plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Janina {urek Sporzdzanie rysunków technicznych i odrcznych 744[01].O1.03 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: dr in|. Marian Grabkowski dr in|. Jacek Przepiórka Opracowanie redakcyjne: mgr in|. Janina {urek Konsultacja: mgr in|. ZdzisBaw Feldo Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 744[01].O1.03. ,,Sporzdzanie rysunków technicznych i odrcznych , zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu kaletnik 744[01] Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Rysunek techniczny  wiadomo[ci ogólne 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 17 4.1.3. wiczenia 17 4.1.4. Sprawdzian postpów 18 4.2. Rysunek techniczny 19 4.2.1. MateriaB nauczania 19 4.2.2. Pytania sprawdzajce 35 4.2.3. wiczenia 35 4.2.4. Sprawdzian postpów 37 4.3. Rysunek odrczny 38 4.3.1. MateriaB nauczania 38 4.3.2. Pytania sprawdzajce 46 4.3.3. wiczenia 46 4.3.4. Sprawdzian postpów 48 5. Sprawdzian osigni 49 6. Literatura 54  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu rysunku technicznego oraz rysunku odrcznego stosowanych w kaletnictwie z uwzgldnieniem organizacji stanowiska pracy, rodzajów i zasad wykonywania rysunków, technik wykonywania i odczytywania rysunków, niezbdnych materiaBów i przyborów kre[larskich. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstpne, czyli wykaz niezbdnych umiejtno[ci i wiedzy, które powiniene[ mie opanowane, aby przystpi do realizacji tej jednostki moduBowej, - cele ksztaBcenia, jakie powiniene[ osign w czasie zaj edukacyjnych tej jednostki moduBowej, - materiaB nauczania umo|liwiajcy Ci samodzielne przygotowanie si do wykonania wiczeD i zaliczenia sprawdzianów, - pytania sprawdzajce wiedz potrzebn do wykonania wiczeD, - wiczenia, które umo|liwi Ci nabycie umiejtno[ci praktycznych oraz sprawdzenie wiadomo[ci teoretycznych, - sprawdzian postpów, - zestaw pytaD sprawdzajcych Twoje opanowanie wiedzy i umiejtno[ci z zakresu caBej jednostki moduBowej, - wykaz literatury, któr mo|esz wykorzysta do poszerzenia wiedzy. Wykonujc sprawdzian postpów powiniene[ odpowiada na pytanie tak lub nie, co oznacza, |e opanowaBe[ materiaB albo nie. Je|eli masz trudno[ci ze zrozumieniem tematu lub wiczenia, to popro[ nauczyciela lub instruktora o wyja[nienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz dan czynno[. Po przerobieniu materiaBu spróbuj zaliczy sprawdzian z zakresu jednostki moduBowej. Jednostka moduBowa: ,,Sporzdzanie rysunków technicznych i odrcznych , której tre[ci teraz poznasz jest jednym z elementów moduBu 744[01].01  Podstawy zawodu zamieszczonego na schemacie umieszczonym na stronie 4. BezpieczeDstwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni, szkole, musisz przestrzega regulaminów, przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo|arowych, wynikajcych z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 744[01].O1 Podstawy zawodu 744[01].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej oraz ochrony [rodowiska 744[01].O1.02 Charakteryzowanie wyrobów kaletniczych 744[01].O1.03 744[01].O1.04 Stosowanie maszyn, urzdzeD Sporzdzanie rysunków technicznych i narzdzi kaletniczych i odrcznych Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie:  organizowa stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,  korzysta z ró|nych zródeB informacji,  przestrzega przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej oraz ochrony [rodowiska,  uczestniczy w dyskusji, prezentacji i ochronie prezentowanego przez siebie stanowiska,  wspóBpracowa w grupie,  rozpoznawa ksztaBty figur i bryB geometrycznych,  rozpoznawa i nazywa ksztaBty wyrobów kaletniczych,  posBugiwa sie technik komputerow.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie: okre[li rodzaje rysunków technicznych i zasady ich wykonywania, - dobra materiaBy i przybory kre[larskie do rysowania, - zorganizowa stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii, - posBu|y si przyborami kre[larskimi, - dobra rodzaj i grubo[ linii do okre[lonych rysunków, - zastosowa zasady normalizacji w rysunku, - opisa pismem technicznym rysunki elementów maszyn, urzdzeD i wyrobów kaletniczych, - wykona rysunki rozwini i przekrojów bryB, - wykona rzuty aksonometryczne i prostoktne bryB, - sporzdzi rysunki przekrojów prostych cz[ci maszyn i urzdzeD, - zastosowa symbole graficzne w schematach kinematycznych, zwymiarowa na rysunkach cz[ci skBadowe wyrobów oraz proste cz[ci maszyn i urzdzeD, - odczyta rysunki techniczne zBo|eniowe wyrobów kaletniczych, - przedstawi w perspektywie zbie|nej figury, bryBy i wyroby kaletnicze, - wykona odrczne rysunki bryB i wyrobów kaletniczych, - zastosowa zasady kolorystyki i kompozycji w projektowaniu wyrobów kaletniczych, - dobra barwy do projektowanych wyrobów, - zaprojektowa ornamenty w wyrobach kaletniczych, - okre[li wielko[ci i proporcje wyrobów odpowiednio do przeznaczenia, - okre[li kierunki mody dotyczce wyrobów kaletniczych, na podstawie analizy |urnali, czasopism i pokazów, - zastosowa ró|ne techniki kopiowania rysunków |urnalowych, - zastosowa techniki projektowania wyrobów kaletniczych, - wykona projekty wyrobów kaletniczych z uwzgldnieniem aktualnej mody oraz wzorów historycznych i ludowych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Rysunek techniczny  wiadomo[ci ogólne 4.1.1. MateriaB nauczania Format arkuszy Przy sporzdzaniu rysunków technicznych wykorzystywane s gBównie dwa rodzaje materiaBów rysunkowych (papier rysunkowy  brystol lub kalka techniczna) o znormalizowanych formatach oznaczonych ogólnym symbolem A. Cyfra umieszczona za symbolem okre[la dBugo[ i szeroko[ arkusza. WedBug normy PN-EN ISO 5457:2002 rysunek techniczny  formaty arkuszy. Formatem podstawowym jest format A4 o wymiarach 210x297 mm (rys. 1). PozostaBe formaty powstaj przez zwielokrotnienie (mno|enie) lub podziaB (dzielenie) formatu podstawowego przez dwa. Np.: A4‡2 =A3; A3‡2 =A2 A4:2 =A5; itd. Rys. 1. Format podstawowy A4 i pochodne [2, s. 13] Przybory kre[larskie Do wykonywania rysunków technicznych niezbdne s przybory kre[larskie (rysunkowe). Nale| do nich: OBówki grafitowe Podstawowym narzdziem do wykonywania rysunków technicznych s oBówki grafitowe w oprawie drewnianej lub z wymiennym grafitem o ró|nej twardo[ci (mikkie, [rednie i twarde). OBówki mikkie oznacza si symbolem B, cyfra umieszczona przed symbolem okre[la twardo[ Np.: 2B, 3B, & , 6B; przy czym, im wiksza cyfra przed symbolem tym oBówek jest bardziej mikki. U|ywane s do szkicowania odrcznego. OBówki [rednie oznacza si symbolem HB, F u|ywane s do kre[lenia linii grubych oraz do opisywania rysunków. OBówki twarde oznacza si symbolem H, 2H, 3H, & , 9H; przy czym, im wiksza cyfra przed symbolem tym oBówek jest bardziej twardy. U|ywane s do kre[lenia linii cienkich.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 Aby utrzyma odpowiedni grubo[ linii nale|y dba o prawidBowe uBo|enie oBówka podczas kre[lenia jak równie| okresowe ostrzenie oBówka. WBa[ciwe sposoby trzymania (rys. 2) i ostrzenia oBówka (rys. 3) pokazane zostaBy na rysunkach: Rys. 2. PrawidBowe prowadzenie oBówka [2, s. 15] Rys. 3. PrawidBowo zaostrzony oBówek [2, s.15] Ekierka i linijka Ekierki sBu| do kre[lenia linii pionowych, poziomych, uko[nych, prostopadBych i równolegBych (rys. 4); linijka natomiast sBu|y do odmierzania wymiarów na rysunku, do prowadzenia oBówka lub ekierki oraz do pogrubiania i przedBu|ania linii. Rys. 4. Kre[lenie linii równolegBych i stycznej [2, s. 17] Za pomoc dwóch ekierek: równoramiennej (z ktami 45o/45o/90o) oraz ró|noramiennej (z ktami 30o/60o/90o) mo|na kre[li linie pod nastpujcymi ktami: 15o, 30o, 45o, 60o, 75o, 90o, 105o, 120o, 135o, 150o, 165o (rys. 5).