MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Maria Senderowicz
Wykonywanie napraw, renowacji i konserwacji wyrobów
kaletniczych
744[01].Z3.04
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Marian Grabkowski
dr inż. Jacek Przepiórka
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Latek
Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[01].Z3.04
 Wykonywanie napraw, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu kaletnik 744[01].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Organizacja stanowiska pracy do przeprowadzania napraw, renowacji 7
i konserwacji wyrobów kaletniczych
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. Usuwanie plam, zanieczyszczeń, uszkodzeń mechanicznych oraz 15
renowacja wyrobów ze skóry
4.2.1. Materiał nauczania 15
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 20
4.3. Naprawa i konserwacja wyrobów kaletniczych 21
4.3.1. Materiał nauczania 21
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.3.3. Ćwiczenia 28
4.3.4. Sprawdzian postępów 32
4.4. Koszty naprawy, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych 33
4.4.1. Materiał nauczania 33
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 37
4.4.3. Ćwiczenia 37
4.4.4. Sprawdzian postępów 39
5. Sprawdzian osiągnięć 40
6. Literatura 45
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w opanowaniu wiedzy i umiejętności z zakresu
dokonywania napraw, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które
powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,
- cele kształcenia, jakie powinieneś osiągnąć w czasie zajęć edukacyjnych tej jednostki
modułowej,
- materiał nauczania umożliwiający Ci samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów,
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń,
- ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych oraz sprawdzenie
wiadomości teoretycznych,
- sprawdzian postępów,
- zestaw pytań sprawdzających stopień opanowania przez Ciebie wiedzy i umiejętności
z zakresu całej jednostki modułowej,
- wykaz literatury, którą możesz wykorzystać do poszerzenia wiedzy.
Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co
oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa ,,Wykonywanie napraw, renowacji i konserwacji wyrobów
kaletniczych , której treści teraz poznasz jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania
się ze sposobami i technikami napraw i renowacji wyrobów kaletniczych oraz sposobem
obliczania kosztów związanych z przeprowadzeniem tych operacji. Miejsce omawianej
jednostki w strukturze modułu 744[01].Z3  Technologia wytwarzania wyrobów kaletniczych
jest zilustrowana na schemacie zamieszczonym na stronie 6.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni, warsztatach lub w zakładzie produkcyjnym musisz
przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji
przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz
podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
744[01].Z3
Technologia wytwarzania
wyrobów kaletniczych
744[01].Z3.01
Wykonywanie montażu wyrobów
744[01].Z3.02
Zdobienie i wykończanie
wyrobów kaletniczych
744[01].Z3.03
Ocenianie jakości wyrobów
kaletniczych
744[01].Z3.04
Wykonywanie
napraw, renowacji i konserwacji
wyrobów kaletniczych
744[01].Z3.05
Cechowanie, pakowanie oraz
przechowywanie wyrobów
kaletniczych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 posługiwać się dokumentacją technologiczną i techniczną stosowaną w produkcji
wyborów kaletniczych,
 stosować podstawowe badania organoleptyczne do określenia jakości materiałów użytych
do produkcji wyrobów kaletniczych,
 rozróżnić materiały podstawowe i pomocnicze stosowane w produkcji wyrobów
kaletniczych,
 rozróżnić maszyny, urządzenia, narzędzia i przyrządy pomiarowe stosowane w produkcji
wyrobów kaletniczych,
 posługiwać się przyrządami pomiarowymi,
 oceniać jakość wyrobów kaletniczych,
 organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji,
 przestrzegać przepisy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska na stanowisku pracy,
- dobrać materiały, narzędzia, maszyny i urządzenia do naprawy i renowacji wyrobów,
- ocenić jakość materiałów przeznaczonych do naprawy i renowacji wyrobów,
- wykonać czynności związane z naprawą i renowacją wyrobów,
- obliczyć zużycie surowców i materiałów przeznaczonych do naprawy oraz renowacji
wyrobów,
- obliczyć koszty naprawy i renowacji wyrobu,
- dobrać środki i metody wykończania naprawianych wyrobów,
- usunąć plamy i zanieczyszczenia z powierzchni elementów i wyrobów,
- dobrać materiały, narzędzia, maszyny i urządzenia do naprawy i renowacji wyrobów,
- ustalić zakres i sposób konserwacji wyrobów kaletniczych,
- dobrać przyrządy, narzędzia i środki do konserwacji wyrobów kaletniczych,
- dokonać konserwacji wyrobów kaletniczych,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas naprawy, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Organizacja stanowiska pracy do wykonania napraw,
renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych
4.1.1. Materiał nauczania
Podczas użytkowania wyroby kaletnicze mogą ulec uszkodzeniu, zabrudzeniu lub
poplamieniu, dlatego oprócz zasad i technik wytwarzania w różnych fazach produkcji należy
poznać sposoby napraw, renowacji i konserwacji tych wyrobów. Należy również zapoznać się
z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska na stanowisku pracy.
Organizacja stanowiska pracy i przepisy BHP
W celu przeprowadzenia napraw, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych należy
w pierwszym rzędzie prawidłowo zorganizować stanowisko pracy w potrzebne maszyny
narzędzia, przyrządy pomiarowe, urządzenia oraz materiały podstawowe i pomocnicze. Ich
dobór będzie uzależniony od rodzaju i wielkości naprawy oraz surowca, z którego wykonany
jest wyrób wymagający naprawy, renowacji czy konserwacji.
Maszyny
Każdy zakład kaletniczy świadczący usługi naprawcze, renowacyjne i konserwacyjne
wyrobów kaletniczych powinien dysponować odpowiednim parkiem maszynowym
umożliwiającym wykonanie tych usług. Wśród maszyn szyjących powinny znalez
ć się min.:
- maszyna płaska jednoigłowa (rys.1),
- maszyna praworamienna z tzw. stopkÄ… kroczÄ…cÄ… (rys.2),
- słupkowa (rys. 3),
- maszyna z obrotowym ramieniem (rys. 4) i inne.
Rys. 1. Przykładowa maszyna szyjąca płaska jednogłowa. Transport potrójny (ząbkowo  igłowy i krocząca
stopka), długość ściegu do 9 mm[10]
Rys. 2. Przykładowa maszyna szyjąca praworamienna do galanterii skórzanej [10]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rys. 3. Przykładowa maszyna szyjąca słupkowa  jednogłowa, do materiałów ciężkich (różnego rodzaju
torby, walizy). Potrójny transport, długość ściegu do 5,5 mm [11]
Rys. 4. Przykładowa maszyna szyjąca z obrotowym o 360o ramieniem  jadnoigłowa. Potrójny transport,
długość ściegu do 6 mm [11]
Narzędzia
Do podstawowych narzędzi niezbędnych do przeprowadzania napraw, renowacji
i konserwacji wyrobów kaletniczych można zaliczyć:
- nożyczki,
- nakłuwak,
- szydło w oprawce,
- zapalniczka,
- nóż kaletniczy,
- osełka,
- praska kaletnicza w różnych wielkościach do montażu okuć (rys.5),
- młotek,
- pędzle z pojemnikami do kleju (rys.6), (rys.7),
- pędzle do czyszczenia wyrobów z kleju,
- szorstkie ściereczki do czyszczenia zabrudzeń z wyrobów (rys. 8),
- miękkie ściereczki do nanoszenia preparatów konserwujących,
- gÄ…bka naturalna do nanoszenia apretur (rys. 9),
- szczotki do pielęgnacji skór zamszowych i welurowych,
- szczotki do polerowania wyrobów,
- woskowe kredki retuszujące do zacierania lica skóry po naprawach w różnych kolorach
(rys. 10),
- wkłady znaczące, niebrudzące, lekko zmywalne (rys. 11),
- pistolet natryskowy (rys. 12) i inne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 5. Praski kaletnicze [9]
Rys. 6. Plastikowe pojemniki do ekonomicznego dozowania i przechowywania kleju i pędzla bez zasychania
i wyparowania. Pojemność: 0,4 L; 0,9 L; 3,0 L [9]
Rys. 7. Pojemniki do lateksu [9]
Rys. 8. Przykładowe ściereczki czyszczące na sucho tkaniny, zamsz, nubuk z lekkich zabrudzeń i kurzu [8]
Rys. 9. Gąbka naturalna do ręcznego nanoszenia apretur [9]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Rys. 10. Kretki retuszujÄ…ce [9]
Rys.11. Przykładowe wkłady znaczące tzw. dermatografy .Znaczą na czarnym  na biało, na jasnym  na
ciemno [9]
Rys. 12. Przykładowy pistolet natryskowy [12]
UrzÄ…dzenia
Wśród urządzeń niezbędnych do wyposażenia stanowiska napraw, renowacji
i konserwacji wyrobów powinny się znalez
ć:
- stoły robocze,
- regały na wyroby,
- półki na narzędzia i materiały pomocnicze,
- płyty do ręcznego rozkroju materiałów,
- płyty marmurowe,
- płyty metalowe,
- stojaki na skóry i inne.
W celu przeprowadzenia różnego typu napraw potrzebne są również narzędzia pomiarowe
takie jak:
- przymiar (linia metalowa, miarka stalowa wysuwana lub miarka krawiecka),
- ściegomierz i inne.
Materiały podstawowe
Materiałami podstawowymi użytymi do wyżej wymienionych czynności mogą być np.:
- tworzywa skóropodobne o różnym podłożu, grubości i kolorze,
- skóry naturalne różnego rodzaju, grubości i kolorze,
- tkaniny,
- filce i inne.
Materiały pomocnicze
Materiały pomocnicze, które mogą być przydatne do wykonania napraw to m.in.:
- nici o różnych grubościach i kolorach,
- kleje o różnych składach chemicznych np.: Pronikol  klej kauczukowy do łączenia skóry,
tkanin i gumy w operacjach pomocniczych, Bonakol GBT 3  klej na bazie kauczuku
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
syntetycznego do klejenia gumy, tkanin i skór, SAR 718  klej neoprenowy do
jednostronnego nakładania, klej na bazie naturalnej gumy, stosowany przy zawijaniu,
łączeniu skóry i podszewki, skóry ze skórą i z innymi materiałami, nie pozostawiający
plam na powierzchni, Latex  klej wodny na bazie kauczuku naturalnego, stosowany przy
czynnościach pomocniczych, klej neoprenowy na bazie rozpuszczalnika przeznaczony do
skór.
