ZAUFANIE  FUNDAMENT SPOA
ECZEC
STWA
Społeczeństwa wysokiego zaufania  wytwarza się w nich i umacnia kultura zaufania (normaty-
wny ideał ufności). Ludzie są pod presją społ., aby ufali innym i aby byli wiarygodni wobec innych.
Kręgi zaufania i wiarygodności poszerzają się, a nieufności i niewiarygodności ulegają redukcji.
Społeczeństwa niskiego zaufania  dominuje w nich kultura cynizmu (rozpowszechnione przeko-
nania o powszechnym braku wiarygodności, uzasadniające nieufność i podejrzliwość jako właściwą
postawę). Ludzie są pod presją społ., aby nikomu nie ufali. Kręgi nieufności i niewiarygodności
poszerzają się, a kręgi zaufania i wiarygodności  kurczą. Proces ten prowadzi do destrukcji
społeczeństwa.
KAPITAA
SPOA
ECZNY  zasoby i korzyści płynące z określonego usytuowania w sieciach społ.
Cð Nie każda sieć relacji stanowi kapitaÅ‚ spoÅ‚.; nie ma tego charakteru sieć narzucona.
Cð Aby peÅ‚nić funkcjÄ™ kapitaÅ‚u spoÅ‚., sieć musi być budowana dobrowolnie, spontanicznie.
Cð Najpewniejszy i najpeÅ‚niejszy dostÄ™p do zasobów innych ludzi przynosi zdobycie ich zaufania.
Cð Zaufanie to najcenniejsza odmiana kapitaÅ‚u spoÅ‚.
R.Putnam definiować kapitał społ., jako:  takie cechy organizacji społeczeństwa, jak
zaufanie, normy, powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa .
Zaufanie, wg niego,  jest podstawowym składnikiem kapitału społ. .
Kapitał wiarygodności  suma zasobów i korzyści, do którym mamy dostęp dzięki obdarzeniu nas
przez innych zaufaniem, czyli KW otrzymujemy od innych, którzy nam ufają.
Kapitał ufności  suma zasobów i korzyści, jakie daje nam obdarzanie innych zaufaniem, czyli KU
dajemy tym, którym ufamy. A
atwiej zaufanie stracić niż je zyskać! Osoba ciesząca się rosnącym
zaufaniem, musi bardzo uważać, aby go nie utracić  czasem wystarczy małe potknięcie...
SIEĆ ZAUFANIA  powiązane ze sobą relacje zaufania wiążące więcej niż 2 osoby.
A
AC
CUCH ZAUFANIA  szeregowe powiÄ…zanie kilku relacji zaufania.
Przechodniość zaufania: Basia ufa Ani. Ania ufa Frankowi. Basia myśli zatem, że jeśli Ania
ufa Frankowi, to musi on być godny zaufania.
Przechodniość nieufności: wyborcy ufają politykowi A, który nie darzy zaufaniem polityka
B. Zatem wyborcy uznają, że jeśli A nie ufa B, to polityk B nie jest wart ich zaufania.
KAPITAA
POMOSTOWY zajmowanie pozycji w obrębie 2 lub więcej sieci zaufania.
KAPITAA
WI
Å»
CY - zaufanie u partnera centralnie usytuowanego w innej sieci i obdarzanie
go zaufaniem, co sprzyja fuzji obu sieci w 1.
A i B biorą ślub, co zbliża ich rodziny. 2 osobne sieci społ. łączą się ze sobą nie poprzez łącznika
(pomost), a przez kontakt centralnych postaci w obu sieciach.
Jest sieć pana młodego z jego kręgiem zaufania i wiarygodności oraz sieć panny młodej z jej
kręgami. Poprzez małżeństwo 2 sieci zlewają się w 1 wspólną sieć społeczną.
Mąż i żona wykorzystują nie swój kapitał pomostowy, a kapitał wiążący, co sprzyja wytwarzaniu się
nowych relacji zaufania. Takie sieci mogą ulegać także całkowitemu lub częściowemu rozpadowi
(np.w przypadku rozwodu).
SIECI INKLUZYWNE  cechują się egzogamią, poszukiwaniem partnerów do relacji zaufania z
zewnątrz. Są to sieci otwarte. Możemy mówić tu o zjawisku kapitału pomostowego i wiążącego.
