Leczenie astmy u dorosłych

Broszura dla pacjentów oraz ich rodzin i opiekunów

Grudzień 2011

Evidence

Fotografia na okładce: Asthma UK

© Scottish Intercollegiate Guidelines Network

English title: Managing Asthma in adults. A booklet for patients and their families and carers.

ISBN 978 1 9091030 04 7

Pierwsza publikacja: 2011

Publikacja tłumaczenia: 2013

Organizacje SIGN oraz BTS wyraziły zgodę na kserowanie tej broszury w celu

wdrożenia w placówkach NHS w Anglii, Walii, Irlandii Północnej i Szkocji.

1

Spis treści

Czego dotyczy ta broszura?

2

Co to jest astma?

3

Rozpoznanie astmy u dorosłych

5

W jaki sposób lekarz lub pielęgniarka pomogą mi leczyć astmę?

8

Jakie leki mogą ułatwić leczenie astmy?

10

Czy inne metody mogą ułatwić leczenie astmy?

19

Jak mogę skuteczniej leczyć astmę?

20

Jak przebiega atak astmy i jak się go leczy?

24

Astma podczas ciąży

28

Astma u młodzieży

31

Co to jest astma zawodowa?

34

Gdzie mogę znaleźć więcej informacji na temat astmy?

36

Co to jest SIGN?

39

2

Czego dotyczy ta broszura?

Ta broszura jest przeznaczona dla osób z rozpoznaną lub potencjalną astmą.
Może być ona także pomocna dla Twojej rodziny, znajomych lub opiekunów.
Dzięki niej wraz z rodziną zapoznasz się z leczeniem oraz dowiesz się, jakiej
opieki medycznej możesz oczekiwać. Broszura zawiera także najnowsze wyniki
badań, dzięki którym łatwiej będzie Ci leczyć chorobę.

Broszura powstała na podstawie obowiązujących w Wielkiej Brytanii wytycz-
nych dotyczących leczenia astmy opracowanych przez organizacje British
Thoracic Society oraz Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN). Opie-
kujący się Tobą lekarz lub pielęgniarka powinni przestrzegać tych wytycznych.

Broszura obejmuje następujące zagadnienia:

~

~

rozpoznanie;

~

~

pracownicy służby zdrowia uczestniczący w opiece nad chorymi na astmę;

~

~

leki;

~

~

metody ułatwiające samodzielne leczenie astmy;

~

~

ataki astmy;

~

~

astma u młodzieży;

~

~

leczenie astmy u kobiet w ciąży;

~

~

astma zawodowa; oraz

~

~

inne źródła informacji na temat astmy.

Pełną listę wytycznych można znaleźć na stronie internetowej pod adresem

www.sign.ac.uk/pdf/sign101.pdf

Tchawica

Zdrowe drogi

oddechowe

Drogi oddechowe podczas

objawów astmy

Płuco

3

Co to jest astma?

Astma to choroba atakująca drogi oddechowe (kanaliki doprowadzające
i odprowadzające powietrze z płuc). Na astmę można zachorować w każdym
wieku i trudno jest stwierdzić jej przyczyny.

Chorzy na astmę czasami odczuwają objawy tej choroby, takie jak:

~

~

częsty kaszel;

~

~

świszczący oddech (świst w klatce piersiowej podczas oddychania);

~

~

trudności z oddychaniem; oraz

~

~

ucisk w klatce piersiowej.

4

Chorzy mogą odczuwać wszystkie lub tylko niektóre objawy. Objawy astmy
mogą pojawiać się i ustępować. Ich występowanie może zależeć od pory dnia
lub roku.

Niektóre czynniki mogą nasilać objawy astmy. Są to tak zwane czynniki wywo-
łujące astmę, takie jak kurz, zwierzęta domowe, pyłek kwiatowy, dym papie-
rosowy oraz zmiany pogody. U każdej osoby inne czynniki wywołują astmę
i zazwyczaj jest ich kilka.

Gdy osoba z astmą ma kontakt z czynnikami wywołującymi nasilenie astmy,
w jej organizmie zachodzą następujące reakcje:

~

~

Następuje obkurczenie mięśni wokół ścianek dróg oddechowych.

~

~

Obrzęk i stan zapalny dróg oddechowych.

~

~

Czasami gromadzi się lepki śluz (lub flegma).

W wyniku tych reakcji pojawiają się objawy astmy, które utrudniają oddychanie.

5

Rozpoznanie astmy u dorosłych

Jak lekarz rozpozna, że mam astmę?

Aby rozpoznać astmę, musisz udać się do lekarza. Rozpoznanie tej choroby
może być trudne, ponieważ objawy mogą nie występować w trakcie wizyty
u lekarza. Lekarz zapyta, czy masz objawy astmy. Listę objawów, które mogą
występować, podano na stronie 3.

Lekarz zada szczegółowe pytania na temat objawów, w szczególności:

~

~

czy objawy astmy nasilają się w nocy lub we wczesnych godzinach poran-
nych;

~

~

czy objawy astmy nasilają się podczas wysiłku fizycznego;

~

~

jakie czynniki Twoim zdaniem wywołują u Ciebie astmę; oraz

~

~

czy masz objawy astmy po zażyciu aspiryny lub leków beta-adrenolitycz-
nych. Leki beta-adrenolityczne to leki obniżające ciśnienie krwi stosowane
w leczeniu chorób serca.

Ponadto lekarz :

~

~

zapyta, czy cierpisz na uczulenie, takie jak katar sienny lub egzema;

~

~

zapyta, czy ktoś z rodziny cierpi na astmę lub uczulenie (np. katar sienny,
egzemę lub alergie pokarmowe);

~

~

przeprowadzi badanie osłuchowe; oraz

~

~

przeprowadzi badanie układu oddechowego, aby sprawdzić pracę Twoich
płuc. Jest to tzw. badanie czynnościowe płuc, którego głównym elementem
jest spirometria. Więcej informacji na temat spirometrii można znaleźć na
stronie 6.

Spirometria

Badanie szczytowego

przepływu wydechowego

6

Mój lekarz uważa, że mam astmę. Co dalej?

Jeżeli Twój lekarz uważa, że masz astmę, przepisze Ci próbny lek przeciwko
astmie. Jest to tzw. leczenie próbne. Jeżeli lek nie zadziała, lekarz wypróbuje
inne leki przeciwastmatyczne. Mogą to być leki w tabletkach lub wziewne.
Lekarz powinien przeprowadzić dalsze badania układu oddechowego (szczy-
towy przepływ wydechowy lub spirometrię).

Badanie szczytowego przepływu wydechowego przeprowadza się za pomocą
małego urządzenia nazywanego przepływomierzem szczytowym, które mierzy
szybkość wydechu powietrza z płuc. Spirometrię przeprowadza się przy użyciu
urządzenia nazywanego spirometrem, które mierzy ilość i prędkość wydycha-
nego powietrza. Poniższe zdjęcia przedstawiają osobę chorą na astmę w trakcie
spirometrii oraz badania szczytowego przepływu wydechowego.

7

Jeżeli odczyty na spirometrze lub przepływomierzu szczytowym będą niższe
od oczekiwanych, lekarzowi łatwiej będzie rozpoznać astmę. Należy jednak
koniecznie pamiętać, że czasami te odczyty mogą być w granicach normy ze
względu na zmienne objawy astmy. Prawidłowe wyniki nie wykluczają astmy.

Jeżeli Twój organizm nie reaguje dobrze na różne leki, lekarz może przeprowa-
dzić kolejne badania.

Mój lekarz nie ma pewności, czy mam astmę. Co dalej?

