Dagmara Krysiak

HISTORIA I POJĘCIE KRYMINALISTYKI

Definicja:

Kryminalistyka jest to jedna z nauk penalnych oprócz prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej; nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz technicznych metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawców oraz udowadniania istnienia lub braku związku między osobami i zdarzeniami; a także zapobiegania przestępstwom, strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania tych zjawisk, poprzez zapobieganie ich powstaniu i rozwojowi. Można więc powiedzieć, że funkcjami kryminalistyki są:

- funkcja rozpoznawcza,

- funkcja wykrywcza,

- funkcja dowodowa,

- funkcja zapobiegawcza

Historia pojęcia kryminalistyka

- współcześnie kryminalistyka uważana jest, słusznie, za naukę,

- w relacji do innych dziedzin powstała stosunkowo niedawno XIX wiek (ostatnie dziesięciolecie) i wówczas została ujęta w ramy definicyjne

Historia kryminalistyki:

- jej powstanie było konsekwencją zjawisk społecznych narastających w ciągu XIX wieku, a także burzliwego rozwoju nauki i przemiany w kodyfikacjach zmierzających do usunięcia tortur z procesu karnego,

- przyczyny wzrostu przestępczości - pod wpływem modernizacji w świecie doszło do narastania anonimowości ludzi, alienacji społecznej, kryzysy gospodarcze, które powodowały bezrobocie, wzrost bezdomności, tempo zmian było na tyle szybkie, że przerosło możliwości adaptacyjne wielu osób, co było także źródłem napięć i frustracji,

- bezradność organów ścigania wobec ogromnego wzrostu przestępczości, w obliczu wprowadzenia zakazu tortur,

- nadziejna pomoc w okresie XIX wieku stanowiły niewątpliwe osiągnięcia techniczne,

- ponieważ wówczas kryminalistyka oparta była głównie na badaniu śladów i dowodów rzeczowych, Gross określił ją jako „naukę o realiach prawa karnego”, a Locard „studium techniki przestępstwa”

- Ojcowie kryminalistyki:

* Alfons Bertillon - twórca antropometrii, fotografii kryminalnej

* Franciszek Galton - twórca systemu identyfikacji daktyloskopijnej,

* Hans Gross - austriacki sędzia śledczy, autor książki Podręcznik sędziego śledczego jako system kryminalistyki - jest to podstawowe dzieło z zakresu kryminalistyki;

* Leon Blumenstok - Halban, Leon Wachholz (wybitny medyk sądowy; próba Wachholza - Sieradzkiego - metoda oznaczana hemoglobiny tlenko - węglowej; pionier kryminologii w Polsce; autor wielu podręczników medycyny sądowej, zawierających sporo informacji z dziedziny kryminalistyki; auto wielu pojęć np. „morderstwa z lubieżności”), Jan Stanisław Olbrycht, Władysław Sobolewski (broń; „Identyfikacja łusek i pocisków z krótkiej broni palnej”);

- początkowo przestępcy chcieli nadążyć za rozwijającymi się metodami badań kryminalistycznych i ich skuteczności przy wykrywaniu przestępstw, stąd także korzystali z wyrafinowanych metod technicznych, potem zdali sobie sprawę, że takie same efekty mogą osiągnąć przez brutalne i prymitywne metody działania

- działy kryminalistyki -

* taktyka kryminalistyczna - (I) ogół sposobów i metod postępowania organów ścigania i sądowych, mających najskuteczniej doprowadzić do ujawnienia przestępstwa, wykrycia sprawcy, odzyskania dóbr materialnych, zebrania środków dowodowych i osiągnięcia dowodów przed sądem, a także metody zmierzające do zapobieżenia przestępstwom; (II) dział obejmujący naukę o celowych i skutecznych metodach szybkiego oraz zgodnego z etyką zawodową i prawem osiągania zamierzonych celów określonych funkcjami kryminalistyki.

* technika kryminalistyczna - (I) całokształt środków i procesów (gł. technicznych) oraz umiejętność posługiwania się nimi w celu identycznym z celem taktyki kryminalistycznej. W zakresie zapobiegania to całokształt środków skierowanych na uniemożliwienie lub utrudnienie dokonania przestępstwa; (II) obejmuje metody, środki i sposoby wykorzystania zdobyczy nauk kryminalistycznych i przyrodniczych oraz własnych osiągnięć kryminalistyki do realizacji funkcji tej nauki głównie w sferze badania informacji i ich źródeł pochodzących z dowodów rzeczowych i śladów.

* strategia kryminalistyczna - prognozowanie określonych kierunków rozwoju przestępczości, w oparciu o badania prowadzone m.in. przez kryminologię, opracowuje metody mające zapobiegać temu rozwojowi i zdatne do zwalczania tej przyszłej przewidywanej przestępczości.

* metodyka kryminalistyczna - konkretyzuje niejako ogólne zasady i metody taktyki jak i techniki kryminalistycznej, odnosząc je do zadań zwalczania poszczególnych grup przestępstw, a zatem określa zasady, środki i metody rozpoznawania, wykrywania i udowadniania w ramach zespołów działań związanych z dochodzeniem np. w sprawach zabójstw, kradzieży, rozbojów itd.; metodyka systematyzuje te metody i adaptuje je do stale zmieniającego się obrazu przestępczości.

* teoria kryminalistyczna - bada wykorzystywane w praktyce metody i środki kryminalistyczne, a przede wszystkim ich zgodność z prawem i etyką, wytycza nowe drogi i kierunki rozwoju.

Nauka kryminalistyki w Polsce:

- w okresie międzywojennym na żadnej polskiej uczelni nie było Katedry Kryminalistyki,

- pierwsza placówka kryminalistyki powstałą w latach 50-tych na Uniwersytecie Warszawskim,

- 18 maja 1949 Rada Wydziału Prawa powierza dr Janowi Sehnowi zajęć zleconych z techniki śledztwa w wymiarze 20 godzin rocznie,

- w 1952 roku zajęcia dr J. Sehna zaczęły być nazywane `kryminalistyką' - przedmiot ten wykładany był jako zajęcia zlecone na wszystkich kierunkach studiów (zaoczne, dzienne) do 1963 roku,

- 1 czerwca 1963 rok powstanie na UJ pierwszej placówki z zakresu kryminalistyki - Zakład Kryminalistyki prowadzony w ramach Katedry Prawa Karnego, kierowanej przez prof. Woltera,

- 1963-1965 Zakładem Kieruje dr J. Sehn,

- po śmierci dr Sehna przez cały okres 1966 roku zakładem kierował T. Hanusek,

- 1967 T. Hanusek zostaje powołany na stanowisko kierownika Zakładu Kryminalistyki,

- 1984 zakład został przekształcony w samodzielną Katedrę Kryminalistyki

Bibliografia:

- T. Hanusek „Kryminalistyka; Zarys Wykładu”,

- M. Kulicki, V. Kwiatkowska - Wójcikiewicz, L. Stępka „Kryminalistyka” ;

- J. Widacki „Kryminalistyka”

---