MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Halina Zwolska
Marta Małysiak
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich
322[01].O1.04
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr n. farm. Elwira Telejko
mgr Magdalena Krystowska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Halina Zwolska
mgr Marta Małysiak
Konsultacja:
mgr in\
. Halina Åšledziona
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[01].O1.04
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu asystentka stomatologiczna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 11
5.1. Podstawowa terminologia psychologiczna 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Osobowość 14
5.2.1. Ćwiczenia 14
5.3. Charakterystyka procesów psychicznych w \
yciu człowieka 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Style komunikowania siÄ™ 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
5.5. Techniki komunikacji werbalnej i formy komunikacji niewerbalnej 21
5.5.1. Ćwiczenia 21
5.6. Charakterystyka potrzeb człowieka 24
5.6.1. Ćwiczenia 24
5.7. Psychologiczne i społeczne uwarunkowania kontaktu z pacjentem 27
5.7.1. Ćwiczenia 27
5.8. Zasady prowadzenia dyskusji 30
5.8.1. Ćwiczenia 30
5.9. Bariery komunikacyjne oraz sytuacje trudne 32
5.9.1. Ćwiczenia 32
5.10. Zasady rozwiązywania konfliktów międzyludzkich 35
5.10.1.Ćwiczenia 35
5.11. Techniki negocjacji 38
5.11.1.Ćwiczenia 38
5.12. Promocja zdrowia 41
5.12.1.Ćwiczenia 41
5.13. Systemy wartości społecznych 43
5.13.1.Ćwiczenia 43
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 45
7. Literatura 57
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie asystentka stomatologiczna.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ju\
ukształtowane, aby bez problemów
mógł korzystać z poradnika,
- wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,
- ewaluację osiągnięć ucznia,
- wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami
ze szczególnym uwzględnieniem:
- pokazu z objaśnieniem,
- pogadanka,
- inscenizacji,
- metoda sytuacyjna,
- ćwiczeń praktycznych,
- tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\
nicowane, poczÄ…wszy
od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które
zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:
- materiał nauczania  w miarę mo\
liwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje siÄ™ niedocenianie przez nauczycieli niezwykle wa\
nej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać  czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem,
- pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy jest
przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zale\
ności od tematu mo\
na zalecić uczniom
samodzielne udzielanie odpowiedzi na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
poniewa\
nauczyciel sterujÄ…c dyskusjÄ… mo\
e uaktywniać wszystkich uczniów oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,
- dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając ró\
ne
mo\
liwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych
ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu technodydaktycznym szkoły.
ProwadzÄ…cy mo\
e równie\
zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,
- sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest udzielenie
odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Je\
eli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie wa\
na rola nauczyciela, gdy\
od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zale\
y między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności zało\
onych w jednostce modułowej. Nale\
y rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną  ciekawość wiedzy . Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału mo\
e stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne, czy
mo\
e lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,
- testy zamieszczone w rozdziale  Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i nale\
y je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Ka\
demu zadaniu testu przypisano określoną liczbę
mo\
liwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzale\
niona jest od
ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel mo\
e zastosować test według własnego projektu
oraz zaproponować własną skalę ocen. Nale\
y pamiętać, \
eby tak przeprowadzić proces
oceniania ucznia, aby umo\
liwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.
322[01].O1
Podstawy działalności zawodowej
322[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej
oraz ochrony środowiska
322[01].O1.02
322[01].O1.03
322[01].O1.04
Charakteryzowanie budowy,
Stosowanie leków
NawiÄ…zywanie
fizjologii
w leczeniu chorób jamy
i utrzymywanie kontaktów
i patologii narzÄ…du \
ucia
ustnej
międzyludzkich
322[01].O1.05
Przestrzeganie przepisów
prawa i zasad ekonomiki w
ochronie zdrowia
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu komunikacji interpersonalnej,
-
-
-
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
-
-
-
- selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,
-
-
-
- obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
-
-
-
- pracować w grupie,
-
-
-
- rozumieć znaczenie postawy lojalnej, dyspozycyjnej i dyskretnej,
-
-
-
- uczestniczyć w dyskusji, prezentacji,
-
-
-
- oceniać własne mo\
liwości sprostania wymaganiom wybranego zawodu,
-
-
-
- identyfikować własne cechy osobowości, umiejętności,
-
-
-
- wykazywać się znajomością podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić podstawowe pojęcia z zakresu psychologii ogólnej,
- scharakteryzować procesy psychiczne,
- określić rolę procesów poznawczych,
- określić czynniki i składniki osobowości,
- scharakteryzować okresy rozwoju psychicznego człowieka,
- określić znaczenie komunikacji w relacjach między ludz
mi,
- scharakteryzować style oraz techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej,
- ocenić mo\
liwości komunikacyjne z osobami w ró\
nym wieku,
- rozpoznać potrzeby i oczekiwania pacjentów,
- rozpoznać zakłócenia występujące w czasie komunikowania się,
- pokonać bariery w procesie komunikowania się,
- przeprowadzić konstruktywną dyskusję,
- porozumieć się z pacjentem i współpracownikami,
- zastosować techniki ułatwiające skuteczne komunikowanie się,
- zastosować argumentację racjonalną i emocjonalną do określonej sytuacji,
- poradzić sobie w sytuacjach trudnych,
- zastosować ogólnie przyjęte normy etyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
Modułowy program nauczania: Asystentka stomatologiczna 322[01].
Moduł: Podstawy działalności zawodowej 322[01].O1.
Jednostka modułowa: Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów
międzyludzkich 322[01].O1.04.
Temat: Skuteczne komunikowanie siÄ™ z pacjentem. Komunikacja werbalna.
Cel ogólny: kształtowanie umiejętności stosowania zasad skutecznego komunikowania się.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- zdefiniować pojęcia: komunikowanie się, komunikacja interpersonalna, komunikacja
werbalna, komunikacja niewerbalna,
- wyjaśnić zasady przekazywania komunikatów werbalnych,
- wymienić cechy dobrego nadawcy i dobrego odbiorcy,
- scharakteryzować techniki aktywnego słuchania,
- uzasadnić znaczenie i stosowanie ró\
nych technik komunikacji interpersonalnej
w tworzeniu właściwych relacji z pacjentem,
- zaprezentować efekt wykonanej pracy.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami wykładu,
- dyskusja,
- metoda sytuacyjna,
- ćwiczenie praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupach.
Czas: 90 minut.
Åšrodki dydaktyczne:
- foliogramy:
ª% Przebieg procesu komunikacji.
ª% Techniki aktywnego sÅ‚uchania.