Najczęściej stosowane kleje w kaletnictwie wraz z ich właściwościami podane są
w jednostce modułowe 744[01].Z1.04.  Stosowanie materiałów pomocniczych do produkcji
kaletniczej .
- zamki błyskawiczne plastikowe i metalowe o różnych długościach,
- taśmy wzmacniające,
- różnego rodzaju okucia,
- kartony, tektury,
- sztyfty do usuwania zabrudzeń z tuszu, długopisu, szminki np.: sztyft zawierający
rozpuszczalnik,
- pianki oraz inne preparaty do czyszczenia skór oraz tkanin np.: pianka do bezpiecznego
czyszczenia wszystkich rodzajów skór, łącznie z najdelikatniejszymi oraz do nubuku
i zamszu, preparat w aerozolu do usuwania tłustych plam z powierzchni skóry, zestawy
preparatów do usuwania plam z napojów, soków owocowych, żywności, sosów,
długopisu i szminki ze wszystkich typów tkanin, utleniający środek czyszczący do
wszystkich typów włókien, odplamiacz w sprayu do skór zamszowych i nubuku,
- pudry retuszerskie,
- pasty akrylowe na bazie wody do wypełniania zarysowań na skórze lub miejsc, w których
brak lica,
- apretury i środki nabłyszczające np.: apretura nabłyszczająca, woskowa, na bazie wody,
którą stosuje się przez nacieranie gąbką lub natryskiem i poleruje wełnianą szczotką,
apretura samopolerującą, wykończeniowa na wyroby z tworzyw sztucznych, farba 
apretura samonabłyszczająca do malowania obrzeży skór, pasków, pasta  krem
wyrównująca, kryjąca i nabłyszczająca z dodatkiem wosku, pasta nabłyszczająca,
wyrównująca do wykończenia,
- barwniki i lakiery np.: farba do barwienia obrzeży skór, pasków, walizek oraz wszelkich
wyrobów kaletniczych, lakier półmatowy, szybkoschnący do odnawiania wyrobów
skórzanych, barwnik połyskujący z dodatkiem modyfikowanego lakieru, przeznaczony do
barwienia i odświeżania wyrobów ze skór twardych,
- rozpuszczalniki,
- środki do konserwacji wyrobów kaletniczych np.: preparat do regeneracji przesuszonych,
sztywnych skór, krem ochronny do wszystkich rodzajów skór oprócz zamszu i nubuku,
pianka czyszcząca z delikatnym konserwantem, która redukuje nagromadzone
zabrudzenia, ożywia wygląd i zmiękcza skórę (oprócz zamszu i nubuku), preparat
utrwalający do ochrony koloru skór pigmentowych, którego stosowanie zaleca się po
naprawach z użyciem barwników, wosk pszczeli do czyszczenia i konserwacji skór
licowych, który ożywia i podkreśla barwę skóry, a woskowa powłoka chroni przed
urazami mechanicznymi, spray odświeżająco  zabezpieczający skóry typu nubuk i welur
przed chłonięciem wilgoci z otoczenia, tłuszczem, wysuszeniem oraz wyblaknięciem,
neutralizator zapachów do skór, zawierający bakterie żywiące się bakteriami tworzącymi
nieprzyjemne zapachy,
- woda z mydłem i inne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Przepisy bhp
Przystępując do napraw, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych należy liczyć się
z koniecznością stosowania wielu środków chemicznych, które mogą działać na skórę czy
tkaninę żrąco lub niszcząco oraz stwarzać zagrożenie wypadkowe i pożarowe. Dlatego też
przy stosowaniu tych środków należy przestrzegać przepisów bhp np.: pracować przy
wyciągu i z dala od ognia z zastosowaniem środków ochrony indywidualnej oraz zgodnie
z zasadami ochrony środowiska. Stosując gotowe preparaty renowacyjne czy konserwujące
dostępne na rynku należy ściśle przestrzegać środków ostrożności, sposobów używania oraz
przechowywania zawartych na opakowaniach. Wszelkie naprawy wykonane przy
zastosowaniu maszyn, urządzeń i narzędzi należy wykonywać po uprzednim zapoznaniu się
z ich instrukcją obsługi, konserwacją i bhp oraz po sprawdzeniu ich stanu technicznego.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Od czego uzależniony jest dobór materiałów, narzędzi, maszyn i urządzeń do naprawy
i renowacji wyrobów?
2. Jaki klej należy zastosować w celu sklejenia niewielkiego pęknięcia lub rozdarcia
wyrobu kaletniczego skórzanego?
3. Jakie narzędzie będzie przydatne do ręcznego nanoszenia apretury na wyrób kaletniczy
ze skóry?
4. Jakie środki nabłyszczające (dostępne na rynku) można zastosować do renowacji
i konserwacji skórzanego wyrobu kaletniczego?
5. Jakie narzędzie najlepiej zastosować do montażu okuć galanterii skórzanej?
6. Jakiego środka zawierającego naturalne składniki można użyć do odnowienia wyrobu
skórzanego?
7. Jakiego preparatu można użyć do pielęgnacji i konserwacji galanterii skórzanej?
8. Jakie środki ostrożności należy zachować podczas wykonywania napraw, renowacji
i konserwacji wyrobów kaletniczych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dobierz niezbędne narzędzia i materiały do wykonania naprawy niewielkiego rozdarcia
boku w torebce skórzanej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych w jakie narzędzia i materiały powinno być
wyposażone stanowisko pracy do wykonania napraw kaletniczych,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać oględzin uszkodzonego wyrobu kaletniczego,
5) dobrać odpowiedni rodzaj materiałów i narzędzi do wykonania naprawy,
6) sprawdzić stan techniczny narzędzi,
7) sprawdzić na próbkach właściwości i skuteczność dobranych materiałów (np. kleju,
apretury itp.),
8) przygotować wyrób do naprawy,
9) sprawdzić poprawność wykonania ćwiczenia,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
 Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw próbek skór: bydlęcej, świńskiej, końskiej, koziej, cielęcej,
 stół do oglądania próbek,
 próbki klejów,
 narzędzia do wykonania napraw, renowacji i konserwacji,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Dobierz preparaty do pielęgnacji i konserwacji wyrobu kaletniczego na podstawie jego
oględzin.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat środków do konserwacji
i pielęgnacji wyrobu skórzanego,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać oględzin wyrobu,
5) porównać surowiec, z którego wykonany jest wyrób z próbkami skór,
6) dokonać próby konserwacji na próbce skórzanej,
7) przygotować wyrób do konserwacji,
8) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) zapisać spostrzeżenia i decyzje w dzienniczku praktyk.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw próbek skór,
 stół do oglądania próbek,
 zestaw środków do konserwacji wyrobów kaletniczych,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Dobierz narzędzia do wymiany okuć w wyrobie kaletniczym na podstawie jego oględzin.
Zapisz przepisy bhp, które będą obowiązywały podczas wykonania tej naprawy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości dotyczące narzędzi do montażu okuć
oraz przepisy bhp,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) dobrać narzędzia do naprawy okuć,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5) zapisać przepisy bhp podczas montażu okuć w dzienniczku praktyk,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 narzędzia do wykonywania napraw,
 instrukcje bhp na stanowiskach roboczych,
 stół roboczy,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) dobrać maszyny i urządzenia do wykonywania napraw
i renowacji wyrobów kaletniczych?
2) wymienić materiały podstawowe i pomocnicze do wykonywania
napraw, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych?
3) dobrać preparaty konserwujące do określonego wyrobu?
4) dobrać preparaty renowacyjne do określonego wyrobu kaletniczego?
5) określić przepisy bhp podczas naprawy, renowacji i konserwacji
wyrobów kaletniczych?
6) scharakteryzować narzędzia i przybory do naprawy, renowacji oraz
konserwacji wyrobów kaletniczych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2. Usuwanie plam, zanieczyszczeń, uszkodzeń mechanicznych
oraz renowacja wyrobów ze skóry
4.2.1. Materiał nauczania
Podczas naprawy wyrobów kaletniczych należy liczyć się z koniecznością usunięcia
kurzu oraz plam znajdujących się na materiale, z którego wykonany jest wyrób. Plamy
wywabia się różnymi środkami chemicznymi. Konieczna jest do tego znajomość właściwej
proporcji łączonych składników oraz sposób wywabiania tych plam. Można również
korzystać z gotowych preparatów czyszczących, które znajdują się na rynku, a z którymi
zapoznałeś się w rozdziale 4.1.
Usuwanie plam i zanieczyszczeń
Ważniejszymi środkami chemicznymi używanymi do wywabiania plam są:
- aceton  wywabianie plam żywicy, smoły, mleka, krwi,
- alkohol  wywabianie plam kawy, piwa, owoców, trawy, atramentu, mydła, perfum,
- benzyna  wywabianie plam oleju, żywicy, wosku, asfaltu,
- chloroform  wywabianie plam tłuszczu, oleju, żywicy, lakieru, farby olejnej,
- dwusiarczek węgla  wywabianie plam tłuszczu, żywicy,
- kwas octowy  wywabianie plam atramentu anilinowego,
- rozcieńczony kwas siarkowy z dodatkiem niewielkiej ilości alkoholu stosowany jest do
usuwania plam jagodowych.
Plamy z rdzy  usuwa siÄ™ 5 procentowym kwasem szczawiowym.
Plamy z pleśni  j.w. Zabieg należy powtórzyć kilkakrotnie.
Plamy z błota  jeśli nie zejdą w praniu należy usunąć szczotką zanurzoną
w 10-procentowym kwasie octowym uderzając po miejscu poplamionym, a następnie spłukać
wodą. Ewentualne żółte plamki wywabia się 5-procentowym kwasem szczawiowym.
Plamy z farb olejnych oraz żywic  można usunąć terpentyną.
Plamy z lakierów nitrocelulozowych  usuwa się acetonem.
Plamy tłuszczowe  olejowe, od oliwy, masła itd. na tkaninach usuwa się mydłem lub
środkami piorącymi i płuka ciepłą wodą. Jeśli tkanina nie może być prana miejsca
poplamione traktuje się rozpuszczalnikiem lub czterochlorkiem węgla. Pod tkaninę podkłada
siÄ™ innÄ… tkaninÄ™ i miejsca zaplamione uderza szczotkÄ… umoczonÄ… w rozpuszczalniku.
