Autor

adwokat Bartłomiej Tabaka

Hasła indeksowe:
prawo cywilne, prawo pra-
cy, zaległości płatnicze,
przepisy prawne

Znajomość własnych praw i obowiązków

Mam prawo!

Truizmem jest przypominanie, że żyjemy w demokratycznym państwie prawa, w którym Konstytucja gwarantuje

i zapewnia podstawowe prawa i wolności. Warto jednak podkreślać, że świadomy i czynny udział w życiu

społecznym wymaga nie tylko ustanowienia odpowiednich praw, lecz również posiadania określonego zasobu

wiedzy, w tym wiedzy o podstawowych uregulowaniach prawnych. Znajomość własnych praw i obowiązków

pozwala na pełniejszą ochronę własnych interesów, między innymi tych ekonomicznych, a umiejętność

wykorzystania prawa oraz zasad rządzących rynkiem umożliwia także skuteczne rozwiązywanie sporów.

P

rawo to  skomplikowany system
powiązanych ze sobą norm, upo-
rządkowanych według określo-

nych reguł. Umiejętność odnalezienia
się w nim z każdym rokiem staje się
coraz trudniejsza. Świadomość praw-
na oraz znajomość pewnych podsta-
wowych reguł, według których system
prawny jest zbudowany, mogą ułatwić
poruszanie się w „gąszczu” przepisów.

Gałęzie prawa

Normy prawne tworzą strukturę hie-
rarchiczną. Grupowane są  w  zespo-
ły norm zbliżonych treściowo – dzia-
ły prawa obejmujące zespoły norm
prawnych regulujących stosunki spo-
łeczne tego samego rodzaju nazywa-
ne są gałęziami prawa. Podstawowy-
mi gałęziami prawa są: prawo cywilne
(regulujące stosunki majątkowe), pra-

wo karne (określające, jakie zachowa-
nia są zakazane oraz jakie sankcje po-
niosą osoby, które do tych zakazów się
nie zastosują) oraz prawo administra-

cyjne (regulujące zarówno organizację
i  działalność organów państwowych
i samorządowych, jak i bardzo wiele
szczegółowych dziedzin życia).
Oprócz zarysowanego powyżej po-
działu na gałęzie prawa wyróżnia się
podział na  prawo publiczne i  prawo
prywatne. Normy prawa prywatnego
regulują stosunki między autonomicz-
nymi i  równorzędnymi podmiotami.
Prawo prywatne wykształciło się po-
między wolnymi ludźmi; konsekwencją
tego jest charakterystyczny dla prawa
prywatnego brak podporządkowania
jednego podmiotu drugiemu. Podmio-
ty prawa prywatnego kształtują swoje
relacje, kierując się własnymi interesami.

Normy prawa publicznego regulują
stosunki pomiędzy organami państwa
lub organami samorządu oraz stosunki
pomiędzy tymi organami a jednostką.

Równorzędność stron

w stosunkach cywilnoprawnych

Autonomiczność i równorzędność stron
są najistotniejszymi cechami stosunku
cywilnoprawnego. Zawierając umowę,
strony mogą układać swoje wzajemne
prawa i  obowiązki wedle swojej woli,
w granicach dopuszczalnych przez pra-
wo. Pewnym wyjątkiem od wskazanych
powyżej zasad są tzw. umowy adhezyj-
ne, czyli umowy przystąpienia. Z tego
rodzaju umowami mamy do  czynie-
nia np. w przypadku dostawców usług
masowych, świadczonych przez wielkie
przedsiębiorstwa. W momencie ich za-
wierania nie mamy możliwości dowolne-
go kształtowania treści umowy, a nasza
decyzja ograniczona jest do zaakcepto-
wania lub odrzucenia projektu umowy
zaproponowanej przez kontrahenta.
Należy podkreślić, że  brak możliwości
negocjowania takich umów nie wynika
z jakiegoś nadzwyczajnego ich unormo-
wania przez ustawodawcę, a tylko z fak-
tycznej nierównorzędności stron.
W  przypadku pozostałych umów
możemy swobodnie kształtować ich
treść (w ramach tzw. zasady swobo-
dy umów). Oczywiście zakres możli-
wych postanowień umowy, na które
będziemy mieli wpływ, zależy często
od naszej pozycji ekonomicznej oraz
od tego, na ile zależy nam na zawarciu
danego kontraktu z określonym pod-
miotem. Warto podkreślić, że dopiero
gdy negocjujemy warunki, jesteśmy
tak naprawdę równą stroną stosunku

