OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA Wykład II

ONZ - uniwersalna organizacja międzynarodowa z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24 października 1945r. w wyniku wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych

Cele ONZ:

• Zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

• Rozwój współpracy między narodami

• Przestrzeganie praw czlowieka

Idea powstania organizacji zaczęła kierunkować się jeszcze za czasów II wojny światowej.

Karta Atlantycka - 14 sierpnia 1941r.

Deklaracja Narodów Zjednoczonych - 1 stycznia 1942r.

( po praz pierwszy pojawia się nazwa Narody Zjednoczone; została podpisana przez USA, Wielką Brytanię, Związek Radziecki, Chiny oraz 22 inne państwa, w tym Polskę, która była reprezentowana przez rząd londyński)

Sierpień/ wrzesień 1944r- projekt Karty Narodów Zjednoczonych, opracowany na konferencji i w Dumbarton Oax

Pomysłodawcą powołania ONZ był prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Denaldo Roosvelt, ale jej nazwę zaproponował Wilson Churchill - premier Wielkiej Brytanii.

25 kwietnia 1945r. - I konferencja ONZ w San Francisco ; uczestniczyło w niej 50 państw z całego świata, ale brakowało Polski

50 państw z całego świata uważa się za członków pierwotnych ONZ, ale za członka założyciela, jest uważana również Polska, mimo, że nie uczestniczyła w konferencji w San Francisco.

Polska podpisuje konferencję 24 października 1945r., gdyż nie było jednego rządu, który uznawany byłby za wszystkie mocarstwa. Jest 51 członkiem założycielem Karty Narodów Zjednoczonych.

18 kwietnia 1946r. - przestaje funkcjonować Liga Narodów, która przekazała swoja funkcję Lidze Narodów

Zadania ONZ:

• Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadzie równości i samostanowienia

• Rozwiązywanie problemów międzynarodowych w konkretnych dziedzinach: gospodarczych, społecznych, kulturowych, humanitarnych oraz dotyczących praw człowieka ( na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz na zasadzie równości ras, płci, języków i wyznań)

Członkami ONZ mogą być:

• Zgodnie z art. 4 każde państwo miłujące pokój, które przyjęło zobowiązanie zawarte w karcie i które jest w stanie je wypełnić

• Przyjęcie następuje na zasadzie uchwały Zgromadzenia Ogólnego podjętej na zlecenie Rady Bezpieczeństwa

• Wystąpienie z ONZ następuje na mocy jednostronnej deklaracji (Indonezja w 1965r. )

• Wykluczenie z ONZ następuje za uporczywe łamanie zasad zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych

• Zawieszenie w ONZ podejmowane przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa ; 2/3 głosów

Języki urzędowe ONZ:

• Arabski

• Angielski

• Chiński

• Francuski

• Hiszpański

• Rosyjski

Zasady członkowstwa w ONZ:

• Suwerenna równość wszystkich członków

• Wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnych z Kartą Narodów Zjednoczonych

• Rozwiązywanie sporów środkami pokojowymi

• Powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób sprzeczny z celami ONZ

• Udzielenie pomocy ONZ w akcjach podjętych zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych

• Wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa

• Nie ingerowanie w sprawy wewnętrzne państw - członków ONZ

Nie należy do ONZ

• Watykan (ale ma status obserwatora)

• Palestyna (ma status obserwatora)

• Republika Chińska (Tajwan)

• Sahara Zachodnia

• Somalia

KARTA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH

• Podstawowy dokument, który leży u podstaw ONZ

• Wielostronna umowa międzynarodowa, powołująca do życia i określająca ustrój organizacji Narodów Zjednoczonych

• Nazywana jest Konstytucją ONZ

• Popisana 26 czerwca 1945r. w San Francisco

• Wchodzi w życie 24 października 1945r.