ª% Style komunikowania siÄ™.
 przygotowane przez uczniów prezentacje komunikatów werbalnych,
- kamera wideo, magnetowid, DVD.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2. Podanie tematu lekcji, uświadomienie celu zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja tematu:
- nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat ogólnych wiadomości
dotyczących komunikacji, objaśnia pojęcia: komunikacja interpersonalna,
komunikacja werbalna i niewerbalna,
- nauczyciel zadaje pytanie:  Co rozumiesz przez pojęcie komunikowanie się? ,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
- nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie się do ćwiczeń.
5. Realizacja ćwiczenia:
 nauczyciel wyjaśnia, \
e celem ćwiczenia jest prezentacja przygotowanego przez
uczniów komunikatu werbalnego,
 nauczyciel wybiera czterech lub pięciu uczniów chętnych do przedstawienia
przygotowanych materiałów,
 uczniowie kolejno prezentujÄ… swoje prace, a nauczyciel nagrywa wystÄ…pienie,
6. Nauczyciel odtwarza nagranie i następuje dyskusja. Pytania do dyskusji:
 Jak nadawca zachowywał się podczas wystąpienia?
 Czy komunikat został przedstawiony jasno i zrozumiale?
 Co zmieniłbyś w przekazie informacji?
 Czy podczas prezentacji zwracałeś uwagę na odbiorcę?
 Jak zachowywał się odbiorca?
 Jaki wpływ miał odbiorca na Twój przekaz informacji?
Zakończenie zajęć
1. Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prezentacji.
2. Nauczyciel ocenia aktywność uczniów i dziękuje za lekcję.
Praca domowa
Wpisz do tabeli cechy dobrego nadawcy i dobrego odbiorcy.
Cechy dobrego nadawcy Cechy dobrego odbiorcy
1. & & & & & & & & & & & & & & & 1. & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & 2. & & & & & & & & & & & & & & & &
3. & & & & & & & & & & & & & & & 3. & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
Modułowy program nauczania: Asystentka stomatologiczna 322[01].
Moduł: Podstawy działalności zawodowej 322[01].O1.
Jednostka modułowa: Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów
międzyludzkich 322[01].O1.04.
Temat: Mój system wartości etycznych.
Cel ogólny: Kształtowanie etycznych zachowań w relacjach z drugim człowiekiem.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:
- zdefiniować pojęcia: etyka, etyka zawodowa, normy etyczne,
- wyjaśnić zasady uczciwego i odpowiedzialnego postępowania wobec drugiej osoby,
- sformułować zasady etycznego postępowania w ró\
nych sytuacjach zawodowych,
- określić skutki nie zastosowania zasad etycznego postępowania,
- określić własny system wartości.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka z elementami wykładu,
- dyskusja,
- metoda sytuacyjna,
- ćwiczenie praktyczne.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca w grupach.
Czas: 90 minut.
Åšrodki dydaktyczne:
- foliogramy przedstawiajÄ…ce definicje: etyki, etyki zawodowej, norm etycznych,
- encyklopedia,
- przybory do pisania,
- kartki samoprzylepne,
- kartki papieru.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjne: sprawdzenie listy obecności, sprawdzenie gotowości do zajęć.
2. Podanie tematu lekcji, uświadomienie celu zajęć.
3. Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
4. Realizacja tematu:
- nauczyciel przeprowadza wykład informacyjny na temat ogólnych wiadomości
dotyczących etyki, etyki zawodowej, postępowania zgodnie z regułami moralnymi,
opierającymi się na powszechnie akceptowanych wartościach wynikających z tradycji
i kultury danego społeczeństwa, normami prawnymi o charakterze nakazów
i zakazów, ustalającymi odpowiedzialność za nieprzestrzeganie prawa,
- uczniowie przy pomocy nauczyciela starają się odpowiedzieć na pytanie: co to jest
etyka, etyczne postępowanie?
- nauczyciel poleca uczniom zastanowienie siÄ™ nad tym, co jest dla nich cenne
i stanowi wartość.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
5. Realizacja ćwiczenia:
 nauczyciel wyjaśnia, \
e celem ćwiczenia jest ustalenie, jakie wartości ka\
dy z nich
uwa\
a za szczególnie cenne, które mogą stworzyć osobisty system wartości,
 uczniowie mają za zadanie wypisać na kartkach samoprzylepnych zasady etyczne,
które znalazłyby swoje miejsce w ich osobistym systemie wartości,
- po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel wybiera 5-ciu uczniów, którzy przedstawiają na
forum grupy swój system wartości,
- podsumowaniem prezentacji uczniów ma być wybranie dziesięciu najwa\
niejszych
zasad etycznych, tworzących system wartości,
- ćwiczenie ma celu uświadomienie uczniom jakich wartości bronią i jakie są dla nich
najwa\
niejsze.
6. Dyskusja. Pytania do dyskusji.
- Czy ka\
dy człowiek powinien umieć rozpoznawać wartości etyczne i stosować je we
wszystkich obszarach swojej działalności  relacjach rodzinnych i towarzyskich,
w szkole, na uczelni, w pracy i \
yciu publicznym?
- Jakie są skutki nie stosowania zasad etycznych, które powinny obowiązywać we
wzajemnych relacjach zarówno w \
yciu osobistym jak i zawodowym?
