1

Studia Podyplomowe „Polski Język Migowy”

2008/2009–2009/2010

Wydział Polonistyki, Instytut Języka Polskiego

Wstęp

Dramatyczną potrzebą edukacji niesłyszących w Polsce jest zorganizowanie systemu

kształcenia nauczycieli w zakresie Polskiego Języka Migowego. Kadra dydaktyczna szkół dla
niesłyszących nie zna zwykle rodzimego języka populacji Głuchych w Polsce. W najlepszym
razie nauczyciele posługują się miganą odmianą polszczyzny – Systemem Językowo-
Migowym. Tymczasem studiów z zakresu PJM w Polsce nie ma. Bliska perspektywa
uchwalenia przez Sejm Ustawy o Polskim Języku Migowym uzasadnia uruchomienie studiów
kształcących kadrę specjalistów i praktyków. Nauczyciele szkół dla niesłyszących i tłumacze
języka migowego nie mają zwykle przygotowania językoznawczego do pracy z językiem
obcym. Język polski, którego uczą lub na który tłumaczą, jest dla głuchego językiem obcym.
Studia wychodzą naprzeciw oczekiwaniom osób pracujących z Głuchymi, zarówno
słyszących jak głuchych.

Informacje ogólne:

Przeznaczone dla: absolwentów magisterskich studiów różnych kierunków, którzy posługują

się Polskim Językiem Migowym (PJM) lub Systemem Językowo-Migowym (SJM).

Cele i zadania: przygotowanie teoretyczne i praktyczne do wykonywania zawodu

nauczyciela szkoły dla niesłyszących, tłumacza lub lektora PJM, rozszerzanie wiedzy i
umiejętności w zakresie komunikacji niesłyszacych.

Tryb studiów: zaoczny (sesje sobotnio-niedzielne)
Czas trwania: trzy semestry (350 godzin).
Limit przyjęć: 30 osób.
Koszt uczestnictwa: 6240 zł za trzy semestry.
Szczegółowe warunki rekrutacji: znajomość Polskiego Języka Migowego (PJM) jako

rodzimego (Głusi) lub jako obcego (słyszący) lub Systemu Językowo-Migowego (SJM),
rozmowa kwalifikacyjna: sprawdzenie przygotowania językowego oraz znajomości
problematyki społeczności niesłyszących.

Sylwetka absolwenta: Absolwent otrzyma przygotowanie do wykonywania zawodu

nauczyciela szkoły dla niesłyszących, tłumacza lub lektora PJM.

Wymagane dokumenty:

• odpis dyplomu ukończenia studiów wyższych,
• kwestionariusz osobowy,
• cv,
• podanie o przyjęcie na studia,
• 3 fotografie,
• zobowiązanie do ponoszenia odpłatności za studia.

Informacje dodatkowe dotyczące rekrutacji:

• Szczegółowy program zajęć w pierwszym semestrze będzie podany na stronie

internetowej.

• Podania o przyjęcie na Studia należy składać do 14.06.2008 w Instytucie Języka

Polskiego UW, Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-971 Warszawa, gmach
Polonistyki, II piętro, pok. 36.

• Rozmowy kwalifikacyjne rozpoczną się 23.06.2008.
• Przewidywany termin rozpoczęcia zajęć: 1.10.2008.

2

Formy zaliczenia:

• Uczestnicy studiów zobowiązani są do zdania 8 egzaminów praktycznych i/lub

w formie testów oraz do uzyskania zaliczeń z 3 przedmiotów.

• Nauka kończy się egzaminem złożonym z dwóch części: teoretycznej (pisemnym) i

praktycznym.

Program zajęć:

• 12 bloków tematycznych (A – L) w

wymiarze od 5 do 50 godzin,

• praktyki: 22 godziny, w tym 10 godzin hospitacji i 12 godzin zajęć bądź tłumaczenia

(organizowane przez Instytut Głuchoniemych).

Bloki programu:

Przedmiot

W

Ćw

Razem

Zal.

A

Wiedza o języku

30

-

30

Egz.

B

Nauczanie języka obcego

10

30

40

Egz.

C

Psycholingwistyka rozwojowa

10

-

10

Egz.

D

Podstawy gramatyki i słownictwa PJM

25

40

65

Egz.

E

Dydaktyka PJM

10

20

30

Egz.

F

Warsztat tłumacza PJM

20

50

70

Egz.

G

Ś

rodowisko Głuchych w Polsce –

historia i stan obecny

5

-

5

Egz.