• 7 krotnie wymieniane są kwestie związane z ochroną praw człowieka

Organizacja Karty Narodów Zjednoczonych

• Preambuła, (wzorowana na Konstytucji Stanów Zjednoczonych )

• 19 rozdziałów

• 1 rozdział - cele Narodów Zjednoczonych

• 2 rozdział - kryteria członkowstwa

• 3- 15 rozdział - organy ONZ i ich uprawnienia (podstawowy zrąb dokumentu)

• 16 - 17 rozdział - zasady zintegrowanej działalności ONZ z istniejącym już prawem międzynarodowym

• 18 - 19 rozdział - zasady dotyczące poprawek i ratyfikacji karty

• Rozdział 6 - uprawnienia Rady Bezpieczeństwa do rozstrzygania sporów międzynarodowych

• Rozdział 7 - uprawnienia Rady Bezpieczeństwa do wprowadzania sankcji ekonomicznych, dyplomatycznych i militarnych, jak również użycie sił zbrojnych do rozstrzygania sporów

• Rozdział 9 i 10 - uprawnienia ONZ w zakresie współpracy ekonomicznej i społecznej oraz Rady Gospodarczej i Społecznej ONZ (ekosoc), która nadzoruje te uprawnienia

• Rozdział 12 i 13 - system powiernictwa, który nadzorował proces dekolonizacji.

• Rozdział 14 i 15 - uprawnienia międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i Sekretariatu ONZ

Organy ONZ:

• Zgromadzenie Ogólne

• Rada Bezpieczeństwa

• Rada Gospodarcza i Społeczna

• Rada Powiernicza

• Sekretariat (Sekretarz Generalny)

• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Zgromadzenie Ogólne:

• Parlament ONZ

• Każde państwo należące do ONZ ma 1 głos

• Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów:

• Sprawy ważne:

• Wybór nowych członków

• Deklaracje pokojowe

• Budżet

• Sprawy zgłaszane przez Radę Bezpieczeństwa

• Polecenie użycia sił zbrojnych

• Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych

• Sesje nadzwyczajne - mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ

• Sesje wyjątkowe - zwoływana z 24 godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego

Rada Bezpieczeństwa

• Powołany na mocy Kraty Narodów zjednoczonych

• Główna odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie

• Może nakładać sankcje na państwa członkowskie

• Skład:

• 5 stałych (Chiny, Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone, Rosja)

• 10 niestałych (wybierani na 2 lata zgodnie z kluczem regionalnym)

• 5 miejsc dla Afryki i Azji

• 2 miejsca dla Ameryki Łacińskiej

• 2 miejsca dla Europy Zachodniej i innych państw

• 1 miejsce dla Europy Środkowej

• Głosowanie - większość 9 spośród 15 członków (uchwały)

• Uchwały proceduralne

• Uchwały merytoryczne ( do ważności uchwały wymagane są zgodne głosy członków stałych; uchwała zostaje przyjęta także w wypadku, gdy żaden z członków stałych nie zagłosował przeciw)

• Obowiązek- musi przedkładać Zgromadzeniu Ogólnemu coroczne sprawozdanie oraz musi przedkładać sprawozdanie specjalne oraz obowiązek kontroli zbrojeń

Rada Gospodarczo - Społeczna

• W skład wchodzi 54 państwa, wybierane na 3 lata, przy zachowaniu zasady corocznej rotacji (wymiany) 1/3 składu członkowskiego

• Sprawy ekonomiczne, społeczne, poszanowanie praw mniejszości, sprawami narkotyków

Rada Powiernicza

• Ogłaszanie niepodległości terytoriów powierniczych

• Ma historyczne znaczenie

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

• Siedziba w Hadze

• Sąd powołany do rozstrzygania spraw międzynarodowych w składzie 15 sędziów

Sekretarz Generalny

• Wybierany na 5 letnia kadecie przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa

• Kompetencje :

• Zarządzanie majątkiem ONZ

• Prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów ONZ

• Obowiązki:

• Administruje i zarządza sekretariatem

• Reprezentuje Narody Zjednoczone wobec wszystkich państw i organizacji

• Utrzymanie stałych kontaktów we wszystkim państwami członkowskimi

• Koordynacja działania systemów ONZ

• Kreowanie nowych koncepcji i strategii

• Pośrednictwo w sporach międzynarodowych

• Nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

• Uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 10 grudnia 1948r. w Paryżu

• Składa się z preambuły i 20 artykułów (potwierdzają wiarę w podstawowe prawa człowieka: równouprawnienie mężczyzn i kobiet, wszyscy ludzie są wolni i równi; każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności)

• Ma charakter wiążącego zwyczaju międzynarodowego

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

• Uchwalony na konferencji w Nowym Jorku w 1966r.

• Ratyfikowany przez Polskę w 1977r.

