MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Maria Molendowska
Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych
744[01].O1.04
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Marian Grabkowski
dr inż. Jacek Przepiórka
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Latek
Konsultacja:
mgr inż.. Zdzisław Feldo
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 744[01].O1.04
 Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu kaletnik 744[01].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Podstawowe pojęcia z mechaniki 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Wybrane zagadnienia z części maszyn 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3 Napęd hydrauliczny, pneumatyczny i elektryczny 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 19
7. Literatura 29
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie kaletnik 744[01].
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne,
 wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
 przykładowe scenariusze zajęć,
 propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
 wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem:
 pokazu z objaśnieniem,
 tekstu przewodniego,
 metody projektów,
 ćwiczeń praktycznych.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel
może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.
W tym rozdziale podano również:
 plan testu w formie tabelarycznej,
 punktacje zadań,
 propozycje norm wymagań,
 instrukcjÄ™ dla nauczyciela,
 instrukcjÄ™ dla ucznia,
 kartÄ™ odpowiedzi,
 zestaw zadań testowych.
Jednostka modułowa:  Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych , jest
częścią modułu 744[01].O1 Podstawy zawodu, którego struktura jest zilustrowana
schematycznie na stronie 4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
744[01].O1
Podstawy zawodu
744[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony
środowiska
744[01]. O1.02
Charakteryzowanie wyrobów
kaletniczych
744[01]. O1.03
744[01]. O1.04
Sporządzanie rysunków technicznych
Stosowanie maszyn, urządzeń
i odręcznych
i narzędzi kaletniczych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska i ochrony
przeciwpożarowej podczas montażu i demontażu maszyn i urządzeń,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji,
 organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
 rozróżniać materiały konstrukcyjne,
 posługiwać się dokumentacją konstrukcyjną i technologiczną,
 stosować i zamieniać jednostki układu SI,
 wykonywać proste obliczenia matematyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 wyjaśnić podstawowe pojęcia z zakresu mechaniki: praca, moc, energia, tarcie i jego
rodzaje oraz sprawność maszyn,
 rozróżnić maszyny i urządzenia stosowane w procesach technologicznych,
 sklasyfikować maszyny i urządzenia w zależności od budowy, zasady działania
i zastosowania praktycznego,
 rozróżnić części maszyn,
 wyjaśnić budowę i zasadę działania maszyn stosowanych w kaletnictwie,
 określić podstawowe i specjalne wyposażenie maszyn,
 rozróżnić parametry techniczne maszyn,
 określić zastosowanie mechanizmów maszyn,
 odczytać schematy kinematyczne maszyn,
 wyjaśnić pojęcia tolerancji i pasowania części maszyn,
 scharakteryzować typy i rodzaje połączeń, wskazać ich zastosowanie,
 wyjaśnić działanie łożysk, osi, wałów, sprzęgieł, hamulców i przekładni oraz określić ich
zastosowanie,
 rozróżnić napędy i sterowanie: hydrauliczne, pneumatyczne i elektryczne,
 określić rolę zabezpieczeń stosowanych w maszynach i urządzeniach,
 scharakteryzować instalacje elektryczne oraz wyposażenie przeciwporażeniowe,
 określić zasady eksploatacji, czyszczenia i bieżącej konserwacji maszyn i urządzeń,
 zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
dotyczące maszyn i urządzeń kaletniczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Kaletnik 744 [01]
Moduł: Podstawy zawodu 744[01].O1
Jednostka modułowa:  Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych 
744[01].O1.04
Temat: Budowa i zasada działania napędu hydraulicznego wycinarki
elektrohydraulicznej.
Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności zastosowania napędów hydraulicznych i obsługi
wycinarki.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 określić budowę napędu hydraulicznego,
 scharakteryzować zasadę działania napędu hydraulicznego,
 rozpoznać, nazwać i wskazać główne elementy napędu hydraulicznego,
 opisać zasady eksploatacji napędu hydraulicznego,
 wskazać i określić przyczyny wadliwej pracy napędu,
 wskazać zalety i wady napędu hydraulicznego,
 wskazać zastosowanie napędu hydraulicznego.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 indywidualna lub zespołowa.
Czas: ustala nauczyciel.