1
SIECI EKSKLUZYWNE  zaufanie ograniczone do ścisłego grona osób, któremu towarzyszy
nieufność wobec członków innej sieci.
Cð To sieci zamkniÄ™te, z podziaÅ‚em na  nasi i  obcy ,  my i  oni .
Cð Nie ma w tym przypadku mowy o kapitale pomostowym czy wiążącym.
Cð Sieci takie, w przypadkach skrajnych, mogÄ… wystÄ™pować np. w obrÄ™bie: sekt religijnych,
organizacji mafijnych, kibiców sportowych, grup konspiracyjnych, gangów młodzieżowych,
wojowniczych plemionach, nacjonalistycznych państwach itp.
Cð Zjawisko to może również wystÄ™pować w Å‚agodniejszych formach, gdy sieć jest mniej
izolowana, nie generuje wrogości wobec otoczenia, a jest jedynie spojona wew. przez różne więzi,
takie jednak, których nie może nawiązać każdy, są przypisane wybranym. Mogą to być więzy
rodzinne, pokoleniowe, terytorialne, wspólne przeżycia (np. kombatanci, absolwenci 1 uczelni).
SIECI ZINDYWIDUALIZOWANE  wiążące pojedyncze relacje zaufania między partnerami;
Cð mozaika poÅ‚Ä…czonych w różny sposób diad: A ufa B, C ufa D itd.
Cð Ryzyko zw.z zaufaniem jest tu ryzykiem niekorzystnego dziaÅ‚ania pojedynczego partnera
(zdradzi, oszuka). Ryzyko wzrasta, kiedy stawiamy na większą liczbę osób. Np. gdy pożyczam
pieniądze wielu osobom, jest większe ryzyko, że ktoś mi nie odda.
Cð Wiarygodność dotyczy konkretnego, pojedynczego partnera.
Cð Rozbudowywanie sieci ma prosty, addytywny charakter.
SIECI KOLEKTYWNE  członkowie sieci współdziałają dla osiągnięcia wspólnego celu,
nieosiągalnego dla pojedynczych członków ( jeden za wszystkich, wszyscy za jednego ).
Cð W realizacji celu każdy zdany jest nie na pojedynczego partnera, ale na wszystkich czÅ‚onków
sieci razem.
Cð Zdrada, zaniedbanie 1 partnera unicestwia szanse wszystkich.
Cð WchodzÄ…c do takiej sieci, obdarzamy zaufaniem wszystkich, stawiamy na ich wiarygodność.
Cð Np. drużyna piÅ‚karska i jej cel wspólny  wygrać mistrzostwa, a zarazem cel indywidualny
każdego zawodnika; oddział wojskowy na froncie; orkiestra symfoniczna.
FUNKCJE ZAUFANIA
DLA PARTNERÓW DLA SZERSZEJ WSPÓLNOTY
- uwalnia i mobilizuje ludzką podmiotowość, - pobudza towarzyskość
- wyzwala kreatywne, innowacyjne działania, - skłania do wspólnego uczestnictwa w różnych
- zmniejsza niepewność i ryzyko zw.z tymi za- stowarzyszeniach
chowaniami - wzbogaca sieć więzi międzyludzkich
- większa otwartość w stosunku do innych - powiększa pole interakcji
- częściej inicjujemy interakcje i wchodzimy - pozwala nawiązywać bliższe kontakty z innymi
w trwałe relacje - zwiększa kapitał społeczny, zaangażowanie
- interakcje z osobami, które darzymy zaufaniem obywatelskie
są wolne od obaw, podejrzeń, pozwalają na - sprzyja komunikacji i przezwycięża syndrom  plura-
większą spontaniczność i otwartość listycznej ignorancji (rozpowszechniona niewiedza nt.
- nie musimy ciągle kontrolować zachowań in. poglądów i opinii, jakie wyznają inni)
- podnosi się ogólny poziom naszej mobilizacji, - sprzyja tolerancji, akceptacji dla osób obcych
aktywizmu i wolności - tłumi przejawy międzygrup.wrogości i ksenofobii
- jeśli nasze zaufanie zostanie odwzajemnione, to - wzmacnia więzi między jednostką a wspólnotą
możemy korzystać z dobrodziejstw należnych (rodziną, narodem)
osobie, której zaufaliśmy - wpływa na poczucie tożsamości i wytwarza silną
- wyzwala optymizm życiowy, poczucie spraw- solidarność zbiorową, skłaniając do współpracy i
stwa, życzliwość, tolerancję, szacunek dla innych wzajemnej pomocy
Funkcjonalność i dysfunkcjonalność zaufania i nieufności zależą od wiarygodności
lub niewiarygodności adresata.