• Dotyczy praw I generacji - podstawowe prawa i wolności człowieka oraz zobowiązania państwa wobec obywateli

• Ma wiążący charakter prawny

• Część I - art. 1 - nadaje narodom prawo do samostanowienia i decydowania o kierunkach własnego rozwoju i korzystania z własnych bogactw

• Część II - art. 2 - 5 - zobowiązania państw wobec postanowień tego paktu i zapewnienie praw obywatelskich i politycznych kobietom i mężczyznom na równych zasadach

• art. 4 wprowadza klauzulę derogacyjną - derogowanie postanowień aktu (uchylenie mocy obowiązującej); państwo może ograniczyć niektóre prawa wobec wyjątkowego niebezpieczeństwa publicznego, które zagraża istnieniu narodu i zostało urzędowo ogłoszone, ale nie może to doprowadzić do zawieszenia postanowień tego aktu

• klauzula generalna - uchyla wszystkie postanowienia aktu

• klauzula indywidualna - uchylenie jednego konkretnego postanowienia

• Część III - podstawowe prawa obywatelskie (katalog)

• Część IV - Komitet Praw Człowieka (art. 28 - 47) nadzoruje przestrzeganie tego paktu

• Część V - postanowienia końcowe

Protokół fakultatywny - 16. XII. 1966 w Nowym Jorku (państwa, które go podpisały zgodziły się na to, że Komitet Praw Człowieka w drodze nadzorowania, przestrzegania tego paktu, będzie mógł przyjmować skargi indywidualne)

Drugi protokół fakultatywny - 15. XII. 1989r. zakaz stosowania kary śmierci

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych - 16. XII. 1966r.

• 3 stycznia 1967r. oba pakty wchodzą w życie

• 3 marca 1977r. ratyfikacja przez Polskę

• Skład:

• I część - prawo narodów do samostanowienia

• II część - zobowiązania państw stron

• Art. 4 - klauzula imitacyjna - państwo może ograniczyć korzystanie z praw tylko, gdy przewiduje to ustawa i w stopniu w jakim to jest zgodne z istotą prawa oraz wyłącznie w celu popierania powszechnego dobrobytu w społeczeństwie demokratycznym; może być generalna i indywidualna

• III część - katalog praw

• IV część - zobowiązania państw do składania sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu i Radzie Gospodarczej i Społecznej

• V część - ratyfikacja, wejście w życie, postanowienia

Od 1985r. Rada Gospodarczo - Społeczna przyjęła rezolucję, która utworzyła Komitet do spraw Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.

OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA Wykład III

RADA EUROPY

Odgrywa ogromną rolę w systemie ochrony praw człowieka. Skupia się w swojej działalności na ochronie praw człowieka.

Geneza:

Po II wojnie światowej traci byt system kolonialny. Europa jest zrujnowana, upada wiara w prawa człowieka. W sposób naturalny występuje potrzeba zjednoczenia Europy. Na przeszkodzie temu stoi blok państw komunistycznych, co wzmacnia dążenia do zjednoczenia. Wilson Churchill w wielu swoich przemówieniach chciał stworzenia ponadnarodowego rządu europejskiego.

5 maja 1949 r. - zjazd w Londynie - powstaje Rada Europy (statut londyński)

• Statut Rady Europy podpisuje 10 sygnatariuszy: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy

• Statut wchodzi w życie dopiero po 3 miesiącach

• Pierwszy szczyt Rady Europy - 8 sierpnia 1949r. w Londynie

• Obecnie Rada Europy liczy 47 państw

• Polska jest członkiem Rady Europy od 1991r.

Kto może być członkiem:

• Każde zaproszone państwo, które akceptuje zasady i prawa rządzące demokracją parlamentarną.

Rada Europy nie jest ciałem decyzyjnym.