Zakończenie zajęć
1. Klasa wspólnie z nauczycielem dokonuje oceny prezentacji.
2. Nauczyciel ocenia aktywność uczniów i dziękuje za lekcję.
Praca domowa
Opracuj kodeks etycznego postępowania w zawodzie asystentka stomatologiczna.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
- anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Podstawowa terminologia psychologiczna
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyszukaj w literaturze i Internecie informacje na temat znaczenia i roli prawej oraz lewej
półkuli mózgowej człowieka. Wska\
, jakie zaburzenia psychiczne mogą powstać, jeśli nie
będą one prawidłowo funkcjonować.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a gotowe
wnioski i wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w nich odpowiednie treści,
3) wypisać funkcje, jakie pełni prawa i lewa półkula,
4) dokonać analizy tych funkcji i wskazać procesy psychiczne, które są z nimi związane,
5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Opracuj słowniczek podstawowych pojęć z zakresu psychologii, uwzględniając
wieloznaczność pojęć i zakres ich stosowania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a gotowe
wnioski i wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) opracować katalog podstawowych pojęć psychologicznych,
3) wyszukać w literaturze i Internecie definicje podstawowych pojęć psychologicznych,
4) opracować formę graficzną,
5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 3
Kolega z pracy, po raz kolejny prosi cię o wykonanie zadania, które nale\
y do jego
obowiązków. Uzasadnia to zmęczeniem i problemami osobistymi, choć wiesz, \
e to
nieprawda. Zachowaj siÄ™ asertywnie w tej sytuacji.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
samodzielnie przygotowali scenkÄ™ sytuacyjnÄ…, a gotowe wnioski i wyniki pracy przedstawili
i omówili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać przykłady zachowań asertywnych,
3) przeanalizować zasady zachowań asertywnych,
4) przygotować asertywną odpowiedz
na prośbę kolegi,
5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
5.2. Osobowość
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj pisemnie ankietę, której celem będzie zbadanie, jaki temperament i typ
osobowości ma dany pacjent.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a wyniki
pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w literaturze i Internecie zasadnicze elementy ankiety,
3) wyszukać cechy poszczególnych temperamentów i osobowości,
4) sformułować pytania,
5) opracować stronę graficzną ankiety,
6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy,
7) przeprowadzić ocenę własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Dobierz typ osobowości do podanych zawodów: farmaceuta, dietetyk, ortopeda,
higienistka i asystentka stomatologiczna.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a wyniki
pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykę osobowości
3) wypisać, jakimi cechami powinni się odznaczać przedstawiciele poszczególnych
zawodów,
4) dopasować cechy do typów osobowości,
5) opracować zestawienie cech i typów osobowości,
6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki format A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Charakterystyka procesów psychicznych w \
yciu człowieka
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Byłeś na filmie z grupą kolegów. Sala kinowa była pełna, film interesujący, choć w jego
oglądaniu trochę przeszkadzało ci, \
e niektórzy jedli pra\
onÄ… kukurydzÄ™, chipsy i pili napoje
z puszki. Napisz, z jakimi wra\
eniami mo\
esz mieć do czynienia oglądając w takich
warunkach film w du\
ej sali kinowej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
realizacji ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
a gotowe wnioski i wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykę wra\
enia,
3) wymienić rodzaje wra\
eń,
4) omówić zale\
ność między danym wra\
eniem a danym zmysłem,
5) wybrać wra\
enia, które wystąpiły w sali kinowej,
6) wskazać z
ródło tych wra\
eń w sali kinowej,
7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Opracuj schemat myślowy człowieka, który boi się pójść do dentysty, bo pamięta, jak
w dzieciństwie miał usuwane zęby.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
przygotowali schemat, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wypisać, jakie etapy obejmuje proces myślenia,
3) sformułować przykładowe myśli pacjenta na ka\
dym etapie tego procesu,
4) opracować schemat myślowy,
5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 3
Przeprowadz
rozmowę z chorym dzieckiem oraz człowiekiem starszym, na temat jego
choroby i emocji, jakie jej towarzyszÄ….
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje oraz
przygotowali stosownÄ… prezentacjÄ™ rozmowy, a wyniki pracy i wnioski przedstawili
i omówili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wypisać, jakie emocje mogą towarzyszyć osobie chorej,
3) sformułować przykładowe myśli pacjenta na ka\
dym etapie tego procesu,
4) sformułować pytania odpowiednio do wieku osoby,
5) przeprowadzić rozmowę,
6) określić bodz
ce biorące udział w tym procesie,
7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- inscenizacja,
- instrukta\
,
- ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Style komunikowania siÄ™
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Posługując się przykładami wyjaśnij, w jakich sytuacjach nale\
y stosować niepartnerski
styl komunikowania siÄ™ z innymi ludz
mi.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
sformułowali wnioski, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykę niepartnerskiego stylu
komunikowania siÄ™,
3) określić sytuacje, w jakich mo\
e być stosowany styl niepartnerski,
4) dobrać odpowiednie przykłady,
5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Połącz style komunikowania się wymienione w lewej kolumnie tabeli z odpowiadającymi
im charakterystykami z prawej kolumny tabeli.
Styl Charakterystyka
Partnerski Narzucanie tematu rozmowy i uwa\
anie własnych wypowiedzi za
wa\
niejsze
Autorytarny Uwa\
anie celów partnera za wa\
niejsze od własnych
Uległy Traktowanie z taką samą powagą własnych celów, jak i celów partnera.
Nie narzucanie swojego punktu widzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
sformułowali wnioski, a wyniki pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wypisać cele poszczególnych stylów,
3) połączyć odpowiednio kolumny,
4) uzasadnić swój wybór,
5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.5. Techniki komunikacji werbalnej i formy komunikacji
niewerbalnej
5.5.1 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeprowadz
wybranÄ… przez siebie rozmowÄ™:
a) rozmowa z pacjentem, który powinien postępować zgodnie z zaleceniami lekarskimi (np.
w zakresie stosowania właściwej higieny jamy ustnej itp.), a nie chce ich przestrzegać,
b) rozmowa z klientem apteki, który zamiast leku przepisanego chce zakupić całkiem inny
środek sugerując się reklamą telewizyjną.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
sformułowali argumenty, opracowali sposób ich prezentacji, a wyniki pracy przedstawili
na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wybrać odpowiednią technikę komunikowania się oraz formy techniki niewerbalnej,
3) opracować argumenty,
4) przygotować scenkę sytuacyjną,
5) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy
6) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- metoda sytuacyjna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Określ zasady postępowania w wybranym przez siebie przypadku:
a) do gabinetu stomatologicznego przychodzi pacjent i zgłasza \
Ä…dania, dotyczÄ…ce
umówienia się na wizytę oraz warunków jej przeprowadzenia, których stomatolog ze
względu na brak mo\
liwości organizacyjnych i ochronę własnych interesów nie mo\
e
spełnić. Porozmawiaj z nim stosując odpowiednio dobraną technikę komunikowania,
b) do apteki przychodzi klient i zgłasza \
ądani dotyczące zakupu środków, których apteka
ze względu na brak mo\
liwości prawnych, organizacyjnych i ochronę własnych
interesów nie mo\
e spełnić. Porozmawiaj z nim stosując odpowiednio dobraną technikę
komunikowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dobrali
argumenty, przygotowali stosownÄ… inscenizacjÄ™, a wyniki pracy przedstawili
na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykę ró\
nych technik i form komunikacji,
3) przeanalizować, która z nich jest właściwa w sytuacji, gdy nie spełniamy \
ądań drugiej
strony,
4) dokonać wyboru techniki zdartej płyty,
5) przygotować odpowiednią odmowę,
6) poszukać wspólnie z pacjentem takiego rozwiązania, które zaspokoi jego interesy, ale nie
kosztem twoich,
7) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki format A4.