Jeżeli lekarz nie ma pewności, czy masz astmę, może przeprowadzić próbę
rozkurczową i(lub) tymczasowo zapisać leki, aby sprawdzić ich skuteczność.
Próba rozkurczowa obejmuje badania oddechowe za pomocą spirometru lub
przepływomierza szczytowego przed i po zażyciu leków przeciwastmatycznych.
Lekarz może poprosić Cię o wykonanie spirometrii w czasie leczenia próbnego.
Następnie zapisze leki do przyjmowania przez dłuższy czas. Będzie to:

~

~

wziewny lek zapobiegawczy (lek sterydowy) dwa razy dziennie przez sześć
-osiem tygodni; lub

~

~

dwutygodniowe leczenie lekiem o nazwie prednizolon (lek sterydowy
w tabletkach). Jeżeli lek ten został przepisany w ramach próby rozkurczowej,
należy go przyjmować codziennie rano przez dwa tygodnie w zalecanej
dawce 30 mg.

Po zakończeniu terapii należy zgłosić się do lekarza w celu przeprowadzenia
kolejnej próby rozkurczowej. Jeżeli wyniki badań układu oddechowego będą
lepsze, lekarz rozpocznie leczenie astmy.

Jeżeli po próbie rozkurczowej lub leczeniu próbnym nie będzie żadnej
poprawy, lekarz może zdecydować się na przeprowadzenie innych badań.
Może to być na przykład prześwietlenie klatki piersiowej, badania serca,
bardziej szczegółowe badania układu oddechowego (badania czynnościowe
płuc), badania krwi oraz punktowe testy skóry. W razie potrzeby lekarz może
zgodnie z uznaniem skierować Cię do specjalisty.

8

W jaki sposób lekarz lub pielęgniarka pomogą mi leczyć

astmę?

Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę będą pomagać
Ci w leczeniu astmy. Co najmniej raz do roku należy umówić się na wizytę
kontrolną. W trakcie wizyty masz okazję, aby porozmawiać o tym, jak radzisz
sobie z astmą, i upewnić się, że udało się osiągnąć optymalne leczenie astmy.
Podczas wizyty kontrolnej lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na
astmę powinni zadać Ci zestaw pytań dotyczących astmy.

Oto przykładowy zestaw pytań zalecany przez Royal College of Physicians.

~

~

Czy objawy astmy (w tym kaszel) przeszkadzają Ci w spaniu?

~

~

Czy w ciągu dnia pojawiają się typowe objawy astmy (kaszel, świszczący
oddech, ucisk w klatce piersiowej lub bezdech)?

~

~

Czy astma przeszkadza Ci w wykonywaniu codziennych czynności (np. prac
domowych)?

Podobne pytania znajdują się w teście kontroli astmy (Asthma Control Test,
ACT), który obejmuje pięć pytań dotyczących leczenia astmy. Więcej informacji
oraz test można znaleźć na stronie internetowej Asthma UK pod adresem

www.asthma.org.uk/applications/control_test

Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni Ci zadać
konkretne pytania, takie jak „Przez ile dni w tygodniu używasz niebieskiego
inhalatora?”. Warto notować, które dni były dobre, a które złe, a zebrane notatki
zabrać z sobą na wizytę kontrolną.

Lekarz/pielęgniarka może także zapytać, czy objawy astmy powodowały
problemy z wykonywaniem codziennych czynności. Udzielone odpowiedzi
ułatwią lekarzowi lub pielęgniarce zajmującej się chorymi na astmę podjęcie
optymalnej decyzji dotyczącej leczenia.

9

Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni także spraw-
dzić i zanotować następujące informacje:

~

~

Oddychanie (badanie czynnościowe płuc) za pomocą spirometru lub prze-
pływomierza szczytowego (patrz strona 6). Zmniejszenie wydolności płuc
może sugerować nasilenie astmy. W takim wypadku lekarzowi mogą być
potrzebne informacje do szczegółowej oceny, w tym:

~

~

informacje dotyczące liczby ataków astmy, ile cykli leczenia lekami sterydo-
wymi w tabletkach przyjęto od ostatniej wizyty kontrolnej oraz czy w tym
czasie konieczny był urlop zdrowotny.

~

~

Czy prawidłowo obsługujesz inhalator i ewentualny spejser. Osoby te
sprawdzą to, obserwując Cię w trakcie obsługi tych przyborów.

~

~

Ile leków wziewnych i innych leków przepisano Ci od ostatniej wizyty
kontrolnej.

~

~

Czy masz osobisty plan leczenia astmy i czy umiesz się nim posługiwać.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie 20. Jeżeli nie masz
jeszcze osobistego planu leczenia astmy, lekarz lub pielęgniarka zajmująca
się chorymi na astmę, powinni go przygotować na piśmie.

Jeżeli Twoim zdaniem leczenie astmy jest w Twoim przypadku niedo-
stateczne, w każdej chwili możesz poprosić o wizytę kontrolną w tej
sprawie. Nie musisz czekać, aż nadejdzie termin planowanej wizyty.

Około 5-10% chorych na astmę w Wielkiej Brytanii cierpi na ciężką astmę.
Jest to tzw. astma trudna do leczenia lub astma chwiejna. Osobami z ciężkimi
przypadkami astmy opiekuje się zazwyczaj specjalista ze szpitala, a wizyty
kontrolne odbywają się częściej.

10

Jakie leki mogą ułatwić leczenie astmy?

Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę przepiszą Ci leki, które
pomogą w leczeniu astmy. W przypadku przyjmowania odpowiednich leków
zazwyczaj:

~

~

nie masz objawów astmy w ciągu dnia;

~

~

nie budzisz się w nocy z powodu objawów astmy;

~

~

nie musisz stosować wziewnego leku rozkurczowego; oraz

~

~

nie masz ataków astmy.

Gdy przyjmujesz odpowiednie leki, objawy astmy nie zakłócają Twojego życia
(możesz podejmować wysiłek fizyczny), a wyniki badań oddechowych (prze-
pływu szczytowego i spirometrii) mieszczą się w normie.

Określenie odpowiedniego dla Ciebie leku przeciwastmatycznego może trochę
potrwać. Być może lekarz będzie musiał wypróbować kilka różnych inhalatorów
i leków zanim uda się mu się zapanować nad astmą.

11

Jakie leki będę stosować w leczeniu astmę?

Leki przeciwastmatyczne

Rodzaj leku

Kiedy należy go stosować

Działanie

Wziewny lek rozkurczowy

(zazwyczaj niebieski

inhalator)
Jest to lek rozkurczowy

o krótkotrwałym działaniu.
Wszystkie osoby chore

na astmę powinny go

otrzymać.

y

Gdy pojawią się objawy

astmy (na przykład

gdy zaczynasz kaszleć

lub masz świszczący

oddech).

y

Wziewny lek rozkur-

czowy należy stosować

wyłącznie, gdy pojawią

się objawy astmy.

y

Pozwala na kilka

godzin złagodzić

objawy astmy.

y

Wziewne leki rozkur-

czowe nie leczą astmy

− tymczasowo rozwie-

rają drogi oddechowe,

rozluźniając otaczające

je mięśnie, i ułatwiają

oddychanie.

Wziewny lek zapobie-

gawczy (zazwyczaj

brązowy, czerwony lub

pomarańczowy inhalator

zawierający lek sterydowy)
Jeżeli masz wziewny lek

zapobiegawczy, musisz

go stosować codziennie,

nawet wtedy, gdy czujesz

się dobrze. W ten sposób

dbasz o zdrowie dróg

oddechowych.

Wziewny lek zapobiegaw-

czy powinien być przepi-

sany osobom, które:

y

w ciągu ostatnich

dwóch lat miały atak

astmy;

y

stosują wziewny lek

rozkurczowy trzy

razy w tygodniu lub

częściej;

y

mają objawy astmy trzy

razy w tygodniu lub

częściej; oraz

y

co najmniej raz w tygo-

dniu budzą się w nocy

z powodu astmy.

Większość wziewnych

leków zapobiegawczych

stosuje się dwa razy

dziennie. Po uzyskaniu

skutecznego leczenia

astmy, lekarz może zalecić

Ci rzadsze stosowanie, tj.

raz dziennie.

Wziewne leki zapobie-

gawcze to główny lek

przeciwastmatyczny. Skutki

ich działania odczuwa się

dopiero po pewnym czasie.