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 Rys. 5. Kty w ekierkach [2, s. 17, 19] Ktomierz SBu|y do mierzenia któw, które zawsze zawarte s pomidzy dwoma liniami przecinajcymi si w jednym punkcie. Linie te nazwane s ramionami kta a ich punkt przecicia wierzchoBkiem (rys. 6). Rys. 6. Ktomierz i ramiona kta strona [2, s.19]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 Krzywiki SBu| do kre[lenia linii krzywych, które nie s Bukami okrgów. Najcz[ciej stosowany jest zestaw skBadajcy si z trzech krzywików: eliptycznego (I) hiperbolicznego (II) parabolicznego (III) (rys. 7). Rys.7. Krzywiki [2, s. 20] Cyrkiel i zerownik SBu|y do kre[lenia Buków i okrgów oraz do przenoszenia dBugo[ci odcinków, w przypadku Buków i okrgów o du|ych promieniach nale|y zamocowa rami przedBu|acza cyrkla. Natomiast do kre[lenia Buków i okrgów o maBych promieniach (do 5 mm) stosuje si zerownik (rys. 8). Rys. 8. Cyrkiel i zerownik [2, s. 20,21] Nale|y dba o czysto[ stanowiska pracy, przyborów rysunkowych i rysunku, poniewa| jest to warunkiem koniecznym uzyskania estetycznego wygldu rysunku. Pamita nale|y równie| o odpowiednim o[wietleniu miejsca pracy; tzn. kre[lc praw rk zródBo [wiatBa powinno by z lewej strony i odwrotnie kre[lc rk lew, zródBo [wiatBa powinno znajdowa si po stronie prawej. Linie rysunkowe Do odzwierciedlenia ksztaBtu przedmiotów stosuje si ró|nego rodzaju linie rysunkowe; podzieli je mo|na ze wzgldu na grubo[ linii jak równie| na ich rodzaj (rys. 9).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 Rys. 9. Rodzaje podstawowych linii rysunkowych [PN-EN ISO 128-20:2002] Mo|liwe do s stosowania odmiany linii podstawowych takie jak falista, spiralna, zygzakowa i inne. SzczegóBowe informacje zawarte s w normie PN-EN ISO 128-20:2002. W powy|szej normie zawarte s równie| ustalenia grubo[ci linii rysunkowych. Grubo[ wszystkich rodzajów linii powinna by równa jednej z podanych ni|ej warto[ci, zale|nie od rodzaju i formatu rysunku. Podstaw tego szeregu jest stosunek liczbowy 1:"2 (H"1:1,4): 0,13 mm; 0,18 mm; 0,25 mm; 0,35 mm; 0,5 mm; 0,7 mm; 1 mm; 1,4 mm 2 mm Grubo[ linii bardzo grubych, grubych i cienkich s w stosunku liczbowym 4:2:1. Grubo[ ka|dej linii powinna by staBa na caBej dlugo[ci.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 Tabliczka rysunkowa Ograniczenie powierzchni przeznaczonej do kre[lenia realizuje si poprzez naniesienie ramki w znormalizowanych odlegBo[ciach od krawdzi arkusza (rys. 10). Dla formatu A4 obramowanie kre[li si lini grub 25 mm od lewej krawdzi oraz 5 mm od pozostaBych; umo|liwia to wpicie rysunku do teczki z dokumentacj techniczn projektu. Natomiast tabliczk rysunkow kre[li si w prawym dolnym rogu arkusza A4 zgodnie z norm PN-EN ISO 7200:2007. Rys. 10. Ramka formatu A4 [2, s. 33] PrzykBadow tabliczk rysunkow przedstawia rys 11 Rys. 11. Tabliczka rysunkowa [PN-EN ISO 7200:2007]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 Pismo techniczne Wysoko[ i rodzaj pisma technicznego musz by zgodne z obowizujcymi w rysunku technicznym normami. Norma PN-EN ISO 3098-0:2002 okre[la wysoko[ oraz grubo[ liter, cyfr i znaków pisma technicznego. W zale|no[ci od stosunku grubo[ci pisma d do wysoko[ci pisma h rozró|nia si dwa rodzaje pisma A (h=14d) oraz B (h=10d). Obydwa rodzaje pisma mo|na stosowa jako proste lub pochyBe (nachylone pod ktem 75o do podstawy wiersza). Litery w pi[mie technicznym dziel si na: litery wielkie, litery maBe wysokie oraz litery maBe niskie (rys. 12, 13, 14, 15). Rys. 12. Wymagania ogólne dotyczce pisma technicznego [2, s.29] Rys. 13. Pismo techniczne [2, s.30]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 Rys.14. Pismo techniczne  linie pomocnicze [2, s.31] Rys. 15. Pismo techniczne  przykBadowe kierunki kre[lenia liter i cyfr [2, s.31] Pismo techniczne mo|na stosowa przy u|yciu norm PN-EN ISO 3098:2002 Dokumentacja techniczna wyrobu  Pismo  Cz[ 0  6. PodziaBka rysunkowa Zachowanie zale|no[ci pomidzy wysoko[ci, szeroko[ci i dBugo[ci kre[lonego przedmiotu jest podstaw prawidBowego odzwierciedlenia obiektu na obrazie, niezale|nie od rodzaju rzutowania. PodziaBka jest to stosunek wymiaru liniowego elementu przedmiotu przedstawionego na oryginale rysunku do wymiaru tego samego elementu na przedmiocie. Je|eli przedmiot przedstawiony jest w wielko[ci naturalnej to podziaBka wynosi 1:1 PodziaBki zalecane do stosowania na rysunkach technicznych Rys. 16. Zalecane podziaBki [PN-EN ISO 5455:1998]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 PeBne oznaczenia podziaBki na rysunku skBada si ze sBowa  PODZIAAKA (lub jego odpowiednika w jzyku u|ytym na rysunku), po którym nastpuje jej oznaczenie: PODZIAAKA 1:1 dla wielko[ci naturalnej; PODZIAAKA X:1 dla podziaBki zwikszajcej; PODZIAAKA 1:X dla podziaBki zmniejszajcej. Oznaczenie podziaBki stosowanej na rysunku nale|y wpisa do tabliczki rysunkowej w miejscu do tego przeznaczonym. Na rys 17 przedstawiono odwzorowanie przedmiotu w skali 1:1 Rys. 17. PodziaBka jeden do jednego 1:1 [2, s.48] PodziaBka powikszajca stosowana jest przy zbyt maBych obiektach, których obraz bez powikszenia byBby nieczytelny. Powikszenia s znormalizowane w skalach: 2:1, 5:1, 10:1, 20:1, 50:1, 100:1; oznacza to, |e obrazy s dwa, pi, dziesi itd. razy wiksze ni| rzeczywista wielko[ przedmiotu (rys. 18). Rys. 18. PodziaBka dwa do jednego 2÷1 [2, s.48]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 PodziaBka zmniejszajca stosowana jest przy zbyt du|ych obiektach, których obraz bez zmniejszania nie zmie[ci si na arkuszu. Zmniejszania równie| s znormalizowane w skalach: 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100; oznacza to, |e obrazy s dwa, pi, dziesi itd. razy mniejsze ni| rzeczywista wielko[ przedmiotu (rys. 19). Rys.19. PodziaBka jeden do dwóch 1:2 [2, s.48] Rodzaje rysunków technicznych Przez rysunek nale|y rozumie graficzne odtwarzanie obiektu z uwzgldnieniem jego ksztaBtu, poBo|enia oraz zale|no[ci dBugo[ci, szeroko[ci i wysoko[ci. Rozró|nia si trzy zasadnicze rodzaje rysunków: artystyczne, ilustracyjne oraz techniczne (rys. 20). Rysunek artystyczny wyra|a ludzkie uczucia i prze|ycia; rysunek ilustracyjny Batwy do zrozumienia zastpuje lub uzupeBnia opis sBowny; rysunek techniczny wyja[nia, w sposób ujednolicony dla wszystkich krajów, szczegóBy przedmiotu, pozwala si komunikowa pomidzy projektantem a wykonawc. Ujednolicone zasady wykonywania i tworzenia rysunków technicznych nazwane s normami. Ze wzgldu na sposób wykonania rysunku technicznego rozró|nia si dwa rodzaje rysunku: rysunek techniczny odrczny tzw. rysunek szkicowy, który pozwala ogólnie przedstawi zamysB tworzenia nowego obiektu lub wprowadzania zmian ewentualnie uproszczeD do obiektów ju| istniejcych oraz rysunek techniczny wykonany za pomoc przyborów kre[larskich obrazujcy w precyzyjny sposób ksztaBt, poBo|enie oraz wymiary kre[lonego obiektu. Rys.20. PrzykBadowe rysunki (od lewej): ilustracyjny, artystyczny, techniczny [2, s. 7,8]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie znasz formaty arkuszy? 2. Jakie wymiary ma arkusz A4? 3. Jakie znasz przybory kre[larskie? 4. Jakie znasz rodzaje oBówków? 5. Jakie znasz rodzaje pisma technicznego? 6. Jakie znasz rodzaje podziaBek? 7. W której cz[ci arkusza wykre[la si tabelk rysunkow? 8. Jakie znasz rodzaje ekierek? 9. Jakimi symbolami s oznaczone oBówki? 10. Jak powstaj arkusze rysunkowe? 