Dług publiczny a deficyt budżetowy



Deficyt budżetu:

Deficyt budżetu: przewaga wydatków budżetu nad

dochodami, dotyczy budżetu w danym roku

budżetowym



Dług publiczny:

Dług publiczny: suma zobowiązań, będąca efektem

kumulowania się deficytów budżetowych w

poszczególnych latach

Pojęcie państwowego długu

publicznego i długu Skarbu Państwa



Art. 73 ust. 1 u.f.p.:

„Państwowy dług publiczny oblicza się jako wartość

nominalną zobowiązań jednostek sektora finansów

publicznych

po

wyeliminowaniu

wzajemnych

zobowiązań między jednostkami tego sektora”.

Dług Skarbu Państwa - wartość nominalna zadłużenia

Skarbu Państwa [art. 10 ust. 2 u.f.p. z 2005 r.]

Konstytucyjne granice zadłużenia



art. 216 ust. 5 konstytucji RP:

„ Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji

i poręczeń finansowych, w następstwie których

państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości

rocznego produktu krajowego brutto”.

Zobowiązania składające się na

państwowy dług publiczny



art. 72 u.f.p.:
„Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania

sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

1) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na

wierzytelności pieniężne;

2) zaciągniętych kredytów i pożyczek;
3) przyjętych depozytów;
4) wymagalnych zobowiązań:

a) wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń

sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych,

b) uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów

publicznych będącą dłużnikiem.

Minister Finansów – kontrola nad

zadłużeniem sektora finansów

publicznych



art. 74 u.f.p.:

„1. Minister Finansów sprawuje kontrolę nad sektorem

finansów publicznych w zakresie przestrzegania zasady

stanowiącej, że państwowy dług publiczny nie może

przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego

brutto.

2. Minister Finansów sprawuje kontrolę nad stanem długu

Skarbu Państwa w celu zapewnienia przestrzegania zasady, o

której mowa w ust. 1”.



art. 75 ust. 1 u.f.p.: „Minister Finansów opracowuje

czteroletnią strategię zarządzania długiem Skarbu

Państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny

(…)”.

Finansowanie potrzeb

pożyczkowych państwa



Potrzeby pożyczkowe państwa –

Potrzeby pożyczkowe państwa – zapotrzebowanie na

środki finansowe niezbędne do sfinansowania

deficytu budżetu państwa, deficytu budżetu środków

europejskich, a także rozchodów budżetu państwa

(art. 76 u.f.p.).



Dostępne

instrumenty

finansowania

potrzeb

Dostępne

instrumenty

finansowania

potrzeb

pożyczkowych państwa –

pożyczkowych państwa – pożyczki i kredyty, sprzedaż

skarbowych papierów wartościowych, prywatyzacja

majątku Skarbu Państwa, nadwyżka budżetu z lat

ubiegłych, nadwyżka budżetu środków europejskich,

spłaty udzielonych pożyczek i kredytów, inne

operacje finansowe (art. 113 ust. 2 u.f.p.).

Pożyczki i kredyty



zaciągane na finansowanie potrzeb pożyczkowych Skarbu

Państwa, tj. deficytu budżetu państwa, budżetu środków

europejskich, rozchodów budżetu, a także w celu wsparcia

bilansu płatniczego.



Kredyt –

Kredyt – regulowany w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r.

Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. nr 72, poz. 665 z późn.

zm.), udzielany przez bank, oprocentowany, udzielany na

określony cel.



Pożyczka –

Pożyczka – regulowana w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964

r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 z późn.

zm.), ma charakter bardziej uniwersalny, niż kredyt, m.in.

może być udzielona przez podmiot inny, niż bank, bez

określania celu w umowie pożyczki, nie musi być

oprocentowana.

Skarbowe papiery wartościowe



art. 95 ust. 1 u.f.p.:
„1. Skarbowy papier wartościowy jest papierem

wartościowym, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest

dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się

wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które

może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny.

2. Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub

wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie

budżetowej.

3. Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za

zobowiązania wynikające z wyemitowanych papierów

wartościowych”.



bony skarbowe -

bony skarbowe - krótkoterminowe papiery wartościowe

oferowane do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z

dyskontem i wykupywane według wartości nominalnej po

upływie okresu, na jaki zostały wyemitowane



obligacje skarbowe -

obligacje skarbowe - papiery wartościowe oferowane do

sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowane w

postaci dyskonta lub odsetek



skarbowe papiery oszczędnościowe -

skarbowe papiery oszczędnościowe - oferowane do

sprzedaży osobom fizycznym, stowarzyszeniom, innym

organizacjom społecznym i zawodowym oraz fundacjom

Skarbowe papiery

wartościowe:

Podmioty uprawnione do

wystawiania/emitowania skarbowych

papierów wartościowych



Minister Finansów –

Minister Finansów – w przypadku skarbowych

papierów

wartościowych

opiewających

na

świadczenia pieniężne



Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z

Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z

Ministrem Finansów –

Ministrem Finansów – w przypadku skarbowych

papierów

wartościowych

opiewających

na

świadczenia niepieniężne

Potrzeby pożyczkowe jednostek

samorządu terytorialnego



art. 89 u.f.p.:

„1. Jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty i

pożyczki oraz emitować papiery wartościowe na:

1) pokrycie występującego w ciągu roku przejściowego deficytu

budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

2) finansowanie planowanego deficytu budżetu jednostki samorządu

terytorialnego;

3) spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu emisji

papierów wartościowych oraz zaciągniętych pożyczek i kredytów;

4) wyprzedzające finansowanie działań finansowanych ze środków

pochodzących z budżetu Unii Europejskiej.

2. Zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wyemitowane papiery

wartościowe, z przeznaczeniem na cel, o którym mowa w ust. 1

pkt 1, podlegają spłacie lub wykupowi w tym samym roku, w

którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane”.

Deficyt budżetu jednostki

samorządu terytorialnego



Planowany –

Planowany – występujący na koniec roku budżetowego,

przewidywany w uchwale budżetowej, która uwzględnia

jego istnienie w określonej wysokości oraz przewiduje

środki na jego pokrycie



Przejściowy –

Przejściowy – może wystąpić w trakcie roku budżetowego i

wiąże się z okresowym brakiem środków na regulowanie

bieżących wydatków, jest pokrywany w drodze emisji

papierów wartościowych, zaciągania kredytów czy

pożyczek o terminie wykupu/spłaty nieprzekraczającym

roku budżetowego, nie jest wykazywany w uchwale

budżetowej, nie występuje na koniec roku budżetowego

Papiery wartościowe emitowane

przez jednostki samorządu

terytorialnego - obligacje



Podstawa prawna: ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (Dz.

U. z 2001 r. nr 120, poz. 1300 z późn. zm.)



Obligacje mogą emitować m. in. jednostki samorządu terytorialnego,

ich związki, miasto stołeczne Warszawa



Ustawy o obligacjach nie stosuje się do obligacji emitowanych przez

Skarb Państwa i NBP



Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym

emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji

(obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia

określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub

niepieniężny



Jednostka samorządu terytorialnego (emitent) odpowiada całym

swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji (wyjątek –

obligacje przychodowe, w których możliwe jest ograniczenie

odpowiedzialności JST jedynie do przychodów z konkretnego

przedsięwzięcia, na którego realizację zostały wyemitowane)

Ograniczenia w zaciąganiu zobowiązań przez

jednostki samorządu terytorialnego wynikające z

u.f.p.



Suma zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz zobowiązań z wyemitowanych papierów

wartościowych , a także łączna kwota poręczeń i gwarancji, nie może przekroczyć kwoty

określonej w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego.



W przypadku ubiegania się przez jednostkę samorządu terytorialnego o kredyt lub

pożyczkę (…), a także w przypadku zamiaru emisji przez jednostkę samorządu

terytorialnego papierów wartościowych (…), zarząd tej jednostki jest obowiązany

uzyskać opinię regionalnej izby obrachunkowej o możliwości spłaty kredytu lub

pożyczki lub wykupu papierów wartościowych.



Jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać jedynie takie zobowiązania

finansowe, których koszty obsługi są ponoszone co najmniej raz do roku, przy czym:

1) dyskonto od emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego papierów

wartościowych nie może przekraczać 5% wartości nominalnej;

2) kapitalizacja odsetek jest niedopuszczalna.



Jednostki sektora finansów publicznych, z wyjątkiem Skarbu Państwa, nie mogą

zaciągać pożyczek lub kredytów, emitować papierów wartościowych oraz udzielać

poręczeń i gwarancji, których wartość nominalna należna do zapłaty w dniu

wymagalności, wyrażona w złotych, nie została ustalona w dniu zawierania transakcji.

Procedury ostrożnościowe i sanacyjne



związane z relacją państwowego długu publicznego do PKB



uruchamiane wraz z przekroczeniem przez zadłużenie kolejnych progów

określonych w u.f.p., wynoszących:



50 ≤ 55% PKB



na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa do

dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż w roku bieżącym, wynikająca z ustawy budżetowej.



55 < 60% PKB



nie przewiduje się deficytu budżetu państwa lub przyjmuje się poziom różnicy dochodów i wydatków zapewniający, że

relacja długu Skarbu Państwa do PKB przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie

niższa od relacji długu Skarbu Państwa do PKB ogłoszonej przez Ministra Finansów;



brak wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej;



ograniczenie waloryzacji rent i emerytur;



zakaz udzielania nowych pożyczek i kredytów z budżetu państwa;



ograniczenia wzrostu wydatków podmiotów z art. 139 ust. 2,



Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa finansowanych z kredytów zagranicznych oraz

przeglądu programów wieloletnich,;



Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu obniżenie relacji państwowego długu

publicznego do PKB;



ograniczenia wysokości wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego .



60 % PKB i powyżej



stosuje się odpowiednio ograniczenia z progu 55 < 60% (z wyj. dwóch ostatnich punktów);



RM najpóźniej po upływie miesiąca od ogłoszenia relacji PDP/PKB przedstawia Sejmowi program sanacyjny;



wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego na kolejny rok nie mogą być wyższe niż dochody;



poczynając od siódmego dnia po ogłoszeniu relacji PDP/PKB jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych
poręczeń i gwarancji