Cele Rady Europy:

• Doprowadzanie do jedności pomiędzy członkami rady

• Ułatwianie postępu ekonomicznego i społecznego

• Ochrona i wcielenie w życie zasad i ideałów stanowiących wspólne dziedzictwo

• Wspieranie promocji i ochrona praw czlowieka oraz ich przestrzeganie

Działania Rady Europy:

• Omawianie wspólnych problemów, zwieranie porozumień i wspólne działalnie usprawniające postęp społeczny, ekonomiczny i gospodarczy

• Zniesienie podziału na Europę Wschodnią i Zachodnią

Program Rady Europy:

• Prawa i wolności człowieka

• Demokracja

• Rządy prawa

• Pluralizm polityczny

Struktura organizacyjna Rady Europy:

1. Zgromadzenie parlamentarny

• jest to organ obradujący, obraduje nad kompetencjami Rady, które są określone w statucie i ustalenie swoje przedkłada Komitetowi Ministrów Rady Europy w formie zaleceń; może wydawać te zalecenia komitetowi w każdej sprawie, która odnosi się do celów w zakresu działania Rady Europy, ale także w sprawach przekazanych jej przez Komitet Ministrów

• skład Rady Europy: przedstawiciele parlamentów państw członkowskich

• obrady: na sesjach zwyczajnych, które odbywają się raz do roku i sesjach nadzwyczajnych, zwoływanych przez Zgromadzenie Parlamentarne (z jego inicjatywy lub z inicjatywy Komitetu Ministrów)

2. Komitet Ministrów

• Ciało decyzyjne (quasi rządowe) Rady Europy

• Skład: co do zasady składa się z Ministrów Spraw Zagranicznych poszczególnych państw członkowskich WYJĄTEK: mogą być zastąpieni przez przedstawicieli dyplomatycznych

• Kompetencje:

• W imieniu Rady może zawierać umowy, konwencje

• Przyjmuje wspólne polityki

• Wydaje zalecenia dla państw członkowskich

• Działa w imieniu Rady zgodnie z art. 15 i 16 statutu.

3. Sekretariat

• Skład: Sekretarz generalny, który jest powoływany przez Zgromadzenie Parlamentarne, jego zastępcy oraz niezbędnego personelu

• Funkcje:

• Administracyjna - obsługa administracyjna Rady Europy

• Reprezentacyjna

4. Ograny doradcze

• Kongres władz lokalnych i regionalnych (zajmuje się pomocą w tworzeniu samorządów lokalnych)

• Biuro informacyjne Rady Europy ( działalność informacyjna, promująca prawa i wolności człowieka)

Sfery działalności Rady Europy:

1. prawa człowieka

2. ochrona praw człowieka (skuteczność systemów kontroli, wykrywanie nowych zagrożeń, rozwijanie świadomości społecznej, popieranie edukacji)

3. zapobieganie naruszeniom

4. promocja

5. media

6. demokracja lokalna

7. współpraca transgraniczna

8. ochrona środowiska

9. ochrona zdrowia

10. sport

11. młodzież

12. edukacja

13. kultura

14. dziedzictwo narodowe

15. spójność społeczna

Rada Europy organizuje szereg konferencji, na których promuje prawa człowieka, np.: dotyczące równości kobiet i mężczyzn, zwalczania rasizmu.

Konwencje Rady Europy:

• o ochronie praw człowieka i ochronie podstawowych wolności

• Europejska Karta Społeczna

• Zrewidowana Europejska Karta Społeczna

Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

Uchwalona w Rzymie w 1950r. - konwencja Rzymska [ EKPCZ - europejska konwencja Prawa Człowieka]

Weszła w życie 3 września 1953r.

Uzupełnia ją 14 protokołów.

1, 4, 6, 7, 12, 13 - protokoły merytoryczne

Pozostałe protokoły - protokoły proceduralne ( postępowanie przed organami Rady)

Stronami są wszystkie państwa członkowskie Rady Europy.

Polska ratyfikowała tę konwencję w 1993r.

Na konwencji opiera działalność Europejski Trybunał Praw Człowieka (reguluje ona jego działalność)

Prawa wynikające z Konwencji:

• Przede wszystkim prawa osobiste i polityczne (prawa I generacji)

• Społeczne, gospodarcze, kulturalne (prawa II generacji)

• Prawo do wspólnego dziedzictwa kulturowego (prawa III generacji)

• Prawa mniejszości narodowej (prawa IV generacji)

Katalog praw osobistych i politycznych:

• Prawo do życia

• Zakaz tortur

• Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

• Zakaz dyskryminacji

• Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

• Ochrona życia prywatnego

• Równe traktowanie kobiet i mężczyzn

• Prawo do rzetelnego procesu

• Wolność zgromadzenia stowarzyszania

Prawa społeczne, gospodarcze i kulturalne:

• Prawo własności

• Prawo do nauki

Instytucjonalne gwarancje ochrony praw człowieka:

• Europejski Trybunał Praw Człowieka (wyłączna właściwość od 1998r.)