11. Jakie znasz rodzaje rysunków? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Dobierz na swoim stanowisku pracy przybory kre[larskie potrzebne do wykonania rysunku technicznego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w materiale dydaktycznym informacji na temat przyborów kre[larskich, 2) zapozna si z instrukcj bezpieczeDstwa i higieny pracy w miejscu gdzie bdzie realizowane wiczenie, 3) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 4) zorganizowa przyrzdy pomiarowe, 5) zorganizowa przyrzdy kre[larskie, 6) przedstawi nauczycielowi do oceny. Wyposa|enie stanowiska pracy:  przyrzdy kre[larskie: linijka, ekierka, cyrkiel, oBówki, ktomierz, itp.,  przybory do pisania,  blok lub karton,  literatura z rozdziaBu 6. wiczenie 2 Dokonaj podziaBu formatu arkusza A, zgodnie z obowizujcymi zasadami i normami. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w materiale dydaktycznym informacji na temat formatów arkuszy, 2) zapozna si z instrukcj bezpieczeDstwa i higieny pracy w miejscu gdzie bdzie realizowane wiczenie, 3) zapozna si z zasadami i instrukcj bezpiecznej pracy na stanowisku, 4) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 5) przygotowa przyrzdy pomiarowe i kre[larskie potrzebne do wykonania wiczenia,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 6) przygotowa arkusz (karton) o formacie A, 7) przygotowa normy, 8) dokona podziaBu arkusza o formacie A, 9) przedstawi nauczycielowi do oceny. Wyposa|enie stanowiska pracy:  stóB roboczy,  przybory do rysowania i pisania,  arkusz o formacie A,  literatura z rozdziaBu 6. wiczenie 3 Wykonaj wielkimi literami pisma technicznego napis wskazany przez nauczyciela lub wymy[lony samodzielnie zgodnie z obowizujcymi normami. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w materiale dydaktycznym informacji na temat pisma technicznego, 2) zapozna si z instrukcj bezpieczeDstwa i higieny pracy w miejscu gdzie bdzie realizowane wiczenie, 3) zapozna si normami stosowanymi w pi[mie technicznym, 4) przygotowa papier milimetrowy lub siatk wykonan samodzielnie, 5) przygotowa oBówki i przybory kre[larskie potrzebne do wykonania wiczenia, 6) wykona napis zgodnie z zasadami, 7) przedstawi nauczycielowi do oceny. Wyposa|enie stanowiska pracy: - papier milimetrowy lub blok techniczny, - oBówki, - przybory kre[larskie, - literatura z rozdziaBu 6. 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) scharakteryzowa rodzaje rysunków? 2) scharakteryzowa przybory kre[larskie? 3) wykona tabliczk rysunkow? 4) przygotowa arkusz do kre[lenia w znormalizowanym formacie? 5) dobra rodzaje oBówków do kre[lenia rysunków technicznych? przygotowa stanowisko pracy do kre[lenia rysunków 6) technicznych? 7) wymieni rodzaje linii rysunkowych? 8) posBugiwa si przyborami kre[larskimi? 9) zastosowa pismo techniczne w rysunku technicznym? 10) wymieni rodzaje i dobra podziaBk rysunkow? 11) kre[li wybrane kty za pomoc dwóch ekierek?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 4.2. Rysunek techniczny 4.2.1. MateriaB nauczania Konstrukcje geometryczne Kre[lenia geometryczne pomagaj opanowa podstawy techniki rysowania. W kre[leniach geometrycznych podstawowymi pojciami s: punkt, prosta i pBaszczyzna. - Punkt jest to przecicie dwóch linii, oznacza si go du| liter alfabetu A, B. - Prosta jest niekoDczc si lini przechodzc przez dwa dowolne punkty, oznacza si j maBymi literami np. m, n. Cz[ prostej zawarta midzy dwoma punktami nazywa si odcinkiem. - PBaszczyzna jest powierzchni, na której wykonuje si rysunek, a w odniesieniu do figur lub bryB jest polem figury lub bryBy. Aby unikn bBdów rysunkowych nale|y, tam gdzie jest to mo|liwe, stosowa kre[lenia figur za pomoc konstrukcji geometrycznych. Figury lub ich fragmenty, a w konsekwencji caBe rysunki s kre[lone tylko przy u|yciu oBówka, linijki i cyrkla. PodziaB odcinka na poBowy i równe cz[ci - zaznaczy koDce odcinka jako punkty A i B, - z punktu A i B wykre[li, skierowane do wewntrz odcinka, Buki o tym samym promieniu ( r > ½ AB). Miejsce przecicia si Buków kre[lonych z punktu A z Bukiem kre[lonym z punktu B oznaczy jako punkty C i D, - poBczy lini prost punkty C i D. Miejsce przecicia si prostej AB z prost CD wyznacza [rodek odcinka AB. Mo|na je zaznaczy i opisa jako punkt E (rys. 21), Rys. 21. PodziaB odcinka na poBowy [2, s. 36] - przez punkt A odcinka nale|y wykre[li póBprost a i oznaczy na niej cyrklem dowoln ilo[ równych cz[ci, - poBczy koniec n-tego odcinka z punktem B. Przez kolejne punkty póBprostej wykre[li proste równolegBe do odcinka NB, - punkty przecicia si ich z odcinkiem AB s jego punktami (rys. 22). Konstrukcja ta wykorzystywana jest do podziaBu odcinka na cz[ci w okre[lonym stosunku.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 Rys. 22. PodziaB odcinka na równe cz[ci [2, s.37] Konstrukcj prostej prostopadBej do danej prostej w danym punkcie wykre[la si nastpujco: - nakre[li prost a oraz zaznaczy na niej punkt A z którego ma wychodzi prosta prostopadBa do prostej a, - z punktu A na prostej a wykre[li Buk o dowolnym promieniu r tak, aby przecinaB prost a w punktach B i C, - wykre[li z punktu B i C Buk o promieniu r1 > AC tak, aby przecinaBy si ze sob w punkcie D, - wykre[lona midzy punktami A i D prosta b jest prostopadBa do prostej a (rys. 23). Rys. 23. Konstrukcja prostej prostopadBej [2. s.38] PodziaB kta na poBowy wykre[la si w nastpujcy sposób: - z wierzchoBka A kta wykre[l Buk o dowolnym promieniu r tak, aby przecinaB obydwa ramiona kta. Miejsca przecicia oznaczamy punktami B i C, - z punktu B i C wykre[l Buki o promieniu r1>1/2 BC tak, aby przeciBy si ze sob w punkcie D. Aczc punk D z wierzchoBkiem kta A otrzymamy prost dzielc kt BAC na poBowy, zwan dwusieczn kta (rys. 24). Rys. 24. PodziaB kta na poBowy [2. s.38]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 Konstrukcj kwadratu wykre[la si nastpujco: - wykre[li dwie prostopadBe do siebie osie symetrii poziom i pionow, - wykre[li okrg o dowolnym promieniu i [rodku w punkcie bdcym miejscem przecicia si ze sob osi symetrii, - miejsca przecicia si poziomej osi symetrii z okrgiem oznaczy punktami A i C, natomiast miejsca przecicia si pionowej osi symetrii z okrgiem punktami B i D, - poBczy kolejno ze sob punkty A z B, B z C, C z D, D z A proste Bczce te punkty tworz kwadrat (rys. 25). Rys. 25. Konstrukcja kwadratu [2. s. 39] Kre[lenia w wyrobach kaletniczych Linie proste równolegBe wystpuj w wyrobach kaletniczych jako linie szycia, wzmacniajce poBczenia oraz stanowice element zdobniczy. Szycie przedstawia si na rysunku jako pojedyncze lub kilkakrotnie powtarzane linie, zawsze równolegle od brzegu wyrobu lub jego cz[ci skBadowych. Szwy rysuje si liniami przerywanymi. Linie szycia i lamowania mo|na wykona odrcznie lub za pomoc przyrzdów kre[larskich np. cyrkla i krzywika (rys. 26). Rys. 26. Zastosowanie linii równolegBych w [ciegach [3.s.38] PodziaB odcinka na równe cz[ci stosuje si najcz[ciej przy paskach, na których nale|y zaznaczy otwory np. na trzpieD sprzczki lub miejsca wykonania dziurek. Otwory powinny znajdowa si na [rodku szeroko[ci paska i w równych odlegBo[ciach. Pasek jest oznaczony liniami punktowymi zgodnie z wymogami rysunku technicznego (rys. 27).