Gospodarowanie majątkiem obrotowym przedsiębiorstwa

Majątek obrotowy przedsiębiorstwa stanowią zapasy: materiałowe, produkcji niezakończonej i wyrobów gotowych. Zapasy materiałowe i produkcji niezakończonej to zapasy produkcyjne (materiałowe).

W przedsiębiorstwie handlowym występują: zapasy towarów, zapasy materiałów o charakterze pomocniczym np. narzędzia i urządzenia do sprzątania, środki czyszcząco-konserwujące.

W przedsiębiorstwach usługowych występują tylko zapasy materiałowe.

Zadania majątku obrotowego w przedsiębiorstwie: zapewnienie ciągłości procesów zaopatrzenia, zbytu i produkcji, zapewnienie stabilności przebiegu tych procesów, zapobieganie zakłóceniom tych procesów.

Tworzenie i utrzymywanie zapasów jest kosztochłonne. Roczny koszt utrzymania zapasu to średnio 25-30% wartości przechowywanych zapasów.

Efektywne gospodarowanie majątkiem obrotowym wymaga optymalizacji poziomu i struktury tego majątku.

Miary stopnia efektywności wykorzystania majątku obrotowego rzeczowego:

- materiałochłonność całkowita produkcji

- materiałochłonność jednostkowa produkcji

Czynniki (sposoby) obniżania materiałochłonności produkcji, czyli dobrego wykorzystania majątku obrotowego w produkcji: postęp konstrukcyjny, normalizacja i unifikacja zużycia składników rzeczowych majątku obrotowego, postęp technologiczny, staranność o właściwy dobór materiałów.

Postęp konstrukcyjny - przy nim należy: analizować funkcje wyrobów, które się wytwarza, analizować koszty jakie trzeba ponieść by były one spełnione, eliminować zbędne części w wyrobie, starać się żeby wyrób uzyskał optymalne właściwości techniczno-eksploatacyjne z punktu widzenia funkcjonowania wyrobu, miniaturyzować wymiary, zmniejszać złożoność.

Normalizacja i unifikacja zużycia składników rzeczowych majątku obrotowego: tutaj obowiązują wymogi ustalone w normach technicznych - państwowych i międzynarodowych np. UE; ograniczenie rodzajów, gatunków, odmian, wymiarów i materiałów stosowanych w przedsiębiorstwie.

Postęp technologiczny - należy: dążyć do tego by technologie były: nisko materiałochłonne, nisko energochłonne, bezodpadowe i aby cięcia i rozkroje były optymalizowane, oceniać produkt nie przy pomocy cech zmysłowych, ale głębokiej analizy technicznej, automatycznej czyli precyzyjnej, wykorzystywać produkcyjnie odpady jeżeli nie da się uruchomić technologii bezodpadowej.

Dobór materiałów - chodzi o: najlepszy wariant wsadu czynników do procesu produkcji, odpowiednie proporcje i jakość materiałów i surowców, ekonometryczno-matematyczno-statystyczne metody optymalizacji zużycia materiałów.

W dobrym gospodarowaniu rzeczowym majątkiem obrotowym pomaga normowanie zużycia materiałów przy pomocy inżynierów. Wymaga to budowy normy zużycia materiałów:

N_z = N_t + S_p + O, gdzie:

N_t - zużycie teoretyczne

S_p - straty produkcyjne

O - odpady.

Do budowy norm zużycia materiałów stosuje się metody: analityczno-obliczeniowe, doświadczalno-laboratoryjne, doświadczalno-produkcyjne (statystyczne - oparte na obserwacji przez jakiś czas).

By dobrze gospodarować rzeczowym majątkiem obrotowym trzeba przeprowadzać kontrolę zużycia majątku obrotowego: wstępną, bieżącą, wynikową - liczymy produkty, ile powstało materiałów, odpadów, jakie pojawiły się straty.

Trzeba patrzeć na zapas produkcji niezakończonej, który zależy od: długości cyklu produkcyjnego; rytmu produkcji; wielkości partii produkcji.