Åšrodki dydaktyczne:
 makieta napędu hydraulicznego,
 schemat kinematyczny napędu hydraulicznego,
 wycinarka elektrohydrauliczna,
 wycinaki, kloc,
 skóra miękka.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja zajęć:
Dobranie odzieży ochronnej.
Każdy uczeń otrzymuje schemat kinematyczny napędu hydraulicznego.
Uczniowie zapoznajÄ… siÄ™ ze schematami.
Każdy uczeń podchodzi do makiety, wskazuje, nazywa i wyjaśnia działanie głównych
elementów napędu hydraulicznego.
Uczniowie wskazują zastosowanie, wady i zalety napędu hydraulicznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 Uczniowie kolejno uruchamiajÄ… wycinarkÄ™ elektrohydraulicznÄ….
Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów.
5. Po wykonaniu uruchomienia, wykonaniu próby rozkroju, wyłączeniu wycinarki,
uczniowie porzÄ…dkujÄ… stanowisko pracy.
6. Uczniowie dokonują oceny wykonanej pracy. Wskazują swoje mocne i słabe strony przy
próbie rozkroju.
7. Nauczyciel analizuje pracę uczniów i stwierdza czy wykonali ją poprawnie.
8. Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy w kolejności wykonywania.
9. Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prac.
Praca domowa
Przedstaw budowę i zasadę działania napędu pneumatycznego.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności,
 ustne odpowiedzi i dyskusja z uczniami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Kaletnik 744[01]
Moduł: Podstawy zawodu 744[01].O1
Jednostka modułowa:  Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych 
744[01].O1.04
Temat: Rodzaje przekładni występujące w schemacie maszyny szyjącej.
Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności rozpoznawania przekładni i czytania schematów
kinematycznych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
rozpoznać rodzaje przekładni,
dobrać rodzaj przekładni,
określić zastosowanie przekładni,
określić budowę przekładni
odczytać schematy kinematyczne.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
 indywidualna,
 grupowa.
Czas: ustala na bieżąco nauczyciel.
Strategia: uczenie się przez doświadczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
 schemat kinematyczny maszyny szyjÄ…cej,
 model maszyny szyjÄ…cej,
 modele przekładni,
 instrukcja obsługi maszyny szyjącej,
 literatura z rozdziału 7.
Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja zajęć:
 Każdy uczeń otrzymuje schemat kinematyczny maszyny szyjącej.
 Uczeń zapoznaje się ze schematem.
 Uczniowie zakładają odzież ochronną.
 Każdy uczeń zapoznaje się z modelem maszyny szyjącej.
 Każdy uczeń zapoznaje się z modelami przekładni.
 Uczniowie zapisują nazwy przekładni występujących w schemacie.
 Nauczyciel nadzoruje pracę uczniów, udziela wskazówek w razie wystąpienia
problemu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
5. Uczeń wskazuje swoje mocne i słabe strony.
6. Nauczyciel analizuje pracę każdego ucznia i stwierdza czy wykonał ją poprawnie.
7. Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy w kolejności wykonywania.
8. Grupa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny pracy.
Praca domowa
Wykorzystując schemat maszyny szyjącej nazwij występujące tam części maszyn.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
 anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności,
 ustne odpowiedzi i dyskusja z uczniami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Podstawowe pojęcia z mechaniki
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz energię potencjalną młota o masie 1000 kg, zawieszonego na wysokości 1m.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dobrać odpowiednie wzory,
2) wykonać obliczenia,
3) wyniki zapisać w zeszycie ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 zeszyt ćwiczeń,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Oblicz prędkość spadania młota parowego o masie 3 t, aby jego energia kinetyczna
w chwili uderzenia wynosiła 20000 J.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać obliczeń według dobranego wzoru,
2) obliczenia i wyniki zapisać w zeszycie ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Åšrodki dydaktyczne:
 zeszyt ćwiczeń,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 3
Oblicz sprawność maszyny znając wartość pracy włożonej i pracy wykonanej, uzasadnij
wynik korzystając z definicji sprawności.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) dokonać obliczeń według dobranego wzoru,
2) obliczenia i wyniki z uzasadnieniem zapisać w zeszycie ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 zeszyt ćwiczeń,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Wybrane zagadnienia z części maszyn
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
2
Oblicz tolerancjÄ™ dla nastÄ™pujÄ…cego wymiaru tolerowanego Ø 20+0,,1 .