Plamy tłuszczowe z wyrobu skórzanego usuwa się tamponem nasyconym 3-procentowym
roztworem amoniaku, ewentualnie szczotką zwilżoną wodą z dodatkiem 5% tensydu.
Zanieczyszczenia klejowe  usuwa się przecierając surową krepą lub papierem ściernym
(w przypadku welurów i nubuków). Drobne pozostałości kleju na brzegach wyrobu można
usunąć przy pomocy suchego pędzelka.
Zabrudzenia trudno usuwalne z powierzchni wyrobu ze skóry  usuwa się przez zwilżenie
benzynÄ… ekstrakcyjnÄ… i n-heksan w stosunku 1:1 lub mieszaninÄ… alkoholu izopropylowego
i amoniaku w stosunku 1:1 i ścieranie krepą.
Usuwanie uszkodzeń mechanicznych
W miejscach wyrobu skórzanego gdzie wystąpiło trwałe uszkodzenie mechaniczne należy
wykonać poprawki czyli retuszowanie. W tym celu stosuje się farby, woski, lakiery i pudry
retuszerskie. Retuszowanie przeprowadza się za pomocą pędzla, pistoletów natryskowych,
nożyków do retuszowania woskiem. Drobne uszkodzenia retuszuje się za pomocą ołówków
retuszerskich. Ważne jest aby odcień środka retuszerskiego był dostosowany do koloru
wyrobu kaletniczego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
 Farby retuszerskie mogą być nałożone przed lub po apreturowaniu. W przypadku kiedy
wyrób apreturujemy ręcznie retuszuje się go po tej operacji. Kiedy nanosimy apreturę
pistoletem wówczas retuszowanie przeprowadza się przed tą operacją. Do retuszowania
należy używać farb kryjących o tym samym lub zbliżonym składzie w odniesieniu do
środków jakie były stosowane do krycia skór.
Woski retuszerskie stosuje się przy poważniejszych wadach wyrobu, lecz tylko
w miejscach usztywnionych, ponieważ naniesione powłoki są kruche i mogą pękać.
Lakiery retuszujące stosuje się w celu usunięcia wad na wyrobach lakierowanych. Należy
najpierw nanieść powłokę podkładową, a następnie połyskową.
Pudry retuszerskie, czyli sproszkowane pigmenty, używa się przy uszkodzeniach skór
welurowych i nubukowych.
Jeśli mamy do dyspozycji gotowe środki, które mogą być użyte do usuwania uszkodzeń
mechanicznych wyrobów ze skóry to można m. in. zastosować barwnik w postaci kremu na
bazie wody zawierający utrwalacz i wypełniacz, dzięki któremu płytkie uszkodzenia zostają
zredukowane przypadku delikatnego pęknięcia można brzegi uszkodzenia skleić klejem
poliuretanowym rozpuszczalnikowym. Wytrzymałość połączenia klejowego wzrośnie pod
wpływem ciepła i nacisku. Drobne zarysowania na skórze można także wypełnić pastą
akrylową z dodatkiem wody i odpowiednim barwnikiem do skóry, a po wyschnięciu skórę
należy wyprasować letnim żelazkiem i przed nałożeniem końcowego koloru wypolerować
wypełnione miejsce drobnoziarnistym papierem ściernym.
Nabłyszczanie powierzchni wyrobów ze skóry
W celu łagodnego wyrównania koloru i nadania wyrobom ze skóry naturalnej
odpowiedniego połysku stosuje się apreturowanie. Często używa się wodnych apretur
białkowych lub alkoholowego roztworu szelaku. Apreturowanie poprzedzone jest
zmywaniem powierzchni z zanieczyszczeń np.: brud od rąk, zbrudzenia klejami
kauczukowymi, plamy tłuszczowe i inne. Dobór środków czyszczących nie jest przypadkowy
i nawet mała pomyłka w doborze środka zmywającego może spowodować uszkodzenie
powłoki wykończeniowej wyrobu kaletniczego ze skóry. Należy zawsze brać pod uwagę
rodzaj wykończenia skór, z których wykonano wyrób (tabela 1).
Tabela 1. Rozpoznanie rodzaju wykończenia skór na wyroby kaletnicze
Rodzaj wykończenia Zachowanie się powłoki w różnych warunkach
Kazeinowe powłoka nie ulega starciu przy próbie tarcia na gorąco, słabe
zabarwienie w próbie tarcia na mokro, odporna na działanie
acetonu, woda amoniakowa rozpuszcza powłokę
Anilinowe powłoka łatwa do rozpoznania ze względu na charakter
przeświecający
Plastikowe powłoka łatwo ulega starciu przy próbie tarcia na gorąco,
odporna na tarcie na mokro, aceton łatwo rozpuszcza powłokę
kryjÄ…cÄ…
Kolodionowe powłoka całkowicie odporna przy próbie tarcia na gorąco,
w pełni odporna na tarcie na mokro, aceton rozpuszcza powłokę
kryjÄ…cÄ…
Lakierowane powłoka odporna na wszelkiego rodzaju próby tarcia,
rozpuszcza siÄ™ w acetonie
Po zmyciu powierzchni wyrobu apreturowanie należy przeprowadzić za pomocą gąbki
nanosząc na powierzchnię wyrobu apreturę 2 lub 3  krotnie, susząc ją każdorazowo po
naniesieniu roztworu. Jeżeli apreturowanie chcemy przeprowadzić przez natrysk pistoletem to
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
operację tą należy wykonać w komorze natryskowej z zainstalowanym wyciągiem oparów
i z użyciem odpowiednich środków ochrony indywidualnej np. maseczka.
Jeżeli wyrób wykonany jest ze skór o wykończeniu plastikowym to należy zastosować
apreturą typową dla wykończenia plastikowego lub emulsjami lakieru kolodionowego. Do
wyrobów ze skór wykończonych kazeinowo najlepiej zastosować apretury białkowe
z dodatkiem żywic syntetycznych lub apretur kombinowanych.
Zniszczony, wypłowiały od słońca i wytarty wyrób kaletniczy ze skóry można również
poddać renowacji stosując preparaty gotowe dostępne na rynku. Dobór tych środków zależy
głównie od rodzaju skóry oraz stanu zużycia bądz
zniszczenia wyrobu.
Przed przystąpieniem do renowacji należy zawsze przeprowadzić próbę działania
preparatu na niewielkim kawałku skóry wyrobu najlepiej niewidocznym np. listwa
wewnętrzna czy wewnętrzna strona paska nośnego torby.
W celu przywrócenia skórze, z której wykonany jest wyrób, głębokich i żywych kolorów
oraz uzupełnienia i odnowienia lica można zastosować lakier np. półmatowy. Odnowienie
wyrobu skórzanego należy przeprowadzić przy użyciu pistoletu natryskowego.
W celu odświeżenia, zmiękczenia oraz nadania połysku wyrobom kaletniczym ze skór
twardych można zastosować barwnik z dodatkiem modyfikowanego lakieru. Powierzchnię
wyrobu najpierw należy oczyścić acetonem, a następnie nanieść cienką warstwę barwnika
pędzlem lub przez natrysk. Po wyschnięciu najlepiej przetrzeć wilgotną szmatką. Przy
wyrobach bardzo zniszczonych czynność powtórzyć. Nie należy jednak nanosić barwnika
grubo i jednokrotnie.
W przypadku kiedy wyrób podczas użytkowania i pod wpływem słońca stał się sztywny
i zbyt przesuszony można zastosować preparat do regeneracji tego typu zniszczeń.
Regenerację najlepiej przeprowadzić pędzlem lub przez natrysk. Preparat penetrując
zmiękczy strukturę oraz ożywi skórę, sprawiając, iż stanie się przyjemniejsza w dotyku.
W przypadku kiedy wyrób wymaga nabłyszczenia można zastosować apreturę
nabłyszczającą woskową na bazie wody lub krem nabłyszczający z dodatkiem wosku.
Nabłyszczanie należy wykonać przez pocieranie gąbką naturalną umoczoną w kremie lub
poprzez natrysk apretury. Można polerować szczotką wełnianą.
Odbarwione, przetarte brzegi wyrobu skórzanego lub pasków można poddać renowacji
stosując preparat samonabłyszczający, szybkoschnący. Nabłyszczanie należy przeprowadzić
pędzlem lub urządzeniem do malowania krawędzi.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakich środków chemicznych należy użyć do wywabiania plam tłuszczowych z wyrobów
kaletniczych wykonanych z tkanin?
2. Jak usunąć trudno usuwalne zabrudzenia powłoki klejami kauczukowymi z wyrobu
skórzanego?
3. Jakich środków należy użyć do usuwania uszkodzeń mechanicznych wyrobów ze skóry?
4. Jak usunąć drobne uszkodzenia lica skóry?
5. Jakim środkiem retuszujemy wyroby ze skór lakierowanych?
6. W jakiej kolejności nanosimy farby retuszerskie oraz wykonujemy apreturowanie
pistoletem natryskowym?
7. W jaki sposób należy przeprowadzić ręczne nabłyszczanie wyrobu ze skóry
alkoholowym roztworem szelaku?
8. Jaką apreturę zastosować do wyrobu ze skór wykończonych anilinowo?
9. W jaki sposób i przy użyciu jakiego preparatu zmiękczyć i nadać połysk wyrobowi
kaletniczemu ze skóry, który uległ usztywnieniu i wysuszeniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ pochodzenie plamy oraz usuń ją z wyrobu kaletniczego wykonanego z tkaniny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacje na temat środków chemicznych,
usuwajÄ…cych plamy z tkanin,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać oględzin plamy na wyrobie,
5) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
6) usunąć plamę z wyrobu,
7) skontrolować poprawność wykonanego ćwiczenia,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) zapisać uwagi do dzienniczka.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 środki do usuwania plam,
 stół roboczy,
 narzędzia i przybory do wywabiania plam,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Dobierz środki i wykonaj retuszowanie uszkodzonego wyrobu skórzanego na podstawie
jego oględzin.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacje na temat środków retuszerskich dla
wyrobów skórzanych,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać oględzin wyrobu,
5) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
6) wykonać próbę retuszu na odpadzie skórzanym,
7) usunąć drobne uszkodzenia lica skóry,
8) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) zapisać spostrzeżenia do dzienniczka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
 Wyposażenie stanowiska pracy:
 zestaw próbek skór,
 stół do oglądania próbek,
 zestaw środków retuszujących,
 narzędzia i przybory do retuszowania,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj nabłyszczanie ręczne wyrobu ze skóry wykończonej anilinowo.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacje na temat środków zmywających oraz
retuszerskich do skór,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) zmyć powierzchnię wyrobu dobranym środkiem,
6) wykonać nabłyszczanie wyrobu,
7) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) zapisać uwagi w dzienniczku praktyk.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 narzędzia i przybory do wykonywania operacji zmywania i retuszowania powierzchni
wyrobu,
 środki zmywające i retuszujące,
 stół roboczy,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Poddaj renowacji gotowymi środkami wyrób kaletniczy ze skóry, która uległa
wysuszeniu i utwardzeniu w celu odświeżenia i nadania mu połysku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale dydaktycznym informacje na temat gotowych środków do
odświeżania i nabłyszczania skór twardych,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać oględzin wyrobu,
5) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
6) dobrać preparat do wykonania ćwiczenia,
7) przeprowadzić próbę renowacji w miejscu mało widocznym,
8) wykonać renowację wyrobu,
9) skontrolować poprawność wykonanego ćwiczenia,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) zapisać uwagi do dzienniczka.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zestaw preparatów do renowacji wyrobów,
 stół roboczy,
 narzędzia i przybory do renowacji,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać środki chemiczne do wywabiania plam?