Łagodzą stan zapalny dróg

oddechowych i zapobie-

gają nawrotom objawów

astmy.
Palenie sprawia, że inhala-

tor działa nieprawidłowo,

więc jeżeli palisz papierosy

lub udało Ci się rzucić

palenie, lekarz zastanowi

się, czy potrzebna Ci jest

większa dawka wziewnego

leku zapobiegającego.

Wziewny lek złożony

(jeden lek wziewny peł-

niący funkcję wziewnego

leku zapobiegawczego

i rozkurczowego)

Lekarz zaleci stosowanie

wziewnego leku złożonego

dwa razy dziennie oraz gdy

pojawią się objawy astmy.

Wziewne leki złożone

łagodzą objawy astmy

oraz stan zapalny dróg

oddechowych.

12

Lekarz może rozważyć zastosowanie innych leków przeciwastmatycznych,
aby zapewnić skuteczne leczenie astmy. Mogą to być leki opisane w poniższej
tabeli.

Inne leki przeciwastmatyczne

Lek

Działanie

Długodziałający wziewny lek rozkurczowy
Zawiera lek rozkurczowy, który działa

przez 12 godzin. Nie zawiera sterydów,

jednak należy go zawsze używać

w połączeniu z wziewnym lekiem

zapobiegawczym.

Wziewne leki rozkurczowe o długim działaniu

rozszerzają drogi oddechowe, rozluźniając

otaczające je mięśnie.

Antagoniści receptora leukotrienowego
Są to leki zapobiegawcze w tabletkach.

Nie zawierają leków sterydowych.

Blokują one substancje chemiczne

wydzielane podczas kontaktu z czynnikami

wywołującymi astmę.

Teofilina
Ten lek jest dostępny w tabletkach,

syropie i zastrzykach. Nie zawiera

sterydów.

Teofilina rozluźnia mięśnie, które otaczają

drogi oddechowe i w ten sposób ułatwia

oddychanie.

Leki rozkurczowe w tabletkach
Tabletki wolniej uwalniają lek

rozkurczowy. Nie zawierają leków

sterydowych.

Otwierają drogi oddechowe, rozluźniając

otaczające je mięśnie.

Leki sterydowe w tabletkach

Leki sterydowe w tabletkach łagodzą stan

zapalny dróg oddechowych.

Na jakiej podstawie lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę

wybiorą potrzebny mi lek?

Przy wyborze odpowiednich leków lekarz lub pielęgniarka zajmująca się
chorymi na astmę kierują się metodą małych kroków. Istnieje pięć głównych
etapów leczenia. Diagram na stronie 13 ułatwia notowanie informacji na temat
leków przyjmowanych na każdym etapie leczenia.

Lekarz oceni informacje o astmie i określi odpowiedni dla Ciebie etap począt-
kowy. Jeżeli to nie pomoże, lekarz może przejść do kolejnego etapu leczenia.

ETAP 1

ETAP 2

ETAP 3

ETAP 4

ETAP 5

umożliwi najskuteczniejszą kontrolę objawów.

PRZEJDŹ DO POPRZEDNIEGO ETAPU, ABY USTALIĆ I UTRZYMAĆ

ETAP ZAPEWNIAJĄCY ODPOWIEDNIĄ KONTROLĘ.

PRZEJDŹ DO

NASTĘP

NEGO ETAPU, ABY ZAPEWNIĆ LEPSZĄ KONTROLĘ.

Leczenie należy rozpocząć na etapie, który

13

14

Zwiększenie dawki leku

Przed przepisaniem większej dawki leków wziewnych i innych leków przeci-
wastmatycznych lekarz powinien zawsze:

~

~

sprawdzić, czy występujące u Ciebie objawy są wywołane przez astmę;

~

~

sprawdzić, czy prawidłowo zażywasz bieżący lek przeciwastmatyczny;

~

~

sprawdzić, jak obsługujesz inhalator; oraz

~

~

omówić z Tobą czynniki wywołujące u Ciebie astmę oraz sposoby ich
unikania.

Zmniejszenie dawki leku

Gdy osiągniesz skuteczne leczenie astmy, musisz regularnie uczęszczać na
wizyty kontrolne u lekarza. Jeżeli astma jest leczona od dłuższego czasu
(zazwyczaj od trzech do sześciu miesięcy), lekarz może zaproponować zmniej-
szenie dawek leków, aby sprawdzić, czy uda się łagodzić objawy przy mniejszej
dawce leku. Decydując się, który lek można podawać w mniejszej dawce, lekarz
musi wziąć pod uwagę następujące czynniki:

~

~

na ile skuteczne jest leczenie astmy w oparciu o bieżące leki;

~

~

jak długo przyjmujesz bieżące leki;

~

~

działania niepożądane bieżącego leczenia; oraz

~

~

co myślisz o lekach, które przyjmujesz.

Zmiana dawki leku na mniejszą powinna odbywać się stopniowo.

Jak przyjmować leki przeciwastmatyczne?

Aby zapewnić optymalne działanie leku, ważne jest, aby odpowiednio obsłu-
giwać inhalator. Gdy otrzymasz pierwszy inhalator, lekarz lub pielęgniarka
zajmująca się chorymi na astmę powinni zaprezentować, jak z niego korzystać.
Następnie lekarz lub pielęgniarka powinni regularnie sprawdzać, czy prawi-
dłowo obsługujesz inhalator. Odpowiedni instruktaż dotyczących prawidło-
wego użytkowania inhalatora można uzyskać także w lokalnej aptece. Prezen-
tację na temat obsługi inhalatora oraz spejsera można obejrzeć na stronie
internetowej Asthma UK pod adresem

www.asthma.org.uk/inhalerdemo

.

15

Spejsery i inhalatory

Być może dostaniesz spejser, który należy używać z lekiem wziewnym.

Spejsery ułatwiają dostarczenie leku do dróg oddechowych. Są to plastikowe
lub metalowe pojemniki zakończone ustnikiem lub maską z jednej strony
i otworem na inhalator z drugiej.

W przypadku osób dorosłych ze skutecznym leczeniem astmy, inhalator
ciśnieniowy z dozownikiem (ang. pressurised metered-dose inhaler, pMDI)
stosowany ze spejserem jest równie skuteczny jak inne ręcznie dozowane leki
wziewne. Być może wolisz stosować podajnik z wziewnym lekiem w postaci
proszku (ang. dry powder inhaler, DPI).

Inhalator proszkowy jest podobny do inhalatora ciśnieniowego z dozownikiem,
jednak lek jest w postaci proszku zamiast cieczy.

Lekarz powinien omówić z Tobą różne rodzaje wziewnych leków rozkurczo-
wych i uwzględnić Twoje preferencje.

16

Jakie są działania niepożądane leków przeciwastmatycznych?

Lek rozkurczowy

Wziewne leki rozkurczowe mają niewiele działań niepożądanych, jednak
mogą przemijająco przyspieszyć bicie serca oraz wywołać łagodne drgawki
mięśniowe. Działania te występują częściej po podaniu większych dawek.
Z reguły ustępują one całkowicie po kilku minutach/godzinach.

Wziewne leki zapobiegawcze

Prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych powodowanych
przez lek zapobiegawczy jest małe, jednak mogą pojawić się następujące
objawy:

~

~

ból języka;

~

~

ból gardła;

~

~

chrypka; oraz

~

~

zakażenie jamy ustnej (pleśniawki jamy ustnej).

Wziewne leki zapobiegawcze wypróbowano i przetestowano na wielu pacjen-
tach, a korzyści płynące z odpowiedniego leczenia astmy znacznie przewyż-
szają ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Aby zmniejszyć ryzyko
ich wystąpienia, można przepłukać gardło wodą po użyciu wziewnego leku
zapobiegawczego. W przypadku niektórych chorych na astmę korzystne może
być korzystanie ze spejsera w połączeniu z inhalatorem ciśnieniowym z dozow-
nikiem.