H

SignWriting

– sposoby notacji i zapisu

PJM

5

20

25

Egz.

I

Języki migowe na świecie

5

-

5

Zal

J

System językowo-migowy

5

-

5

Zal.

K

PJM – lektorat uzupełniający

-

50

50

Egz.

L

Pomoce audiowizualne – przygotowanie
i wykorzystanie

5

10

15

Zal.

RAZEM

130

220

350

Zakresy tematyczne bloków:

Blok A Wiedza o języku

prof. dr hab. M. Świdziński
Celem wykładu jest wprowadzenie w problematykę lingwistyki. Przedmiotem będzie aparat
pojęciowy współczesnego językoznawstwa strukturalnego. Słuchacz otrzyma narzędzia
badawcze zdyscyplinowanego opisu gramatycznego i słownikowego tekstu, zwlaszcza –
narzędzia analizy. Przedstawi się mu również wizję pełnego opisu języka naturalnego oraz
szkic klasyfikacji historycznej i typologicznej języków świata. Wykład jest wstępem
teoretycznym do cyklu przedmiotów językoznawczych.

Blok B Nauczanie języków obcych

dr M. Derwojedowa, mgr M. Czajkowska-Kisil
Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchacza w warsztat pracy glottodydaktyka, czyli
nauczyciela języków obcych. Słuchacz pozna techniki dydaktyczne nauczania języka
nierodzimego – przede wszystkim polskiego fonicznego, który jest dla dzieci niesłyszących
językiem obcym (drugim). Będzie też studiować metody nauczania słyszących języka

3

wizualno-przestrzennego, przede wszystkim Polskiego Języka Migowego. Przedstawiona
będzie filozofia dwujęzycznego nauczania głuchych, która od dziesięcioleci funkcjonuje już
w świecie.

Blok C Psycholingwistyka rozwojowa

dr P.Tomaszewski
Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchaczy w problematykę zachowań komunikacyjnych
i językowych człowieka. Słuchacz dowie się, na czym polega zdolność istoty ludzkiej do
posługiwania się językiem (kompetencja językowa i komunikacyjna) i jak jest ona
uwarunkowana biologicznie, społecznie i kulturowo. Słuchacze poznają przede wszystkim
mechanizmy nabywania pierwszego języka przez dziecko i, po drugie, przyswajania języka
nierodzimego – także przez dorosłych. Podjęte będą zagadnienia rozwoju językowego i
poznawczego dziecka głuchego w różnych warunkach stymulacji językowej. Prezentowana
będzie

problematyka

nauczania

dwujęzycznego

dziecka

głuchego

w

aspekcie

zewnętrznolingwistycznym.

Blok D Podstawy gramatyki i słownictwa PJM

dr P. Tomaszewski, dr I. Grzesiak, mgr M.Czajkowska-Kisil
Celem przedmiotu jest przedstawienie opisu gramatycznego i leksykalnego Polskiego Języka
Migowego. Punktem wyjścia będzie analiza mechanizmów wyrażania znaczeń przez tekst
migowy (problem ikonicznośći reprezentacji). Słuchacz dowie się, jak zbudowany jest tekst
PJM, jak się go analizuje, jak produkuje. Pozna terminologię lingwistyki wizualno-
przestrzennej (migowej). Otrzyma narzędzia opisu pojedynczych znaków PJM (fonologia),
interpretacji różnic kształtu znaków (morfologia) i mechanizmów budowy wyrażeń
(składnia). Przedstawi się w sposób systematyczny różnice między tekstem PJM a tekstem
polskim i, w konsekwencji, między językami wizualno-przestrzennymi a fonicznymi.

Blok E Dydaktyka PJM

mgr M. Czajkowska-Kisil
Celem przedmiotu jest zapoznanie słuchaczy z metodyką nauczania Polskiego Języka
Migowego (PJM) jako języka pierwszego dla dzieci niesłyszących, które będą go w szkole
rozwijać, i jako języka obcego dla dzieci niesłyszących nie mających żadnego języka oraz dla
słyszących (dorosłych). Omawiane będą sposoby prowadzenia zajęć z PJM jako przedmiotu
nauczania dla dzieci głuchych. Przedstawiony będzie w wersji próbnej pionierski w Polsce
program nauczania tego przedmiotu na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum.
Prezentowane będą różne formy zajęć i ćwiczeń lingwistycznych stosowanych w nauczaniu
dorosłych, dla których PJM jest językiem obcym.