126

dental labor · 4/2013 · www.dentalconnection.pl

Informacje

prawne

Prawa i obowiązki

Korespondencja:

Bartłomiej Tabaka
– adwokat, wspólnik
w Kancelarii
Adwokackiej
Tabaka & Nocuń
z siedzibą w Krakowie

e-mail: [e-mail]

i  tym samym dajemy jasny sygnał
kontrahentowi, że nie może w spo-
sób dowolny „przerzucać” na  nas
kosztów związanych z wykonaniem
umowy oraz odpowiedzialności za
niepowodzenia w jej wykonaniu.

Należyta staranność

Strony umowy obowiązane są do za-
chowania należytej staranności. Na-
leżytą staranność w zakresie prowa-
dzonej działalności gospodarczej
określa się przy uwzględnieniu za-
wodowego charakteru tej działal-
ności. Oznacza to, że czynności po-
dejmowane przez strony umowy
powinny cechować m.in.: sumien-
ność, ostrożność, zapobiegliwość,
przezorność i rozwaga oraz przede
wszystkim dbałość o osiągnięcie za-
mierzonego celu. Zatem w sytuacji,
gdy zachowanie jednej ze stron umo-
wy charakteryzuje brak takich cech,
strona ta nie może przenosić konse-
kwencji niewłaściwego wykonywa-
nia umowy na drugą stronę umowy,
obciążając ją  np. kosztami związa-
nymi z powtórnym wykonaniem czy
też dokonaniem zmian w przedmio-
cie umowy. W wykonaniu niektórych
umów, np. umowy o dzieło, niezbęd-
ne jest współdziałanie stron. Może
ono polegać np. na czynieniu robo-
czych ustaleń albo dostarczeniu pro-
jektów. Brak takiego współdziałania
może skutkować uprawnieniem wy-
konawcy do odstąpienia od umowy.
Regulacje prawne związane z  odpo-
wiedzialnością za właściwą jakość wy-
konywanego dzieła, a także ze szcze-
gółowymi rozliczeniami związanymi
z koniecznością powtórnego wykona-
nia przedmiotu umowy, mogą być rów-
nież dowolnie kształtowane przez stro-
ny – na zasadzie swobody umów. Nie
bójmy się zatem wprowadzać do umo-
wy własnych rozwiązań, które w przy-
szłości uchronią nas przed „kaprysami”
kontrahentów. Doświadczenie zawo-
dowe podsuwa zapewne Państwu
przykłady takich sytuacji. Ważne jest
również to, żeby wypracować mecha-
nizm współdziałania i  precyzyjnego
określania oczekiwań stron. Prawo pry-
watne daje nam taki komfort i pozwa-
la dopasować prawie każdą instytucję
„na miarę”.