Leki sterydowe w tabletkach

Jeżeli masz przez krótki okres przyjmować tabletki sterydowe, narażasz się
na niewielkie ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, takich jak wahania
nastroju oraz zwiększony apetyt. Lekarz przepisze Ci krótkotrwałe leczenie
lekami sterydowymi w tabletkach tylko w przypadku szczególnego nasilenia
objawów astmy. W takiej sytuacji przyjmowanie sterydów jest bezpieczniejsze
niż wszelkie próby radzenia sobie bez tych leków.

17

Przyjmowanie tabletek sterydowych wiąże się z efektami ubocznymi, jednak
z nawiązką kompensują je korzyści płynące z odpowiedniego leczenia astmy.
Potencjalne działania niepożądane długotrwałego przyjmowania tabletek
sterydowych obejmują:

~

~

przygnębienie i wahania nastroju;

~

~

uczucie głodu i większy apetyt;

~

~

pogrubienie twarzy;

~

~

nadwrażliwość i trudność w zasypianiu;

~

~

zgagę i niestrawność;

~

~

łatwe siniaczenie;

~

~

łamliwe kości;

~

~

ryzyko zachorowania na cukrzycę i wystąpienia wysokiego poziomu chole-
sterolu; oraz

~

~

ryzyko wystąpienia zaćmy.

Lekarz powinien omówić z Tobą korzyści oraz działania niepożądane, a także
monitorować:

~

~

ciśnienie krwi;

~

~

gęstość mineralną kości (ilość tkanki kostnej oraz wytrzymałość kości) oraz
ryzyko wystąpienia osteoporozy (choroby, która osłabia kości i naraża je na
łatwe złamanie);

~

~

poziom cukru w moczu i krwi w zakresie wystąpienia cukrzycy; oraz

~

~

stężenie cholesterolu.

W wyniku długotrwałego leczenia lekami sterydowymi w tabletkach nadnercza
mogą przestać produkować naturalny steryd i dlatego nie wolno gwałtownie
odstawiać tabletek sterydowych.

Jeżeli przyjmujesz leki sterydowe w tabletkach, lekarz, pielęgniarka zajmująca
się chorymi na astmę lub farmaceuta powinni wręczyć Ci kartę leku sterydo-
wego, którą należy mieć przy sobie, aby informować innych pracowników
służby zdrowia o zażywanym leku.

18

Jakie leki będę przyjmować, jeżeli astmę wywołuje u mnie wysiłek fizyczny?

U niektórych osób wysiłek fizyczny wywołuje objawy astmy, w szczególności
w przypadku nieskutecznego leczenia astmy. Jeżeli astma jest odpowiednio
leczona za pomocą wziewnego leku zapobiegawczego, a mimo to wysiłek
fizyczny sprawia Ci problem, lekarz może rozważyć przepisanie jednego
z następujących leków.

~

~

Długodziałające wziewne leki rozkurczowe

~

~

Tabletki zapobiegawcze (antagoniści receptora leukotrienowego)

~

~

Wziewne leki przeciwzapalne (kromony)

~

~

Leki rozkurczowe w tabletkach

~

~

Tabletki, które rozluźniają mięśnie otaczające płuca (teofilina)

19

Czy inne metody mogą ułatwić leczenie astmy?

Terapie uzupełniające

Niektóre osoby traktują terapie uzupełniające jako metody leczenia chorób,
takich jak astma. Można je stosować wraz z lekami przepisanymi przez lekarza
lub pielęgniarkę zajmującą się chorymi na astmę.

Metoda Buteyko to system ćwiczeń oddechowych, których uczy specjalny
instruktor. Niektóre osoby mogą ją wypróbować w celu leczenia objawów
astmy.

Nie wolno nigdy traktować terapii dodatkowych, jako metod zastępujących
leczenie zalecane przez lekarza lub pielęgniarkę zajmującą się chorymi na
astmę. Jeżeli zastanawiasz się nad stosowaniem dodatkowej terapii, najlepiej
porozmawiaj o tym najpierw z lekarzem lub pielęgniarką zajmującą się chorymi
na astmę.

Terapie i urządzenia uzupełniające o niepotwierdzonej skuteczności

Wyniki badań naukowych nie potwierdzają, że poniżej wymienione terapie
i urządzenia zapewniają skuteczne leczenie astmy.

~

~

Akupunktura

~

~

Ziołolecznictwo i tradycyjna medycyna chińska

~

~

Homeopatia

~

~

Hipnoza i terapie relaksacyjne

~

~

Masażoterapia

~

~

Jonizatory powietrza

20

Jak mogę skuteczniej leczyć astmę?

Skuteczne leczenie astmy jest bardzo
ważne. Dobre leczenie oznacza, że:

~

~

nie masz objawów astmy w ciągu dnia;

~

~

nie budzisz się w nocy z powodu astmy;

~

~

nie musisz stosować wziewnego leku
rozkurczowego; oraz

~

~

nie masz ataków astmy.

Oznacza także, że:

~

~

astma nie będzie Ci przeszkadzać
w codziennym życiu, w tym w podejmo-
waniu wysiłku fizycznego; oraz

~

~

wynik badań układu oddechowego,
na przykład spirometrii lub przepływu
szczytowego, będą mieścić się normie.

Aby zapewnić skuteczne leczenie astmy,
należy koniecznie stosować leki wziewne
i inne leki przeciwastmatyczne, unikać czyn-
ników, które nasilają astmę (tzw. czynniki
wywołujące astmę, takie jak pyłki, zwierzęta
domowe itp.).

Odpowiednie leczenie astmy zmniejsza
ryzyko wystąpienia ataków astmy. Więcej informacji na temat ataków astmy
można znaleźć na stronie 24.

Osobisty plan leczenia astmy to informacje na piśmie udostępnione przez
lekarza lub pielęgniarkę zajmującą się chorymi na astmę, które ułatwiają zrozu-
mienie i kontrolę astmy. Czasami plan ten jest nazywany planem samodziel-
nego leczenia. Opracowuje go lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na
astmę.

21

Osobom, które korzystają z osobistego planu leczenia astmy, z reguły
udaje się skuteczniej leczyć astmę niż osobom, które nie posługują się
takim planem. Oznacza to, że mają mniej objawów astmy oraz są mniej
narażone na ataki astmy lub rzadziej hospitalizowane z powodu tej
choroby.

Osobisty plan leczenia astmy powinien zawierać następujące informacje:

~

~

przyjmowane leki (na przykład co i kiedy zażywasz);

~

~

jak rozpoznać nasilenie astmy;

~

~

co zrobić, gdy objawy astmy się nasilają; oraz

~

~

co zrobić, jeżeli masz atak astmy.

Kiedy otrzymam osobisty plan leczenia astmy?

Plan opracowuje z Tobą lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi, gdy
zostanie zdiagnozowana u Ciebie astma. Plan ten powinien uwzględniać Twoje
preferencje i opinie. Będzie można je omówić podczas wizyty kontrolnej. Ważne
jest zrozumienie i zgoda na założenia planu leczenia. Lekarz lub pielęgniarka
zajmująca się chorymi na astmę powinni go przejrzeć, gdy omawiają z Tobą
tematy związane z astmą także podczas innych wizyt.

Jeżeli konieczna będzie hospitalizacja ze względu na astmę, zanim opuścisz
szpital, powinieneś/powinnaś otrzymać osobisty plan leczenia astmy.

Osobisty plan leczenia astmy jest bardzo ważny. Jeżeli go nie masz, porozma-
wiaj z lekarzem lub pielęgniarką zajmującą się chorymi na astmę.

Osobisty plan leczenia astmy można zamówić na stronie internetowej Asthma
UK pod adresem

www.asthma.org.uk/beincontrol

22

W poniższej tabeli wyjaśniono niektóre metody ułatwiające leczenie astmy.

Co mogę zrobić, aby ułatwić leczenie

astmy?

W jaki sposób to może mi pomóc?

Regularnie przyjmuj lek przeciwastma-
tyczny zgodnie z planem leczenia astmy.