• Europejska Komisja Praw Człowieka (nie funkcjonuje od 1998r.)

• Komitet Ministrów Rady Europy (funkcje wykonawcze)

Środki kontrolne wynikające z konwencji:

• Skarga międzynarodowa

• Skarga indywidualna (aby mogła być przyjęta musi spełniać ) :

• Musi dotyczyć naruszenia jednego z postanowień wynikającego z konwencji

• Nie może być anonimowa

• Musi pochodzić od obywatela państwa członkowskiego Rady Europy lub od cudzoziemca, który jest obywatelem, ale przebywa na terenie państwa, gdzie naruszenie nastąpiło

Rozpatrywanie skargi (struktura):

1. trafia do komitetu złożonego z 3 sędziów - Komitet bada, czy skarga wyczerpała względy formalne, jeżeli nie, wówczas jest odrzucana (nie bada merytorycznie, ale formalnie)

2. jeżeli komitet uzna, że spełnia warunki, merytorycznie skargę bada Izba Trybunału ( może rozpatrywać merytorycznie lub uznać, że nie spełnia warunków formalnych i może ją odrzucić)

3. Jeżeli uzna, że spełnia warunki, to rozstrzyga. Jeżeli nie ma odwołania, sprawa się kończy. Jeżeli jest odwołanie, to do Paneli Izby - tam jest badana pod względem formalnym. Jeżeli nie spełnia warunków jest odrzucona. Jeżeli spełnia warunki, wysyła do Wielkiej Izby, która wydaje ostateczny werdykt. Do wykonania wysyła się do Komitetu Ministrów.

Europejski Trybunał Praw Człowieka nie jest organem Rady Europy. !!!

Zgromadzenie Plenarne - składa się z wszystkich sędziów Trybunału; funkcjonuje tylko tam, gdzie nie ma jurydycznych funkcji (nie rozpatruje spraw wnoszonych do trybunału), zajmuje się sprawami administracyjnymi.

EUROPEJSKA KARTA SPOŁECZNA

• Odpowiednik międzynarodowego paktu praw społecznych, gospodarczych i kulturalnych

• Uchwalona 18 października 1961r.

• Weszła w życie 26 lutego 1965r.

• Stanowi uzupełnienie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w zakresie praw gospodarczych ,społecznych i kulturalnych

• Jej stronami jest 27 państw , w tym Polska od 1997r.

• Kilkakrotnie uzupełniana protokołami dodatkowymi z: 1988r, 1991r, 1995r

Z 1988r. - protokół materialny

Z 1991r. - charakter proceduralny

Z 1995r. - charakter proceduralny, wprowadza system skarg zbiorowych

Kategorie praw wynikające z Europejskiej Karty Społecznej:

• Prawa pracownicze (prawo do pracy, do godziwego wynagrodzenia, do swobodnego wyboru zatrudnienia, prawo do strajku)

• Prawo do zrzeszania się w związkach zawodowych

• Prawo do zabezpieczenia społecznego

• Prawo do ochrony zdrowia ( w sposób szczególny ochrona kobiet w ciąży i dzieci)

Na straży tych praw stoi Komitet Niezależnych Ekspertów, który na podstawie protokołu z 1995r. rozpatruje skargi zbiorowe.

Skargę zbiorową mogą wnieść:

• Organizacje pracodawców i pracowników krajowe i międzynarodowe (związki zawodowe. MOP)

ZREWIDOWANA EUROPEJSKA KARTA SPOŁECZNA

• Uchwalona 1996r,

• Weszła w życie 1 lipa 1999r.

• Zawiera szerszy katalog praw społecznych, gospodarczych i kulturowych oraz szerszy zakres ochrony

• Polska nie ratyfikowała tej konwencji ze względów ekonomicznych

OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA Wykład IV

UNIA EUROPEJSKA

• Powstała 1 listopada na mocy traktatu z Maastricht

• Gospodarczo - polityczny związek demokratycznych krajów europejskich ( 27 od 1 stycznia 2007 r.)

• Związek jest efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej, społecznej, która została zapoczątkowana po II wojnie światowej. Jest unikatową formą, ale ma 30% udział w światowym PKB.