+0
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wykonać obliczenia zgodnie z wymaganiami zadania,
3) sprawdzić poprawność wykonanych obliczeń,
4) zapisać obliczenia w zeszycie ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Pogrupuj zaproponowane przykłady połączeń na rozłączne i nierozłączne.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) pogrupować przykładowe połączenia,
3) uzasadnić wybór w zeszycie ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania ,
 połączenia rozłączne i nierozłączne,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Ćwiczenie 3
Wskaż gwint prawozwojowy i lewozwojowy w przykładowych połączeniach
gwintowych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) założyć odzież ochronną,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) zapoznać się z przykładowymi połączeniami gwintowymi,
4) wskazać gwint prawozwojowy i lewozwojowy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 połączenia gwintowe,
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Nazwij przygotowane łożyska, wskaż ich zalety, wady i zastosowanie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) nazwać łożyska,
3) w zeszycie ćwiczeń przedstawić ich zalety, wady i zastosowanie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 łożyska,
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Ćwiczenie 5
Oblicz prędkość obrotową wału biernego oraz średnicę D2 w przekładni ciernej
n2
o stałym przełożeniu 4:1 i średnicy koła D1=50 mm, jeżeli prędkość obrotowa wału czynnego
n1 wynosi 1000 obr/min.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wykonać obliczenia zgodnie z wymaganiami zadania,
3) sprawdzić poprawność wykonanych obliczeń,
4) zapisać obliczenia w zeszycie ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 6
Rozróżnij zaproponowane przekładnie, nazwij je, wskaż zastosowanie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z przekładniami,
3) nazwać przekładnie,
4) w zeszycie ćwiczeń wskazać zastosowanie.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 przekładnie,
 przybory do pisania,
 zeszyt ćwiczeń,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Napęd hydrauliczny, pneumatyczny i elektryczny
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Rozróżnij napędy w maszynach występujących w fazie rozkroju i montażu wyrobów
kaletniczych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania oraz zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) założyć odzież ochronną,
2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) nazwać napędy w przedstawionych maszynach.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 maszyny działu rozkroju i montażu,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 2
Opisz działanie napędu hydraulicznego korzystając z przedstawionego schematu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) scharakteryzować zasadę działania napędu hydraulicznego,
3) opisać działanie napędu w zeszycie ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 schemat napędu hydraulicznego,
 zeszyt ćwiczeń,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Ćwiczenie 3
Wskaż i nazwij części napędu hydraulicznego na podstawie jego modelu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wskazać i nazwać elementy napędu hydraulicznego,
3) zapisać nazwy w zeszycie ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 model napędu hydraulicznego,
 zeszyt ćwiczeń,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 4
Dokonaj czyszczenia dostępnych części mechanizmów maszyny w oparciu o instrukcję
obsługi maszyny szyjącej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny,
3) założyć odzież ochronną,
4) dokonać czynności czyszczenia maszyny,
5) wnioski i uwagi zapisać w zeszycie ćwiczeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 maszyna szyjÄ…ca,
 instrukcja obsługi maszyny ,
 zestaw środków i przyborów do czyszczenia,
 zeszyt ćwiczeń,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 5
Wskaż zespoły robocze maszyny wymagające smarowania w oparciu o instrukcję obsługi
maszyny wskazanej przez nauczyciela.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny wskazanej przez nauczyciela,
3) wymienić i zapisać w zeszycie ćwiczeń zespoły robocze wymagające smarowania.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 instrukcja obsługi maszyny,
 zeszyt ćwiczeń,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7.