Ćwiczenie 3
Przeprowadz
telefoniczną rozmowę z pacjentem, który dzwoni, aby skrytykować ofertę
gabinetu stomatologicznego i warunki w nim panujÄ…ce. Przeprowadz
z nim rozmowÄ™ na ten
temat stosujÄ…c odpowiedniÄ… technikÄ™ komunikacji.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dobrali
argumenty, przygotowali stosownÄ… inscenizacjÄ™, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w literaturze i Internecie charakterystykę ró\
nych technik komunikacji,
3) ocenić, która z nich jest właściwa w sytuacji, gdy spotykamy się z krytyką,
4) dokonać wyboru techniki otwartych drzwi,
5) wypisać zasady prowadzenie rozmów telefonicznych,
6) dobrać właściwy styl komunikacji,
7) przygotować odpowiednią rozmowę,
8) sprowadzić rozmowę z ogólników na konkrety,
9) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- metoda sytuacyjna,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.6. Charakterystyka potrzeb człowieka
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie własnych doświadczeń w dotychczasowych kontaktach z placówkami
zdrowia podaj i omów przykłady, w jaki sposób starają się one zaspokoić potrzeby pacjenta.
Wska\
te\
obszary, w których potrzeby pacjenta są niezaspokojone. Oceń to zjawisko.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a wyniki
pracy i wnioski przedstawili i omówili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) dokonać analizy potrzeb pacjenta,
3) wypisać sposoby zaspakajania tych potrzeb,
4) wskazać na przykładach, jakie potrzeby są zaspakajane przez placówki zdrowia,
5) podać sposoby zaspakajania tych potrzeb,
6) wskazać obszary potrzeb, które nie są zaspakajane przez placówki zdrowia,
7) określić przyczynę i skutki tego zjawiska,
8) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Opracuj ankietę, której celem będzie zbadanie, czy pacjenci są zadowoleni z poziomu
obsługi w gabinecie stomatologicznym oraz oferty usług medycznych w nim świadczonych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
opracowali ankietę a wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w literaturze i Internecie zasadnicze elementy ankiety,
3) wybrać zagadnienia, o które chcesz zapytać pacjentów,
4) sformułować pytania,
5) opracować stronę graficzną ankiety,
6) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy,
7) przeprowadzić ocenę własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1, kolorowe kartki format A4.
Ćwiczenie 3
Podając odpowiednie przykłady wyka\
relację, jaka zachodzi między potrzebami
człowieka a jego wiekiem oraz omów czynniki kształtujące potrzeby.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje się, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, określili
relację, a wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) dokonać analizy hierarchii potrzeb wg Maslowa,
3) wykazać ró\
nicę między potrzebami ni\
szego rzędu a wy\
szego rzędu,
4) wypisać, jakie potrzeby ma człowiek na ró\
nych etapach \
ycia,
5) określić przyczyny zmian w hierarchii potrzeb,
6) określić, jak potrzeby są zaspakajane,
7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 4
Przygotuj listę pytań, które mogą być pomocne w rozpoznaniu potrzeb i oczekiwań
pacjenta gabinetu stomatologicznego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
opracowali pytania, a wyniki pracy przedstawili i omówili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) znalez
ć w Internecie lub literaturze przykłady obsługi pacjenta,
3) określić o co i w jaki sposób mo\
na zapytać pacjenta,
4) sformułować pytania,
5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
6) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
5.7. Psychologiczne i społeczne uwarunkowania kontaktu
z pacjentem
5.7.1 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj zestawienie poszczególnych rodzajów wsparcia, z uwzględnieniem ich celów
i metod realizacji.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
opracowali zestawienie, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wypisać cechy poszczególnych rodzajów wsparcia,
3) usystematyzować te cechy,
4) określić cel, jaki jest najwa\
niejszy w danym rodzaju wsparcia,
5) wskazać formy, w jakich wsparcie jest realizowane w praktyce,
6) opracować formę graficzną zestawienia,
7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
8) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij pojęcie hospicjum i omów ich rolę w \
yciu pacjenta.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, a wyniki
pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać informacji na temat hospicjum, jego roli i funkcjach,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
3) wypisać zadania hospicjum i formy realizacji tych zadań,
4) określić warunki, jakie muszą być spełnione, aby zostać wolontariuszem w hospicjum,
5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
6) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 3
W oparciu o przykłady z tzw. \
ycia codziennego wyjaśnij, jak ludzie reagują na wieść
o chorobie i jak otoczenie reaguje na takie choroby jak AIDS, sepsa, gruz
lica.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dobrali
argumenty, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wypisać reakcje osób na wieść, \
e sÄ… chorzy,
3) wypisać reakcje osób na wieść o tym, \
e ktoÅ› jest chory,
4) dokonać analizy porównawczej tych reakcji,
5) określić przyczyny i skutki reakcji,
6) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
7) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 4
Przygotuj symulacjÄ™ wybranej sytuacji:
a) przeprowadz
wywiad z pacjentem w celu rozpoznania czynników, które ułatwiają mu
i utrudniajÄ… walkÄ™ z chorobÄ…,
b) przeprowadz
rozmowę z klientem sklepu medycznego lub apteki na temat czynników,
które ułatwiają mu i utrudniają walkę z chorobą.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
przygotowali inscenizacjÄ™, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać informacji na społecznych uwarunkowań choroby,
3) przygotować pytania mające na celu rozpoznanie czynników wpływających na
psychiczny stan pacjenta,
4) dokonać klasyfikacji tych czynników ze względu na ich z
ródło oraz skutki,
5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
6) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- inscenizacja,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
5.8. Zasady prowadzenia dyskusji
5.8.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj scenariusz dyskusji na temat sytuacji w polskiej słu\
bie zdrowia.
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
opracowali sposób rozpoczęcia i prowadzenia dyskusji, dobrali argumenty, a wyniki pracy
przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w Internecie informacji na temat zasad przeprowadzania dyskusji,
3) wyszukać informacji na temat rodzajów argumentów,
4) sformułować odpowiednie argumenty rzeczowe i merytoryczne,
5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru,
- rekwizyty (telefon, notatnik),
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Przygotuj scenkÄ™ przedstawiajÄ…cÄ… rozmowÄ™ na temat zmian organizacji pracy
w funkcjonowaniu wybranego gabinetu stomatologicznego. W scenariuszu rozmowy
uwzględnij argumenty uzasadniające korzyści z proponowanych zmian i zaproponuj
konstruktywne rozwiÄ…zanie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
wyboru odpowiednich zachowań i argumentów, przygotowali inscenizację, a wyniki pracy
przedstawili na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w Internecie i literaturze zasad prowadzenia dyskusji,
3) zaproponuj przykładowe rozwiązania problemu,
4) opracuj argumenty uzasadniajÄ…ce proponowane rozwiÄ…zania,
5) przygotować odpowiednią inscenizację z zastosowaniem technik komunikacji werbalnej
i niewerbalnej,
6) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem
- inscenizacja.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
5.9. Bariery komunikacyjne oraz sytuacje trudne
5.9.1 Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Podczas zebrania pracownik przedstawia trudności, jakie ostatnio zaistniały w firmie.
