Elementy psychologii rozwoju człowieka

• Psychologia (nauka o czynnościach człowieka i o człowieku jako ich podmiocie)

• Rozwój (istotą rozwoju jest następująca wraz z wiekiem zmiana)

• Człowiek (interesuje nas od poczęcia aż do śmierci)

Psychologia rozwoju człowieka – nauka koncentrująca się na badaniu i analizowaniu zmian

zachodzących w zachowaniu i umiejętnościach człowieka w ciągu jego życia

Rozwój to proces, w toku którego człowiek ulega ukierunkowanym, prawidłowo po sobie

następującym zmianom, przechodząc stopniowo od form niższych, prostszych, do form wyższych,

bardziej złożonych.

A zatem najważniejsze cechy rozwoju to:

kierunkowość – zmiany konsekwentnie prowadzą do określonego stanu końcowego;

postępowość – każda kolejna faza odznacza się wyższością w stosunku do poprzedniej.

Rodzaje zmian zachodzących wraz z wiekiem (Bee, 1998) (podział ze względu na to, kogo dotyczą

zmiany):

• Zmiany uniwersalne - zależne od wieku i występujące u każdego przedstawiciela gatunku

homo sapiens; uwarunkowane są procesem biologicznego dojrzewania organizmu i

uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi („zegar społeczny”).

• Zmiany wspólne - charakterystyczne dla członków pewnej grupy o podobnych

doświadczeniach kulturowych i historycznych; badacze procesów społecznych używają

pojęcia „grupa pokoleniowa” (kohorta) dla określenia grupy jednostek urodzonych w dość

wąskim przedziale czasowym i wspólnie przechodzących takie same doświadczenia

historyczne w jednakowych dla wszystkich okresach życia.

• Zmiany indywidualne - wywołane czynnikami unikatowymi, oddziałującymi tylko na daną

jednostkę (np. sytuacje traumatyczne).

Mechanizmy rozwoju

• dojrzewanie

• aktualizacja zawartego w genach ogólnego programu rozwoju

• efektem dojrzewania są funkcje filogenetyczne, czyli wspólne dla całego rodzaju ludzkiego

• uczenie się

• względnie trwała zmiana zachowania pod wpływem doświadczenia indywidualnego

• bardziej lub mniej zamierzone i świadome czynności

 Dojrzewanie (biologiczne) i uczenie się współwystępują, są współzależne i współdziałają –

pozostają ze sobą w interakcji. Konsekwencje tej interakcji są następujące:

 Przebieg rozwoju jest zróżnicowany.

 Dojrzewanie ogranicza rozwój, wyznacza jego granice.

 Kres dojrzewania nie jest właściwie osiągany.

 Pozbawienie możliwości uczenia się ogranicza rozwój.

 Stymulacja jest istotna dla pełnego rozwoju.

 Efektywność uczenia się zależy od właściwego dlań czasu (problem gotowości do

uczenia się, okresów sensytywnych i krytycznych).

Warto zapamiętać!

Okres krytyczny: odcinek czasu, w którym pojawienie się lub brak pewnego rodzaju doświadczeń ma

szczególne znaczenie dla organizmu. To samo doświadczenie mające miejsce przed lub po tym

momencie będzie miało niewielki wpływ lub żaden.

Okres sensytywny: to okres szczególnej wrażliwości, okres przejściowy do następnej fazy.

Główne dziedziny psychologii rozwojowej

Główne działy psychologii rozwojowej można wyróżnić na podstawie kryterium wieku ( okresu

rozwojowego), jakim się ona zajmuje albo na podstawie procesów lub aspektów rozwoju, które bada.

a. Za względu na okres rozwojowy stanowiący przedmiot zainteresowań badawczych

wyróżniamy:

 psychologię prenatalną

 psychologię rozwojową niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa

 psychologię rozwoju dziecka

 psychologię rozwoju młodzieży

 psychologię rozwoju człowieka dorosłego

 psychologię starzenia się i starości

b. Ze względu na rodzaj sfery funkcjonowania psychicznego wyróżniamy:

 psychologię rozwoju mowy

 psychologię rozwoju poznawczego

 psychologię rozwoju emocjonalnego

 psychologię rozwoju społeczno-moralnego

 psychologię rozwoju osobowości, itp.

Okresy rozwojowe człowieka

1. Okres prenatalny: 0-9 m.ż.

-------- Narodziny--------

2. Okres wczesnego dzieciństwa

okres niemowlęcy: od narodzin do 1 r.ż. (w tym okres noworodkowy: od narodzin do 1 m.ż.)

okres poniemowlęcy: od 1. do 3 r.ż.

4. Średnie dzieciństwo – wiek przedszkolny: od 3. do 6 r.ż.

5. Późne dzieciństwo – młodszy wiek szkolny: od 7 r.ż. do 10-12 r.ż.

6. Okres dorastania - adolescencja: od 10-12 r.ż. do 20-23 r.ż.

7. Wczesna dorosłość: od 20-23 r.ż. do 35-40 r.ż.

8. Średnia dorosłość – wiek średni: od 35-40 r.ż. do 55-60 r.ż.

9. Późna dorosłość – wiek starzenia się: po 55-60 r.ż.