Dowiedz się więcej o astmie od lekarza
lub pielęgniarki zajmującej się chorymi na
astmę. Ważne jest, aby uzyskać od tych osób
wszystkie niezbędne informacje. Osoby te
powinny zapytać, czy masz jakieś obawy.
Poinformuj je o wszelkich swoich wątpliwo-
ściach. Aby ułatwić Ci leczenie astmy, osoby
te powinny udzielić Ci prostych informacji
ustnie lub na piśmie, w szczególności na
temat leków przeciwastmatycznych, które
przyjmujesz.

Aby skutecznie leczyć astmę, należy
koniecznie przyjmować leki (nawet wtedy,
gdy czujesz się dobrze). Wiele osób cały czas
odczuwa utrudniające codzienne funkcjo-
nowanie objawy astmy (np. kaszel i świsz-
czący oddech) i uważa to za normalne.

Skuteczne leczenie astmy oznacza brak
objawów astmy w ciągu dnia i w nocy oraz
sporadyczne używanie wziewnego leku
rozkurczowego. Częste objawy astmy mogą
doprowadzić do ataku astmy i długotrwa-
łego uszkodzenia płuc.

Unikaj dymu tytoniowego.

Palenie czynne i bierne nasila objawy astmy.
Osoby palące powinny natychmiast zerwać
z tym nałogiem. Jeżeli chcesz rzucić pale-
nie, lekarz lub pielęgniarka zajmująca się
chorymi na astmę mogą Ci w tym pomóc,
proponując odpowiednie poradnictwo
i wsparcie.

Zastanów się, co można zrobić, aby
zmniejszyć ilość roztoczy kurzu domowego
w domu. Roztocza kurzu domowego to
małe organizmy, który żyją w materacach
i tkaninach w domu.

Pomimo, że większość dowodów wskazuje
na to, że nie ma to większego wpływu na
leczenie astmy to jednak, jeśli masz uczule-
nie na roztocza kurzu domowego, to może
to nasilić objawy astmy.

Bardzo trudno jest zmniejszyć ilość roztoczy
kurzu domowego w domu na tyle, aby
wyeliminować objawy astmy. Jeżeli masz
uczulenie na te organizmy, możesz:

y

używać specjalnych nakryć na materace;

y

usunąć dywany z domu;

y

usunąć miękkie zabawki z łóżek;

y

prać pościel w gorącej wodzie (50
stopni);

y

używać produktów, które zabijają
roztocza kurzu domowego w miejscach
takich jak pościel i zasłony; oraz

y

dbać o odpowiednią wentylację
w domu.

Spróbuj schudnąć.

Jeżeli masz nadwagę, lekarz lub pielę-

gniarka zajmująca się chorymi na astmę

będą zachęcać Cię do odchudzania. Odpo-

wiednia masa ciała pozwoli Ci skuteczniej

leczyć astmę.

23

Pojawiły się pewne przypuszczenia, że niektóre szczepionki (np. przeciwko
grypie) mogą wywoływać objawy astmy. Nie należy jednak rezygnować ze
szczepień, ponieważ korzyści wynikające ze szczepień przewyższają ryzyko
związane z wywołaniem objawów astmy. Jeżeli przyjmujesz duże dawki prze-
ciwastmatycznego leku sterydowego, skuteczność szczepionki może być
mniejsza, dlatego należy porozmawiać o tym z lekarzem.

Na podstawie wyników badań naukowych nie można jednoznacznie stwierdzić,
że następujące czynniki ułatwiają leczenie astmy:

~

~

Suplementy na bazie oleju rybnego (kapsułki zawierające oleje rybne)

~

~

Przeciwutleniacze (substancje, które mogą chronić komórki organizmu
przed szkodliwym wpływem, gdy organizm rozbija pokarm lub gdy ma
kontakt z dymem)

~

~

Probiotyki (pokarmy zawierające „przyjazne” bakterie, takie jak jogurty)

24

Jak przebiega atak astmy i jak się go leczy?

Astmę można z reguły leczyć za pomocą leków, jednak niektóre czynniki wywo-
łujące astmę mogą doprowadzić do ataków, które czasami mogą być bardzo
poważne.

Atak astmy występuje w wyniku obrzęku dróg oddechowych oraz znacznego
obkurczenia otaczających ich mięśni, co utrudnia oddychanie. Ataki astmy
zazwyczaj nie pojawiają się nagle. Prawdopodobnie przez kilka dni przed
atakiem objawy astmy nasilą się (np. bardziej intensywny kaszel lub świszczący
oddech lub coraz większy ucisk w klatce piersiowej). Atak astmy jest także nazy-
wany astmą o ostrym przebiegu.

Jak rozpoznać, że mam atak astmy?

Atak astmy ma miejsce w następujących sytuacjach:

~

~

Pojawia się nasilenie astmy (na przykład kaszlesz więcej i mocniej niż zwykle
lub masz bardziej świszczący oddech bądź odczuwasz większą duszność lub
ucisk w klatce piersiowej)

~

~

Masz problemy z oddychaniem oraz trudności z mówieniem, jedzeniem lub
spaniem

~

~

Wziewny lek rozkurczowy jest mniej skuteczny niż zwykle

~

~

Musisz częściej niż zwykle stosować wziewny lek rozkurczowy

25

JEŻELI MASZ ATAK ASTMY,

NALEŻY WYKONAĆ NASTĘPUJĄCE CZYNNOŚCI.

1. Natychmiast przyjmij jedną lub dwie dawki wziewnego leku rozkurczo-

wego. (Zazwyczaj jest to niebieski inhalator).

2. Usiądź w pozycji wyprostowanej oraz spróbuj wolno i regularnie oddy-

chać.

3. Jeżeli nie poczujesz się lepiej, co dwie minuty przyjmij (jednorazowo)

kolejne dwie dawki wziewnego leku rozkurczowego. Maksymalnie
można przyjąć 10 dawek.

4. Jeżeli nie poczujesz się lepiej po zażyciu leku wziewnego zgodnie

z powyższym opisem lub jeżeli niepokoi Cię Twój stan zdrowia,
zadzwoń pod numer 999. Jeżeli karetka nie przyjedzie w ciągu 10
minut, a Twój stan nie poprawi się, powtórz krok 3.

Nie przejmuj się, że (nawet w nocy) zajmujesz czas pracownikom
pogotowia ratunkowego. Jeżeli Twój stan poprawi się i uznasz, że nie
trzeba dzwonić pod numer 999, następnego dnia koniecznie zgłoś się
do lekarza lub pielęgniarki opiekującej się osobami chorymi na astmę.
Sprawdź swój plan leczenia astmy i postępuj zgodnie z uzyskaną poradą
lekarską.

Warto nosić z sobą specjalną kartę na wypadek ataku astmy. Ma ona
na celu informowanie lub przypominanie chorym na astmę oraz ich
rodzinom i znajomym, co robić w przypadku ataku astmy. Kartę można
zamówić na stronie internetowej Asthma UK pod adresem
www.asthma.org.uk/order_your_free_asth.html

26

Jeżeli wystąpi u mnie atak astmy, czy konieczna będzie hospitalizacja?

W przypadku ataku astmy nie zawsze konieczna jest hospitalizacja. Pobyt
w szpitalu jest konieczny w większości przypadków ataków astmy spowodowa-
nych zakażeniem wirusowym.

Czasami zdarzają się bardzo ciężkie ataki astmy, które mogą zakończyć się
śmiercią. Występują one bardzo rzadko, jednak jeżeli masz ciężkie objawy
astmy, które zagrażają życiu, powinien zajmować się Tobą lekarz specjalista
w szpitalu.

Jeżeli ataki astmy są na tyle ciężkie, że konieczna jest hospitalizacja, musisz co
najmniej raz w roku zgłaszać się do lekarza specjalisty w szpitalu.

