english in your laboratory |

laboratory of the liver...

Laboratorium |

5

/2006

58

Laboratory of the liver

and biliary system

Oprac. dr Brygida Beck

Wątroba jest skomplikowanym narządem o wzajemnie zależnych
funkcjach – metabolicznej, wydzielniczej i immunologicznej. Nie ma
jednego prostego testu, za pomocą którego można ocenić wszystkie
te funkcje; czułość i specyficzność jednego badania są ograniczone.
Użycie kilku testów przesiewowych usprawnia wykrywalność zabu-
rzeń wątrobowo-żółciowych, ułatwia różnicowanie przyczyn klinicznie
podejrzewanej choroby wątroby, pozwala również ocenić stopień jej
zaawansowania. Mimo powszechnej dostępności wielu testów jedynie
nieliczne usprawniają opiekę nad pacjentem.
Laboratoria kliniczne zwykle dysponują zestawem testów przeznaczo-
nych do automatycznej analizy. Do najbardziej użytecznych zalicza
się pomiary stężenia bilirubiny, aktywności fosfatazy alkalicznej
i aminotransferaz w surowicy krwi, natomiast oznaczanie stężenia
cholesterolu i aktywności dehydrogenazy mleczanowej w surowicy
jest mniej wartościowe. Pomiar czasu protrombinowego, wykonywany
na żądanie, wykazuje stopień uszkodzenia miąższu wątroby. Tylko
nieliczne testy biochemiczne i serologiczne wykonywane pojedynczo
mają wartość diagnostyczną (np. HBsAg przy wykrywaniu zakażenia
wirusem hepatitis B, stężenie miedzi i ceruloplazminy w surowicy
przy podejrzeniu choroby Wilsona czy stężenie alfa-1-antytrypsyny
przy jej niedoborze).

Testy stosowane w rutynowej
ocenie klinicznej

Stężenie bilirubiny w surowicy: Hiperbilirubinemia powstaje w wy-
niku wzrostu produkcji bilirubiny, upośledzenia wychwytu i/lub
sprzęgania w wątrobie bądź upośledzenia wydzielania bilirubiny.
Upośledzenie syntezy bilirubiny, wychwytu przez wątrobę lub sprzę-
gania to przyczyny wzrostu stężenia bilirubiny niezwiązanej (wolnej)
w surowicy krwi, co z czasem może podwyższać stężenie bilirubiny
związanej w surowicy i ułatwiać jej wydalanie z moczem. Oznaczanie
stężenia bilirubiny w surowicy krwi oparte jest na reakcji podanej
przez van den Bergha: bezpośrednią reakcję daje bilirubina sprzężona,
a dodanie metanolu (uwolnienie bilirubiny z połączenia z albuminami)
umożliwia ukończenie reakcji, w wyniku której uzyskuje się pomiar
całkowitego stężenia bilirubiny (sprzężonej i niesprzężonej). Różnica
między tymi rodzajami bilirubiny odpowiada wartości stężenia bili-
rubiny niesprzężonej (wartość pośrednia).
Badanie bilirubiny w surowicy krwi nie jest szczególnie czułym wy-
kładnikiem choroby wątroby czy też czynnikiem prognostycznym,
niemniej jednak jest powszechnie uznawane i wykonywane. Całkowite
stężenie bilirubiny w surowicy krwi wynosi około 17 μmol/l (1 mg/dl).
Oznaczanie stężenia bilirubiny całkowitej i związanej jest celowe jedynie
w diagnostyce hiperbilirubinemii niesprzężonej (obecnej wtedy, gdy
stężenie frakcji niesprzężonej > 15% bilirubiny całkowitej). Badanie
frakcji bilirubiny jest zwykle wymagane w sytuacji izolowanego wzrostu
stężenia bilirubiny (gdy rutynowe testy wątrobowe są prawidłowe)
lub w przypadku żółtaczki noworodków. Ocena możliwości wiązania
bilirubiny przez albuminę surowicy jest ważna w leczeniu żółtaczki
noworodków i w zapobieganiu żółtaczce jąder podkorowych.

Diagnostyka

laboratoryjna wątroby

i dróg żółciowych

The liver is a complex organ with interdependent metabolic, excretory,
and defense functions. No single or simple test assesses overall liver func-
tion; sensitivity and specificity are limited. Use of several screening tests
improves the detection of hepatobiliary abnormalities, helps differentiate
the basis for clinically suspected disease, and determines the severity of liver
disease. Many tests are available, but relatively few improve patient care.
Clinical laboratories usually select a battery of automatic analyses.
The most useful are serum bilirubin, alkaline phosphatase, and
aminotransferase (transaminase); cholesterol and lactate dehydrogenase
are less valuable. The prothrombin time, done on request, indicates
the severity of hepatocellular disease. Only a. few biochemical and
serologic tests are diagnostic by themselves (eg, HBsAg for presence of
hepatitis virus, serum copper and ceruloplasmin for suspected Wilson’s
disease, and alpha-1-antitrypsin levels for deficiency).

Tests Useful for Routine Evaluation

Bilirubin: Hyperbilirubinemia results from increased bilirubin
production, decreased liver uptake and/or conjugation, or decreased
biliary excretion. Defects in bilirubin production, hepatic uptake, or
conjugation cause unconjugated (or free) bilirubin in serum to incre-
ase; the last elevates conjugated bilirubin in serum and allows hile to
appear in urine. Serum bilirubin measurements are based on the van
den Bergh reaction: a direct reaction gives conjugated bilirubin; the
addition of methanol (separation of bilirubin binding from serum
albumine) allows a complete reaction, which measures total bilirubin
(conjugated plus unconjugated), while the difference represents un-
conjugated bilirubin (an indirect value).
Serum bilirubin may not be a particularly sensitive index of liver di-
sease or prognosis, but it is established and necessary. Total bilirubin
is normally < 17 μmol/L (1 mg/dL). The only value of fractionating
bilirubin into the total and direct-reacting components is to determine
unconjugated hyperbilirubinemia (present when the unconjugated
fraction is > 15% of total bilirubin). This is usually required only
when finding an isolated bilirubin elevation (with other conventional
liver tests normal) or for neonatal jaundice. Estimation of the reserve
bilirubin binding capacity of serum albumin is important in managing
neonatal jaundice and preventing kernicterus.