• W stosunkach międzynarodowych jest tworem, który nigdy wcześniej nie występował w historii, nie jest znany historii stosunków międzynarodowych. Jest to kombinacja struktur ponadnarodowych, ponadpaństwowych, ponadrzędowych.

• Posiada cechy zarówno organizacji międzynawowej, konfederacji, jak i państwa federalnego

• Wśród teoretyków prawa, politologii, stosunków międzynarodowych trwa spór za co można uznać Unię Europejską. Federaliści doszukują się w niej państwa, ale zwolennicy teorii ojczyzn, wykazują, że jest to rodzaj współpracy między państwami.

• Unia jest ciągle zmieniającą się kombinacją narodów, państw.

• Polska jest członkiem UE od 1 maja 2004r.

• Podstawą funkcjonowania UE jest:

• traktat o UE ( traktat z Nicei z 2001r. z uwzględnieniem traktatów akcesyjnych z 2003 i 2006r. )

• Traktat o wspólnocie europejskiej (traktat z Nicei z 2001r. + traktaty akcesyjne)

• Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej

Filary polityki Unii Europejskiej:

• I filar - sprawy wewnętrzne: unia celna; rynek wewnętrzny; polityka gospodarcza, handlowa, przemysłowa, regionalna; polityka socjalna, azylowa; ochrona konsumenta, ochrona zdrowia, polityka konkurencji

• II filar - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa - obowiązuje prawo międzynarodowe publiczne i współpraca międzyrządowa

• Polityka zagraniczna - prawa człowieka, pomoc humanitarna, współpraca międzyrządowa, wspólne stanowiska na rzecz utrzymania pokoju; pomoc rozwojowa krajom trzecim;

• Polityka bezpieczeństwa - wspólna polityka obronna, zbrojenia, rozbrojenia, europejski system bezpieczeństwa

• III filar - współpraca policyjna sądowa w sprawach karnych - w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych; obszar wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości / obejmuje: swobodny przepływ osób, współpraca sądowa, policyjna; walka z dyskryminacją, przestępczością zorganizowaną, z terroryzmem, narkomanią, przemytem broni,

• Europol - współpraca policyjna

• Eurojust - współpraca sądowa

Cele UE:

• Promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnienie współpracy gospodarczej

• Likwidowanie barier w obrocie handlowym miedzy państwami członkowskimi

• Wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego

• Rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (wspólne normy prawne, socjalne)

Państwa nie zrzekają się swojej suwerenności, jedynie przekazują kompetencje wykonywania suwerenności organom ponadnarodowym. Uprawnienia wspólnot europejskich względem ich państw członkowskich nie powodują utraty suwerenności przez te państwa.

Organy UE:

• Ma jeden organ RADĘ EURPOEJSKĄ ( nie ma żadnych formalnych możliwości ani prawotwórczych, a jedynie wyznacza cele, w których powinna się rozwijać integracja europejska)

Organy Wspólnoty Europejskiej

• Rada Unii Europejskiej

• Komisja Europejska

• Parlament Europejski

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości

• Inne instytucje

Wspólnota Europejska jest częścią UE, a sama Wspólnota Europejska jest kontynuacją EWG (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej).

Traktat Lizboński - 13 grudnia 2007r.

Unia Europejska wyrosła z 3 wspólnot:

1. Europejska Wspólnota Węgla i Stali ( powołana na podstawie traktatu Paryskiego z 1951r. przez 6 krajów - Belgia, Holandia, Luksemburg, RFN, Francja, Włochy)

2. Europejska Wspólnota Energii Atomowej

3. Europejska Wspólnota Gospodarcza ( do 1958r.)

Obecnie występuje Wspólnota Europejska i Europejska Wspólnota Atomowa.

W 2002r. Wspólnota Europejska przejęła kompetencje Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (wspólnota była powołana na 50 lat).

Wspólnota Europejska to wcześniejsze EWG ( Europejska Wspólnota Gospodarcza).

