SPOSOBY TRANSMISJI WPŁYWÓW WYCHOWAWCZYCH

Do sposobów transmisji wpływów wychowawczych należą:

• naśladownictwo,

• modelowanie,

• identyfikacja

• NAŚLADOWNICTWO:

• Czynność dowolna, której celem jest uzyskanie określonego wyniku: odtworzenia wzorca (naśladowania zachowań innej osoby).

• Zachodzi wówczas, gdy człowiek znajduje się w podobnej sytuacji jak osoba, którą naśladuje.

• Z naśladownictwem wiąże się zewnętrzne przyjmowanie reguł postępowania.

• Jako zachowanie polegające na kopiowaniu zachowania innej osoby lub wzorowaniu się na innych, bywa często utożsamiane z imitacją (zdolnością do świadomego lub nieświadomego powtarzania czynności innego człowieka).

• Naśladownictwo jest genetycznie najwcześniejszym źródłem uspołecznienia ludzkiego działania. Zachęca do korzystania z doświadczeń innych ludzi. Dzięki naśladownictwu dziecko nawiązuje pierwsze kontakty społeczne. Zdaniem Wygotskiego, jest jedną z podstawowych dróg kulturowego rozwoju jednostki, prowadzącą do opanowania w procesie ontogenezy złożonego doświadczenia społecznego.

• Naśladownictwo zaoszczędza trudu ciągłego rozpoczynania od nowa, zachęcając do korzystania z doświadczeń innych ludzi.

• Naśladownictwo jest jedną z ważnych dróg uczenia się nowych czynności, przyswajania wiadomości, przekonań, praw, sposobem społecznego uczenia się ról, np. męża, żony, ojca, matki itd. Rodzice dostarczają swoim dzieciom wzorów do naśladowania, np. poprzez sposób bycia, swoje zainteresowania, upodobania, sposób mówienia, wyrażania opinii, ocen, które początkowo są powtarzane i utrwalane w zabawie, później w pewnym stopniu wykorzystywane we własnym życiu.

• MODELOWANIE:

• Wykracza poza zewnętrzne upodabnianie się, ponieważ powoduje przejęcie zachowań stanowiących symboliczne równoważniki zachowania modela (symbol jest nieuchwytny zmysłowo; tkwi w psychice modela (poglądy, postawy, osobowość)).

• Nie oznacza to, że niektóre czynności podmiotu nie są wiernym powtórzeniem czynności modela, ta cecha jednak nie musi dotyczyć wszystkich czy też większości zachowań. Wystarczy, że czynności modela mają ten sam charakter, klimat lub nastrój, że zmierzają do tego samego celu co czynności modela (czyli jednostka przejmuje od modela nie tylko określone formy zachowania, ale również tendencje uczuciowo-motywacyjne).

• W miarę dorastania dziecka, jego rozwój w dużym stopniu opiera się na tym typie uczenia się. Dla dzieci modelami do naśladowania stają się głównie osoby znaczące, atrakcyjne, mające cechy przez nie pożądane, do których jest emocjonalnie przywiązane, dysponujące możliwością nagradzania. W początkowym okresie życia najważniejszym modelem dla dzieci są rodzice, z którymi są uczuciowo związane i którzy zaspokajają ich psychospołeczne potrzeby, dają poczucie bezpieczeństwa, dzieci czują ich siłę, władzę oraz ich podziwiają. W późniejszym etapie życia, wzorami osobowymi stają się rówieśnicy, postacie z filmów, książek itp.

• Odróżnia się dwie fazy procesu modelowania:

• przyswojenie - polega na zrozumieniu sensu danego zachowania i utrwaleniu go w pamięci;

• wykonanie - polega na wprowadzeniu w czyn tego, co zostało zaobserwowane; wymaga to sprawności i umiejętności bądź zaistnienia odpowiednich warunków czy okazji bądź też silnej motywacji.

• Na skuteczność modelowania wpływ mają trzy grupy czynników:

• właściwości podmiotu - indywidualna podatność na modelowanie uwarunkowana doświadczeniem podmiotu, poziom jego sprawności i umiejętności, stopień rozwoju umysłowego, motywacja;

• cechy czynności - bodźce - zastosowanie optymalnej strategii wychowawczej, która polega na stopniowym, zgodnym z poziomem rozwoju jednostki komplikowaniu czynności i zachowań, jakie podmiot ma zauważyć i naśladować;

• właściwości modela - kompetencja, wysoka pozycja społeczna, prestiż, autorytet, czynny udział w procesie wychowania, reprezentatywność czynności modela dla zachowania grupy, do której podmiot chce należeć, pozytywne następstwa zachowania modela.

W przypadku modela nie tyle chodzi o jego realne i obiektywne właściwości, co o percepcję jego osoby przez wychowanka jako postaci, która mu czymś imponuje, opiekuje się, udziela pomocy itd.

• Wyższość modelowania nad naśladownictwem polega na tym, że nie jest ono kopiowaniem zachowań modela, ale odczytywaniem znaczenia tych zachowań, a następnie odnoszeniem tego znaczenia do własnej osobowości.

• IDENTYFIKACJA:

• Wyzwalana jest przez spostrzeganie przez jednostkę podobieństwa z modelem.

• Oznacza tendencję, przeważnie podświadomą lub nie w pełni uświadamianą, do „bycia takim samym” jak ktoś, kto jest przedmiotem dodatnich uczuć o dużym nasileniu, ideałem, wzorem postępowania. Proces identyfikacji dotyczy zarówno postaci realnych (na początku przede wszystkim rodziców) jak i fikcyjnych np. bohaterów filmowych.

• Czynnikami, które ułatwiają proces identyfikacji są: podobieństwo modela do podmiotu, który się z nim identyfikuje, jak również proces projekcji (rzutowania) własnych przeżyć uczuciowych na płaszczyznę przeżyć bohatera, a także współodczuwanie jego stanów emocjonalnych. Łatwiej wczuć się w losy bohatera reprezentującego tę samą płeć, grupę wiekową, warstwę społeczną, z którym ma się wspólne upodobania, zainteresowania lub zbliżone cechy osobowości.

• W przypadku modelowania zachowana jest w pełni odrębność własnej osobowości, podczas gdy identyfikacji towarzyszy upodabnianie osobowości podmiotu do osobowości modela.

---