2) dobrać środek chemiczny do wywabiania plam ze smoły na wyrobach
wykonanych z tkaniny?
3) rozpoznać rodzaj zabrudzeń, które usuwa się terpentyną?
4) wskazać sposób usuwania plam tłuszczowych z wyrobów
skórzanych?
5) wskazać technikę usuwania drobnych zabrudzeń klejem
kauczukowym z wyrobów skórzanych?
6) rozpoznać rodzaj zabrudzeń i zastosować odpowiedni środek
wywabiajÄ…cy plamy?
7) dobrać rodzaj apretury do określonego wyrobu?
8) wykonać nabłyszczanie powierzchni wyrobu kaletniczego ze skóry?
9) wykonać renowację wyrobów gotowymi preparatami dostępnymi na
rynku?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.3. Naprawa i konserwacja wyrobów kaletniczych.
4.3.1. Materiał nauczania.
Naprawa wyrobów kaletniczych
Podczas użytkowania wyroby kaletnicze mogą niejednokrotnie ulec uszkodzeniu lub
zniszczeniu. Przed przystÄ…pieniem do naprawy zniszczonego lub uszkodzonego wyrobu lub
jego elementu należy wykonać kilka czynności, które będą miały wpływ na jakość wykonanej
usługi. W pierwszej kolejności należy ocenić jakość materiałów przeznaczonych do naprawy.
Kontrola jakości tych materiałów ma na celu stwierdzenie ich przydatności do naprawy
określonego wyrobu. Przed przystąpieniem do szycia uszkodzonego wyrobu wskazane jest
dobranie odpowiedniego koloru i grubości nici oraz sprawdzenie ich jakości. Przed
sklejaniem części składowych należy dobrać klej o odpowiednim składzie chemicznym,
ocenić jego jakość oraz właściwości klejące w stosunku do sklejanych materiałów, przed
wymianą okuć ocenić ich sprawność działania, wymiary, kolor itd.
W drugiej kolejności istnieje konieczność zaplanowania sposobu i zakresu naprawy.
Podczas planowania działań naprawczych trzeba zawsze liczyć się z możliwościami zakładu
usługowo  naprawczego np. czy zakład posiada odpowiedni park maszynowy dostosowany
do wykonywania różnych operacji oraz wielorakość materiałów podstawowych
i pomocniczych. Ograniczone możliwości zakładu usługowego wiążą się z ograniczeniem
sposobów i zakresu napraw. Kontrola organoleptyczna wyrobu przeznaczonego do naprawy
ma na celu stwierdzenie czy dana usługa  naprawa zlecona przez klienta jest technologicznie
uzasadniona np.: klient zleca doszycie nadprutego elementu w wyrobie. Po badaniu
organoleptycznym wyrobu usługodawca stwierdza konieczność wymiany całego elementu,
ponieważ doszło do przetarcia zarówno całej części składowej jak i szwów łączących
z drugim elementem. Proponowane zszycie na odcinku wyprucia ściegu nie da gwarancji
dłuższej użyteczności wyrobu.
W dalszej kolejności należy zorganizować stanowisko pracy do wykonania naprawy
w potrzebne materiały podstawowe i pomocnicze oraz maszyny, urządzenia, narzędzia,
przyrządy pomiarowe do wykonania już określonej naprawy. Założenie odzieży ochronnej
i sprawdzenie stanu technicznego maszyn i narzędzi to ostatnie czynności poprzedzające
planowe wykonanie napraw wyrobów kaletniczych.
Poniżej zostanie podanych kilka przykładów związanych z naprawą uszkodzonych
wyrobów kaletniczych i ich elementów.
Naprawa nadprutego paska nośnego na ściance przedniej w torbie sportowej (rys. 13)
Rys. 13. Przykładowa torba damska sportowa z tkaniny impregnowanej, paski nośne  z tej samej tkaniny,
na częściach zewnętrznych paski ozdobne z tworzywa skóropodobnego, w miejscach łączenia ze ściankami
przednimi  wzmocnienia z tworzywa skóropodobnego [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
 W pierwszej kolejności należy sprawdzić jakość paska nośnego przeznaczonego do
naprawy oraz ustalić z klientem planowany zakres naprawy np.: zszycie nadprutego paska
nośnego bez demontażu wierzchu i podszewki.
Naprawę należy przeprowadzić w następującej kolejności:
- przygotowanie wyrobu do naprawy  usuwanie resztek nici za pomocą noża i nożyczek,
usuwanie resztek kleju za pomocą suchego pędzelka lub kawałka krepy,
- dobór grubości, koloru i rodzaju nici,
- dobór maszyny do szycia np.: praworamienna,
- przygotowanie maszyny do szycia przez ustawienie długości ściegu wg znaków na
wyrobie lub za pomocą ściegomierza,
- wykonanie próby szycia na odpadzie zbliżonym do surowca, z którego wykonany jest
naprawiany wyrób w celu sprawdzenia prawidłowości doboru nici i długości ściegu oraz
jakości ściegu,
- przeszycie nadprutego paska nośnego z zastosowaniem rygielków wzmacniających,
- przeciągnięcie nici do wewnętrznej strony wyrobu oraz ich obcięcie i opalenie,
- oczyszczanie wyrobu z kurzu i śladów obróbki np. za pomocą szorstkiej ściereczki
czyszczÄ…cej (rys. 8),
- kontrola jakości wykonanej naprawy.
Wymiana zamka błyskawicznego w torbie podróżnej (rys. 14)
Rys. 14. Przykładowa torba podróżna wykonana z tkaniny impregnowanej. Uszkodzony zamek
błyskawiczny stanowił zamknięcie wyrobu  plastikowy w kolorze czarnym, wszyty do górnych brzegów
korpusu. Końcówki zamka wszyte są między boki wyrobu, które brzegami obszyte są oraz wzmocnione
bizą. Wewnętrzne brzegi wyrobu wykończono lamówką zwykłą [12]
Sposób naprawy:
- ustalenie z klientem zakresu naprawy np. wymiana zamka błyskawicznego
z częściowym demontażem wyrobu,
- dobór narzędzi do wykonania naprawy,
- dobór grubości, koloru i rodzaju nici,
- dobór maszyny do szycia np.: praworamienna,
- przygotowanie maszyny do szycia przez ustawienie długości ściegu według znaków na
wyrobie lub za pomocą ściegomierza,
- wykonanie próby szycia na odpadzie zbliżonym do surowca, z którego wykonany jest
naprawiany wyrób,
- wyprucie uszkodzonego zamka oraz górnej części boku za pomocą noża lub nożyczek,
- przygotowanie wyrobu do naprawy  usuwanie resztek nici za pomocą noża, nożyczek,
usuwanie ewentualnych zabrudzeń w otworach po szyciu za pomocą nakłuwaka lub
pędzelka,
- dobór zamka błyskawicznego o tej samej długości, szerokości taśmy i kolorze,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
- sprawdzenie działania zamka,
- wszycie wymienionego zamka błyskawicznego do górnych brzegów torby po
poprzednich miejscach szycia jednym bÄ…dz
dwoma rzędami ściegów (szew naszywany),
- naszycie wyprutego kawałka bizy na bok wyrobu (szew naszywany),
- zszycie poprutych części boków z końcówkami zamka błyskawicznego (szew zszywany),
- lamowanie zwykłe wewnętrznego brzegu wyrobu wraz z końcówkami zamka
błyskawicznego,
- przeciągnięcie nici do wewnętrznej strony wyrobu oraz ich obcięcie i opalenie,
- oczyszczanie wyrobu z kurzu i śladów obróbki np. za pomocą szorstkiej ściereczki (rys. 8),
- kontrola jakości wykonanej naprawy (sprawdzenie estetyki wykonanej naprawy oraz
działania zamka błyskawicznego),
- fasonowanie naprawionego wyrobu.