INSTYTUCJE UNII EUROPEJSKIEJ

Parlament Europejski:

• Jednoizbowy

• Reprezentuje obywateli państw Unii Europejskiej

• Siedzibą jest Strasburg i Bruksela ( sekretariat i biblioteka znajdują się w Luksemburgu)

• Kompetencje:

• Współudział w tworzeniu prawa poprzez procedury konsultacji, współpracy, współdecydowania i akceptacji ( dotyczy to niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, bo do pozostałych wyłączne kompetencje ma Rada UE)

• Uprawnienia budżetowe - zatwierdza corocznie budżet i udziela absolutorium UE

• Uprawnienia kontrolne - zatwierdzanie składu komisji i jej przewodniczącego; prawo uchwalania votum nieufności wobec komisji; prawo zadawania pytań komisarzom unijnym oraz Radzie UE; Komisja Europejska jest zobowiązana do składania sprawozdań z działalności wspólnotowej oraz systematycznie udziela informacji na temat wspólnej polityki zagranicznej.

• Prawo do ustanawiania komisji śledczych (1/4 członków) do badania domniemania wykroczeń lub niewłaściwego zarządzania

• Powołanie Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej:

• Liczy 785 eurodeputowanych powołanych na 5 letnią kadencję

• Wybór na podstawie ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego ( w państwach członkowskich w głosowaniu tajnym, powszechnym, bezpośrednim i proporcjonalnym); każde państwo może ustalać dowolne progi wyborcze nie niższe nić 5%; wybory muszą być przeprowadzane w jednym czasie

• Prawo go głosowania przysługuje każdemu obywatelowi UE, który ukończył 18 lat i nie został pozbawiony tego prawa w kraju swojego pochodzenia ( obywatel UE stale zamieszkujący w państwie, którego nie jest obywatelem ma prawo głosowania na tych samych warunkach, co obywatel tego państwa)

Komisja Europejska

• Komisja Wspólnot Europejskich

• Organ wykonawczy, odpowiedzialny za bieżącą politykę UE,

• Nadzoruje pracę wszystkich agencji unijnych i zarządza funduszami unijnymi

• Posiada inicjatywę legislacyjną

• Siedzibą jest Bruksela

• Skład - 27 komisarzy, odpowiadają randze ministra w urzędach poszczególnych państw; jeden z nich wybierany jest na przewodniczącego

Rada Europejska

• Organ polityczny UE

• Wyznacza cele, ogólne kierunki rozwoju Unii

• Spotkania głów państw i szefów rządów należących do UE, ponadto przewodniczących komisji europejskich oraz ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich

• Zbiera się 4 razy w roku

• Stanowi forum wymiany myśli politycznych na najwyższym szczeblu

Rada Unii Europejskiej

• Główny organ decyzyjny Wspólnot Europejskich

• Siedziba w Brukseli

• Dawniej nazywana Radą Ministrów lub Radą Ministrów Unii Europejskiej

• Kompetencje:

• Prawodawcze - wydawanie aktów wiążących prawnie (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) oraz aktów nie mających mocy prawnie wiążącej (opinie, zalecenia, memoranda, stanowiska); prawo wezwania Komisji Europejskiej do określonych działań w tym do inicjatywy ustawodawczej

• Kreacyjne - zatwierdzanie listy członków Komitetu Ekonomiczno - Społecznego; wraz z Parlamentem Europejskim uczestniczy w ustalaniu unijnego budżetu; koordynuje politykę gospodarczą; realizuje politykę w ramach II i III filaru;

• Kontrolne - może kierować skargi do Europejskiego Trybunału Sądowego o stwierdzenie nieważności aktów prawa wspólnotowego oraz skargi na bezczynność organu

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

• Siedziba w Luksemburgu

• Pełna nazwa Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich

• Pełni funkcję sądu administracyjnego, konstytucyjnego i międzynarodowego oraz w pełnym zakresie sądu pracy

• Powstał na mocy :

• traktatu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali

• umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957r.

• protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości (objął swoją jurysdykcją sprawy wszystkich 3 wspólnot)

• w 1989r. przy Trybunale utworzono Sąd I instancji, którego orzecznictwo dotyczy spraw osób fizycznych i prawnych, a jego wyroki są prawomocne ( na mocy jednolitego aktu europejskiego)

• skład - 27 sędziów; są przedstawicielami UE i nie mogą orzekać w sprawach państw, które ich nominowały

• kompetencje:

• orzeka o legalności aktów prawnych wydawanych przez inne organy UE oraz ich zgodności z traktatami unijnymi