Zanim opuścisz szpital

Decyzja o Twoim wypisie ze szpitala zależy od lekarza w szpitalu. Na podstawie
regularnych badań układu oddechowego przy użyciu przepływomierza szczy-
towego lekarz zdecyduje, czy Twój stan zdrowia wystarczająco się poprawił.
Omówi także z Tobą dalsze leczenie astmy. Nauczy Cię, jak monitorować astmę
za pomocą przepływomierza szczytowego lub dzienniczka objawów, a także
sprawdzi, jak obsługujesz inhalator, i co najważniejsze, opracuje dla Ciebie
osobisty plan leczenia astmy.

Więcej informacji na temat osobistego planu leczenia astmy można znaleźć na
stronie 20.

Szpital powinien poinformować Twojego lekarza pierwszego kontaktu o Twojej
hospitalizacji oraz w ciągu miesiąca umówić Cię na wizytę kontrolną. Z leka-
rzem pierwszego kontaktu należy umówić się na wizytę w ciągu 48 godzin po
wyjściu ze szpitala.

27

Jakie leki zostaną mi podane w przypadku ataku astmy?

Poniższa tabela zawiera opis i działanie leków stosowanych w przypadku
ataków astmy.

Leczenie

Jak jest podawany lek

Tlen

Jeżeli poziom tlenu w Twoim organizmie

znacznie spadnie, zostanie Ci podany tlen

przez maskę.

Lek

rozkurczowy

Otrzymasz dużą dawkę leku rozkurczowego za

pomocą inhalatora i spejsera lub nebulizatora.

Nebulizator przetwarza lekarstwo w mgiełkę,

którą wdychasz przez maskę.
Nebulizator często stosuje się w szpitalu.

Czasami lek rozkurczowy jest podawany

hospitalizowanym pacjentom przez kroplówkę.
W przypadku ostrych ataków astmy lub gdy

leczenie pierwszym lekiem rozkurczowym nie

przynosi pożądanych efektów, lekarz może

przepisać inny lek rozkurczowy podawany

przez nebulizator.

Leki sterydowe

w tabletkach

Leki sterydowe w tabletkach podaje się przez

co najmniej pięć dni aż całkowicie minie atak

astmy.

Siarczan

magnezowy

Lek ten jest stosowany, gdy objawy astmy

zagrażają życiu lub gdy wystąpi ostry atak

astmy, a duże dawki leku rozkurczowego nie

działają.

Aminofilina

Lek ten może podać Ci lekarz specjalista za

pośrednictwem kroplówki w szpitalu.

28

Astma podczas ciąży

Mam astmę i myślę o zajściu w ciążę. Co powinnam zrobić?

Jeżeli planujesz zajście w ciążę, powinnaś poinformować o tym swojego
lekarza. Osoba ta zaleci Ci, abyś nadal brała swoje leki przeciwastmatyczne
i upewni Cię, że są one dla Ciebie bezpieczne. Lekarz będzie uważnie monito-
rować stan Twojego zdrowia i będzie mógł zmienić dawkę leku, jeżeli objawy
astmy będą łagodniejsze lub nasilą się.

Jeżeli palisz, lekarz poinformuje Cię o szkodliwym wpływie papierosów na
zdrowie Twoje i dziecka. Zaleci Ci zerwanie z nałogiem i zaproponuje odpo-
wiednie wsparcie.

Co się stanie, jeżeli będę miała atak astmy, będąc w ciąży?

Atak astmy u kobiet ciężarnych to sytuacja zagrożenia życia. Ciężki atak astmy
wymaga hospitalizacji.

W szpitalu otrzymasz te same leki, które są podawane kobietom, które nie są
w ciąży. Więcej informacji na temat tych leków można znaleźć na stronie 27.
Personel medyczny poda Ci także tlen, aby wspomóc oddychanie, oraz będzie
monitorować tętno dziecka.

Jeżeli w wyniku ataku astmy znajdziesz się w szpitalu, do końca ciąży powinnaś
regularnie zgłaszać się do lekarza chorób układu oddechowego w szpitalu
oraz lekarza-położnika (lekarza opiekującego się kobietami w ciąży). Lekarze
pomogą Ci w leczeniu astmy w czasie ciąży.

29

Czy będąc w ciąży, mogę bezpiecznie stosować leki przeciwastmatyczne?

Leki przeciwastmatyczne są bezpieczne dla kobiet w ciąży. Gdy będziesz
w ciąży, lekarz może przepisać Ci następujące leki:

~

~

Wziewny lek rozkurczowy

~

~

Wziewny lek zapobiegawczy

~

~

Długodziałające wziewne leki rozkurczowe

~

~

Teofilina (lek podawany w tabletkach lub kroplach, który rozluźnia drogi
oddechowe)

~

~

Leki sterydowe w tabletkach

~

~

Wziewne leki przeciwzapalne (kromony)

Osoby przyjmujące teofilinę powinny regularnie sprawdzać zawartość cukru
we krwi, aby upewnić się, że wyniki mieszczą się normie.

Antagoniści receptora leukotrienowego - lek zapobiegawczy w tabletkach.
Antagonistów receptora leukotrienowego w tabletkach nie powinno przepi-
sywać się kobietom w ciąży. Jeżeli jednak brałaś ten lek zanim zaszłaś w ciążę
i był on skuteczny, lekarz powinien zalecić Ci kontynowanie leczenia.

Jeżeli będąc w ciąży, masz ostre ataki astmy, lekarz będzie musiał przepisać
Ci krótką serię leków sterydowych w tabletkach, aby poprawić stan Twojego
zdrowia. Ze względu na dobro Twoje i dziecka należy jak najszybciej zapewnić
skuteczne leczenie astmy, a najskuteczniejszym rozwiązaniem w takim przy-
padku są leki sterydowe w tabletkach.

Czy istnieje ryzyko, że w trakcie porodu wystąpi u mnie atak astmy?

Ataki astmy w czasie porodu zdarzają się bardzo rzadko. W trakcie porodu
organizm produkuje naturalne hormony sterydowe, które zapobiegają atakom
astmy. Jeżeli w czasie porodu pojawią się objawy ataku astmy, możesz zażyć
swój zwykle przyjmowany lek. Jeżeli konieczne jest cesarskie cięcie, lepiej jest
zastosować znieczulenie zewnątrzoponowe niż znieczulenie ogólne.

30

Karmienie piersią

Karmienie piersią jest wskazane w przypadku wszystkich kobiet, w tym także
chorych na astmę. Kobiety karmiące mogą nadal przyjmować leki przeciwast-
matyczne, ponieważ są one nieszkodliwe dla dzieci.

Więcej informacji na temat astmy i ciąży można znaleźć na stronie internetowej
Asthma UK pod adresem

www.asthma.org.uk/all_about_asthma/factfiles/index.html

Dieta

Brak dostatecznych dowodów potwierdzających, że pewne pokarmy lub suple-
menty diety przyjmowane podczas ciąży mogą chronić dziecko przed zachoro-
waniem na astmę.

Szczepienia ochronne

W ramach szczepień ochronnych dziecko w różnych okresach życia otrzyma
szereg szczepionek podawanych przez lekarza lub pielęgniarkę. Nie ma
dowodów na to, że te szczepienia ochronne zwiększają ryzyko zachorowania na
astmę wśród dzieci. Podawanie dziecku szczepionek pełni ważną rolę w zapew-
nianiu mu ochrony przed chorobami zakaźnymi.

31

Astma u młodzieży

Ten punkt jest przeznaczony dla nastolatków. Osoby te powinny go przeczytać
wraz ze swoimi rodzicami lub opiekunami.

Dojrzewanie to okres, gdy z dzieci zmieniamy się w osoby dorosłe. W tym
czasie stajemy się coraz bardziej niezależni, jednak ten etap życia może wiązać
się z wieloma wyzwaniami. Być może uważasz, że astma utrudnia Ci życie
i że poczucie niepokoju lub przygnębienia jest naturalne. Jeżeli odczuwasz
niepokój lub przygnębienie, koniecznie porozmawiaj z lekarzem pierwszego
kontaktu lub pielęgniarką zajmującą się chorymi na astmę.