Wymiana rÄ…czki w torbie damskiej tzw. kuferek (rys. 15)
Rys. 15. Przykładowa torebka damska ze skóry lakierowanej. Uszkodzona rączka dwuwarstwowa płaska
naszyta na usztywnioną górną część wyrobu z zamkiem błyskawicznym i wypustką wzmocnioną [12]
Sposób naprawy:
- ustalenie z klientem zakresu naprawy np.: wymiana rączki z demontażem górnej części
składowej wyrobu,
- demontaż górnej części wyrobu i wyprucie uszkodzonej rączki za pomocą noża lub
nożyczek,
- przygotowanie wyrobu do naprawy  usuwanie resztek nici za pomocą noża, nożyczek,
usuwanie ewentualnych zabrudzeń w otworach po szyciu za pomocą nakłuwaka lub
pędzelka,
- dobór surowca na nową rączkę pod względem grubości, koloru i wykończenia skóry,
- dobór grubości, koloru i rodzaju nici,
- dobór maszyny do szycia np. praworamienna lub płaska jednogłowa,
- dobór kleju właściwego do wykonania łączenia pomocniczego elementów ze skóry
naturalnej np.: Bonakol PL  klej kauczukowy,
- wykonanie wzornika według wymiarów uszkodzonej rączki,
- ręczny rozkrój po wzorniku elementów rączki z materiału podstawowego,
- czynności przygotowawcze do łączenia elementów rączki (nanoszenie kleju na elementy
rÄ…czki od strony mizdry, sklejanie),
- przygotowanie maszyny do szycia przez ustawienie długości ściegu według znaków na
wyrobie lub za pomocą ściegomierza,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
- wykonanie próby szycia na odpadzie zbliżonym do surowca, z którego wykonany jest
naprawiany wyrób,
- obszywanie brzegów rączki jednym rzędem ściegu zwartego w takiej samej odległości od
brzegu jak w uszkodzonej rÄ…czce,
- naszycie wymienionej rączki do górnej części wyrobu jednym rzędem ściegu zwartego
z zastosowaniem rygli wzmacniajÄ…cych (szew naszywany),
- doszycie nadprutych części (wypustki i zamka błyskawicznego),
- przeciągnięcie nici do wewnętrznej strony wyrobu oraz ich obcięcie i opalenie,
- zatuszowanie ewentualnych znaków po naprawie np.: kredką retuszerską,
- oczyszczanie wyrobu z kurzu i śladów obróbki,
- w przypadku wyrobu, który pod wpływem czasu i częstotliwości użytkowania zmienił
zapach można użyć neutralizatora zapachów,
- kontrola jakości i estetyki wykonanej naprawy.
Wymiana podszewki w torebce codziennego użytku (rys. 16)
Rys. 16. Przykładowa torebka codziennego użytku z tworzywa skóropodobnego. Podszewka połączona jest
szwem zszywanym z listwą wewnętrzną i suwakową. Na ściance przedniej podszewki znajduje się
kieszonka wewnętrzna zamykana na zamek błyskawiczny. Brzegi otworu na suwak są usztywnione. Górne,
zawinięte brzegi listwy wewnętrznej zszyte są z górnymi brzegami korpusu., który również wykończony
jest przez zawijanie [12]
Sposób naprawy:
- ustalenie z klientem zakresu i sposobu naprawy np.: wymiana zniszczonej podszewki na
nowÄ…  stylonowÄ… w kolorze dostosowanym do koloru wyrobu,
- organizacja stanowiska pracy w potrzebne materiały podstawowe i pomocnicze
(podszewka stylonowa, nici poliestrowe Nm 60, klej kauczukowy, papier do usztywnienia
podszewki, karton do wykonania wzorników krojenia), narzędzia (nóż kaletniczy,
przyciski metalowe, nożyczki, zapalniczka, wkłady znaczące, młotek, nakłuwak, pędzelek
i krepa do czyszczenia zabrudzeń klejowych, kątownik, cyrkiel, ołówek, pędzel do kleju),
przyrządy pomiarowe (miarka krawiecka, linia metalowa z podziałką lub miarka
metalowa wysuwana), maszyny (płaska jednogłowa, praworamienna z tzw. stopką
kroczącą) oraz urządzenia do wykonania naprawy (stół roboczy, płyta do rozkroju),
- odprucie listwy wewnętrznej od górnego brzegu korpusu wyrobu za pomocą noża lub
nożyczek,
- zdemontowanie zniszczonej podszewki,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
- przygotowanie wyrobu do naprawy  usuwanie resztek nici za pomocą noża, nożyczek,
usuwanie ewentualnych zabrudzeń w otworach po szyciu za pomocą nakłuwaka lub
pędzelka, zabrudzeń klejowych  pędzelkiem lub kawałkami krepy,
- zdjęcie wymiarów podszewki za pomocą miarki krawieckiej lub linii metalowej
z podziałką oraz wykonanie wzorników do wykrojenia podszewki,
- odrysowanie wzorników na materiale np. za pomocą wkładów znaczących,
- ręczny rozkrój elementów podszewki za pomocą nożyczek,
- wykonanie otworu na zamek błyskawiczny,
- wklejenie usztywnienia np. z papieru do brzegów otworu suwakowego,
- zawinięcie brzegów otworu na usztywnienie,
- wklejenie zamka błyskawicznego do otworu suwakowego,
- podklejenie brzegu podszewki kieszonki wewnętrznej do dolnego brzegu taśmy
suwakowej,
- przygotowanie maszyny do szycia przez sprawdzenie jakości ściegu,
- wykonanie próby szycia na odpadzie zbliżonym do surowca z którego wykonana będzie
nowa podszewka,
- zszycie zamka błyskawicznego z dolnym brzegiem otworu suwakowego,
- wklejenie górnego brzegu podszewki kieszonki z górnym brzegiem taśmy suwakowej,
- zszycie zamka błyskawicznego z bokami i górnym brzegiem otworu suwakowego,
- zszycie boków kieszonki,
- ustawienie długości ściegu według znaków na wyrobie lub za pomocą ściegomierza,
- łączenie górnych brzegów podszewki z brzegami listew wewnętrznych i suwakowych,
- zszywanie boków podszewki,
- kontrola wymiarów i jakości wykonanej podszewki,
- wpuszczenie podszewki do wnętrza wyrobu,
- łączenie górnego brzegu korpusu wyrobu z brzegami listew wewnętrznych,
- przeciÄ…ganie nitek, obcinanie i opalanie,
- oczyszczanie wyrobu z kurzu i śladów obróbki,
- kontrola jakości wykonanej naprawy,
- fasonowanie wyrobu.
Wymiana zapięcia w etui na okulary (rys. 17)
Rys. 17. Etui na okulary z tworzywa skóropodobnego. Górna część zapięcia umiejscowiona na podszewce
wyrobu  nie widoczna od zewnątrz, dolna część zapięcia  nie widoczna od wewnątrz. Brzegi klapy
wykończone lamówką ozdobną [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Sposób wykonania naprawy:
- ustalenie z klientem zakresu i sposobu naprawy np.: wymiana uszkodzonego zapięcia na
nowy  zatrzaska w kolorze złotym o średnicy takiej samej jak uszkodzona,
- organizacja stanowiska pracy w potrzebne materiały (zatrzaska, nici poliestrowe, np.: Nm.
50, karton do wykonania podkładek wzmacniających pod zatrzaskę), narzędzia (nożyczki,
zapalniczka, wkład znaczący, praska kaletnicza, dziurkacz, młotek, nakłuwak, pędzel
i krepa do czyszczenia zabrudzeń, obcęgi), przyrządy pomiarowe (linia metalowa
z podziałką, suwmiarka), maszyny (praworamienna) oraz urządzenia do wykonania
naprawy (stół roboczy, płyta marmurowa, płyta gumowa),
- odprucie lamówki na klapie i ściance przedniej etui na odcinku około 10 cm za pomocą
noża lub nożyczek,
- przygotowanie wyrobu do naprawy  usuwanie resztek nici za pomocą noża, nożyczek,
usuwanie ewentualnych zabrudzeń w otworach po szyciu za pomocą nakłuwaka lub
pędzelka,
- zdemontowanie obcęgami uszkodzonego zapięcia,
- wymierzenie suwmiarką średnicy uszkodzonego zatrzasku i dobór nowego,
- przygotowanie i wklejenie podkładek pod zatrzaski,
- znakowanie miejsca pod zatrzaskę i wybijanie otworu za pomocą dziurkacza i młotka,
- montaż nowej zatrzaski przy pomocy praski kaletniczej lub okuwaczy,
- przygotowanie maszyny do szycia przez ustawienie długości ściegu według znaków na
wyrobie lub za pomocą ściegomierza,
- wykonanie próby szycia na odpadzie zbliżonym do surowca z którego wykony jest
wyrób,
- przyszycie odprutych lamówek,
- przeciÄ…ganie nitek, obcinanie i opalanie,
- oczyszczanie wyrobu z kurzu i śladów obróbki,
- kontrola jakości wykonanej naprawy.
Wymiana usztywnienia w kosmetyczce damskiej (rys. 18)
Rys. 18. Kosmetyczka damska zapinana na zamek błyskawiczny .Usztywniona w miejscu klapy i spodu [12]
Sposób wykonania naprawy:
- sprawdzenie jakości wyrobu przeznaczonego do naprawy oraz ustalenie z klientem
planowanego zakresu naprawy np. wymiana usztywnienia spodu na nowe,
- demontaż spodu tj.: wyprucie spodu i podszewki spodu, odklejenie zniszczonego
usztywnienia,
- przygotowanie wyrobu do naprawy  usuwanie resztek nici, kleju oraz odklejonego
usztywnienia,
- dobór odpowiedniego usztywnienia pod względem grubości,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
- zwymiarowanie starego usztywnienia i wykonanie wzornika,
- odrysowanie po wzorniku i wycięcie nowego usztywnienia,
- dobór kleju do łączonych materiałów,
- wklejenie nowego usztywnienia oraz podszewki spodu,
- dobór grubości, koloru i rodzaju nici,
- dobór maszyny do szycia np.: praworamienna,
- przygotowanie maszyny do szycia przez ustawienie długości ściegu według znaków na
wyrobie lub za pomocą ściegomierza,
- wykonanie próby szycia na odpadzie zbliżonym do surowca, z którego wykonany jest
naprawiany wyrób w celu sprawdzenia prawidłowości doboru nici i długości ściegu oraz
jakości ściegu,
- montaż spodu z korpusem,
- przeciągnięcie nici do wewnętrznej strony wyrobu oraz ich obcięcie i opalenie,
- oczyszczanie wyrobu z kurzu i śladów obróbki np. gotowymi środkami dostępnymi na
rynku,
- kontrola jakości wykonanej wymiany usztywnienia.
Konserwacja wyrobów kaletniczych
W celu przedłużenia żywotności i trwałości wyrobów kaletniczych wskazana jest ich
konserwacja. Zaleca się konserwację i czyszczenie skóry co 3  6 miesięcy w zależności od
jej gatunku i stopnia eksploatacji wyrobu. Wskazane jest aby dokonać pierwszego zabiegu
konserwującego od razu po zakupie wyrobu ze skóry, co znacznie ułatwia jego kolejne
czyszczenie i może zapobiec powstaniu trudno usuwalnych zabrudzeń. Wielorakość środków
dostępnych na rynku stwarza możliwość właściwej konserwacji i ochrony wyrobu ze skóry.
Zawsze jednak należy stosować się do zaleceń producenta odnośnie proponowanych metod
konserwacji umieszczonych na etykiecie czy metce wyrobu, a przed wykonaniem
konserwacji wypróbować działanie preparatu w miejscu mało widocznym.