• dokonuje obowiązującej wykładni aktów unijnych

• rozstrzyga spory kompetencyjne między organami wspólnot

• rozstrzyga spory pomiędzy państwami członkowskimi lub między tymi państwami a Komisją Europejską

• Rozpoznaje i rozstrzyga spory pomiędzy instytucjami europejskimi a ich pracownikami

• Na wniosek Komisji Europejskiej podejmuje decyzje wobec państw, które nie wypełniają zobowiązań traktatowych

• Dokonuje rewizji wyroków sądu I instancji

• Może rozstrzygać skargi wniesione przez osoby fizyczne i prawne do sądu I instancji, od których z przyczyn proceduralnych strony sporu się odwołały

• Orzeczenia trybunału mają charakter ostateczny

• Postępowanie przed Trybunałem jest wolne od opłat, ale Trybunał nie pokrywa kosztów adwokata lub Radcy Prawnego

• W składzie występuje 8 Rzeczników Generalnych ( sędziowie i rzecznicy są mianowani na 6 lat, a ich mandat jest odnawialny)

• Niezależnie do charakteru sprawy postępowanie składa się z procedury pisemnej oraz ustnej, która jest jawna

• Gdy wpłynie skarga, sprawa jest rozpatrywana na rozprawie jawnej w obecności sędziów składu i rzecznika generalnego; Sędzia i Rzecznik mogą zadawać stronom pytania; Po kilku tygodniach Rzecznik Generalny na posiedzeniu jawnym przedstawia swoją opinię Trybunałowi; Dokonuje szczegółowej analizy sporu oraz w sposób całkowicie niezależny proponuje Trybunałowi rozwiązanie problemu. Wyroki zapadają zwykłą większością głosów.

Sąd I instancji

• Trybunał powołany na mocy jednolitego aktu

• 1 stycznia 1989r.

• Siedziba w Luksemburgu

• Skład: co najmniej 1 sędzia z każdego państwa członkowskiego ( 27 sędziów) mianowani na okres 6 lat; mandat jest odnawialny

• Nie ma stałych Rzeczników Generalnych (rolę tę może pełnić jeden z sędziów)

• W zależności od stopnia zawiłości sprawy:

• Orzeka w składzie 5 lub 3 sędziów lub czasem 1 sędziego

• Może orzekać w składzie Wielkiej Izby - 13 sędziów

• W pełnym składzie - 27 sędziów

• Kompetencje:

• Rozpoznaje skargi bezpośrednio wniesione przez osoby fizyczne lub prawne przeciwko aktom prawnym instytucji wspólnotowej, skargi na zaniechanie działania przez te instytucje

• Rozpoznaje skargi wniesione przez państwa członkowskie przeciw członkom Komisji

• Rozpoznaje skargi przeciwko Radzie dotyczące aktów z dziedziny pomocy państwa,

• Może być wniesiona skarga o odszkodowanie za szkodę wniesione przez Instytucje Wspólnotowe lub ich pracowników

• Skargi z zakresu wspólnotowych znaków towarowych

• Skargi, które dotyczą umów zawartych przez wspólnoty, jeżeli w tych wspólnotach określono, że właściwym do rozpoznania sporu jest sąd I instancji

• Od orzeczeń sądu przysługuje odwołanie do Trybunału Sprawiedliwości ograniczone jedynie do kwestii prawnych w terminie 2 m-cy.

• Postępowanie takie jest wolne od opłat

Sąd do spraw służby publicznej UE

• Rozstrzyga spory pomiędzy UE a urzędnikami jej służby pracowniczej

• Powołany decyzją Rady z 2 listopada 2004r.

• Skład: 7 sędziów mianowanych przez Radę UE na okres 6 miesięcy z możliwością ponownego mianowania; po zasięgnięciu wybitnych autorytetów prawniczych

• Właściwość:

• Spory z zakresu służby publicznej UE we wszystkich sprawach, w których właściwy był Europejski Trybunał Sprawiedliwości po 1994r sąd I instancji ( spory dotyczące nie tylko kwestii związanych ze stosunkiem pracy, ale systemem zabezpieczeń społecznych)

• Nie może rozpoznawać sporów między krajowymi organami administracji i ich pracownikami

• Można się odwołać w terminie 2 miesięcy do organu I instancji

• Postępowanie wolne od opłat

• Językiem jest każdy z oficjalnych języków Unii

---