Więcej informacji można znaleźć także na stronie internetowej Asthma UK pod
adresem

www.youtube.com/watch?v=QYK5e2y_G6k

oraz

www.asthma.org.

uk/all_about_asthma/asthma_young_adults/depression.html

W miarę dorastania, opiekujący się Tobą lekarz będzie zachęcać Cię do przej-
mowania większej odpowiedzialności za samodzielne leczenie astmy, tak aby
przynajmniej w pewnym stopniu wyłączyć z tego rodziców, czy opiekunów.
Twój pisemny plan leczenia astmy opracowany wspólnie z lekarzem pozwala
Ci leczyć astmę oraz przejąć odpowiedzialność i samodzielne podejmować
niektóre decyzje. Na podstawie niektórych z poniższych pytań wraz z lekarzem
możesz sprawdzić, czy możesz już samodzielnie dbać o leczenie astmy.

~

~

Czy potrafisz wskazać rzeczy, które nasilają objawy astmy?

~

~

Jakie leki bierzesz przeciw astmie?

~

~

Czy wiesz, jak działa każdy lek, który przyjmujesz?

~

~

Czy łatwo Ci pamiętać o przyjmowaniu leków?

~

~

Gdy lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę zadają Ci
pytania na temat astmy, jak opisujesz swoją chorobę?

~

~

Gdy potrzebna Ci jest wizyta u lekarza lub pielęgniarki zajmującej się
chorymi na astmę, jak umawiasz się na wizytę?

~

~

Jeżeli wiesz, że nie uda Ci się w uzgodnionym terminie zjawić się u lekarza
lub pielęgniarki zajmującej się chorymi na astmę, czy wiesz, jak odwołać
wizytę?

~

~

W jaki sposób pilnujesz, aby uzyskać nowe recepty zanim skończą Ci się leki?

32

Wspólnie z lekarzem omówicie Twoje preferencje dotyczące leczenia (na
przykład jaki lek wziewny najbardziej Ci odpowiada). Lekarz powinien także
zapytać, czy łatwo Ci się korzysta z inhalatora poza domem, na przykład
w szkole lub podczas spotkania ze znajomymi. Lekarz powinien poinstruować
Cię, jak korzystać z inhalatora, i sprawdzić, czy robisz to prawidłowo. Jeżeli
do użytku domowego potrzebujesz spejsera w połączeniu z inhalatorem
z wziewnym lekiem rozkurczowym, lekarz powinien rozważyć zastosowanie
innego inhalatora z wziewnym lekiem rozkurczowym, który można byłoby
łatwiej nosić przy sobie w domu i poza nim. Porady lekarskie dotyczące
leczenia astmy powinny uwzględniać Twoje potrzeby. Oznacza to, że lekarz
powinien:

~

~

pomóc i doradzić Ci, jak radzić sobie z uczuciami;

~

~

w uprzejmy sposób przekazać Ci potrzebną wiedzę;

~

~

omówić z Tobą Twoje sprawy osobiste oraz wręczyć Ci ustalenia na piśmie;
oraz

~

~

przeprowadzić instruktaż w odpowiednim miejscu.

Szkoła powinna z Tobą współpracować, aby pomóc Ci w leczeniu astmy. Ważne
jest, aby powiadomić szkołę o zmianach leków, informując odpowiednie osoby,
jakie leki bierzesz i w jakich dawkach. Być może warto udostępnić te informacje
o astmie wybranym dzieciom z Twojej szkoły. Jest to tzw. pomoc rówieśnicza.
Jeżeli w szkole nie ma takiego programu, Asthma UK może udzielić szkole
odpowiedniej pomocy w tym zakresie. Poproś nauczyciela, aby odwiedził
stronę internetową

www.asthma.org.uk/how_we_help/schools_early_years.

Palenie i dym tytoniowy

Jesteś na takim etapie życia, w którym należy dokonywać wyborów i uczyć się
na własnych błędach. Nigdy nie poddawaj się presji, że musisz zapalić, ponieważ
robią to Twoi znajomi. Musisz koniecznie pamiętać, że palenie pogłębia astmę
oraz ma szkodliwy wpływ na Twoje zdrowie. Na przykład palenie:

~

~

zwiększa ryzyko ataków astmy;

~

~

trwale uszkadza drogi oddechowe; oraz

~

~

zmniejsza skuteczność leków przeciwastmatycznych.

33

Jeżeli palisz papierosy, lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę
powinni zapewnić Ci odpowiednie porady oraz wsparcie ułatwiające rzucenie
palenia. Wspólne mieszkanie z palaczami może także mieć negatywny wpływ
na Twoją chorobę. Jeżeli Twoi rodzice lub opiekunowie palą, ich także należy
zachęcać do zerwania z nałogiem, aby uwolnić Cię od ryzyka bycia biernym
palaczem.

Jeżeli masz wątpliwości lub obawy związane z powyższymi zagadnieniami, nie
obawiaj się otwartej rozmowy na temat Twoich odczuć z lekarzem, pielęgniarką
zajmującą się osobami chorymi na astmę lub rodzicami.

Terapie uzupełniające

Niektóre osoby traktują terapie uzupełniające jako metody leczenia chorób,
takich jak astma. Nigdy nie wolno stosować ich zamiast leczenia zaleconego
przez lekarza lub pielęgniarkę zajmującą się chorymi na astmę. Jeżeli stosujesz
jakiekolwiek terapie uzupełniające, zawsze informuj o tym lekarza lub pielę-
gniarkę zajmującą się chorymi na astmę.

Co się stanie, gdy dorosnę?

Jeżeli jesteś pod opieką specjalisty, gdy dorośniesz, będzie potrzebna Ci
specjalna opieka zdrowotna przeznaczona dla osób w Twojej grupie wiekowej.
W coraz większym stopniu będziesz uczestniczyć w leczeniu astmy. Powinien
Ci to ułatwić przejrzysty plan przyszłych działań. Z reguły będziesz pod opieką
lekarza pierwszego kontaktu. Hospitalizacja jest konieczna jedynie w rzad-
kich przypadkach. Decyzje, jak i kiedy zmienić opiekę zdrowotną dla dzieci na
opiekę dla dorosłych musisz podjąć wspólnie z rodzicami oraz innymi osobami,
które będą Cię wspierać w działaniach związanych z leczeniem astmy.

Czy astma będzie miała wpływ na moją karierę zawodową?

Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni omówić
z Tobą dostępne opcje kariery zawodowej i poinformować Cię, które zawody
mogą przyczynić się do zwiększenia ryzyka objawów astmy w związku z wyko-
nywaną pracą. Jest to tzw. astma zawodowa.

Więcej informacji na temat astmy zawodowej można znaleźć na stronie 34.

34

Co to jest astma zawodowa?

Niektóre zawody wymagają kontaktu z substancjami, które powodują astmę.
Mamy wtedy do czynienia z „astmą zawodową”. Substancje te to między innymi
pył drzewny, pył z mąki i ziarna, lateks oraz pyłki z owadów i zwierząt. Oto przy-
kłady prac, które mogą powodować astmę zawodową: stolarstwo, malowanie
natryskowe, praca w laboratorium lub każda praca, która wymaga kontaktu
z lateksowymi rękawiczkami (np. praca pielęgniarki lub dentysty).

Jak rozpoznać astmę zawodową?

Jeżeli zachorujesz na astmę w wieku dorosłym lub nastąpi nawrót choroby
z dzieciństwa, lekarz zacznie zastanawiać się, czy przyczyną problemów są
substancje, z którymi masz kontakt w pracy. Jeżeli jego zdaniem astmę powo-
dują czynniki obecne w miejscu pracy, zada Ci następujące pytania:

~

~

Czy czujesz się lepiej w dniach, w których nie pracujesz?

~

~

Czy czujesz się lepiej, gdy jesteś na wakacjach?