W celu ochrony wyrobu kaletniczego ze skóry można użyć kremów ochronnych. Ich
delikatna, przezroczysta powłoka powstrzymuje zabrudzenia prze penetracją i niszczeniem
wykończenia skóry. W celu utrwalenia koloru wyrobu kaletniczego ze skór pigmentowych,
można użyć preparat, który będzie zapewniał jego odporność na długi czas. Szczególnie
przydatny będzie po naprawach z użyciem barwników, zwłaszcza w miejscach narażonych na
intensywne użytkowanie. Szczególnie przydatny do pielęgnacji galanterii skórzanej może być
również wosk pszczeli, który nie tylko czyści i konserwuje ale również chroni przed urazami
mechanicznymi. Wyroby ze skór typu nubuk czy zamsz ze względu na swoją strukturę są
szczególnie narażone na wyblaknięcia i wysuszenia. Szybciej niż wyroby ze skór licowych
chłoną również wilgoć z otoczenia. W celu zabezpieczenia tych wyrobów można zastosować
spray odświeżająco  zabezpieczający. Impregnacji z zastosowaniem tego preparatu należy
wykonywać w dobrze wentylowanym pomieszczeniu. Do skór matowych, tłustych
i nawoskowanych można użyć środek na bazie olejku z norek, lanoliny i wosków
naturalnych. Wodoodporny, bezbarwny, po naniesieniu na powierzchniÄ™ wyrobu oraz
wypolerowaniu szczotkÄ…  zabezpieczy przed wilgociÄ… i plamami. Zastosowanie
neutralizatora zapachów do wyrobów ze skór jest też pewnym elementem konserwacji
wyrobu. Zawiera on bakterie, które żywią się bakteriami tworzącymi nieprzyjemne zapachy
i nie osłabia farby. Należy rozpylić środek w odległości od 20  30 cm,
a w miejsca trudno dostępne wetrzeć w powierzchnię.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynności należy wykonać przed przystąpieniem do naprawy wyrobu lub jego
elementu?
2. Jaka czynność poprzedza wykonanie naprawy z użyciem maszyny szyjącej?
3. Jakich narzędzi należy użyć do oczyszczenia zanieczyszczeń po niciach?
4. Jak usunąć drobne uszkodzenia lica skóry po naprawie wyrobu?
5. Czym należy kierować się w doborze nici i kleju do wykonania naprawy?
6. W jaki sposób wymienić zatrzaskę w etui na okulary?
7. Jak przeprowadzić wymianę usztywnienia w kosmetyczce damskiej?
8. W jaki sposób przygotować zdemontowany wyrób do naprawy?
9. Na jaką czynność należy zwrócić uwagę przy doszywaniu nadprutych elementów wyrobu
aby nie doszło do ponownego uszkodzenia i nadprucia części składowej?
10. Jaki środek można zastosować do konserwacji wyrobu kaletniczego ze skóry zamszowej?
11. Jaką funkcję spełniają kremy ochronne do wyrobów kaletniczych ze skóry naturalnej?
12. W jaki sposób wykonać wymianę paska nośnego w wyrobie kaletniczym?
13. W jaki sposób dokonać wymiany zamka błyskawicznego w wyrobie kaletniczym?
14. Czym kierować się przy doborze środka konserwującego wyrób kaletniczy?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal sposób i zakres naprawy wskazanego wyrobu kaletniczego na podstawie możliwości
zakładu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat ustalania sposobów
i zakresu naprawy,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać oględzin wyrobu przeznaczonego do naprawy,
5) ustalić sposób i zakres naprawy,
6) zaplanować działania dotyczące naprawy wyrobu,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) zapisać uwagi do dzienniczka.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 wykaz maszyn, urządzeń, narzędzi oraz materiałów jakimi dysponuje zakład usługowy,
 stół roboczy,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 2
Ustal sposób i zakres naprawy uszkodzonego wyrobu skórzanego na podstawie jego
oględzin oraz oceń jakość materiałów przeznaczonych do wykonania usługi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria kwalifikacji materiałów przeznaczonych
do naprawy,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać oględzin wyrobu przeznaczonego do naprawy,
5) ustalić zakres naprawy,
6) zaplanować czynności związane z naprawą,
7) ocenić jakość materiałów przeznaczonych do naprawy,
8) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) zapisać spostrzeżenia do dzienniczka.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 wykaz maszyn, urządzeń, narzędzi oraz materiałów jakimi dysponuje zakład usługowy,
 stół roboczy,
 proste narzędzia pomiarowe,
 próbki kleju wodnego  Latex i kleju kauczukowego Bonakol PL,
 próbki nici,
 różne rodzaje i wielkości nitów,
 próbki skór naturalnych,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 papier formatu A4,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Dokonaj wymiany usztywnienia w spodzie kosmetyczki damskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące doboru narzędzi oraz
sposobu wykonania wymiany usztywnień,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zapisać plan działania wykonania naprawy,
5) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
6) wykonać wymianę usztywnienia,
7) dobrać środki i metody wykończenia naprawionego wyrobu,
8) wykończyć naprawiony wyrób,
9) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie oraz ocenić jakość wykonanej naprawy,
11) zapisać uwagi w dzienniczku praktyk.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
 Wyposażenie stanowiska pracy:
 maszyna praworamienna oraz płaska jednogłowa,
 nóż kaletniczy, osełka, nożyczki, zapalniczka, nakłuwak lub szydło, pędzel do kleju,
pędzelek i krepa do czyszczenia, pojemniki na klej,
 nici o różnej grubości i kolorze, tektura, klej kauczukowy,
 gotowe preparaty do czyszczenia tkanin,
 stół roboczy,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Dokonaj konserwacji wyrobu skórzanego ze skóry zamszowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o narzędziach i sposobach
przeprowadzania konserwacji skór zamszowych,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać oględzin wyrobu kaletniczego,
5) dobrać środek do konserwacji skóry zamszowej,
6) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia w potrzebne narzędzia do
konserwacji wyrobu,
7) wykonać próbę działania dobranego środka konserwującego,
8) wykonać konserwację wyrobu,
9) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie oraz ocenić jakość wykonanej konserwacji,
11) zapisać uwagi w dzienniczku praktyk.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stół roboczy,
 instrukcja lub metka informujÄ…ca od producenta wyrobu o proponowanym sposobie
konserwacji,
 zestaw preparatów konserwujących,
 narzędzia do konserwacji wyrobów,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 5
Dokonaj wymiany uszkodzonego zamka błyskawicznego we wskazanym wyrobie
kaletniczym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
 Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukaj w materiałach nauczania informacje na temat narzędzi i maszyn do
przeprowadzenia napraw w wyrobach kaletniczych oraz o sposobach wykonania
wymiany zamka błyskawicznego,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zapisać plan działania wykonania wymiany zamka,
5) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
6) wykonać demontaż uszkodzonego zamka błyskawicznego,
7) oczyścić wyrób z nitek,
8) wszyć nowy zamek błyskawiczny,
9) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie oraz ocenić jakość wykonanej wymiany,
11) zapisać uwagi w dzienniczku praktyk.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 maszyna praworamienna oraz płaska jednogłowa,
 nóż kaletniczy, osełka, nożyczki, zapalniczka, nakłuwak lub szydło,
 nici o różnej grubości i kolorze, zamki błyskawiczne o różnej długości i kolorach,
 wyrób kaletniczy z uszkodzonym zamkiem błyskawicznym,
 stół roboczy,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 6
Dokonaj wymiany uszkodzonego paska nośnego we wskazanym wyrobie kaletniczym
oraz dokonaj konserwacji całego wyrobu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat sposobu wykonywania
wymiany części składowych wyrobu oraz środków do konserwacji,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie
gdzie będzie realizowane ćwiczenie,
3) założyć odzież ochronną,
4) zapisać plan działania wykonania wymiany paska nośnego,
5) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
6) wykonać demontaż uszkodzonego paska nośnego,
7) oczyścić wyrób z nitek,
8) zwymiarować uszkodzony pasek nośny,
9) dokonać rozkroju elementu paska nośnego z materiału podstawowego,
10) wykonać czynności prowadzące do wykonania nowego paska nośnego,
11) wmontować nowy pasek nośny do wyrobu,
12) sprawdzić poprawność wykonanych czynności montażowych,
13) oczyścić wyrób,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
14) zakonserwować wyrób,
15) zaprezentować sposób przeprowadzenia ćwiczenia,
16) ocenić jakość wykonanej wymiany paska nośnego,
17) zapisać uwagi w dzienniczku praktyk.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 maszyna praworamienna oraz płaska jednogłowa,
 nóż kaletniczy, osełka, nożyczki, zapalniczka, nakłuwak lub szydło,
 nici o różnej grubości i kolorze, zamki błyskawiczne o różnej długości i kolorach,
 preparaty konserwujÄ…ce,
 wyrób kaletniczy z uszkodzonym paskiem nośnym,
 stół roboczy,
 dzienniczek praktyk,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dobrać materiały, narzędzia, maszyny i urządzenia do wykonania
napraw wyrobów kaletniczych?
2) ustalić zakres i sposób wykonania naprawy wyrobów kaletniczych?
3) ocenić jakość materiałów przeznaczonych do naprawy wyrobów
kaletniczych?
4) wykonać wymianę rączki w torbie damskiej?
5) wymienić zamek błyskawiczny w torbie podróżnej?
6) wymienić podszewkę w torebce codziennego użytku?
7) wymienić zapięcie w etui na okulary?
8) wymienić usztywnienie w kosmetyczce damskiej?
9) zastosować przepisy bhp na stanowisku naprawy i konserwacji
wyrobów kaletniczych?
10) dobrać środki do konserwacji wyrobów kaletniczych?
11) wykonać konserwację wyrobów kaletniczych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.5. Koszty naprawy, renowacji i konserwacji wyrobów
kaletniczych
4.5.1. Materiał nauczania
Tematyce normowania materiałów oraz wyliczania ich zużycia poświęcona jest jednostka
modułowa 744[01].Z2.03  Kalkulowanie kosztów produkcji wyrobów i usług .
Podobnie jak koszty wytwarzania wyrobów kaletniczych, można również obliczyć koszty
naprawy, renowacji i konserwacji tych wyrobów. Podstawą do obliczenia tych kosztów jest:
- koszt robocizny,
- koszt materiałów bezpośrednich,
- koszty ogólnozakładowe.
