunek, jak
również do powikłań septycznych.

WYGODA DLA PACJENTA I PERSONELU MEDYCZNEGO

Diety przemysłowe są gotowe do użycia. Podaje się je w temperaturze pokojowej. Wystarczy połączyć pojemnik
z dietą z zestawem do podaży diet w wersji grawitacyjnej lub do pompy i ustawić odpowiednią szybkość podaży.
Diety przemysłowe są homogeniczne i mają małą gęstość, dlatego mogą być podawane przez cienkie, atraumatyczne
zgłębniki, wygodne dla pacjenta i niepowodujące powikłań przy dłuższym (do 6 tygodni) stosowaniu.

Diety miksowane wymagają dużego nakładu pracy personelu. Najpierw należy je przygotować (odważenie skład-
ników, zmiksowanie), następnie podawać w postaci porcji kilka razy dziennie.
Diety miksowane mają dużą gęstość i nie są homogeniczne. Z tego powodu do ich podawania używa się grubych,
mało elastycznych, źle tolerowanych przez chorych zgłębników, które drażnią śluzówkę i mogą wywoływać odleżyny.
Wprowadzone przez nos do żołądka utrudniają oddychanie i mogą być przyczyną poważnych powikłań.

KOSZTY

Można się spotkać ze stwierdzeniem, że zaletą diet miksowanych jest niższy koszt ich przygotowania w porównaniu
z dietami przemysłowymi. Pamiętać jednak należy, że koszty podawania diety nie ograniczają się wyłącznie do ceny
zakupu surowca, ale są dodatkowo powiększane przez koszty pracy personelu, związane z przygotowaniem diety
i karmieniem pacjenta, cenę energii elektrycznej oraz ewentualne koszty leczenia powikłań i skutków niedo-
boru lub nadmiaru poszczególnych składników odżywczych. Rzeczywiste koszty diet są porównywalne, natomiast
jakość życia chorego żywionego dietami przemysłowymi jest lepsza a bezpieczeństwo znacznie większe.
Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, wiele towarzystw naukowych zajmujących się leczeniem żywieniowym
w krajach Unii Europejskiej zaleca stosowanie diet przemysłowych zamiast diet miksowanych

10, 11

.

Dodatkowo należy pamiętać, że stosowanie diet przemysłowych jest leczeniem żywieniowym i może być rozliczane
w procedurze żywienia dojelitowego, co nie jest możliwe w przypadku diet miksowanych.

Piśmiennictwo:
1. Leczenie żywieniowe w chirurgii. Aktualne wytyczne European Society for Clinical Nutrition and Metabolizm (ESPEN). Kraków, Medycyna Praktyczna

– Chirurgia. Wydanie specjalne 1/2006

2. Szczygieł B. Żywienie w chirurgii. W: Szmidt J. (red.) Podstawy chirurgii. Kraków, Medycyna Praktyczna 2003, 265–290
3. Pertkiewicz M. Żywienie w chirurgii. W: Noszczyk W. (red) Chirurgia. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2005, 43–54
4. ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition. Clin. Nutr. 2006; 26: 175–360
5. Varella LD., Joung RJ. New options for pumps and tubes: progress in enteral feeding, techniques and devices. Curr. Opin. Clin. Nutr. Metab. Care 1999; 2:

271–275

6. Mokhalalati Jalal K. Microbial, nutritional and physical quality of commercial and hospital prepared tube feedings in Saudi Arabia, et al. Saudi Med. J. 2004;

25(3): 331–41

7. Sullivan M., et al. Bacterial contamination of blenderized whole food and commercial enteral tube feedings in Philippines. J Hosp. Infect. 2001; 49(4): 268–73
8. Campbell S. An anthology of advances in enteral tube feeding formulations. Nutr. Clin. Pract. 2006; 21(4): 411–5
9. Sullivan M., et al. Nutritional analysis of blenderized enteral diets in the Philippines. Asia Pac. J. Clin. Nutr. 2004; 13(4): 385–91
10. Austrian Society of Clinical Nutrition (AKE). AKE Recommendation: Enteral and parenteral nutritional support in adults. www.ake-nutrition.at
11. Dorman A., et al. DGEM Guidelines Enteral Nutrition. Basics. Actuel Ernahr. Med. 2003; 28: S26–S35

Więcej informacji na temat leczenia żywieniowego na stronie www.niedajsiezjescchorobie.org