Ćwiczenie 6
Wyjaśnij zasadę działania silnika elektrycznego na podstawie jego modelu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres
i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z modelem silnika,
3) wymienić elementy silnika i omówić zasadę działania,
4) zapisać w zeszycie ćwiczeń zasadę działania silnika.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
pokaz z objaśnieniem,
ćwiczenia praktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 model silnika elektrycznego,
 zeszyt ćwiczeń,
 przybory do pisania,
 literatura z rozdziału 7.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Stosowanie maszyn, urządzeń
i narzędzi kaletniczych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których
 zadania 1, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, sÄ… z poziomu podstawowego,
 zadania 2, 4, 10, 12, 13, sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za każdą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
 dopuszczający  za uzyskanie od 8  10 punktów,
 dostateczny  za uzyskanie od 11  13 punktów,
 dobry  za uzyskanie od 14  16 punktów,
 bardzo dobry  za uzyskanie od 17  20 punktów
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. b, 4. b, 5. c, 6. a, 7. b, 8. c, 9. c, 10. c, 11. d,
12. c, 13. b, 14. a, 15. b, 16. c, 17. b, 18. a, 19. b, 20.a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Rozpoznać metody dodawania i odejmowania
1 A P b
sił
2 Zastosować napęd hydrauliczny C PP d
3 Określić jednostkę pracy B P b
4 Charakteryzować pojęcie  tolerancja C PP b
5 Określić jednostkę energii B P c
Określić przeznaczenie mechanizmu
6 B P a
krzywkowego
7 Rozpoznać części maszyn A P b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Określić rodzaj naprężenia przenoszonego przez
8 B P c
osie
9 Rozpoznać rodzaj połączenia A P c
10 Określić parametr pracy sprzęgła C PP c
11 Rozpoznać zastosowanie części maszyn A P d
12 Określić zasadę działania siłowników C PP c
13 Zastosować zawory bezpieczeństwa C PP b
14 Rozpoznać przekładnie A P a
Rozpoznać urządzenia wykonawcze napędu
15 A P b
hydraulicznego
16 Określić zasadę działanie hamulców B P c
17 Rozpoznać rodzaj maszyn B P b
18 Rozpoznać rodzaj maszyn A P a
19 Określić przeznaczenie sprzęgła B P b
Określić rodzaj naprężenia przenoszony przez
20 B P a
wał
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę rozwiązywania testów z zadaniami wielokrotnego wyboru.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom warunki do samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi oraz podaj czas
przeznaczony na rozwiÄ…zanie testu.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania testu (rozładuj
niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
9. Kilka minut przed końcem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących stosowania maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych.
Wszystkie zadania sÄ… zadaniami wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
 w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję
z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Siły możemy dodawać oraz odejmować metodą analityczną i metodą
a) graficznÄ….
b) geometrycznÄ….
c) podobieństwa.
d) trygonometrycznÄ….
2. Napęd elektrohydrauliczny stosowany jest w
a) maszynach szyjÄ…cych.
b) krajarce z nożem prostym.
c) krajarce z nożem taśmowym.
d) wycinarkach.
3. JednostkÄ… pracy jest
a) niuton.
b) dżul.
c) wat.
d) dyna.
4. Różnica między wymiarami górnym, a dolnym będącymi wymiarami granicznymi to
a) norma.
b) tolerancja.
c) wytrzymałość.
d) odchyłka.
5. JednostkÄ… energii jest
a) niuton.
b) wat.
c) dżul.
d) dyna.
6. Mechanizm krzywkowy umożliwia ruch
a) o zmiennej prędkości i kierunku.
b) o stałej prędkości.
c) o stałej prędkości i kierunku.
d) o stałym kierunku.
7. Części osi i wałów, na których są osadzone inne elementy maszyn nazywamy
a) łożyskami.
b) czopami.
c) sprzęgłami.
d) hamulcami.
8. Osie mogą przenosić naprężenia
a) skręcające.
b) ściskające.
c) zginajÄ…ce.
d) rozciÄ…gajÄ…ce.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
9. Połączenia spawane należą do połączeń
a) rozłącznych.
b) rozłączno-nierozłącznych.
c) nierozłącznych.
d) nierozłączno-rozłącznych.
10. Podstawowym parametrem charakteryzującym pracę sprzęgła jest
a) przenoszona siła.
b) przenoszony moment siły.
c) przenoszony moment obrotowy.
d) przenoszona prędkość obrotowa.
11. Do zatrzymania obracających się części maszyn służą
a) łożyska.
b) wały.
c) silniki.
d) hamulce.
12. W napędach hydraulicznych ruch siłowników jest wywołany ruchem
a) gazu pod ciśnieniem.
b) cieczy.
c) cieczy pod ciśnieniem.
d) gazu.