Blok F Warsztat tłumacza PJM

mgr A. Kalata-Zawłocka, mgr M. Czajkowska-Kisil
Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchaczy w problematykę teoretyczną i praktyczną
translatoryki symultanicznej. Szczególne znaczenie będzie miało kształtowanie umiejętności
przekładu tekstu wizualno-przestrzennego na foniczny i na odwrót. Uwzględniona będzie
specyfika komunikacji pomiędzy uczestnikami tłumaczonego dialogu. oraz roli tłumacza w
procesie tłumaczenia języka migowego. Podjęte będą zagadnienia szczegółowe związane z
komunikacją niefoniczną (migową), takie jak modele procesu tłumaczenia i roli tłumacza,
rodzaje i środowiska tłumaczenia, analiza dyskursu, kultura a tłumaczenie, paternalizm,
audyzm i przemoc w pracy tłumacza, etyka zawodowa i profesjonalizm tłumacza.

4

Blok G Środowisko Głuchych w Polsce – historia i stan obecny

mgr P. Diehl
Celem przedmiotu jest zapoznanie słuchaczy z historią powstania diaspory głuchych w
Polsce, jej rozwojem, jej ograniczeniami, jej osiągnięciami na rzecz środowiska Głuchych.
Słuchacze dowiedzą się o funkcjach kulturotwórczych i rehabilitacyjnych tego środowiska.
Pokaże się ważne procesy socjologiczne odpowiadające przemianom politycznym,
społecznym i kulturowym społeczności Głuchych. Słuchacze poinformowani będą o
organizacji i praktyce edukacji Głuchych, o polityce społeczna wobec tego srodowiska, a
także o stanie prawa w tym zakresie.

Blok H SignWriting – sposoby notacji i zapisu PJM

mgr L. Długołęcka, dr I. Grzesiak
Celem przedmiotu jest wyposażenie uczestników Studiów w skuteczne narzędzie zapisywania
pojedynczych znaków i dłuższych wyrażeń w języku migowym. Jest to pismo migowe
SignWriting

, wykorzystywane zarówno w wariancie ręcznym, jak i komputerowym. Słuchacz

pozna historię i strukturę tego pisma.

Blok I Języki migowe na świecie

mgr L. Długołęcka
Cel przedmiotu jest w zasadzie erudycyjny. Chodzi o zapoznanie studentów ze stanem badań
nad językami wizualno-przestrzennymi na świecie – np. Amerykańskim Językiem Migowym
(ASL), Brytyjskim Językiem Migowym (BSL) czy Szwedzkim Językiem Migowym (SSL)), a
także ich rozwojem historycznym. Zaprezentuje się też najnowsze badania z zakresu
lingwistyki migowej prowadzonymi w Instytucie Maxa Plancka w Nijmegen.

Blok J System Językowo-Migowy

prof. dr hab. B. Szczepankowski
Celem jest krytyczna prezentacja pewnego narzędzia translacji, które funkcjonuje od
dziesięcioleci jako język wykładu w szkołach dla niesłyszących. System Językowo-Migowy
(SJM), czyli polski migany, jest połączeniem języka mówionego i migowego. Służy
przekładaniu tekstu mówionego (być może, wypowiadanego symultanicznie) na sekwencję
znaków migowych, zwykle pożyczanych z PJM. Student pozna pochodzenie i przodków SJM
(w szczególności „francuski ręczny” z końca XVIII wieku), założenia teoretyczne i zasady
SJM, interpretację lingwistyczną tej sztucznej odmiany języka polskiego, warianty
historyczne SJM i ich zastosowanie. Podejmie się problematykę języka miganego i
odczytywania z ust, synergizmu wzrokowo-słuchowo-kinestetycznego oraz możliwości
wykorzystywania SJM w komunikacji międzykulturowej Głuchych i słyszących.

Blok K PJM – lektorat uzupełniający

mgr M. Dobrowolska, mgr J. Łacheta, mgr A. Gronowska, mgr A. Klimczewska
Celem przedmiotu jest doskonalenie umiejętności słuchaczy posługiwania się językiem
migowym, rozwijanie słownika oraz sprawności w zakresie komunikacji czynnej i biernej.

Blok L Pomoce audiowizualne

R. Szurik
Celem

przedmiotu

jest

zapoznanie

słuchaczy

z

technikami

multimedialnymi

(audiowizualnymi), które powinny być standardowo wykorzystywane w pracy dydaktycznej.