To

żsamość narodowa,

nacjonalizm i patriotyzm

Naród: Etymologia

•

nacjonalizm, to

żsamość narodowa, świadomość

narodowa, narody

•

Natio: urodzony, narodziny, rodowity

1)

wspólnota obcych (staro

żytny Rzym)

2)

wspólnota opinii (

średniowiecze)

3)

(kulturalna, polityczna) elita

4)

wspólnota równych

•

regu

ła powszechnej suwerenności oraz

fundamentalnej równo

ści

To

żsamość narodowa

• nacjonalizm jako kulturowa rama

nowoczesno

ści (Greenfeld, 2001)

• podstawowa tożsamość w nowoczesnym

świecie

• podstawa nowoczesnej społecznej

świadomości

Poj

ęcia pokrewne

• patriotyzm

– ‘dobry nacjonalizm’
– miłość do kraju – patria

• przywiązanie do miejsca zamieszkania
• miłość do Królestwa Niebieskiego – la patrie céleste

– miłość do narodu

• etniczność

– język, religia, rasa, wygląd zewnętrzny,

wspólne terytorium, tradycja

Kwestia to

żsamości

narodowej

Typy nacjonalizmu

• obywatelski vs. etniczny

– kryteria członkostwa

• kolektywistyczny vs. indywidualistyczny

– preferencja różnych form społecznej i

politycznej organizacji

– różnice w skłonności do zachowań

agresywnych

– różne następstwa ekonomiczne

Debata 1:

primordializm vs. instrumentalizm

• primordializm

– podejście biologiczne (najbardziej ekstremalne)
– podejście socjobiologiczne: nacjonalizm jako forma

pokrewie

ństwa (Peter van der Berghe)

– podejście kulturowe: systemy kulturowe są mniej lub

bardziej stabilne i nie

łatwo nie poddają się

indywidualnej manipulacji (Clifford Geertz, Edward
Shils)

• instrumentalizm: tożsamość jako artefakt

strategii politycznych (cf. e.g. Cohen, 1969;
1974)

Debata 2:

esencjalizm vs. konstruktywizm

• esencjalizm

– narody składają się z istniejących uprzednio

ethnies (Smith, 1986; 1991)

• konstruktywizm

– narody są całkowicie nowymi wytworami

(Gellner, 1983; 1997)

Procesy narodotwórcze

• wymyślanie tradycji (Hobsbawm & Ranger, 1983)

– szkocki kilt
– hejnał w Krakowie

• mity

– terytorium
– cierpienia i zbawienia
– niesprawiedliwego potraktowania
– narodu wybranego
– waleczności
– odrodzenia i odnowy
– początku
– etnogenezy i antyczności
– pokrewieństwa i wspólnego pochodzenia

To

żsamość narodowa w

psychologii spo

łecznej

To

żsamość narodowa oparta jest na dwóch

filarach. Pierwszy z nich sk

łada się z

charakterystyk formalnych, które odnosz

ą się

ogólnie do to

żsamości grupowej oraz określają

ogólny zakres i natur

ę reprezentacji, emocji i

przejawianych zachowa

ń. Drugi to „zawartość

to

żsamości grupowej”, która odnosi się do

konkretnego repertuaru znacze

ń

wypracowanych przez dan

ą zbiorowość oraz

przydaje cz

łonkostwu w grupie, w tym przypadku

przynale

żności do danego narodu, znaczeniem

(David & Bar-Tal, 2009).

To

żsamość narodowa

•

‘zawartość tożsamości grupowej’

a) terytorialno

ść

b) podzielana kultura
c) pami

ęć historyczna i wspólnota

genealogiczna

d) istnienie pa

ństwa narodowego

(cf. e.g. Salazar, 1998)

Nacjonalizm i Patriotyzm

dobre i z

łe nacjonalizmy

• Zachodni
• Polityczny
• Obywatelski
• Liberalny
• Indywidualistyczny
• Woluntarystyczny
• Racjonalny
• Uniwersalistyczny
• Konstytucjonalny
• Patriotyzm

• Wschodni
• Kulturowy
• Etniczny
• Nieliberalny
• Kolektywistyczny
• Organiczny
• Mistyczny/Emocjonalny
• Partykularystyczny
• Autorytarny
• (Szowinizm) Nacjonalizm

(cf. e.g. Smith, 1995; Nairn, 1997; Brubaker, 1999; Spencer & Wollman, 2005)

Patriotyzm vs. Nacjonalizm

• ma na celu

ochron

ę/zabezpieczenie

interesów danego narodu

• oparty na szczerej trosce o los

narodu

• przedkłada potrzeby grupy nad

w

łasne dobro

• akty patriotyzmu dokonywane

s

ą często przez jednostki o

pewnej pozycji w grupie i przez
ni

ą akceptowane

• wykracza poza zwykłe

przywi

ązanie do grupy

• bezinteresowny

• ma na celu poprawienie

pozycji w

łasnego narodu

• kieruje się potrzebą narodowej

dominacji

• korzyści narodu idą w parze z

korzy

ściami indywidualnymi

• wspiera narodowe dobro

czerpi

ąc z tego indywidualne

korzy

ści

• takie jak uznanie, akceptacja,

czy podnoszenie w

łasnej

samooceny

• angażuje się w porównania z

innymi narodami

• zabarwiony egoizmem

(Worchel & Coutant, 1997; Kosterman & Feshbach, 1989)

inne rozwi

ązania empiryczne

• nacjonalizm i patriotyzm to stany przejściowe

aktywizuj

ące się zależnie od okoliczności

(Brewer, 2001)

• patriotyzm ślepy vs. konstruktywny (Schatz,

Staub, & Lavine,1999)

• porównania międzygrupowe (raczej

nacjonalizm) vs. porównania czasowe lub z
bli

żej nieokreślonym standardem (raczej

patriotyzm) (Mummendey, Klink, & Brown, 2001)

My vs. Oni

• nasz patriotyzm – ich nacjonalizm (Billig,

1995);

• …różnica między:

– ich zaciekłym nacjonalizmem a naszym

żarliwym patriotyzmem

– naszą miłością a ich ksenofobią i nienawiścią
– naszym pozytywnym przywiązaniem a ich

szowinizmem

Filozofia Polityczna

• Zygmunt Bauman (2000): patriotyzm – zjawisko raczej

postulowane ni

ż realnie istniejące

• Leszek Kołakowski (1999): nacjonaliści chcą utwierdzić

egzystencje plemienn

ą za pomocą agresji i nienawiści

do innych, widz

ą wszędzie wrogą konspirację oraz brak

nale

żytego szacunku dla ich narodu; patriotów

natomiast cechuje

życzliwa tolerancja różnorodności

kulturalnej, mi

ędzy innymi mniejszości etnicznych

religijnych i innych

• Bernard Yack (1998): „Nacjonalizm to tyle co nie lubiany

patriotyzm, a patriotyzm to lubiany nacjonalizm

”