Kierownik przerywa mu prezentacjÄ™ i sam wylicza przyczyny takiego stanu rzeczy. Nie daje
się przekonać, \
e przyczyniły się do tego jego decyzje. Podnosi ton głosu, stuka długopisem
o blat stołu i otwiera okno, przez które dobiega hałas uliczny. Wska\
, jakie bariery
komunikacji wystąpiły w tym przypadku.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) ocenić rodzaje barier komunikacyjnych,
3) rozró\
nić bariery zewnętrzne i wewnętrzne,
4) wskazać bariery zaistniałe w opisanej sytuacji,
5) określić przyczyny powstania tych barier,
6) zaproponować sposoby ich pokonania,
7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura i prasa,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
W jednej sali szpitalnej le\
y staruszek ze złamaną nogą oraz młody, 19-letni chłopak.
Obaj czujÄ… siÄ™ bardzo samotni i majÄ… problemy z zaprzyjaz
nieniem siÄ™, bo nie mogÄ… znalez
ć
tzw.:  wspólnego języka . Wyjaśnij to zjawisko.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyjaśnić pojęcie  wspólny język ,
3) ocenić rodzaje barier komunikacyjnych,
4) rozró\
nić bariery zewnętrzne i wewnętrzne,
5) wskazać bariery zaistniałe w opisanej sytuacji,
6) określić przyczyny powstania tych barier,
7) zaproponować sposoby ich pokonania
8) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura i prasa,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki format A4.
Ćwiczenie 3
Pacjent próbuje koncentrować uwagę wszystkich na jego osobie i zaanga\
ować ich
w rozwiÄ…zanie jego problemu. U\
ywa przy tym wyszukanych zwrotów, posługuje się
fachową terminologią i nie pozwala innym dojść do słowa. Wtrąca przy tym informacje
z \
ycia prywatnego oraz informacje z \
ycia politycznego. Wska\
powstałe w tym przypadku
rodzaje barier komunikacyjnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
realizacji ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
dokonali ich analizy, przygotowali argumenty, sformułowali wnioski, a wyniki pracy
przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) dokonać analizy rodzajów barier komunikacyjnych,
3) rozró\
nić bariery zewnętrzne i wewnętrzne,
4) wskazać bariery zaistniałe w opisanej sytuacji,
5) określić przyczyny powstania tych barier,
6) zaproponować sposób ich pokonania,
7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
5.10. Zasady rozwiązywania konfliktów międzyludzkich
5.10.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Kolega oczernia Cię w oczach szefa, nie realizuje powierzonych mu zadań i przypisuje
sobie Twoje zasługi. Kiedy zwróciłeś mu uwagę na temat jego zachowania, zaczął publicznie
cię krytykować i zarzucił kłamstwo. Wska\
sposób rozwiązania konfliktu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
realizacji ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
dokonali ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wskazać rodzaje strategii rozwiązywania konfliktów,
3) wymienić przyczyny zaistniałej sytuacji,
4) wymienić dą\
enia ka\
dej strony konfliktu,
5) dobrać odpowiednią strategię rozwiązywania konfliktu,
6) dobrać środki, jakimi mo\
e posłu\
yć się szef firmy,
7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
8) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura i prasa,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
W gazecie ukazał się artykuł na temat zajęć jogi oraz ziół stosowanych w medycynie
chińskiej, jako sposobu walki ze stresem. Scharakteryzuj ten rodzaj zajęć i środków
w leczeniu stresu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w literaturze i Internecie informacji na temat istoty jogi oraz chińskiej
medycyny,
3) wypisać główne zało\
enia jogi i chińskiej medycyny,
4) wskazać na związek między jogą a walką ze stresem,
5) dokonać oceny takiego sposobu walki ze stresem
6) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
7) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura i prasa,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki format A4.
Ćwiczenie 3
Przygotuj zajęcia dla grupy swoich kolegów, na których wykorzystasz muzykę
relaksacyjnÄ….
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
realizacji ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
dokonali ich analizy, przygotowali zajęcia, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili
na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) przedstawić zasady i cel zajęć relaksacyjnych,
3) wskazać na znaczenie muzyki w procesie relaksacji,
4) dobrać odpowiednią muzykę,
5) zadbać o odpowiednie przygotowanie pomieszczenia (wywietrzenie sali, maty,
oświetlenie),
6) przeprowadzić zajęcia pod kierunkiem nauczyciela,
7) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- pisaki kolorowe,
- kolorowe kartki formatu A4,
- maty, materace,
- magnetofon, odtwarzacz CD.
Ćwiczenie 4
Pacjent, będący klientem twojego gabinetu stomatologicznego nie realizuje zaleceń
lekarskich, a o swoje złe samopoczucie obwinia personel medyczny i producentów lekarstw.
Grozi, \
e poda lekarza i pracowników gabinetu do sądu, poniewa\
chcą go otruć. Wska\

sposób rozwiązania konfliktu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wskazać rodzaje strategii rozwiązywania konfliktów,
3) wymienić przyczyny zaistniałej sytuacji,
4) wymienić dą\
enia ka\
dej strony konfliktu,
5) dobrać odpowiednią strategię rozwiązywani konfliktu,
6) dobrać środki, jakimi mo\
e posłu\
yć się lekarz,
7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
8) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
5.11. Techniki negocjacji
5.11.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj scenkę sytuacyjną, której tematem będzie przeprowadzenie negocjacji z osobą
niezgadzajÄ…cÄ… siÄ™ na udzielenie jej pomocy medycznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, przygotowali scenkę, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na
forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) dokonać oceny stylów negocjacji,
3) wybrać styl negocjacji,
4) określić cel, jaki chcesz osiągnąć,
5) określić granice ustępstw,
6) przygotować argumenty merytoryczne i formę ich prezentacji
7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
8) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie,
- metoda sytuacyjna.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- pisaki kolorowe,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Firma będąca jedynym dostawcą danych materiałów potrzebnych do przeprowadzenia
zabiegów lekarskich oraz leków przedstawiła swoją ofertę, ale jej \
Ä…dania finansowe sÄ… zbyt
wygórowane. Wynegocjuj jak najlepsze warunki dostawy tych materiałów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) dokonać oceny stylów negocjacji,
3) wybrać styl negocjacji,
4) określić cel, jaki chcesz osiągnąć,
5) określić granice ustępstw,
6) przygotować argumenty merytoryczne,
7) przygotować formę prezentacji argumentów,
8) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
9) dokonać oceny własnych działań.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura i prasa,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki format A4.