13. Napęd hydrauliczny chroniony jest przed przekroczeniem dopuszczalnej wartości
ciśnienia cieczy przez
a) zawory odcinajÄ…ce.
b) zawory bezpieczeństwa.
c) zawory dławiące.
d) rozdzielacze.
14. Do przekładni cięgnowych zaliczamy przekładnie
a) pasowe.
b) cierne.
c) zębate.
d) zębate kątowe.
15. Do urządzeń wykonawczych napędu hydraulicznego zaliczamy
a) zbiorniki.
b) siłowniki hydrauliczne.
c) filtry.
d) zawory odcinajÄ…ce.
16. Działanie hamulców oparte jest o wykorzystanie
a) momentu obrotowego.
b) pary sił.
c) siły tarcia.
d) siły odśrodkowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
17. Maszyna zamieniajÄ…ca energiÄ™ mechanicznÄ… na energiÄ™ elektrycznÄ… to
a) twornik.
b) prÄ…dnica.
c) pompa.
d) silnik elektryczny.
18. Maszyna zamieniajÄ…ca energiÄ™ elektrycznÄ… na energiÄ™ mechanicznÄ… to
a) silnik.
b) przekładnia.
c) sprężarka.
d) łożysko.
19. Sprzęgło służy do łączenia
a) dwóch osi.
b) dwóch wałów.
c) osi i wałów.
d) przekładni mechanicznych.
20. Wały mogą przenosić naprężenia
a) skręcające i zginające.
b) skręcające i rozciągające.
c) zginające i ścinające.
d) zginające i ściskające.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Stosowanie maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punktacja
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
TEST 2
Test praktyczny typu  próba pracy do jednostki modułowej  Stosowanie
maszyn, urządzeń i narzędzi kaletniczych
Treść zadania
Odczytaj ze schematu kinematycznego maszyny szyjnej części składowe, mechanizmy,
przygotuj maszynę do pracy, dokonaj konserwacji maszyny ze szczególnym uwzględnieniem
smarowania. Postępuj zgodnie z instrukcją obsługi maszyny znajdującą się w warsztatach
szkolnych lub w zakładzie, w którym odbywasz praktykę.
Instrukcja dla nauczyciela
W badaniu osiągnięć ucznia w nabywaniu umiejętności praktycznych przewidzianych
w celach jednostki modułowej zalecane jest przeprowadzenie zadania testowego typu  próba
pracy . Zadanie jest tak dobrane, aby pozwoliło sprawdzić poziom umiejętności w zakresie
wiedzy teoretycznej i sprawności praktycznego wykonywania czynności.
Uczniowie powinni wykonywać zadanie indywidualnie. Jest to jednocześnie możliwość
samodzielnego sprawdzenia przez ucznia poziomu nabytych umiejętności i dokonania analizy
wykonanych ćwiczeń praktycznych.
Zadaniem nauczyciela jest stworzenie warunków umożliwiających uczniowi wykonanie
zadania zgodnie z obowiązującymi zasadami, instrukcją obsługi maszyny i w określonym
czasie. Należy zapewnić uczniowi warunki do samodzielnego zaplanowania poszczególnych
etapów wykonania zadania:
zorganizowania stanowiska pracy,
doboru odpowiednich urządzeń i narzędzi,
ustawienia parametrów,
wykazania się umiejętnością obsługi maszyny,
przeprowadzenia analizy uzyskanych wyników pracy.
