W Y K Ł A D 8

F U N D U S Z E E M E R Y TA L N E W S Y S T E M I E

E M E R A L N Y M Y

Fundusze inwestycyjne

i emerytalne

CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (1)

Pojęcie ogólne: ogół planów (programów) wypłacających świadczenia

emerytalne.

CEL DZIAŁANIA: WYPŁACANIE OKRESOWEGO, DOŻYWOTNIEGO DOCHODU

OSOBOM, KTÓRE OSIĄGNĘŁY WIEK EMERYTALNY.

DETERMINANTY STRUKTURY SYSTEMU EMERYTALNEGO:

metody finansowania świadczeń emerytalnych,

zasady nabywania uprawnień do świadczeń, w tym zasady określania wysokości
przyszłego świadczenia emerytalnego,

metody i instrumenty akumulacji i amortyzacji kapitału emerytalnego, w tym wypłaty
świadczeń emerytalnych,

rodzaje, zakres kompetencji i odpowiedzialności podmiotów tworzących instrumenty
(narzędzia) akumulacji i amortyzacji kapitału emerytalnego,

rolę państwa w organizacji i zapewnianiu bezpieczeństwa finansowego systemu
emerytalnego.

CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (2)

I filar

• Publiczny
• Obowiązkowy
• Zaopatrzeniowy

lub
ubezpieczeniowy

• Repartycyjny

II filar

• Publiczny lub

prywatny

• Obowiązkowy
• Ubezpieczeniowy
• Repartycyjny lub

kapitałowy

IIII filar

• Prywatny
• Dobrowolny
• Ubezpieczeniowy
• Kapitałowy

Definicja funkcjonalna

CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (3)

W ujęciu instytucjonalnym system emerytalny tworzą różnego rodzaju FUNDUSZE

EMERYTALNE, czyli fundusze akumulujące środki na wypłatę emerytur oraz
finansujące z tych środków świadczenia emerytalne.

Fundusze emerytalne można rozpatrywać z następujących punków widzenia:

ze względu na przeznaczenie,

ze względu na odrębność majątkową,

ze względu na dostępność do programu,

ze względu na sposób finansowania świadczeń,

ze względu na sposób określania wartości świadczenia (uprawnień emerytalnych)

RODZAJE FUNDUSZY EMERYALNYCH

• OGÓLNE
• CELOWE

PRZEZNACZENIE

• WYODRĘBNIONE
• NIEWYODRĘBNIONE

ODRĘBNOŚĆ

MAJĄTKOWA

• REPARTYCYJNE
• KAPITAŁOWE

FINANSOWANIE

• POWSZECHNE
• PRACOWNICZE

DOSTĘPNOŚĆ

• ZDEFINIOWANE ŚWIADCZENIE
• ZDEFINIOWANA SKŁADKA

ŚWIADCZENIA

Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne (1)

Za pomocą funduszy repartycyjnych dokonuje się międzypokoleniowa redystrybucja
dochodów, co polega na tym, że osoby aktywne zawodowo finansują świadczenia
emerytów. Natomiast fundusze kapitałowe powodują wewnątrz-pokoleniowy transfer
dochodów, czyli rezygnację z części bieżącej konsumpcji i jej przenoszenie w postaci
kapitału na okres późniejszy.

Metoda kapitałowa przyczynia się do powiększania oszczędności w skali całej
gospodarki, które mogą być przeznaczone na działalność inwestycyjną. Natomiast
fundusze repartycyjne ograniczają konsumpcję i oszczędności części społeczeństwa na
rzecz konsumpcji innej części społeczeństwa. Oszczędności w skali gospodarki są
zmniejszane.

Fundusze repartycyjne nie są z reguły samowystarczalne finansowo. Zazwyczaj muszą
być one dotowane w celu spełnienia ustawowych zasad przyznawania świadczeń.
Fundusze kapitałowe finansują świadczenia z własnych środków.

Koszty funkcjonowania funduszy repartycyjnych są z reguły niższe niż koszty
funkcjonowania funduszy kapitałowych. W związku z tym większa część składki
finansuje świadczenia emerytalne w przypadku tych pierwszych.

Świadczenia wypłacane z funduszy repartycyjnych oparte są na zasadzie solidarności
społecznej i/lub zasadzie ekwiwalentności. W przypadku funduszy kapitałowych
wysokość świadczeń jest uzależniona wyłącznie od wkładu ubezpieczonego oraz
zysków inwestycyjnych.

Sytuacja dochodowa emerytów jest uzależniona od dochodów funduszy. Wysokość
świadczeń wypłacanych przy wykorzystaniu metody repartycji jest uzależniona od
stanu gospodarki i sytuacji dochodowej ludności aktywnej zawodowo. Świadczenia
wypłacane z funduszy kapitałowych zależą od dochodów emerytów z okresu ich
aktywności zawodowej oraz sytuacji gospodarczej w okresie oszczędzania.

Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne (2)

Składka ubezpieczeniowa na fundusze repartycyjne jest z reguły postrzegana jako
obciążenie o cechach podatku (czyli jest obciążeniem parapodatkowym), szczególnie w
tym przypadku, gdy jest w całości płacona przez pracodawców. Składka na fundusz
kapitałowy jest widziana jako wkład w przyszłą emeryturę, czyli forma gromadzenia
oszczędności na ten cel.

Wypłacane z funduszy repartycyjnych świadczenia emerytalne są utrzymywane na
stałym poziomie realnym dzięki mechanizmowi waloryzacji, która może być
dokonywana przy zastosowaniu wskaźnika wzrostu płac i/lub wskaźnika wzrostu cen.
Natomiast w funduszach kapitałowych ich wysokość jest uzależniona od wskaźnika
zysku na aktywach funduszu, który powinien być wyższy od stopy inflacji.

Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne (3)

Fundusze

emerytalne

RYZYKO

DEMOGRAFI

CZNE

RYZYKO

POLITYCZNE

RYZYKO

SPOŁECZNE

RYZYKO

SOCJALNE

RYZYKO

GOSPODARCZE

RYZYKO

OPERACYJNE

Fundusze emerytalne a ryzyko

Fundusze emerytalne a ryzyko gospodarcze

Rodzaj ryzyka

(niebezpieczeństwa)

Fundusze repartycyjne

Fundusze kapitałowe

Ryzyko inflacji

DUŻE

MAŁE

Ryzyko wzrostu
gospodarczego

DUŻE

DUŻE

Ryzyko finansowe

MAŁE

DUŻE

Ryzyko fiskalne
(nierównowagi budżetowej)

DUŻE

MAŁE

Z punktu widzenia równowagi finansowej funduszu

Instytucjonalne formy kapitałowych funduszy emerytalnych

WYODRĘBNIONY RACHUNEK BANKOWY

PORTFEL PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH ZARZĄDZANYCH PRZEZ

WYSPECJALIOZWANY PODMIOT (NP. BIURO MAKLERSKIE)

UBEZPIECZENIE NA ŻYCIE (RENTOWE) ZWYKŁE

UBEZPIECZENIE NA ŻYCIE (RENTOWE) Z FUNDUSZEM KAPITAŁOWYM

FUNDUSZ INWESTYCYJNY TYPU OTWARTEGO