Ćwiczenie 3
Przygotuj symulacjÄ™ negocjacji w wybranym przypadku:
a) do przychodni (gabinetu) przychodzi pacjent twierdzÄ…c, \
e był umówiony na wizytę.
Sekretarka nie znajduje w preliminarzu nazwiska pacjenta, ani informacji o terminie
wizyty. W dodatku w tym dniu nie ma w gabinecie lekarza, z którym według relacji
pacjenta był on umówiony. Pacjent twierdzi, \
e uzyskał telefoniczne potwierdzenie
umówionej wizyty przez pracownika zastępującego sekretarkę, wymieniając nazwisko tej
osoby. Zaproponuj zmianÄ™ terminu wizyty.
Zaproponuj rozwiÄ…zanie sytuacji.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, przygotowali argumenty oraz inscenizację, sformułowali wnioski,
a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) dokonać oceny stylów negocjacji,
3) wybrać styl negocjacji,
4) określić cel, jaki chcesz osiągnąć,
5) określić granice ustępstw,
6) przygotować argumenty merytoryczne,
7) przygotować formę prezentacji argumentów,
8) przedstawić wyniki pracy na forum grupy,
9) dokonać oceny własnych działań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- inscenizacja,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
5.12. Promocja zdrowia
5.12.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyszukaj dane statystyczne na temat współczesnego modelu polskiej rodziny.
Przeprowadz
ich analizę pod kątem funkcji, jakie pełni rodzina i sformułuj odpowiednie
wnioski.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób
realizacji ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje,
dokonali ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyszukać w Internecie odpowiednich danych statystycznych,
3) opracować dane według typów rodziny i jej struktury
4) dokonać analizy danych pod kątem funkcji, jakie rodzina powinna spełniać,
5) sformułować właściwe wnioski,
6) dokonać oceny problemu,
7) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura i poradnik,
- komputer z przyłączem do Internetu,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Opracuj plakaty reklamowe promujące wśród twoich kolegów akcję dbania np. o higienę
jamy ustnej, postawy ciała, prawidłowe od\
ywianie, pozbywanie siÄ™ przeterminowanych
lekarstw.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wypisać zagro\
enia i korzyści związane z higieną jamy ustnej,
3) określić sposób przekazu informacji,
4) dobrać formę graficzną,
5) przygotować plakaty
6) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura, poradnik, prasa,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki format A4.
Ćwiczenie 3
Scharakteryzuj akcje podejmowane przez organizacje rzÄ…dowe i pozarzÄ…dowe, majÄ…ce na
celu promocję zdrowia. Określ rolę rodziny w tym zakresie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, przygotowali argumenty, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na
forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wskazać cel jaki ma być osiągnięty,
3) określić sposoby i formy wykorzystywane do promocji zdrowia,
4) ocenić skuteczność wykorzystywanych środków,
5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura, prasa,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
5.13. Systemy wartości społecznych
5.13.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Stwórz swój osobisty system wartości etycznych, wypisując szczególnie cenne wartości
na kartce. Swój wybór uzasadnij.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeczytać materiał nauczania z poradnika i literatury,
2) wyjaśnić pojęcie wartości etycznych,
3) wypisać wartości,
4) uzasadnić swój wybór,
5) przedstawić wyniki pracy na forum grupy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura i poradnik,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki formatu A4.
Ćwiczenie 2
Opracuj własny kodeks etyki przedstawiciela wybranego zawodu medycznego,
składający się z dziesięciu najistotniejszych Twoim zdaniem zasad.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić sposób jego
realizacji. Proponuje siÄ™, aby uczniowie w parach wyszukali potrzebne informacje, dokonali
ich analizy, sformułowali wnioski, a wyniki pracy przedstawili na forum grupy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować materiał nauczania,
2) sformułować zasady,
3) opracować formę graficzną,
4) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
- praca z tekstem,
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia, literatura,
- materiały piśmiennicze,
- arkusze papieru formatu A1,
- kolorowe kartki format A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test jednostopniowy do jednostki modułowej  Nawiązywanie
i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których wszystkie zadania są
z poziomu podstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 7 zadań,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. c, 4. b, 5. a, 6. b, 7. d, 8. c, 9. b, 10. a, 11. d,
12. c, 13. c, 14. a, 15. d, 16. c, 17. d, 18. b, 19. a, 20. c.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Zastosować formy komunikacji niewerbalnej B P b
2 Rozpoznać elementy komunikacji A P d
3 Scharakteryzować cechy zachowań asertywnych C P c
4 Rozpoznać komunikaty A P b
5 Rozpoznać sposób prowadzenia negocjacji A P a
6 Zastosować odpowiednią argumentację C P b
7 Sformułować pytania w rozmowie z klientem C P d
8 Rozpoznać cechy informacji A P c
9 Zastosować odpowiednią strategię rozwiązywania
C P b
konfliktu
10 Dobrać odpowiednią technikę komunikowania się C P a
11 Rozró\
nić bariery komunikacji B P d
12 Rozró\
nić potrzeby człowieka B P c
13 Scharakteryzować istotę kodeksu etycznego C P c
14 Dobrać środki słu\
ące rozwiązywaniu konfliktów C P a
15 Przeprowadzić negocjacje C P d
16 Rozpoznać zachowania asertywne A P c
17 Rozpoznać zachowanie etyczne A P d
18 Zastosować argumentację emocjonalną C P b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
19 Wyjaśnić znaczenie mowy ciała C P a
20 Zastosować argument z przeciwieństwa C P c
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom mo\
liwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\
liwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania,
które sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących Nawiązywania i utrzymywania kontaktów
międzyludzkich. Wszystkie zadania są wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz

jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej Karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego
wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku pomyłki nale\
y błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Komunikacja niewerbalna nie opiera siÄ™ na
a) gestach.
b) słowach.
c) mimice.
d) tonie głosu.
2. Kodowanie w komunikacji to
a) świadome zatajanie informacji.
b) przekazywanie informacji według ustalonego schematu.
c) u\
ywanie odpowiednich skrótów.
d) wybór odpowiednich znaków do przekazania treści.
3. Asertywność wynika między innymi z tego, \
e osoba
a) narzuca innym własne zdanie
b) nie ma własnego zdania.
c) potrafi wyrazić własne zdanie.
d) nie liczy siÄ™ ze zdaniem innych.