Zapasy towarowe (wyrobów gotowych) są wynikiem różnic między strumieniami produkcji i zbytu

Czynniki kształtujące zapasy produkcyjne przedsiębiorstwa możemy podzielić na:

1. Zewnętrzne: warunki dostaw jakie może wynegocjować przedsiębiorstwo z kontrahentami; rozstrzygnięcia kwestii dystrybucji i transportu; sezonowość; źródła zaopatrzenia (krajowe czy zagraniczne); formy zaopatrzenia (bezpośrednio u producenta czy u hurtownika); wielkość jednorazowej dostawy materiałów niezbędnych do produkcji; warunki rynku zbytu (ceny, kredyty, upusty); 2. Wewnętrzne: magazynowanie (jakość, porządek na półkach itp.); techniczno-organizacyjne przygotowanie do produkcji; charakter zużycia produkcyjnego, zależy od rodzaju, jakości, zmian asortymentu produkcji, właściwości materiałów; właściwości procesu technologicznego.

Kierunki sterowania zapasami: 1. Statyczne - norma sterująca zapasem to norma zapasów w danym okresie: dobowe zużycie materiałów, cykl dostaw, próba określenia zapasu minimalnego; 2. Optymalizacyjne - kryterium optymalizacji jest funkcja kosztów zapasów: koszty tworzenia zapasu (transport, ubezpieczenie, służbę zaopatrzenia, zapłatę dla służby zaopatrzenia); koszty utrzymania zapasu (magazynowania, starzenia się); koszty wyczerpania zapasu (niedotrzymania kontraktu, przerw w produkcji).

W oparciu o powyższe koszty ustala się optymalną wielkość zapasu dla przedsiębiorstwa.

Działania jakie trzeba wykonać by odpowiednio kształtować zapasy: ustalić właściwy poziom zakupów; ustalić właściwe źródło dostaw; złożyć odpowiednie oferty i przeprowadzić pertraktacje handlowe; wybrać środek transportu; opracować grafik dostaw; dokładnie ewidencjonować, kontrolować i aktualizować realizowane zamówienia; wiedzieć i widzieć co się przyjmuje.

Przedsięwzięcia w procesie doskonalenia gospodarki zapasami w przedsiębiorstwie: 1. Stosować marketing zaopatrzenia - ustalić przedmiot zakupu, wynegocjować korzystną cenę, wybrać właściwe źródło zaopatrzenia, wybrać odpowiednie kanały dystrybucji i komunikacji z otoczeniem zaopatrzeniowym przedsiębiorstwa, dbać o to aby kontrahent miał właściwą postawę do nas i m do niego, stosować metody wspierania dostawców, udzielać referencji, dbać o właściwy podział korzyści; 2. Stosować podejście logistyczne - logistyka to wiedza o tym jak powinien optymalnie poruszać się towar w relacji dostawca-odbiorca, chodzi o: usytuowanie dostaw w kanale dystrybucji, liczbę dostawców (jeden czy wielu), rozstrzygnięcia o wielkości dostawy, powiązania między odbiorcą a dostawcą (czynniki decydujące o tym, że decydujemy się na takiego a nie innego dostawcę: cena i jakość produktu, ilość, terminy dostaw, usługi komplementarne, zdolności techniczno-produkcyjne, odległość dostawcy i koszty transportu, warunki umowy i zastrzeżenie możliwości ewentualnej zmiany cen oraz rynku dostawców i systemu finansowania dostaw, przewidzenie możliwości wystąpienia konfliktu, reklamacji o szybkość jej realizacji); 3. Wykorzystać koncepcje cyklu życia produktu.

Majątek finansowy przedsiębiorstwa to należności i roszczenia przedsiębiorstwa oraz środki pieniężne. Należności i roszczenia przedsiębiorstwa to zobowiązania handlowe odbiorców krajowych i zagranicznych, świadczenia z budżetu lub inne rozrachunki z pracownikami oraz dane dostawcom zaliczki. Środki pieniężne przedsiębiorstwa to gotówka w kasie, środki na rachunku rozliczeniowym, na rachunkach krajowych w walutach obcych, środki pieniężne stanowiące lokaty terminowe i inne środki pieniężne np. pieniądze w drodze.

---