Jeżeli odpowiesz twierdząco na te pytania, lekarz zacznie sprawdzać, czy nie
masz astmy zawodowej. Zdiagnozowanie tej choroby może być trudne, dlatego
większość lekarzy odsyła pacjentów do lekarza specjalisty, aby potwierdzić
diagnozę.

Zanim lekarz specjalista potwierdzi, że astmę, na którą cierpisz, powodują
substancje, z którymi masz kontakt w pracy, poprosi Cię o wykonanie o różnych
porach dnia badań układu oddechowego za pomocą przepływomierza szczy-
towego. Przez cztery tygodnie należy codziennie wykonać co najmniej cztery
odczyty. Lekarz specjalista poinstruuje Cię, jak używać przepływomierza szczy-
towego w miejscu pracy i poza nim. Jeżeli łatwiej Ci oddychać, gdy jesteś poza
miejscem pracy, prawdopodobnie masz astmę zawodową.

Jeżeli lekarz specjalista potwierdzi, że astmę, na którą cierpisz, powodują czyn-
niki obecne w miejscu pracy, zaleci Ci unikanie występującej tam substancji,
która powoduje astmę.

35

Należy porozmawiać z pracodawcą o możliwości usunięcia danej substancji
z miejsca, w którym pracujesz, lub o przeniesieniu Cię w inne miejsce, gdzie
jej nie ma. Rozmowę tę należy odbyć natychmiast po rozpoznaniu astmy lub
w ciągu 12 miesięcy od pojawienia się objawów astmy w pracy.

Więcej informacji można znaleźć pod adresem

www.asthma.org.uk/all_

about_asthma/asthma_at_work/occupational_asthma.html

36

Gdzie mogę znaleźć więcej informacji na temat astmy?

Krajowe organizacje dla osób z astmą

Asthma UK
Summit House, 70 Wilson Street
London EC2A 2DB
Telefon: [phone]
Linia pomocy Asthma UK - kontakt telefoniczny z pielęgniarką zajmującą się
chorymi na astmę: 0800 121 62 44
Strona internetowa:

www.asthma.org.uk

Asthma UK to organizacja charytatywna mająca na celu poprawę stanu zdrowia
oraz jakości życia osób cierpiących na astmę. Udostępnia szereg informacji na
temat astmy w postaci materiałów informacyjnych i broszur.

British Lung Foundation
73-75 Goswell Road
London EC1V 7ER
Linia pomocy: 08458 50 50 20
Telefon: [phone]
Faks: 020 7688 5556
Strona internetowa:

www.lunguk.org

Celem British Lung Foundation jest zapewnianie informacji na temat choroby
płuc i pomaganie osobom z tą chorobą w codziennym życiu. Organizacja
prowadzi sieć wsparcia Breathe Easy, która oferuje informacje, wsparcie
i kontakty towarzyskie osobom dotkniętym chorobą płuc.

37

Inne organizacje

Allergy UK
Planwell House, Lefa Business Park, Edgington Way
Sidcup
Kent DA14 5BH
Linia pomocy: 01322 619898
Faks: 01322 470 330
Strona internetowa:

www.allergyuk.org

Allergy UK to organizacja charytatywna, która prowadzi działania informacyjne
na temat uczuleń i pomaga ludziom w leczeniu tych chorób.

ASH (Action on smoking and health)
6th floor, Suites 59-63
New House, 67-68 Hatton Garden
London EC1N 8JY
Telefon: [phone]
Faks: 0207 404 0850
Strona internetowa:

www.ash.org.uk

ASH to czołowa organizacja społeczna działająca na rzecz wprowadzenia
skutecznych przepisów antynikotynowych oraz udostępniająca informacje
opracowane przez ekspertów.

NHS Direct
Telefon: [phone] (całodobowy)
Strona internetowa:

www.nhsdirect.nhs.uk

Jest to całodobowa linia pomocy dla osób w Anglii i Walii. Prowadzą ją pielę-
gniarki, które przez całą dobę 365 dni w roku udzielają poufnych porad i infor-
macji dotyczących zdrowia.

38

NHS 24
Telefon: [phone]
Strona internetowa:

ww.nhs24.com

Jest to całodobowa linia pomocy dla osób w Szkocji. Prowadzą ją pielęgniarki,
które przez całą dobę 365 dni w roku udzielają poufnych porad i informacji
dotyczących zdrowia.

Pomocne publikacje

Guide to good asthma care for adults and children with asthma
Strona internetowa:

www.asthma.org.uk/scotland/guide.html

Pomocne strony internetowe

Ministerstwo Pracy i Zabezpieczenia Społecznego (ang. Department for
Work and Pensions, DWP)
Strona internetowa:

www.dwp.gov.uk

Na tej stronie internetowej można znaleźć szczegółowe informacje na temat
przysługujących Ci świadczeń państwowych.

Healthtalkonline
Strona internetowa:

www.healthtalkonline.org

Healthtalkonline pozwala osobom chorym dzielić się doświadczeniami doty-
czącymi zdrowia i chorób. Dostępne są tam wywiady (filmy wideo i nagrania
dźwiękowe) oraz artykuły opisujące doświadczenia innych osób. Możesz tam
także znaleźć rzetelne informacje na temat chorób, dostępnych opcji leczenia
i wsparcia.

39

Co to jest SIGN?

Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN) to organizacja, która opra-
cowuje wytyczne dotyczące najlepszych opcji leczenia, pomocne dla pracow-
ników służby zdrowia, pacjentów oraz opiekunów.

Powstają one we współpracy z pracownikami służby zdrowia, innymi pracowni-
kami NHS, pacjentami, opiekunami oraz ogółem społeczeństwa.

Wytyczne uwzględniają najnowsze wyniki badań naukowych. Więcej informacji
można znaleźć pod adresem

www.sign.ac.uk

Inne formaty

Jeżeli chcesz otrzymać tę broszurę w innym formacie, na przykład wydru-
kowaną dużą czcionką, skontaktuj się z Karen Graham, pracownikiem ds.
kontaktów z pacjentami (tel.: [phone], e-mail:

[e-mail]

W PRZYPADKU ATAKU ASTMY

NALEŻY WYKONAĆ NASTĘPUJĄCE CZYNNOŚCI.

1. Natychmiast przyjmij jedną lub dwie dawki wziewnego leku

rozkurczowego. (Zazwyczaj jest to niebieski inhalator).

2. Usiądź w pozycji wyprostowanej oraz spróbuj wolno i regularnie

oddychać.

3. Jeżeli nie poczujesz się lepiej, co dwie minuty przyjmij

(jednorazowo) kolejne dwie dawki wziewnego leku

rozkurczowego. Maksymalnie można przyjąć 10 dawek.

4. Jeżeli nie poczujesz się lepiej po zażyciu leku wziewnego zgodnie

z powyższym opisem lub jeżeli niepokoi Cię Twój stan zdrowia,

zadzwoń pod numer 999. Jeżeli karetka nie przyjedzie w ciągu 10

minut, a Twój stan nie poprawi się, powtórz krok 3.

Nie przejmuj się, że (nawet w nocy) zajmujesz czas pracownikom

pogotowia ratunkowego. Jeżeli Twój stan poprawi się i uznasz, że nie

trzeba dzwonić pod numer 999, następnego dnia koniecznie zgłoś

się do lekarza lub pielęgniarki opiekującej się osobami chorymi

na astmę. Sprawdź swój plan leczenia astmy i postępuj zgodnie

z uzyskaną poradą lekarską.

www.sign.ac.uk

www.healthcareimprovementscotland.org

Edinburgh Biuro | Gyle Square | 1 South Gyle Crescent | Edinburgh EH12 9E

Telefon [phone] Faks 0131 623 4299

Glasgow Biuro | Delta House | 50 West Nile Street | Glasgow | G1 2NP

Telefon [phone] Faks 0141 248 3776

Głównymi członkami naszej organizacji są Healthcare Environment Inspectorate, Scottish Health Council, Scottish Health

Technologies Group, Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN) oraz Scottish Medicines Consortium.