Zaległości płatnicze

Nieterminowe regulowanie zobowią-
zań stanowi bardzo poważny pro-
blem w  działalności gospodarczej.
Sytuacja staje się tym bardziej trudna,
jeśli zobowiązań nie reguluje główny
kontrahent. Stajemy wówczas przed
poważnym problemem – czy dla za-
chowania współpracy lepiej nie upo-
minać się przez jakiś czas o należne
kwoty, czy też podjąć bardziej zasad-
nicze kroki w celu uzyskania zaległe-
go wynagrodzenia. Jest oczywiste,
że każda taka sytuacja wymaga in-
dywidualnego rozważenia, niemniej
jednak należy zwrócić uwagę, że ter-
min przedawnienia roszczeń związa-
nych z  prowadzeniem działalności
gospodarczej jest stosunkowo krót-
ki – wynosi trzy lata. W  przypadku
umowy o dzieło termin ten jest jesz-
cze krótszy i wynosi dwa lata od dnia
oddania dzieła. Może się więc oka-
zać, że gdy wreszcie zdecydujemy się
na wstąpienie na drogę sądową prze-
ciwko nieuczciwemu kontrahentowi,
podniesie on zarzut przedawnienia
i nie otrzymamy należnej kwoty.
Warto zadbać o odpowiednie uregu-
lowanie kwestii odsetek za opóźnie-
nie. W braku regulacji w tym zakresie
należne nam będą odsetki ustawowe.
Obecnie wysokość odsetek ustawo-
wych wynosi 13% w  stosunku rocz-
nym. Może się jednak zdarzyć, że od-
setki ustawowe nie będą wystarczającą
motywacją dla naszego kontrahen-
ta do  terminowej zapłaty. Możemy
w umowie ustalić inną ich wysokość,
byleby nie przekraczała czterokrotno-
ści wysokości stopy kredytu lombar-
dowego Narodowego Banku Polskie-
go – obecnie wskaźnik ten wynosi 16%
(stopa kredytu lombardowego od dnia
4 lipca 2013 r. wynosi 4%).
Bieg terminu przedawnienia roszcze-
nia może zostać przerwany poprzez
wytoczenie powództwa, ale nie tyl-
ko. Jeśli znajdziemy się w  sytuacji,
w której z jednej strony zależy nam
na  dalszej współpracy, a  z  drugiej
obawiamy się, aby nasze roszczenie
nie uległo przedawnieniu, możemy
złożyć do sądu wniosek o zawezwa-
nie do próby ugodowej. Zawezwa-
nie do  próby ugodowej z  jednej
strony spowoduje przerwanie bie-

gu przedawnienia, a z drugiej – jako
że ma koncyliacyjny charakter – nie
jest tak radykalne w  odbiorze spo-
łecznym, jak wytoczenie powództwa.
Jeśli i  to  posunięcie nie rozwiąże
naszego problemu, możemy sko-
rzystać z wprowadzonego kilka lat
temu elektronicznego postępo-
wania upominawczego, tzw. e-są-
du. Postępowanie to ma charakter
wezwania do zapłaty w sprawach,
w  których stan faktyczny nie jest
skomplikowany i nie wymaga prze-
prowadzenia postępowania dowo-
dowego (np. wykonaliśmy usługę,
wystawiliśmy fakturę, a  nie otrzy-
maliśmy zapłaty). W razie niewnie-
sienia sprzeciwu przez pozwanego
nakaz zapłaty staje się prawomocny,
a elektroniczna klauzula wykonalno-
ści nadawana jest z urzędu. Opłaty
sądowe w tym postępowaniu są niż-
sze niż w innych rodzajach postę-
powań i wnoszone są drogą elektro-
niczną. Również za pośrednictwem
systemu teleinformatycznego e-są-
du, na podstawie elektronicznego
tytułu wykonawczego, można zło-
żyć wniosek o wszczęcie egzekucji
do wybranego komornika sądowe-
go. Powód w zasadzie jednym „klik-
nięciem” uruchamia procedurę, któ-
ra bez większego zaangażowania
osobistego prowadzi do  wyegze-
kwowania należnej kwoty.

Na  zakończenie chciałbym Państwa
zachęcić do  częstszego powtarzania
sobie: „Mam prawo!”. System prawny
może wydawać się skomplikowany, jed-
nak istnieje szereg instytucji, publikacji
oraz osób, które mogą przybliżyć dzia-
łanie poszczególnych mechanizmów,
a także rozwiać Państwa wątpliwości.
Najważniejsze jest jednak, aby wzbudzić
w sobie postawę troski o własne dobro,
bo mają Państwo do tego prawo!

n

127

dental labor · 4/2013 · www.dentalconnection.pl

Informacje

prawne

Prawa i obowiązki