4.  Systematyczne ćwiczenie sprzyjają dobrym efektom w rehabilitacji. Jest to komunikat
a) krytyczny.
b) strukturalny.
c) opiekuńczy.
d) wspierajÄ…cy.
5. W negocjacjach
a) liczy siÄ™ odpowiednia taktyka.
b) nie mo\
na iść na ustępstwa.
c) najlepszy jest styl miękki.
d) zawsze występuje impas.
6. Wybór sposobu argumentacji zale\
y od
a) miejsca prowadzenia rozmowy.
b) postawionej tezy.
c) pory dnia.
d) kraju, z którego pochodzi rozmówca.
7. Pytania zadawane pacjentowi
a) muszą być sformułowane w sposób ogólny.
b) nie mogą być wykorzystywane do badania rynku.
c) mogą dotyczyć jego prywatnych spraw.
d) mają słu\
yć poznaniu jego oczekiwań.
8. Podstawowe cechy informacji to
a) dokładność, aktualność, racjonalność, rzetelność.
b) rzetelność, aktualność, prawdziwość, racjonalność.
c) aktualność, dokładność, kompletność, przydatność.
d) aktualność, prawdziwość, kompletność, przydatność.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
9. Je\
eli w rozwiÄ…zaniu konfliktu stosujemy strategiÄ™ dominacji to oznacza to, \
e
a) zale\
y nam na osiągnięciu kompromisu.
b) stosujemy groz
by i perswazje.
c) świadomie rezygnujemy z własnych dą\
eń.
d) rozwiązanie sprawy nie powinno nastąpić zbyt szybko.
10. TechnikÄ™ otwartych drzwi stosuje siÄ™
a) w odpowiedzi na krytykÄ™.
b) zawsze kiedy chce się osiągnąć kompromis.
c) aby podzielić się własnymi emocjami i prze\
yciami.
d) gdy celem jest spełnienie określonych \
ądań.
11. Do barier wewnętrznych nale\
Ä…
a) hałas uliczny, szum w uszach.
b) głośna muzyka, ból.
c) głód, brak czasu.
d) ró\
nice językowe, emocje.
12. Do potrzeb ni\
szego rzędu nale\
y potrzeba
a) awansu.
b) zakupu samochodu.
c) jedzenia.
d) pójścia do teatru.
13. Firmy tworzÄ… kodeksy etyczne, aby
a) nie musiały przestrzegać przepisów prawa.
b) mogły działać w szarej strefie.
c) określić, jakie zachowania są niepo\
Ä…dane.
d) spełnić ustawowy obowiązek.
14. Do rozwiązywania konfliktów przy zastosowaniu środków pedagogicznych słu\
y
a) mediacja.
b) manipulacja.
c) nagana.
d) kara pieniÄ™\
na.
15. Formułowanie \
ądań podczas negocjacji następuje w fazie
a) środkowej.
b) końcowej.
c) ka\
dej.
d) wstępnej.
16. Asertywność jest to
a) element negocjacji.
b) rodzaj techniki komunikacji.
c) umiejętność odmawiania.
d) rodzaj potrzeby.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
17. Etyka zawodowa obowiÄ…zuje
a) tylko w godzinach pracy.
b) tylko gdy jej zasady sÄ… spisane.
c) podczas rozmowy z pacjentem.
d) w ka\
dych okolicznościach.
18. ArgumentacjÄ™ emocjonalnÄ… mo\
na
a) stosować w ka\
dej sytuacji.
b) uzupełniać argumentacją rzeczową.
c) stosować tylko podczas negocjacji.
d) zawsze zastąpić argumentacją logiczną.
19. Mowa ciała to
a) rodzaj komunikacji.
b) podstawa zachowań etycznych w biznesie.
c) nazwa choroby cywilizacyjnej.
d) forma komunikacji werbalnej.
20.  Jeśli podczas rozmowy z pacjentem nie wolno mówić podniesionym tonem, to tym
bardziej nie wolno wrzeszczeć to argument
a) z przykładu.
b) odwołujący się do tradycji.
c) z przeciwieństwa.
d) z milczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & ..............................& & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
Test jednostopniowy do jednostki modułowej  Nawiązywanie
i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru i wszystkie zadania są z poziomu
podstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 7 zadań,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 11 zadań,
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 19 zadań.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. d, 4. c, 5. a, 6. c, 7. c, 8. b, 9. a, 10. d, 11. c, 12.
b, 13. b, 14. c, 15. c, 16. d, 17. a, 18. c, 19. b, 20. b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Rozpoznać zasady technik komunikowania się A P a
2 Zastosować środki rozwiązywania konfliktów C P b
3 Zdefiniować proces poznawczy A P d
4 Dobrać formy komunikacji werbalnej
C P c
i niewerbalnej
5 Rozpoznać zachowanie asertywne A P a
6 Rozró\
nić bariery komunikacji B P c
7 Zastosować profilaktykę C P c
8 Rozpoznać sytuację konfliktową A P b
9 Zastosować ustępstwo w negocjacjach C P a
10 Rozró\
nić formy komunikacji interpersonalnej B P d
11 Wymienić zasady etyki zawodowej A P c
12 Rozpoznać potrzeby i oczekiwania pacjenta A P b
13 Zastosować komunikat krytyczny C P b
14 Dobrać środek prawny do rozwiązania konfliktu C P c
15 Sformułować odpowiednie argumenty C P c
16 Przeprowadzić rozmowę z klientem C P d
17 Rozpoznać znaczenie i przyczyny impasu A P a
18 Rozpoznać zasady mowy ciała i wyglądu
C P c
w rozmowie
19 Rozró\
nić klasyfikację potrzeb B P b
20 Rozró\
nić bodz
ce tworzÄ…ce bariery
B P b
komunikacyjne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadz
z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.
5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom mo\
liwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.
8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich mo\
liwości).
9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.
10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdz
wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadz
analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.
13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych  niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących Nawiązywania i utrzymywania kontaktów
międzyludzkich. Wszystkie zadania są wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz

jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej Karcie odpowiedzi: w zadaniach wielokrotnego
wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku pomyłki nale\
y błędną
odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową).
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
- zestaw zadań testowych,
- karta odpowiedzi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Technikę zdartej płyty stosuje się wówczas, gdy rozmówca
a) jest uparty.
b) krytykuje nas.
c) jest niezdecydowany.
d) jest sympatyczny.
2. Do rozwiązywania konfliktów stosuje się
a) korupcjÄ™.
b) mediacjÄ™.
c) manipulacjÄ™.
d) percepcjÄ™.
3. Proces polegajÄ…cy na odbieraniu bodz
ców za pomocą wra\
eń nazywa się
a) zapamiętywaniem.
b) wyobra\
eniem.
c) spostrze\
eniem.
d) wra\
eniem.