Na robociznę bezpośrednią składają się koszty wynagrodzeń pracowników realizujących
czynności naprawcze, renowacyjne i konserwacyjne wyrobów kaletniczych, płace godzinowe
tych pracowników, premie oraz podatek od wynagrodzeń i ZUS.
Podstawą do obliczenia kosztów zużycia materiałów są normy ilościowego zużycia
poszczególnych rodzajów materiałów podstawowych i pomocniczych oraz ceny jednostkowe
poszczególnych materiałów.
Koszt materiałów bezpośrednich to koszt zużycia materiałów normowanych
(podstawowych i pomocniczych): skór miękkich, twardych, materiałów płynnych, tkanin,
materiałów skóropodobnych itd.
Koszty ogólnozakładowe  to koszty wynagrodzeń pracowników komórek zarządu
zakładu, koszty ponoszone przez te komórki oraz podatki, , utrzymanie pomieszczeń,
administracji, amortyzacja urządzeń biurowych, telefony, czynsze dzierżawne itp.
Koszty wydziałowe  to koszty wynagrodzeń pracowników niebiorących udziału
bezpośrednio w czynnościach usługowych (brygadzista, instruktorzy itp.), koszty pary
wodnej, prądu, wody, gazu, zużycia części do maszyn, konserwacji i remontu maszyn,
materiałów nieprodukcyjnych, materiałów biurowych i druków, zużycia przedmiotów
nietrwałych, amortyzacji środków trwałych, koszty BHP, transportu itd.
Techniczne koszty napraw, renowacji i konserwacji wyrobów  jest to suma kosztów:
zużycia materiałów normowanych (podstawowych i pomocniczych),
robocizny bezpośredniej,
wydziałowych,
ogólnozakładowych.
Całkowity koszt napraw, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych  jest to suma:
technicznych kosztów wytwarzania,
kosztów zbytu.
Obliczanie kosztów naprawy, renowacji i konserwacji
Przykład 1
Naprawa (wymiana) rączek w torbie wyjściowej ze skóry naturalnej. Materiałami
użytymi do naprawy są:
- skóra naturalna  powierzchnia 200 dm2 o grubości 1 mm,
- nici syntetyczne  1000 cm,
- klej kauczukowy  1 kg.
Po dokonaniu dokładnych oględzin wyrobu przeznaczonego do naprawy wynika, że
należy przeszyć rączki na odcinku 40 cm przy 3 ściegach na 1 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Poniżej zostanie przedstawione w formie tabelarycznej zestawienie kosztów naprawy
(tabela 2), oraz sposób ich obliczania (tabela 3).
Tabela 2. Zestawienie kosztów naprawy.
Dane kosztów naprawy Jednostki
Koszty robocizny bezpośredniej 10 zł
Koszty ogólnozakładowe 10 zł
Zużycie netto skóry na rączki 0,5 dm2
Koszt całej skóry 160 zł
Koszt 1 kg kleju 10 zł
Zużycie kleju 20 dag
Koszt 1000 cm nici 20 zł
Tabela 3. Sposób obliczania kosztów naprawy
Obliczane koszty Sposób obliczenia
Koszt 1 dm2skóry 160 zł : 200 dm2 = 0,8 zł
Koszt elementów na rączki torebki 0,8 zł * 5 dm2 = 4 zł
Norma zużycia nici na odcinku 1 cm szwu 2[1+3(0,1 cm + 0,1cm)] * 0,8 = 2,56 cm
według wzoru:
1 = 2[1 + n (d1 + d2)] * ·
gdzie:
1  długość nici,
n  ilość ściegów na 1 cm,
d1, d2  grubość łączonych materiałów (cm),
· - współczynnik naprężenia nici (0,85  0,9)
Norma zużycia nici na odcinku 40 cm szwu 2,56 * 40 cm + 10 cm na końcówki = 2,56 *
40 cm = 102,4 + 10 cm =112,4 cm
Koszt 1 cm nici 20 zł : 1000 cm = 0,02 zł
Koszt zużycia 128 cm nici na odcinku 50 cm 0,02 zł * 112,4 cm = 2,25 zł
Zużycie 1 dag kleju 10 zł : 100 dag = 0,10 zł
Koszt zużytego 20 dag kleju 0,10 zł * 20 dag = 2 zł + współczynnik
dodatkowego zużycia np. 0,50 = 2,50 zł
Koszt całej naprawy (wymiana rączek w torbie 4 zł + 2,56 zł + 2,25 + 10 zł +10 zł = 28,81
wyjściowej) będzie sumą kosztów materiałów zł Całkowity koszt wykonania naprawy
oraz kosztów robocizny bezpośredniej i wyniósł 28,81 zł
kosztów ogólnozakładowych:
Normę zużycia kleju obliczamy w następujący sposób: ważymy klej po dokonaniu
naprawy z jego użyciem. Różnica stanowi normę netto zużycia tego kleju np.: 20 dag.
Następnie obliczmy koszt wykorzystanego kleju doliczając współczynnik dodatkowego
zużycia (pozostałości na ściankach pojemnika lub na pędzelku).
Przykład 2
Renowacja połączona z naprawą (wymianą) części składowej w torbie monterskiej ze
skóry twardej. Materiałami użytymi do wykonania naprawy są:
- skóra twarda o grubości 2 mm o wadze 6 kg,
- nici  1000 cm,
- aceton  1 kg,
- barwnik połyskujący z dodatkiem modyfikowanego lakieru  1 kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Normę zużycia dla skór twardych ustala się w gramach. Ze skóry należy wykroić element
wyrobu i zważyć go. Normę zużycia obliczamy w taki sam sposób jak dla skór miękkich
tylko wynik podany będzie w kilogramach. Przy pojedynczych usługach należy dodać
współczynnik korygujący na ewentualny odpad.
Po dokonaniu dokładnych oględzin wyrobu przeznaczonego do naprawy wynika, że
należy wszyć część składową ze skóry twardej na odcinku 50 cm przy 3 ściegach na 1 cm.
Poniżej zostanie przedstawione w formie tabelarycznej zestawienie kosztów naprawy
(tabela 4), oraz sposób ich obliczania (tabela 5).
Tabela 4. Zestawienie kosztów naprawy.
Dane kosztów naprawy Jednostki
Koszty robocizny bezpośredniej 10 zł
Koszty ogólnozakładowe 15 zł
Koszt całej skóry 60 zł
Waga części składowej wyciętej 0,5 kg
Współczynnik korygujący 2 zł
Koszt 1000 cm nici 20 zł
Koszt 1 kg barwnika 80 zł
Zużycie barwnika 2 dag
Współczynnik korygujący 2 zł
Koszt 1 kg acetonu 10 zł
Zużycie acetonu 2 dag
Współczynnik korygujący 1 zł
Tabela 5. Sposób obliczania kosztów naprawy
Obliczane koszty Sposób obliczenia
Koszt 1 dm2 skóry 60 zł : 6 kg = 10 zł
Koszt wyciętej części składowej wyrobu 10 zł * 0,5 kg = 5 zł + współczynnik korygujący
2 zł = 7 zł
Norma zużycia nici na odcinku 1 cm 2[1 + 3(0,2 + 0,2)] * 08 = 3,52 cm
szwu według wzoru:
1 = 2[1 + n (d1 + d2)] * ·
gdzie:
1  długość nici,
n  ilość ściegów na 1 cm,
d1, d2  grubość łączonych materiałów
(cm),
· - współczynnik naprężenia nici (0,85 
0,9)
Norma zużycia nici na odcinku 50 cm 3,52 cm * 60 cm = 186 cm
szwu + 10 cm współczynnik korygujący
na końcówki nici
koszt 1 cm nici 20 zł : 1000 cm = 0,02 zł
koszt zużycia 211,2 cm nici na odcinku 0,02 zł * 186 cm = 3,72 zł
60 cm
koszt 1 dag acetonu 10 zł : 100 dag = 0,10 zł
koszt zużytego 2 dag acetonu 0,10 zł * 2dkg = 0,2 zł + 1 zł. współczynnik
dodatkowego zużycia = 1,20 zł
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Koszt 1 dag barwnika 80 zł : 100 dag = 0,8 zł
Koszt zużytego barwnika 0,8 zł * 20 dag = 16 zł + 2 zł współczynnik
dodatkowego zużycia = 18
Koszt całej naprawy będzie sumą 7 + 3,72 + 1,20 + 18 + 10 + 15 = 54,92
kosztów materiałów oraz kosztów
robocizny bezpośredniej i kosztów Całkowity koszt wykonania naprawy wyniósł
ogólnozakładowych: 54,92 zł
Podobnie jak klej, wszystkie materiały płynne należy zważyć, a aceton przed i po zmyciu
powierzchni wyrobu. Barwnik ważymy przed odświeżaniem wyrobu oraz po dokonaniu
renowacji. Różnica będzie stanowić normę netto zużycia tych materiałów. Następnie
obliczmy koszt wykorzystanych materiałów płynnych doliczając współczynnik dodatkowego
zużycia (pozostałości acetonu na szmatce lub wacikach, a barwnika na ściankach komory
natryskowej i przewodach wyciągu oparów).
Przykład 3
Naprawa (wymiana) usztywnienia i zamka błyskawicznego w torbie szkolnej.
Materiałami użytymi do naprawy będą:
- tektura  1 m2,
- zamek błyskawiczny  1 m.
Po dokonaniu oględzin wyrobu przeznaczonego do naprawy wynika, że musimy
wymienić 70 cm zamka błyskawicznego oraz 20 dm2 tektury na nowe usztywnienie = 0,2 m2.
Poniżej zostanie przedstawione w formie tabelarycznej zestawienie kosztów naprawy
(tabela 6), oraz sposób ich obliczania (tabela 7).
Tabela 6. Zestawienie kosztów naprawy.