Uczeń powinien mieć udostępnione:
stanowisko pracy do wykonania zadania,
 maszynÄ™ szyjÄ…cÄ…,
instrukcję obsługi maszyny szyjącej,
schemat kinematyczny maszyny szyjÄ…cej,
oliwiarkÄ™, oliwÄ™,
pędzel z półtwardego włosia,
instrukcjÄ™ wykonania zadania,
regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przed rozpoczęciem wykonywania zadania nauczyciel powinien:
zadbać o przygotowanie odpowiedniego stanowiska pracy w warsztatach szkolnych lub
zakładzie produkcyjnym,
przypomnieć uczniom zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,
sprawdzić ubiór ochronny,
przydzielić uczniom kolejność i zakres wykonywania zadania,
zatwierdzić ustalony przez uczniów plan i kolejność działań,
określić kryteria oceny wykonywanego zadania,
na bieżąco kontrolować pracę uczniów,
dokonać oceny wykonanej pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Instrukcja dla ucznia
Uczeń powinien wykonać następujące czynności:
dobrać i założyć odzież ochronną,
zapoznać się ze schematem kinematycznym maszyny szyjącej,
zapisać nazwy części maszyn i mechanizmów odczytanych ze schematu,
zapoznać się z instrukcją działania maszyny szyjącej,
zapisać plan działania: nazwanie części i mechanizmów maszyny szyjącej, założenie igły,
nawlekanie górnej nici do igły, nawlekanie dolnej nici do bębenka, zakładanie bębenka,
regulacja naprężenia nici górnej i dolnej, wykonanie próby szycia, wykonanie
smarowania: łożyska wału głównego, łożyska igielnicy, łożyska wałków napędu
chwytacza, mechanizmu posuwu chwytacza i inne, usunięcie z dostępnych miejsc resztek
nici, tkanin, włókien skóry, pyłu i kurzu,
plan przedstawić do zatwierdzenia nauczycielowi,
uporządkować stanowisko pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Umiejętności podlegające ocenie
Lp Punkty Punkty
Czynność wykonywana przez ucznia do przyznane
uzyskania
1. Dobranie odzieży ochronnej
5
2. Zapisanie nazw części maszyn i mechanizmów odczytanych
ze schematu 10
3. Zaplanowanie kolejnych czynności
15
4. Przygotowanie stanowiska pracy:
- wskazanie urządzeń i narzędzi potrzebnych do wykonania
zadania 5
5. Przygotowanie maszyny do szycia 10
6. Wykonanie próbnego szycia
5
7. Wykonanie smarowania: łożyska wału głównego, łożyska
igielnicy, łożyska wałków napędu chwytacza, mechanizmu
20
posuwu chwytacza
8. Czyszczenie maszyny, usuwanie: resztek nici, tkanin, 10
włókien skóry, pyłu i kurzu
9. UporzÄ…dkowanie stanowiska pracy. 5
10. Zaprezentowanie i omówienie wykonanego zadania.
15
Razem
100
Normy wymagań na poszczególne oceny
Ocena Liczba uzyskanych punktów
niedostateczny 0 ÷ 69
dopuszczajÄ…cy 70 ÷ 79
dostateczny 80 ÷ 85
dobry 86 ÷ 90
bardzo dobry 91 ÷100
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
7. LITERATURA
1. Białczak B.: Maszyny i urzadzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa1995
2. Bożeno L.: Maszynoznawstwo dla zasadniczych szkół zawodowych. WSiP, Warszawa
1994
3. Charasz A., Matuszewski S.: Eksploatacja maszyn i urządzeń obuwniczych.WSI
w Radomiu, Radom 1982
4. Dreszer J.: Zarys elektroniki. WSiP, Warszawa 1987
5. Grabkowski M. (red.): Zarys procesów wytwarzania obuwia. Skrypt Politechniki
Radomskiej, Radom 2003
6. Kurmaz L. W., Kurmaz O. L.: Projektowanie węzłów i części maszyn. Wydawnictwo
Politechniki Świętokrzyskiej, Kielce 2006
7. Malik B.: Podstawy konstrukcji maszyn (zbiór zadań). Wydawnictwo Szkolne PWN,
Warszawa  A
ódz
2000
8. Nowicki J.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla zasadniczych szkół
nieelektrycznych. WSIP, Warszawa 1999
9. Pala S.: Maszyny i urzÄ…dzenia obuwnicze. WSiP, Warszawa 1973
10. Rutkowski A., Stępień A.: Zbiór zadań z części maszyn. WSiP, Warszawa 1994
11. Mały Poradnik mechanika. Tom I i II. WNT, Warszawa 1994
12. Praca zbiorowa: Podstawy racjonalnej eksploatacji maszyn. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1996
13. http://free.polbox.pl/s/svitpol/06160p3.jpg
14. http://www.fabjano.pl/ok-896b.html
15. http://www.hoffman.com.pl/sklep/images/hf-140s.jpg
16. http://www.mechanik.pl/index.php?show=ofe_8
Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994
2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2000
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29