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 Rys. 27. Zastosowanie kre[leD  podziaB odcinka [3. s. 39] Dzielenie któw i wykre[lanie Buków ma zastosowanie np. przy wykonywaniu klapki torebki, na której chcemy umie[ci zapicie lub do zaokrglenia któw przy wykonywaniu wzorników cz[ci skBadowych wyrobów. Znajomo[ konstrukcji figur geometrycznych jest konieczna i wykorzystywana przy sporzdzaniu wzorników wyrobów kaletniczych. Rozwinicie bryBy W rysunku zawodowym czsto jest wykonywany model wyrobu. Aby poprawnie skonstruowa model, jego elementy rysuje si na pBaszczyznie rysunkowej w taki sposób, aby stanowiBy pewn caBo[ oraz daBy si Batwo wyci. Taki rysunek nazywa si rozwiniciem bryBy (rys. 28). Rys. 28. Rozwinicie powierzchni walca [3, s. 77] Przekroje W przypadku zBo|onej budowy wewntrznej obiekt przedstawiony w rzucie prostoktnym nie daje peBnego wyobra|enia o przedmiocie, wówczas zastosowanie maj przekroje. PN  ISO 128  40 : 2006 Rysunek techniczny. Zasady ogólne przedstawione  Cz[ 40 : wymagania podstawowe dotyczce przekrojów i ukBadów. Rysunek przedmiotu w przekroju powstaje poprzez: - przecicie pBaszczyzn tnc przez szczegóBy wymagajce dokBadnego pokazania, - odrzucenie cz[ci przedmiotu podzielonego pBaszczyzn przekroju, - narysowanie rzutu pozostaBej cz[ci obiektu ustawionego pBaszczyzn przecicia w stron obserwatora (rys. 29, 30).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 Rys.29. PBaszczyzna tnca zaznaczona na obiekcie [2, s. 103] Rys. 30. Odrzucenie cz[ci obiektu [2, s. 103] W celu poprawy czytelno[ci rysunku wykonuje si co najmniej dwa rzuty, na jednym zaznaczajc [lad przechodzenia pBaszczyzny przekroju, na drugim za[ przekrój tej bryBy. Je[li zachodzi potrzeba wykonania kilku przekrojów tego samego przedmiotu to oznacza si je kolejnymi wielkimi literami za wyjtkiem liter: I, O, R, Q, X. Litery te musza by umieszczone jeszcze nad wykre[lonym przekrojem, przy czym przy przekroju rozdziela si je poziom kresk. Przecite powierzchnie obiektu kreskuje si pod ktem 45o, natomiast dopuszcza si kreskowanie pod ktem 30o w przypadku pola przekroju zBamanego pod ktem 45o (rys. 31, 32).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 Rys. 31. Kreskowanie przekrojów [2, s.104] Rys. 32. Kilka pBaszczyzn przekroju [2, s.105] Przy rysowaniu cz[ci maszyn i urzdzeD konieczne jest zastosowanie uproszczeD, w przeciwnym przypadku rysowanie byBo by bardzo czasochBonne lub w niektórych przypadkach niemo|liwe. Uproszczenia stosuje si przy rysowaniu np. cz[ci gwintowanych, koBach zbatych, Bo|ysk tocznych. Normy: PN - ISO 129 : 1996  Rysunek techniczny  Wymianowanie  zasady ogólne  Definicje  Metody wykonywania i oznaczania specjalne. PN - M - 01143 : 1982 Rysunek techniczny  Wymiarowanie Zasady wynikajce z Potrzeb konstrukcyjnych, technologicznych. Okre[laj szczegóBy dotyczce zasad wynikajcych z potrzeb konstrukcyjnych i technologicznych oraz wymiarowania rysunków technicznych. Cz[ci wspóBpracujce ze sob podczas rysowania przekrojów kreskujemy w ró|nym kierunku lub wyró|niamy zmieniajc odlegBo[ midzy kolejnymi liniami kreskowania (rys.33). Podczas rysowania obiektu z du| ilo[ci elementów powtarzajcych si np. Bo|yska zgodnie z PN - EN ISO 8826  1: 1998 Rysunek techniczny  Ao|yska toczne   Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 Przedstawione umowne ogólne i PN  En ISO 8826  2: 2002  Rysunek techniczny  Ao|yska toczne  Cz[ 2  Przedstawianie umowne szczegóBowe. Mo|na taki rysunek upro[ci (rys. 34). Ao|ysko toczne kulkowe poprzeczne Ao|ysko toczne kulkowe wzdBu|ne Rys. 33. PrzykBad obiektów z du| ilo[ci elementów powtarzajcych si [2, s.139] a) b) Rys. 34 Rysunki schematyczne Bo|ysk a) przedstawienie umowne ogólne [PN-EN ISO 8826-1:1998] b) przedstawienie umowne szczegóBowe [2, s.139] Podobnie jest podczas rysowania cz[ci i urzdzeD gwintowanych, nie rysujemy gwintu w caBo[ci, a jedynie upraszczamy zgodnie z PN  EN ISO 6410  1 : 200 Rysunek techniczny  Gwinty i cz[ci gwintowane  zasady ogólne (rys. 35). Rys. 35. Rysowanie gwintów w uproszczeniu [PN-EN ISO 6410-1:2000]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 Rzutowanie Obiekt, którego obraz jest kre[lony na rysunku nazywa si obiektem rzutowanym, natomiast wykre[lony obraz nazwany jest rzutem obiektu. Zasady rzutowania zawiera norma PN  En ISO 5456 : 2002 Rysunek techniczny  metody rzutowania (arkusze 1 4). Rzutowanie prostoktne umo|liwia przedstawienie obiektów przestrzennych za pomoc rzutów bdcych figurami pBaskimi, z których ka|dy (rzut) obrazuje dwa wymiary bryBy przestrzennej. Dla dokBadnego zobrazowania obiektu stosuje si ukBad trzech, wzajemnie prostopadBych rzutni (rys. 36). Rys. 36. Rzutowanie prostoktne [2, s.74] Rzuty prostoktne w przedstawionym ukBadzie maj nastpujce nazwy: I  rzutnia pozioma  rzut z góry, II  rzutnia pionowa  rzut z przodu, III  rzutnia boczna  rzut od lewej strony (rys. 37). I II III Rys. 37. Rzutowanie prostoktne  nazwy rzutni [2, s.74] Rzutowanie aksonometryczne umo|liwia w sposób pogldowy przedstawienie obiektu za pomoc jednego rzutu, podajc trzy podstawowe wymiary: dBugo[, szeroko[, wysoko[. Rozró|nia si dwa rodzaje rzutów aksonometrycznych (rys. 38).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 a) b) Rys. 38. Rzutowanie aksonometryczne [2, s.56] a) izometria b) dimetria uko[na Norma ta zaleca stosowanie izometrii, oraz dimetrii uko[nej dla perspektywicznego odzwierciedlenia charakteru bryBy. Izometria charakteryzuje si jednakow warto[ci któw zawartych pomidzy kierunkami osi X, Y, Z (rys. 39). W rysunku technicznym stosowana rzadko. Rys. 39. Kty w izometrii [2, s.57] Dimetria uko[na charakteryzuje si realnym odwzorowaniem obiektu zachowujc równolegBo[ i prostopadBo[ wszystkich odpowiadajcych sobie krawdzi obiektu realnego i rysunku technicznego. Warto[ci któw zawartych pomidzy osiami X-Y, X-Z  wynosz 135o, natomiast pomidzy osiami Z-Y jest kt prosty 90o (rys. 40). Rys. 40. Kty w dimetrii [2, s.60]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 Rozró|nia si dwa rodzaje dimetrii: Dimetria uko[na prawostronna obrazuje [cian przedni, górn i praw (rys. 41). Rys. 41. Demetria uko[na prawostronna [2, s.59] Dimetria uko[na lewostronna obrazuje [cian przedni, górn i lew (rys. 42). Rys. 42. Dimetria uko[na lewostronna [2, s.59] Wymiarowanie Rysunek wykonany w rzutach obrazuje jedynie ksztaBt, nie odzwierciedla dokBadnych informacji o jego wymiarach. Dlatego rysunek taki musi by zwymiarowany w sposób jednoznaczny i czytelny. KsztaBt grota linii wymiarowej (strzaBki), odpowiada zaczernionemu trójktowi o dBugo[ci od 3 do 4 mm i kcie rozwarcia ramion od 15o do 20o (rys. 43). Rys. 43. Grot linii wymiarowej [2, s.115] Lini wymiarow prowadzi si równolegle do wymiarowanego odcinka w odlegBo[ci od 10 do 15 mm od niego. Pomocniczymi liniami wymiarowymi s linie bdce przedBu|eniami linii zarysu rzutu przedmiotu, pomidzy którymi ma by kre[lony wymiar (rys. 44).