2
KOHERENCJA ZAUFANIA  /trafność/ obdarzanie zaufaniem osób wiarygodnych i/lub
nieufnością osób niewiarygodnych.
Cð Kiedy ufamy osobom wiarygodnym jest duża szansa, że siÄ™ nie zawiedziemy i bÄ™dziemy czerpać
korzyści wynikające z obdarzenia kogoś zaufaniem/cieszenia się czyimś zaufaniem. Ta sytuacja ma
także korzystne konsekwencje w szerszej skali społecznej  powtarzające się, pomyślne doświad-
czenia z zaufaniem mogą doprowadzić do wyłonienia się trwałej kultury zaufania.
Cð Kiedy nie ufamy osobom niewiarygodnym (na podstawie racjonalnych przesÅ‚anek i wiedzy),
mamy duże szanse, że nasze negatywne przewidywania się potwierdzą. Np. nie wybieramy linii
lotniczych, których samoloty często się rozbijają; nie kupujemy sprzętu firmy, która oszczędza na
kontroli jakości; nie wyjawiamy sekretów osobie, która jest znana z tego, że wszystko wypapla.
Cð Nieufność powoduje odwoÅ‚anie siÄ™ do strategii zapobiegawczych: unikanie kontaktów, zerwanie
znajomości, rezygnacja z zakupu, zwiększenie nadzoru i czujności.
NIEKOHERENCJA ZAUFANIA  obdarzanie ślepym zaufaniem osób niewiarygodnych i/lub
obsesyjną nieufnością osób wiarygodnych.
Cð Np. wierzymy oszustom, poÅ›lubiamy niewiernych mężczyzn, kupujemy wadliwe sprzÄ™ty itd.
Cð Ludzie tacy tracÄ… potencjalne korzyÅ›ci, jakie mogliby odnieść, gdyby wyzbyli siÄ™ nieufnoÅ›ci lub
ślepego zaufania.
Cð Åšlepe/naiwne zaufanie - obdarzenie zaufaniem wbrew wszelkim informacjom/dowodom
wskazującym na niewiarygodność partnera. Może doprowadzić do podniesienia kosztów strat, do
nadużyć i wykorzystania.
Cð obsesyjna/paranoiczna nieufność - brak zaufania do osoby wiarygodnej, lekceważenie
świadectw/dowodów czyjejś wiarygodności. Konsekwencją jest utrata potencjalnych szans na
nawiązanie kontaktu lub całkowite wycofanie się z korzystnej relacji.
KORZYÅšCI I FUNKCJE WIARYGODNOÅšCI DYSFUNKCJE NIEWIARYGODNOÅšCI
- daje poczucie uznania, sympatii, akceptacji ze - destrukcja zaufania, prowadząca do obojętności lub aktywnej
strony innych nieufności ze strony partnera
- daje możliwość interakcji, nawiązania kontaktów z - utrata korzyści płynących z czyjegoś zaufania
innymi - podleganie ciągłej kontroli i obserwacji
- otrzymanie  kredytu zaufania , nie podleganie - nieustanna czujność i ograniczona motywacja do
ciągłej kontroli i monitorowaniu nawiązywania kontaktów
- swoboda działania - brak spontanicznych działań, podejmowanie wyłącznie
- inni dostarczają nam inform., dóbr, rekomendacji bezpiecznych, typowych zachowań
- uzyskujemy dostęp do kręgów znajomości i - odsunięcie od zasobów kapitału społ. partnera
wpływów innych osób - utrata reputacji w oczach innych i obniżenie samooceny
- zyskiwanie coraz większego grona osób darzących - negatywne sankcje ze strony partnera (np. oskarżenia,
nas zaufaniem kompromitacja, publiczne wyśmianie, wyrzucenie z pracy)
- powiększanie się naszej wiarygodności w - negatywne sankcje ze strony instytucji egzekwujących
kolejnych interakcjach zobowiÄ…zania (np. sprawa sÄ…dowa, grzywna)
- podwyższenie samooceny i umocnienie tożsamoś. - poczucie winy i wstydu, strach przed karą (sankcje wewn.)