Dane kosztów naprawy Jednostki
Koszty robocizny bezpośredniej 10 zł
Koszty ogólnozakładowe 8 zł
Koszt tektury za 1m2 5 zł
Zużycie tektury 0,2 m2
Współczynnik korygujący 1 zł
Koszt zamka błyskawicznego za 1 m 5 zł
Powierzchnia wyciętego usztywnienia 20 dm2
Tabela 5. Sposób obliczania kosztów naprawy
Obliczane koszty Sposób obliczenia
Koszt zużycia 0,2 m2 tektury 5 zł * 0,2 m2 = 1 zł + współczynnik korygujący 1
zł = 2 zł
Koszt 1 cm zamka błyskawicznego 5 zł : 100 cm = 0,05 zł
Koszt 70 cm zamka błyskawicznego 0,05 zł * 70 cm = 3,5 zł
Koszt całej naprawy będzie sumą 2 + 3,50 +10 + 8 = 23,5
kosztów materiałów oraz kosztów Koszt całej naprawy wyniósł 23,5 zł
robocizny bezpośredniej i kosztów
ogólnozakładowych:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Koszt materiałów pomocniczych można również obliczyć inną metodą. Szacując, że
koszty materiałów pomocniczych wraz z opakowaniami stanowią około 5% w stosunku do
kosztów zużycia materiałów podstawowych. Przy usługach małych  jednostkowych takie
obliczenia mogą okazać się niewspółmierne do faktycznego zużycia tych materiałów.
Rzeczywiste wyniki zużycia materiałów pomocniczych przy tego typu usługach dają metody
polegające na dokładnych wyliczeniach jak to pokazano w powyższych przykładach.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co jest podstawą do obliczenia kosztów napraw, renowacji i konserwacji wyrobów
kaletniczych?
2. Co jest podstawą do obliczenia zużycia materiałów?
3. Czym charakteryzują się techniczne koszty napraw, renowacji i konserwacji wyrobów?
4. Jakie składniki mają wpływ na kształtowanie kosztów napraw, renowacji i konserwacji
wyrobów?
5. Jaki procent w stosunku do koszów zużycia materiałów podstawowych stanowią koszty
materiałów pomocniczych?
6. W jaki sposób obliczyć koszt naprawy, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz zużycie nici zszywanych materiałów o długości 30 cm wykonanego jednym
rzędem ściegów zwartych. Gęstość ściegu i grubość zszywanych materiałów ustal na
podstawie przygotowanej próbki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych przykład obliczania zużycia nici,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) ustalić gęstość ściegów,
4) ustalić grubość materiałów,
5) obliczyć zużycie nici na 1 cm szwu,
6) obliczyć zużycie nici na 30 cm szwu,
7) obliczyć zużycie brutto nici,
8) zapisać wyniki w zeszycie ćwiczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 próbka zszytych elementów,
 grubościomierz,
 linijka,
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Ćwiczenie 2
Oblicz koszt zużycia skóry na elementy wyrobu o wymiarach:
- ścianka przednia i tylna  230 mm x 430 mm,
- boki  230 mm x 100 mm.
Cena skóry za 1 m2 wynosi 120 zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych przykład obliczeń zużycia skóry użytej do
naprawy,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać dane zadania,
4) w zeszycie ćwiczeń wykonać obliczenie kosztów zużycia skóry.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Oblicz koszt zużycia tektury na elementy wyrobu o wymiarach:
- spód  350 mm x 100 mm,
- dwa elementy przegrody  350 mm x 150 mm.
Cena 1 m2 tektury wynosi 1 zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiale nauczania przykład obliczania zużycia tektury do wykonanej usługi,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać dane zadania,
4) w zeszycie ćwiczeń wykonać obliczenie kosztów zużycia tektury.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Oblicz koszt materiałów pomocniczych, wiedząc, że stanowią one 5% kosztów
materiałów podstawowych, które wynoszą 60zł.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych sposób procentowego obliczania kosztów,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) wypisać dane zadania,
4) w zeszycie ćwiczeń wykonać obliczenie kosztów materiałów pomocniczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Wyposażenie stanowiska pracy:
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 6.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) obliczyć zużycie nici?
2) obliczyć zużycie materiałów płynnych?
3) obliczyć koszty zużycia materiałów podstawowych?
4) obliczyć koszty naprawy, renowacji i konserwacji wyrobów
kaletniczych?
5) zdefiniować koszt materiałów bezpośrednich?
6) zdefiniować koszty ogólnozakładowe?
7) zdefiniować całkowity koszt napraw?
8) obliczyć koszt zużycia materiałów pomocniczych?
9) obliczyć koszt zużycia materiałów podstawowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących przygotowania elementów wyrobów skórzanych do
montażu. Wszystkie pytania są pytaniami wielokrotnego wyboru. Tylko jedna odpowiedz

jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
W zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję
z wykonanego zadania i udzielonych odpowiedzi..
7. Trudności mogą przysporzyć Ci zadania: 1, 3, 5, 7, 8, 9, 13, 16, gdyż są one na poziomie
trudniejszym niż pozostałe.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Ręczne nanoszenie apretur należy przeprowadzić przy pomocy
a) miękkich ściereczek.
b) szorstkich ściereczek.
c) gÄ…bek naturalnych.
d) szczotek.
2. Na rysunku obok przedstawiono narzędzie do nanoszenia apretur. Jest to
a) praska kaletnicza.
b) szczotkarka.
c) pistolet natryskowy.
d) pojemnik do lateksu.
3. Do łączenia pomocniczego przy naprawie wyrobu kaletniczego ze skóry naturalnej
najlepiej użyć kleju
a) kauczukowego.
b) poliuretanowego.
c) nitrocelulozowego.
d) polichloroprenowego.
4. Środkiem chemicznym używanym do wywabiania plam oleju, żywicy, wosku i asfaltu
jest
a) aceton.
b) alkohol.
c) benzyna.
d) chloroform.
5. Plamy tłuszczowe ze skórzanego wyrobu kaletniczego ze skóry najlepiej usunąć za
pomocÄ…
a) 3 procentowego roztworu amoniaku.
b) 5 procentowego kwasu szczawiowego.
c) 2 procentowego alkoholu etylowego.
d) 2 procentowego kwasu szczawiowego i terpentyny.
6. Lakiery retuszerskie najlepiej użyć do skór
a) lakierowanych.
b) welurowych.
c) nubukowych.
d) kolodionowych.
7. Po oczyszczeniu i zmyciu powierzchni wyrobu ze skóry apreturowanie należy przeprowadzić
a) 6  krotnie.
b) 5  krotnie.
c) 4  krotnie.
d) 3  krotnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
8. Odbarwione, przetarte brzegi wyrobu skórzanego można poddać renowacji stosując
preparat
a) samonabłyszczający, szybkoschnący.
b) zmiękczający skórę.
c) ożywiający skórę.
d) utwardzający skórę.
9. Usuwanie uszkodzeń mechanicznych woskiem wykonujemy przy pomocy
a) pędzla.
b) pistoletu natryskowego.
c) nożyka.
d) ołówka retuszerskiego.
10. Pudry retuszerskie używa się do retuszowania uszkodzeń skór
a) lakierowanych.
b) welurowych i nubukowych.
c) kolodionowych.
d) anilinowych.
11. Apreturowanie poprzedzone jest
a) zmywaniem powierzchni z zanieczyszczeń.
b) nanoszeniem pasty akrylowej z dodatkiem wody.
c) nanoszeniem powłoki podkładowej.
d) nanoszeniem powłoki połyskującej.
12. Kontrola jakości materiałów użytych do naprawy ma na celu
a) zaplanowanie sposobu naprawy.
b) zaplanowanie zakresu naprawy.
c) stwierdzenie ich przydatności do wykonania naprawy.
d) skontrolowanie ich właściwości i parametrów.
13. W celu wyeliminowania nieprzyjemnego zapachu z naprawianego wyrobu ze skóry
należy zastosować
a) utleniający środek czyszczący.
b) apreturÄ™ samopolerujÄ…cÄ….
c) lakier szybkoschnÄ…cy.
d) neutralizator zapachów.
14. Nieodłączną czynnością poprzedzającą wydanie klientowi naprawionego wyrobu
kaletniczego jest
a) oczyszczenie wyrobu ze śladów obróbki.
b) fasonowanie wyrobu.
c) zatuszowanie znaków po naprawie.
d) kontrola jakości wykonanej naprawy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
15. Pianka redukująca nagromadzone zabrudzenia oraz odżywiająca i zmiękczająca nie może
być użyta do skór
a) zamszowych i nubukowych.
b) lakierowanych.
c) anilinowych.
d) kazeinowych.
16. Nieodpowiedni dobór środków zmywających przed apreturowaniem może spowodować
a) uszkodzenie powłoki wykończeniowej.
b) słabe zabarwienie powłoki wykończeniowej.
c) lekkie starcie powłoki wykończeniowej.
d) trwałe zabarwienie powłoki wykończeniowej.
17. Przed przystąpieniem do wymiany zamka błyskawicznego w wyrobie kaletniczym,
w pierwszej kolejności należy
a) zaplanować sposób naprawy.
b) wypruć zamek błyskawiczny.
c) oczyścić wyrób z resztek nici.
d) wszyć zamek błyskawiczny.
18. Przed zszyciem nadprutego paska nośnego należy
a) dobrać kolor i grubość nici do wykonania naprawy.
b) oczyścić wyrób z kurzu i śladów obróbki.
c) obciąć i opalić nitki.
d) usunąć pozostałości z kleju.
19. Konserwację i czyszczenie wyrobu kaletniczego ze skóry zaleca się przeprowadzać
a) co 3 do 6 miesięcy.
b) co 6 do 7 miesięcy.
c) co 7 do 9 miesięcy.
d) co 9 do 12 miesięcy.
20. Koszty bezpośrednie to koszty
a) obsługi technicznej produkcji.
b) finansowo księgowe.
c) urządzeń produkcyjnych.
d) materiałowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Wykonywanie napraw, renowacji i konserwacji wyrobów kaletniczych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
6. LITERATURA
1. Christ J. W.: Kaletnictwo  Podręcznik technologii dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1991
2. Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
3. Iwanowski J., Persz T.: Garbarstwo cz. I. WPLiS, Warszawa 1965
4. Napora S.: Galanteria ze skóry i tworzyw sztucznych WPLiS. Warszawa 1962
5. Persz T. : Obuwnictwo przemysłowe część II WSiP Warszawa 1986
6. Persz T.: Materiałoznawstwo dla techników przemysłu skórzanego. WSiP, Warszawa
1992
7. Persz T.: Materiałoznawstwo dla zasadniczych szkół skórzanych. WSiP, Warszawa 1997
8. www.tkm.com.pl
9. www.szewex.home.pl
10. www.globi.pl
11. www.optimasz.com.pl
12. www.iguana.4b.pl
Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz  Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994
2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45