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 Rys. 44. Kre[lenie linii wymiarowych [2, s.115] Podczas kre[lenia obiektów stosujemy podziaBki rysunkowe, nale|y przy tym pamita, aby wymiary podane na rysunku byBy takie same, jak rzeczywiste wymiary danego elementu, niezale|nie od zastosowanej podziaBki rysunkowej. Wymiarujc drobne szczegóBy przedmiotu mo|na je narysowa w podziaBce powikszajcej wycinajc ten szczegóB (rys. 45). Rys. 45. Wymiarowanie szczegóBów [2, s.129] Wymiarujc w uproszczeniu przedmioty symetryczne nale|y pamita by narysowa osie symetrii, a linie wymiarowe przecign poza nie (rys. 46). Rys. 46. Wymiarowanie elementów symetrycznych [2, s.130] Zalecenia porzdkowe przy wymiarowaniu GBównym powodem, dla którego wprowadza si uproszczenia jest czytelno[ rysunku. Z tego samego powodu w wymiarowaniu wprowadzono zalecenia porzdkowe: - rysowanie osi symetrii nale|y urwa tu| za koDcem rzutu (rys. 47),  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 Rys. 47. Rysowanie osi symetrii [2, s.131] - osie otworów powinny przecina si w [rodku otworu, rysowane cienk lini punktow (wyjtkiem s otwory o [rednicach do 12 mm  kre[lone liniami cigBymi cienkimi) (rys. 48), Rys. 48. Rysowanie osi otworów [2, s.131] - dopuszcza si umieszczanie linii wymiarowych w obrbie zarysu przedmiotu tylko w przypadku, gdy nie komplikuje to rysunku, przy czym pamita nale|y, aby przewidzie miejsce na liczby wymiarowe (rys. 49), Rys. 49. Umieszczanie linii wymiarowych [2, s.131] - nale|y Bczy kolejne linie wymiarowe w jedn prost (rys. 50), Rys. 50. Aczenie linii wymiarowych [2, s.131] - wymiarowa nale|y tylko widoczne krawdzie obiektu  niedopuszczalne jest wymiarowanie niewidocznych krawdzi rysowanych lini cienk (rys. 51), Rys. 51. Wymiarowanie tylko widocznych krawdzi [2, s.131]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 - wymiary ze sob powizane np. [rednica i gBboko[ otworu, nale|y umieszcza blisko siebie  w tym przypadku dopuszczalne jest przecinanie linii wymiarowych (rys. 52). Rys. 52. Umieszczanie wymiarów powizanych [2, s.131] Zasady wymiarowania Pamita nale|y, |e przedmiot bdzie wykonywany na podstawie rysunku i dlatego nale|y zadba o jego przejrzysto[. Aby to osign nale|y zastosowa poni|sze zasady: - zasada wymiarów koniecznych  nale|y poda wszystkie wymiary niezbdne do wykonania przedmiotu ze zwróceniem uwagi na wymiary gabarytowe, czyli zewntrzne (rys. 53), Rys. 53. Wymiarowanie konieczne [2, s.133] - zasada pomijania wymiarów oczywistych  nie podaje si wymiarów wynikajcych z równolegBo[ci i prostopadBo[ci powierzchni przedmiotu lub jego symetrii (rys. 54), Rys. 54. Pomijanie wymiarów [2, s.133] - zasada niepowtarzania wymiarów  nie nale|y powtarza wymiarów na |adnym z rzutów (rys. 55), Rys. 55. Niepowtarzanie wymiarów [2, s.133] - zasada niezamykania BaDcucha wymiarowego  podaje si kilka kolejnych wymiarów (zwBaszcza gabarytowych) oprócz jednego (najmniej wa|nego), który mo|na obliczy z ró|nicy lub sumy pozostaBych (rys. 56),  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 Rys. 56. Niezamykanie BaDcucha wymiarowego [2, s.133] - zasada wymiarowania od baz  nale|y grupowa wymiary i kre[li je od jak najmniejszej ilo[ci baz. Zasady wymiarowania zawiera norma PN ISO 129 : 1996  Rysunek techniczny  Wymiarowanie  Zasady ogólne  Definicje  Metody wykonywania i oznaczenia specjalne. Wymiarowanie wyrobów Ka|dy rysunek (wyrobu, cz[ci skBadowej) nale|y zaopatrzy w wymiary: dBugo[, szeroko[ i promienie krzywizn, tj. cz[ci wklsBych i wypukBych, miejsce zaBamaD i poBczeD poszczególnych cz[ci wyrobu, fragmenty sposobu poBczeD, miejsca umocowania oku itp. (rys. 57, 58). Rys. 57. Wymiary torby (1. s. 235)  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 Rys. 58. Wymiarowanie korpusu torebki ( 1. s. 235) Perspektywa zbie|na Podstawowym prawem perspektywy jest pozorne zmniejszanie si przedmiotów, w miar oddalania si od obserwatora oraz pozorna zbie|no[ w kierunku horyzontu. SBowo perspektywa wywodzi si od sBowa BaciDskiego i znaczy  poprawnie widzie. Obraz perspektywiczny ma nastpujce cechy: - wszystkie linie równolegBe do pBaszczyzny obrazu pozostaj równolegBe wzgldem siebie na obrazie, - wszystkie linie prostopadBe do pBaszczyzny obrazu zbiegaj si w jednym punkcie (tzw. punk widzenia), - wszystkie obrazy ulegaj pomniejszeniu im dalej znajduj si od punktu widzenia. Obrazy perspektywiczne sprawiaj wra|enie pewnej niezgodno[ci z rzeczywisto[ci, poniewa| s to zBudzenia wzrokowe. Zasadniczymi elementami perspektywy zbie|nej s: - punkt widzenia  O  le|cy na linii horyzontu, na wprost oczu obserwatora, - stanowisko  S  miejsce zatrzymania si obserwatora, - pBaszczyzna terenu  Pt  na której znajduje si obiekt rysowany, - pBaszczyzna obrazu  Po  pBaszczyzna, na której rysuje si widziany przedmiot, - horyzont  H  linia pozioma wzrostu lub pBaszczyzna znajdujca si na wysoko[ci oczu, - punkt oddalenia  od1 i od2  odlegBo[ oka obserwatora od obrazu, umownie odmierza si podwójnie odlegBo[ stanowiska obserwatora S od linii horyzontu H (rys. 59).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 Rys. 59. Rysunek kwadratu w perspektywie zbie|nej przy równym ustawieniu wzgldem linii horyzontu [3.s.87] Ka|dy widziany przedmiot mo|e by odtworzony na rysunku perspektywicznym z ró|nych punktów widzenia, w zale|no[ci od jego ustawienia, które mo|e by czoBowe (rys. 60), boczne, krawdziowe. Rys. 60. Perspektywa zbie|na czoBowa [2, s.133] Przy ustawieniu czoBowym [ciana rysowanego obrazu jest równolegBa do pBaszczyzny obrazu, natomiast przy ustawieniu krawdziowym boki przedmiotu nie s prostopadBe do pBaszczyzny obrazu (rys. 61).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 Rys. 61. Perspektywa zbie|na krawdziowa [3, s.91], [2, s.55] 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jak zaznacza si przekrój rysunku rzutowanego? 2. Pod jakim ktem wykonuje si kreskowanie przekroju? 3. Jak na rysunku zaznaczamy gwint? 4. Jakie zastosowanie w kaletnictwie ma umiejtno[ dzielenia odcinka? 5. Jaki ukBad rzutni stosuje si do dokBadnego zobrazowania obiektu? 6. Jakimi warto[ciami któw charakteryzuje si izometria? 7. Jakie warto[ci któw wystpuj w dimetrii? 8. Jak prawidBow dBugo[ i kt rozwarcia ramion powinien posiada grot strzaBki? 9. Jakie znasz zasady wymiarowania rysunków technicznych? 10. W jakiej odlegBo[ci od obiektu rysujemy lini wymiarow? 11. Co znaczy sBowo grot? 12. Jakie znasz cechy obrazu perspektywicznego? 13. Jakie znasz zasadnicze elementy perspektywy zbie|nej? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonaj podziaB odcinka na równe cz[ci stosujc zasady rysunku technicznego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w materiale dydaktycznym informacji na temat podziaBu odcinka, 2) zapozna si z instrukcj bezpieczeDstwa i higieny pracy w warsztatach lub w pracowni gdzie bdzie realizowane wiczenie, 3) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 4) przygotowa przyrzdy kre[larskie potrzebne do wykonania wiczenia, 5) przygotowa blok lub karton, 6) wykona podziaB odcinka na równe cz[ci zgodnie z zasadami rysunku technicznego, 7) zapisa uwagi i wnioski w zeszycie, 8) wykonane wiczenie przedstawi do oceny.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 Wyposa|enie stanowiska pracy: stóB kre[larski, blok lub karton, przybory kre[larskie , linijka, ekierka, ktomierz, oBówki, literatura z rozdziaBu 6. wiczenie 2 Narysuj pasek mski i zaznacz miejsce do monta|u sprzczki i wykonania dziurek zgodnie z zasadami rysunku technicznego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w materiale dydaktycznym informacji na temat podziaBu elementów wyrobów, 2) zapozna si z instrukcj bezpieczeDstwa i higieny pracy w warsztatach lub w pracowni gdzie bdzie realizowane wiczenie, 3) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 4) zorganizowa przybory kre[larskie potrzebne do wykonania wiczenia, 5) zorganizowa karton lub blok rysunkowy, 6) narysowa pasek i oznaczy wskazane miejsca zgodnie z zasadami rysunku technicznego, 7) zapisa uwagi i wnioski w zeszycie, 8) przedstawi wykonane wiczenie nauczycielowi do oceny, 9) wzi udziaB w dyskusji i podsumowaniu zaj. Wyposa|enie stanowiska pracy:  stóB kre[larski,  przybory kre[larskie: linijka, ekierka, ktomierz, oBówki,  blok lub karton,  literatura rozdziaBu 6. wiczenie 3 Wykonaj rysunek teczki mskiej w perspektywie zbie|nej krawdziowej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w materiale dydaktycznym informacji na temat perspektywy zbie|nej, 2) zapozna si z obowizujcymi zasadami bezpiecznej pracy na stanowisku, 3) wysBucha wskazówek o sposobie wykonania wiczenia, 4) przygotowa blok rysunkowy lub techniczny do wykonania wiczenia, 5) przygotowa przybory kre[larskie potrzebne do wykonania wiczenia, 6) wykona rysunek teczki mskiej w perspektywie zbie|nej, 7) zapisa poznane wiadomo[ci w dzienniczku praktyk, 8) przedstawi wykonane wiczenie do oceny, 9) wzi udziaB w dyskusji i podsumowaniu zaj.