1. Zarząd lokalny monarchii patrymonialnej.

Przed rozbiciem Polski na dzielnice dzieliła się ona

na prowincje, na których czele stał namiestnik (komes)
prowincjonalny. Rządził on w imieniu monarchy, ale nie
mógł

nadawać

przywilejów.

Prowincje

były

pozostałościami dawnych państw plemiennych. Polska
dzieliła się na prowincje: Kujawską, Mazurską,
Sandomierską,

Śląską,

Pomorze,

Wielkopolskę,

Małopolskę.

Prowincje dzieliły się na okręgi grodowe (od XII

wieku7 zwane kasztelaniami) z komesami grodowymi
(żpan, kasztelan, kasztelator) na czele. Mieli oni pełnię
władzy administracyjnej, skarbowej, wojskowej i
sądowej. Ściągali oni daniny od okolicznej ludności i
dowodzili załogą grodu. Kasztelanom pomagali:



poborcy – ściągali daniny



wojskowi – zastępował kasztelana w
sprawach wojskowych



chorąży – zbierał rycerstwo i prowadził
je do kasztelana



sędzia grodowy – sądził w zastępstwie
kasztelana



włodarz – zajmował się sprawami
gospodarczymi

Najniższą jednostką podziału państwa były Opola.

Były to struktury przedpaństwowe dostosowane do
potrzeb państwa. Na czele wspólnoty ludności stała
starszyzna spełniająca cele zwyczajowo przyjęte (np.
ściganie

przestępców).

Opole

ponosiło

odpowiedzialność zbiorową za wykonanie obowiązków
na rzecz władcy. Na terenie Opola nierzadko zakładano
tzw. osady służebne zajmujące się produkcją
określonych dóbr na rzecz kasztelana lub monarchy.