Kultura zaufania jest funkcjonalna wtedy, gdy reguły mają charakter dwustronny  zalecają i
wyzwalają zaufanie oraz potępiają, zapobiegają nadużywaniu zaufania.
Kiedy kultura zaufania jest dysfunkcjonalna:
o Jeśli ma charakter jednostronny i tylko zaleca zaufanie, ale nie zapobiega nadużywaniu go =
kultura naiwności.
o Gdy trwa biernie, mimo braku wiarygodności większości partnerów.
o Gdy wymaga ślepego zaufania, zabrania krytycyzmu, sceptycyzmu i zakazuje sprawdzania
partnerów, którym chce się zaufać.
Kultura nieufności jest zazwyczaj dysfunkcjonalna. Uniemożliwia współpracę i niszczy wspólnotę,
zawęża pulę potencjalnych interakcji.
3
ZAUFANIE EKUMENICZNE/KOSMOPOLITYCZNE  zbieżność wewn.funkcjonalności zaufania (dla partnerów
i grup, do których należą) i zewn. funkcjonalności zaufania (dla szerszego społ.) = Ufamy sobie nawzajem i zarazem
ufamy społeczeństwu.
Cð Grupy cechujÄ…ce siÄ™ takim zaufaniem sÄ… otwarte, wÅ‚Ä…czajÄ… do sieci zaufania.
Cð Np.: instytucje spółdzielcze, grupy badawcze, uniwersytety.
Odwrotna sytuacja ma miejsce, gdy wewn. funkcjonalność zaufania nie jest zbieżna z zewn.fun-kcjonalnością = gdy nie
ufamy sobie wzajemnie i/lub nie ufamy społeczeństwu. Zaufanie nabiera ograniczonego, stwarzającego podziały
charakteru, skupia siÄ™ na wykluczeniu.
Cð Wyraz
nie rozgranicza na  my i  oni .
Cð Zbliżone jest to do AMORALNEGO FAMILIZMU Banfielda (ograniczenie zaufania, lojal-noÅ›ci do wÄ…skiego
kręgu najbliższych osób, przy równoczesnej nieufności, niechęci i podejrzeli-wości do wszystkich innych  występuje
np. w mafii, sektach religijnych, grupach kibiców piłkarskich, gangach).
FUNKCJONALNE SUBSTYTUTY ZAUFANIA
Rozpowszechnione i zinstytucjonalizowane praktyki towarzyszące kulturze nieufności, które
zaspokajajÄ… potrzeby normalnie zaspokajane przez zaufanie.
o Wiara w opatrzność  siły nadprzyrodzone, metafizyczne (los, Bóg) traktuje się jako ostoja
pewności; przejmują one kontrolę, gdy sytuacja wydaje się bez wyjścia.
o Korupcja  daje złudzenie porządku i przewidywalności; sposób manipulowania innymi, aby
robili to, czego chcemy; poczucie wpływu na tych, którzy przyjmują łapówki; więzi społeczne
zastępuje sieć wzajemnych przysług, koneksji, transakcji.
o Nadmierna czujność, osobisty nadzór i kontrola nad innymi, których uważa się za
niekompetentnych i mało wiarygodnych.
o Przesadne uciekanie się do instytucji prawnych   zamiłowanie do procesowania się ,
 eksplozja sÄ…downictwa interwencyjnego .
o Gettoizacja  wyznaczanie szczelnych granic wokół grupy w obcym i nieprzyjaznym
środowisku; uogólniona nieufność do ogółu społeczeństwa, silna lojalność wobec grupy własnej
(rodziny, plemienia) połączona z ksenofobią i wrogością wobec  obcych .
o Paternalizm  chęć posiadania autorytetu, silnego autokratycznego przywódcy o
charyzmatycznej osobowości (np. Hitler, Mussolini), który oczyści kraj z wszystkich
niegodnych zaufania/obcych/podejrzanych.
o Eksternalizacja zaufania  zwracanie się do obcych społeczeństw i pokładanie zaufania w ich
przywódcach, organizacjach, produktach, emigracja w poszukiwaniu zatrudnienia;  ulokowanie
zaufania gdzie indziej ; zagraniczni adresaci zaufania często podlegają ślepej idealizacji.
4