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 Wyposa|enie stanowiska pracy: - przybory kre[larskie: linijka, ekierka, oBówki, - blok lub karton rysunkowy, - instrukcja bezpiecznej pracy na stanowisku do kre[lenia, - literatura rozdziaBu 6. 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wykona przekrój rysunku rzutowanego? 2) wykona rysunek maszynowy zaznaczajc gwint? 3) wymieni rodzaje skal stosowanych w rysunku? 4) wymieni warto[ci któw w izometrii? 5) wymieni warto[ci któw w dimetrii? 6) narysowa prawidBowo lini wymiarow zakoDczon grotem? 7) wykona rysunek techniczny stosujc zasady wymiarowania? 8) wykona rysunek wyrobu w perspektywie zbie|nej?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 4.3. Rysunek odrczny 4.3.1. MateriaB nauczania Przed przystpieniem do odrcznego szkicowania wyrobów kaletniczych nale|y przeprowadzi tzw. wiczenia rozmachowe polegajcych na kre[leniu odrcznym linii prostych nastpnie regularnych linii krzywych, natomiast na koDcu wiczenia rysowa nale|y figury geometryczne przypominajce swym ksztaBtem elementy pBaskie w poszczególnych wyrobach (rys. 62). Rys. 62. wiczenia rozmachowe [3, s.94] Sposoby rysowania odrcznego Rysunki wyrobów kaletniczych mo|na rysowa: - z natury, - z pamici, - z wyobrazni. Rysunek z natury jest odtworzeniem przedmiotu znajdujcego si przed obserwatorem. Obiekt rysuje si w takiej pozycji, w jakiej si go widzi, w ka|dym momencie mo|na porówna szkic z oryginaBem. Wyrabia si wówczas umiejtno[ odtwarzania ksztaBtu modeli. Rysunek z pamici to odtworzenie przedmiotu, którego si nie widzi podczas rysowania. Rysunek z pamici jest utrwaleniem umiejtno[ci rysowania z natury. Rysunek z wyobrazni jest odzwierciedleniem ksztaBtu przedmiotu, którego nie widzi si ani si nie widziaBo, lecz o którym kto[ opowiadaB lub, który sami chcemy zaprojektowa. Rysunek z wyobrazni wykorzystywany jest podczas projektowania nowych modeli lub podczas dokonywania zmian w istniejcym obiekcie (rys. 63).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 Rys. 63. Powstawanie rysunku odrcznego [3, s.101] Cechy barw ZwiatBo sBoneczne, mimo, |e widzimy je jako biaBe, jest mieszanin barw tworzcych tcz, a mianowicie: czerwonej, pomaraDczowej, |óBtej, zielonej, niebieskiej i fioletowej. Barwy, które wystpuj w tczy nazywamy czystymi (rys. 64). Rys. 64. Barwy czyste [http://www.fotografia.goodspeed.com.pl/cz_3/14.html] Jedn z wielu cech barw jest ich temperatura. Wyró|niamy dwie grupy kolorów, z których pierwsza grupa przypomina wod  s to barwy zimne, natomiast druga grupa przypomina ogieD  s to barwy ciepBe. Do barw ciepBych zaliczamy kolory: czerwony, pomaraDczowy i |óBty, z których najcieplejszy jest pomaraDczowy. Natomiast kolor niebieski, zielony oraz fioletowy s barwami zimnymi, z których najzimniejszy jest niebieski (rys. 65).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 Rys. 65. UkBad barw ciepBych i zimnych [http://piotrmichalak.com/readarticle.php?article_id=19] Kolorystyka wyrobów kaletniczych Nie wszystkie poBczenia kolorów wygldaj ciekawie, dlatego nale|y gBboko si zastanowi, jakie kolory do siebie pasuj oraz z jakiego materiaBu bdzie wykonany wyrób. Niektóre kolory poBo|one obok siebie wygldaj |ywo, interesujco, inne bledn, wygldaj jak brudne. Wyró|nia si dwa sposoby dobierania barw: na zasadzie kontrastu, wyraz kolorami jest bardziej mocny i bardziej zwracajcy uwag. Barwy kontrastowe powinny wystpowa jako dodatki, harmonia barw, wszystkie skBadniki wspóBdziaBaj w wywoBaniu dodatniego efektu. W wyrobach kaletniczych wystpuje Bczenie tkanin ze skór i tworzywami sztucznymi. Tkanina jest materiaBem barwnym, l|ejszym, ale sBabszym od skóry, dlatego z tkanin wykonuje si korpusy, a pozostaBe cz[ci takie jak rczki, spody, naro|a, paski, s wykonane ze skóry. Podczas Bczenia materiaBów ze sob w wyrobie musimy dobra kolory, aby harmonizowaBy ze sob i wywoBaBy dobry efekt koDcowy wyrobu. Kompozycje form pBaskich Podstawowymi elementami kompozycji form pBaskich jest rytm i symetria. Symetria powstaje przy powtarzaniu si elementów kompozycji, po obu stronach prostej zwanej osi symetrii, w taki sposób, |e jedna strona jest odwróconym odbiciem drugiej strony. W kompozycji dekoracyjnej symetria odgrywa du| rol jako czynnik porzdkujcy jej elementy. UkBady symetryczne mog mie jedn o[ symetrii, ale równie| ich wicej, np. trójkt równoboczny ma trzy, prostokt dwie osie symetrii, a koBo nieskoDczon ilo[. Poza formami symetrycznymi s te| formy asymetryczne, które nie maj osi symetrii, jedna jak i druga strona nie s jednakowe i mog ró|ni si ksztaBtem, kolorem i wielko[ci. W wyrobach kaletniczych najcz[ciej stosowana jest symetria. Mo|na te| projektowa wyroby stosujc asymetri ale wymaga to du|ego przygotowania zawodowego. Ornamenty s najstarszymi elementami sztuki zdobniczej, a motywy w nich wystpujce s [ci[le zwizane ze stylami ró|nych epok. Ornament, zwany zdobin, nie ma wpBywu na u|ytkowanie wyrobu, ma podkre[la jego funkcjonalno[, dekoracyjno[, ksztaBt i estetyk.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 Projektowanie ornamentu nale|y rozpocz od opracowania elementu, który przedstawia rys.66 a, który zestawiony w prostym ukBadzie tworzy motyw, który przedstawia rys. 66b. Opracowujc motyw zdobniczy nale|y wyznaczy rytm za pomoc osi lub podziaBki rys. 66c. Motywy komponowania z elementów podstawowych powtarzane z pewnym rytmem tworz ornament (rys. 66d). Rys. 66. PrzykBad budowy ornamentu: a) element, b) motyw, c) wyznaczenie rytmu za pomoc osi lub podziaBki, d) rytmiczne powtarzanie motywu  ornament [3. s. 126] Ornament w wyrobach kaletniczych ma du|e znaczenie i ró|norakie zastosowanie. Podkre[la charakter, u|ytkowo[ modelu oraz podnosi dekoracyjno[ wyrobu. Wyroby drobne jak etui na lusterko, grzebieD, okulary ozdabia si z zewntrznej strony. Na torebce ornamentem mo|e by klips. Stosuje si jeszcze nity, okucia, oczka metalowe, perforacj, dekoracyjne szycie grubymi kolorowymi nimi itp. (rys. 67). Rys. 67. Ornamenty w kaletnictwie [3, s.131] Proporcje Przy rysowaniu schematu sylwetek bdziemy rozpatrywa ludzi wysokich, proporcjonalnie zbudowanych, których wysoko[ gBowy w stosunku do wysoko[ci caBej sylwetki ma decydujce znaczenie w wygldzie zewntrznym. Wymiar gBowy jest podstawow miar przy analizowaniu proporcji sylwetki ludzkiej. Proporcje gBowy w stosunku do wysoko[ci ciaBa w zale|no[ci od wieku wynosz: u rocznego dziecka 1:4, u dwuletniego dziecka 1:5, u czteroletniego dziecka 1:5,5, u dziecka w wieku 6-8 lat 1:6,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 w wieku 10 lat 1:6,5, w wieku 14 lat 1:7,5, w wieku 18-22 lat 1:8. Wynika z tego, |e gBowa w stosunku do reszty ciaBa nieznacznie zmienia wymiar, przez to wszystkie inne proporcje ulegaj zmianie wraz z wiekiem i rozwojem fizycznym. Biorc pod uwag proporcje postaci musimy uwzgldni wielko[ wyrobów kaletniczych, dopasowujc wielko[ci wyrobów do osób w ró|nym wieku. Proporcje wyrobów kaletniczych s uzale|nione równie| od rodzaju i przeznaczenia. Znajc przeznaczenie wyrobu i u|ytkownika mo|emy dostosowa proporcje wyrobu. Wyroby