4. W skład komunikacji niewerbalnej wchodzą między innymi
a) informacje prasowe.
b) obraz malarski.
c) pantomima.
d) list.
5. Asertywność zawiera w sobie
a) zrozumienie.
b) agresjÄ™.
c) pobła\
liwość.
d) uległość.
6. Osądzanie to bariera polegająca na narzucaniu własnych wartości i wskazywaniu
rozwiązań cudzych problemów. Przykładem jest
a)  zabraniam ci mówić w ten sposób .
b)  to jest niemo\
liwe .
c)  ty ju\
w \
yciu nic nie osiÄ…gniesz .
d)  na twoim miejscu w ogóle bym się tym nie przejmował .
7. ProfilaktykÄ™ stosuje siÄ™
a) u dzieci w wieku przedszkolnym.
b) tylko w rodzinie.
c) zawsze gdy jest to mo\
liwe.
d) w rozmowie z pacjentem.
8. Przy diagnozie konfliktu najwa\
niejsze jest ustalenie
a) winnych.
b) przyczyny.
c) ustalenie czasu powstania konfliktu.
d) ustalenie miejsca powstania konfliktu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
9. Głównym czynnikiem powodującym ustępstwo w negocjacjach powinno być
a) dÄ…\
enie do kompromisu.
b) dominacja jednej ze stron.
c) upływ czasu.
d) brak argumentów.
10. Formy komunikacji interpersonalnej medialnej to m. in.
a) list, wywiad, ogłoszenie prasowe.
b) e - mail, telefon, komunikat radiowy.
c) rozmowa, faks, telefon.
d) sms, faks, e-mail.
11. PodstawowÄ… zasadÄ… etyki zawodowej nie jest
a) ochrona praw pacjenta.
b) przestrzeganie tajemnicy zawodowej.
c) dbanie o interesy prywatne.
d) realizowanie przysięgi Hipokratesa.
12. Pacjenta nie powinno się pytać o
a) samopoczucie.
b) orientacjÄ™ seksualnÄ….
c) ulubiony kolor.
d) warunki mieszkaniowe.
13. Zdanie:  WidzÄ™, \
e nie radzisz sobie z tym zadaniem. Zobacz, ja rozwiÄ…zujÄ™ to w ten
sposób&  jest komunikatem
a) krytycznym.
b) opiekuńczym.
c) strukturalnym.
d) wspierajÄ…cym.
14. Środek prawny, który słu\
y do rozwiązania konfliktów w pracy zawodowej to
a) negocjacje.
b) mediacje.
c) upomnienie.
d) manipulacja.
15. Argument polegający na uzasadnianiu własnego stanowiska w odwołaniu do zdarzeń,
które ju\
miały miejsce to argument
a) odwołujący się do następstw.
b) z przykładu.
c) odwołujący się do tradycji.
d) z autorytetu.
16. W trakcie rozmowy z pacjentem nale\
y
a) uśmiechać się, zadawać du\
o pytań, gestykulować.
b) uśmiechać się, \
artować z pacjentem, nie gestykulować.
c) uśmiechać się, nie zadawać pytań, być powściągliwym.
d) uśmiechać się, zadawać konkretne pytania, być powściągliwym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
17. Impas w rozmowach świadczy o
a) chwilowym braku porozumienia.
b) mo\
liwości kompromisu.
c) definitywnym zakończeniu rozmów.
d) zawarciu porozumienia.
18. W prowadzeniu rozmowy
a) nie ma znaczenia wygląd rozmówców tylko temat.
b) zawsze występują bariery zewnętrzne.
c) mo\
na wykorzystać komunikację niewerbalną.
d) nie powinno zachodzić sprzę\
enie zwrotne.
19. Potrzeby wy\
szego rzędu są nazywane kulturalnymi, bo
a) polegajÄ… na chodzeniu do teatru i kina.
b) mają wpływ na naszą osobowość.
c) wynikajÄ… z kodeksu etycznego.
d) są kształtowane przez ośrodki kulturalne.
20. Percepcja jest to
a) odmiana korupcji.
b) rodzaj bariery w komunikacji.
c) metoda badań rynkowych.
d) sposób rozwiązania konfliktu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & ..............................& & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
7. LITERATURA
1. Dietl J., Gasparski W. (red.), Etyka biznesu w działaniu, Warszawa 2001
2. Dziewiecki M.: Psychologia porozumiewania się, JEDNOŚĆ, Kielce 2000
3. Gregorczyk S., Romanowska M., Solińska A., Wachowiak P.: Przedsiębiorczość bez
tajemnic. WSiP, Warszawa 2002
4. Guzera K., Macherek  Mierzejewska J.: Ekonomika przedsiębiorstw  część 1,Difin,
Warszawa 2005
5. Haman W., Gut J.: Psychologia szefa. Szef to zawód. HELION, Gliwice 2004
6. Haman W., Gut J.: Trudny klient. Negocjacje handlowe jako gra, część II.
Grupa Szkoleniowa Kontrakt-OSH Sp. z o. o., Warszawa 2004
7. J. Rybakiewicz [red]: Człowiek i psychologia, PARK, Bielsko  Biała 2004
8. Korba J., Smutek Z.: Podstawy przedsiębiorczości. Operon, Gdynia 2003
9. McKay M., Davis M., Fanning P.: Sztuka skutecznego porozumiewania się, Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001
10. Nęcki Z.: Komunikacja międzyludzka. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu,
Kraków 1996
11. Ostrowska  Dobek B.: Podstawy komunikowania społecznego. ASTRUM,
Wrocław 1999
12. Pease A. Mowa ciała. Jak odczytywać myśli innych ludzi z gestów? JEDNOŚĆ,
Kielce 2004
13. Pietkiewicz E.: Etyka mened\
era, Warszawa 1998
14. Rzepa T.: Psychologia komunikowania siÄ™ dla mened\
erów. Difin, Warszawa 2006
15. Stankiewicz J.: Komunikowanie się w organizacji. ASTRUM, Wrocław 2006
16. Szamanek K.: Sztuka argumentacji. SÅ‚ownik terminologiczny. PWN, Warszawa 2001
17. Tyszka T., Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji. Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1999
18. Witkowski T., Psychomanipulacje. Jak je rozpoznawać i jak sobie z nimi radzić? Unus,
Wrocław 2000
Literatura metodyczna
1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym,
Wyd. ITEE, Radom 2001
2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia, WSiP S.A., Warszawa 1999
3. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akademickie  śak ,
Warszawa 2003
4. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II,
Wyd. ITEE, Radom 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57