kaletnicze takie jak: teczki szkolne, torby szkolne, tornistry szkolne, futeraBy, portfele i portmonetki ich ksztaBt i wielko[, czyli wymiary zewntrzne podaj normy, do których trzeba si dostosowa podczas projektowania. PozostaBe wyroby nie s objte [cisBymi normami pod wzgldem wielko[ci. Moda Moda obejmuje bardzo szeroki zakres poj, bo moda to nie tylko wygld, ale równie| obyczaje i pogldy ludzi, ich potrzeby i upodobania. Bogata ró|norodno[ przedstawiana przez kreatorów mody, rzadko znajduje zastosowanie w praktyce. Dlatego z proponowanych modeli nale|y wybiera te, które s ekonomiczne, racjonalne, Badne a przede wszystkim funkcjonalne. Prawie wszystkie czasopisma wydawane w kraju i za granica s bogato ilustrowane, przez co na ich podstawie mo|na dokona przegldu mody skórzanej. W kaletnictwie najczstsze zmiany mody dotycz torebek i pasków, rzadko walizek i teczek (rys. 68). W zale|no[ci od zapotrzebowania na rynku pojawiaj si drobne wyroby takie jak futeraBy, portfele. yródBem przekazujcym nowe tendencje mody oraz [rodkiem porozumiewawczym midzy klientem a wykonawc s w wikszo[ci |urnale. Rys.68. WspóBczesne wyroby kaletnicze [8]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 Rys. 69. WspóBczesne wyroby kaletnicze [9] Kopiowanie rysunków W kolorowych czasopismach znajduj si przewa|nie fotografie wyrobów lub ich rysunki. Fotografie s mniej dokBadne, rysunki natomiast obrazuj caBo[ wyrobu i poszczególne jego elementy; kopiowanie rysunków realizowa mo|na poprzez fotografowanie, drukowanie wy[wietlanie, jednak jest wówczas potrzebny zaawansowany sprzt. W warunkach zarówno szkolnych jak i domowych do kopiowania tego typu rysunków sBu|y kalka techniczna. Na rysunek nakBada si kalk techniczn i oBówkiem odrysowuje si wszystkie widoczne linie. PodobieDstwo kopii zale|y od staranno[ci i dokBadno[ci odrysowania linii. Rysunek wykonany na kalce przykBadamy na biaBy papier. Linie mo|na wzmocni poprawiajc tuszem a reszt wykoDczy np. farbami. Rysujc tuszem nale|y ka|d kresk kontrolowa i porównywa z oryginaBem, poniewa| ka|da zmiana grubo[ci linii lub jej kierunku mo|e znieksztaBci model. Nieczytelne szczegóBy pomijamy, jak równie| nie uzupeBniamy brakujcych linii, gdy| lepiej narysowa jest mniej kresek. Technika kopiowania tzw. Technika siatki rysunkowej polega na tym, |e na oryginalnym rysunku wykre[la si siatk rysunkow kwadratow lub prostoktn i oznacza si jej pola. Nastpnie ustali nale|y, w jakiej skali ma by wykonana kopia. Przy zmniejszaniu rysunku w skali 1:2 nale|y tak sam siatk rysunkow wykona w dwukrotnym zmniejszeniu. Nale|y uwa|a, aby linie siatki byBy dokBadnie równolegBe wzgldem siebie, gdy| ka|de nawet minimalne odchylenie deformuje kopi (rys. 70).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 Rys. 70. Kopiowanie technik siatki rysunkowej [2, s.170] Projektowanie Atrakcyjno[ wyrobów kaletniczych mo|na uzyska przez wBa[ciwie dobrany rodzaj surowca, odpowiednie wykoDczenie, ciekawie dobrane zestawienia kolorystyczne jak równie| zastosowanie ró|nych rozwizaD zdobniczych, np. okucia, tBoczenia, aplikacje itp. Projektowanie wyrobów kaletniczych zaczyna nale|y od przejrzenia katalogów i |urnali a nastpnie wykonania szkicu na kartonie z uwzgldnieniem zdobieD proponowanych przez wspóBczesn mod (rys. 70). Stosujc ozdoby nale|y zachowa proporcj wielko[ci oraz ich wBa[ciwy dobór do charakteru wyrobu. Z charakterystyk i rodzajami wyrobów oraz dodatkami zostaBe[ zapoznany w jednostce moduBowej 744[01.O1.02. Na ksztaBt i budow wyrobu ogromny wpByw ma moda, która powinna mie zawsze swoje odbicie w projekcie. Po ni|ej przedstawiono przykBadowy sposób projektowania torebki damskiej. Na kartonie kilkoma liniami szkicujemy na przykBad prostokt, którego podstaw jest krótszy bok. W tym prostokcie rysujemy grubsz lini przedni [ciank (korpus) torebki, zaokrglajc dwa dolne naro|a. Poniewa| torebka bdzie z klapk zaznaczamy j szkicujc lini poziom od góry mniej wicej 1/3 wysoko[ci torebki. Planujemy, |e klapka podobnie jak torebka, bdzie miaBa zaokrglone naro|a, aby wspóBgraBy elementy ze sob. Mo|emy zaplanowa kieszeD na przedniej [ciance wyrobu, wic obieramy ksztaBt tak, aby pasowaB do caBego wygldu wyrobu. Nastpnie zaznaczamy pasek no[ny i sposób mocowania. Je|eli szkic jest narysowany w perspektywie, nale|y zaznaczy bok torebki. WBa[ciwe brzegi wyrobu rysujemy grubsz lini. Wykonany szkic malujemy, zestawiajc odpowiednio kolory. Nastpnie ustalamy kolor wyrobu, rodzaj surowca oraz wymiary i proporcje.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 Rys. 70. PrzykBadowy projekt torby damskiej i jej wzorniki [3.s.208] Przy projektowaniu wyrobów kaletniczych projektant powinien zwróci uwag na: - jedno[ elementów w systemie ubioru, która wyra|a si we wzajemnym d|eniu do siebie takich elementów jak np. torebka, rkawiczki, pasek i obuwie, - zasad podobieDstwa lub kontrastu. Kontrast (przeciwstawienie) w projektowaniu jest aktywnym [rodkiem oddziaBywania w procesie postrzegania. W zasadzie podobieDstwa, jeden element czy jeden geometryczny ksztaBt rozwija si i powtarza w ró|nych wariacjach,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 - proporcjonalno[  przy opracowaniu wyrobu, okre[la stosunek wielko[ci cz[ci do caBo[ci i poszczególnych cz[ci midzy sob, - symetri i asymetri. Symetria, czyli równo[ lub analogiczny ukBad form po ka|dej stronie osi symetrii lub punktu w wyrobie. Asymetria oznacza naruszenie symetrii, ubytek jej elementów, przewag jednej tendencji nad drug. Po wykonaniu projektu przystpujemy do modelowania wzorników. Ze szczegóBowym sposobem modelowania wyrobów kaletniczych zostaniesz zapoznany w jednostce moduBowej 744[01].Z2.01. 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie wiczenia nale|y wykona przed przystpieniem do rysowania odrcznego? 2. Jakie znasz sposoby wykonywania rysunków odrcznych? 3. Jakie znasz barwy czyste? 4. Jakie znasz cechy barw? 5. W jaki sposób nale|y dobiera kolory do wyrobów kaletniczych? 6. Jak powstaje ornament? 7. Co to jest motyw? 8. Jak powstaje rytm we wzorze? 9. Jakie ma znaczenie ornament w wyrobach kaletniczych? 10. Jakie znaczenie u|ytkowe ma moda w wyrobach kaletniczych? 11. Jakie pierwsze czynno[ci nale|y wykona przed przystpieniem do projektowania? 12. W jakim celu wykonujemy szkic wyrobu? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonaj rysunek z natury wskazanego wyrobu kaletniczego oraz dobierz kolory do wyrobu stosujc barwy ciepBe. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w materiale dydaktycznym informacji na temat rysunków odrcznych i kolorystyki, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) przygotowa wyrób do wykonania rysunku z natury, 4) przygotowa karton lub blok rysunkowy, 5) przygotowa oBówki, 6) przygotowa farby lub kredki, 7) wykona rysunek i kolorystyk wyrobu, 8) przedstawi prac do oceny, 9) podzieli si uwagami z innymi.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 Wyposa|enie stanowiska pracy:  wyrób kaletniczy,  blok lub papier rysunkowy,  oBówki,  kredki lub farby,  koBo barw (ukBad barw ciepBych i zimnych),  literatura z rozdziaBu 6. wiczenie 2 Zaprojektuj ornament i zastosuj go do ozdobienia klapy w wyrobie kaletniczym. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w materiale dydaktycznym informacji na temat budowy i zastosowania ornamentu, 2) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 3) przygotowa przybory kre[larskie, 4) przygotowa karton do wykonania rysunku, 5) zaprojektowa motyw, 6) zaprojektowa i wykona ornament, 7) wykona rysunek klapy wyrobu z ornamentem, 8) podzieli si uwagami z innymi, 9) przedstawi prac do oceny, 10) wzi udziaB w dyskusji i podsumowaniu zaj. Wyposa|enie stanowiska pracy:  przybory do rysowania, oBówki,  karton do rysowania,  przykBadowe ornamenty,  literatura z rozdziaBu 6. wiczenie 3 Wykonaj kopiowanie wyrobu kaletniczego z |urnala za pomoc kalki technicznej stosujc zasady kopiowania. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) odszuka w materiale dydaktycznym informacji na temat technik kopiowania, 2) zapozna si z obowizujcymi zasadami bezpiecznej pracy na stanowisku, 3) wysBucha wykBadu i wskazówek na temat technik kopiowania, 4) zorganizowa stanowisko pracy do wykonania wiczenia, 5) przygotowa |urnale z wyrobami kaletniczymi, 6) przygotowa przybory kre[larskie potrzebne do wykonania wiczenia, 7) przygotowa kalk do kopiowania, 8) wybra wyrób z |urnala do kopiowania, 9) wykona kopiowanie zgodnie z zasadami, 10) przedstawi wykonane wiczenie do oceny, 11) podzieli si wiadomo[ciami z innymi.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 Wyposa|enie stanowiska pracy:  przybory kre[larskie: oBówki,  kalka do kopiowania,  |urnale z wyrobami kaletniczymi,  przybory do pisania,  literatura z rozdziaBu 6. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wykona wiczenia rozmachowe? 2) wykona rysunek wyrobu z natury? 3) wykona rysunek wyrobu z pamici? 4) wymieni barwy czyste? 5) wymieni barwy ciepBe i zimne? 6) dobra kolory do wyrobów? 7) zaprojektowa motyw zdobniczy? 8) zaprojektowa ornamentyk w wyrobach kaletniczych? wykona kopiowanie wyrobów |urnalowych za pomoc siatki 9) rysunkowej? 10) wykona szkic wyrobu kaletniczego? 11) okre[li kierunki mody wyrobów na podstawie |urnali? 12) wyja[ni co to jest ,,zdobina ?  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD dotyczcych sporzdzania rysunków technicznych i odrcznych. Wszystkie pytania s pytaniami wielokrotnego wyboru. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaBczonej karcie odpowiedzi:  w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidBow odpowiedz znakiem X (w przypadku pomyBki nale|y bBdn odpowiedz zaznaczy kóBkiem, a nastpnie ponownie zakre[li odpowiedz prawidBow). 6. Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 7. Trudno[ci mog przysporzy Ci pytania: 7, 12, 14, 17, gdy| s one na poziomie trudniejszym ni| pozostaBe. 8. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odBó| jego rozwizanie na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 9. Na rozwizanie testu masz 45 minut. Powodzenia!  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. WedBug normy PN  EN ISO 5457 : 2002 podstawowym formatem papieru jest a) A2. b) A3. c) A4. d) A5. 2. Linie rysunkowe ze wzgldu na grubo[ podzieli mo|na na linie a) cienkie, [rednie, grube. b) cienkie, [rednie, bardzo grube. c) chude, [rednie, grube. d) cienkie, grube, bardzo grube. 3. Tabliczk rysunkow, zgodnie z norm PN - EN ISO 7200 : 2007, kre[li si na arkuszu w a) prawym górnym rogu. b) prawym dolnym rogu. c) lewym dolnym rogu. d) lewym górnym rogu. 4. Litery w pi[mie technicznym dziel si na a) wielkie, maBe wysokie, maBe niskie. b) du|e, maBe wysokie, maBe. c) wysokie, [rednie, niskie. d) wielkie, wysokie, niskie. 5. WedBug normy PN - EN ISO 5455 : 1998 stosuje si trzy rodzaje podziaBek a) staBa, zmienna, dowolna. b) pomniejszajca, dowolna, powikszajca. c) powikszajca, staBa, zmniejszajca. d) zmniejszajca, dowolna, zwikszajca. 6. Rozró|nia si trzy zasadnicze rodzaje rysunków a) techniczny, odrczny, szkicowy. b) profesjonalny, amatorski, dziecicy. c) profesjonalny, ilustracyjny, techniczny. d) artystyczny, ilustracyjny, techniczny. 7. Zgodnie z PN - EN ISO 128  20 : 2002 grubo[ linii cienkiej, [redniej i grubej maj si do siebie w stosunku a) 1:2:3 lub 1:2:6. b) 1:2:4 lub 1:3:6. c) 1:2:5 lub 1:3:6. d) 1:2:6 lub 1:3:9. 8. W zale|no[ci od stosunku grubo[ci pisma d do wysoko[ci pisma h, rozró|nia si dwa rodzaje pisma oznaczone literami a) C, B. b) A, B. c) B, C. d) C, D.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50 9. Pismo pochyBe w rysunku technicznym jest nachylone do podstawy wiersza pod ktem a) 30o. b) 45o. c) 75o. d) 90o. 10. Rzut z boku obiektu przedstawia rysunek a) A. b) B. c) C. d) D. 11. OBówki twarde oznacza si symbolem a) H. b) B. c) HB, F. d) F. 12. Do przyborów kre[larskich zalicza si m. in. ekierk. Ekierka równoramienna posiada kty a) 45o /60 o /75 o. b) 75 o /75 o /90 o. c) 60 o /60 o /90 o. d) 45 o /45 o /90 o. 13. Do kre[lenia Buków i okrgów o maBych promieniach (do 5 mm) stosuje si a) cyrkiel. b) krzywik. c) zerownik. d) ktomierz. 14. W celu poprawy czytelno[ci rysunku a) wykonuje si dwa rzuty. b) wykonuje si trzy rzuty. c) wykonuje si cztery rzuty. d) nie wykonuje si |adnego rzutu. 15. Ze wzgldu na sposób wykonania rysunku technicznego rozró|nia si dwa rodzaje rysunku a) odrczny i artystyczny. b) odrczny i szkicowy. c) szkicowy i artystyczny. d) ilustracyjny i artystyczny.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 51 16. Ktomierz sBu|y do pomiaru któw zawartych pomidzy a) dwoma liniami przecinajcymi si w dwóch punktach. b) trzema liniami przecinajcymi si w dwóch punktach. c) trzema liniami przecinajcymi si w jednym punkcie. d) dwoma liniami przecinajcymi si w jednym punkcie. 17. Podczas projektowania nowych wyrobów kaletniczych stosowany jest rysunek z a) wyobrazni. b) natury. c) pamici. d) ilustracji. 18. Rozró|niamy nastpujce temperatury barw? a) Zimne, gorce. b) CiepBe, zimne. c) CiepBe, chBodne. d) Zimne, obojtne. 19. Do ciepBych barw zaliczamy kolory a) czerwony, fioletowy, |óBty. b) pomaraDczowy, fioletowy, czerwony. c) |óBty, zielony, pomaraDczowy. d) czerwony, pomaraDczowy, |óBty. 20. Do rcznego kopiowania rysunków sBu|y a) ksero. b) skaner. c) kalka techniczna. d) kalka oBówkowa.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 52 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .. Sporzdzanie rysunków technicznych i odrcznych Zakre[l poprawn odpowiedz. Nr Odpowiedz Punktacja zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 53 6. LITERATURA 1. Christ J. W.: Kaletnictwo  Podrcznik technologii dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1991 2. JasiDski S., Topolski J. SBowiDski A.: Rysunek techniczny z zagadnieniami uzupeBniajcymi BeBchatów 1998 3. Korczak K. SzymaDska J.: Rysunek zawodowy dla szkóB przemysBu skórzanego Warszawa 1988 4. Kubalska-Sulkiewicz K. (red.): SBownik terminologiczny sztuk piknych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004 5. Moda skórzana  kwartalnik Wyd. TWiL Warszawa 6. Odzie|  miesicznik Wyd. NOT 7. Olszewski A.: Kompozycje plastyczne w projektowaniu obuwia. Skrypt WSI Radom 1993 8. www.vipfirma.com.pl/rysunki/torebki.jpg 9. www.vip-firma.com.pl/ rysunki/pucinni1800.jpg 10. http://www.fotografia.goodspeed.com.pl/cz_3/14.html 11. http://piotrmichalak.com/readarticle.php?article_id=19  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 54

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
kaletnikt4[01] o1 03 n
modelarz odlewniczyr2[01] o1 03 n
asystentka stomatologiczna22[01] o1 03 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] o1 03 n
kaletnikt4[01] z3 03 u
kaletnikt4[01] z2 03 n
kaletnikt4[01] o1 01 u
opiekunka dzieciecaQ3[01] o1 03 n
kaletnikt4[01] o1 01 n
kaletnikt4[01] o1 04 n
kaletnikt4[01] o1 02 u
fototechnik13[01] o1 03 n
modelarz odlewniczyr2[01] o1 03 u
kaletnikt4[01] z3 03 n
kaletnikt4[01] z1 03 n
mechanik maszyn i urzadzen drogowych?3[01] o1 03 u
kaletnikt4[01] z2 03 u

więcej podobnych podstron