Geneza i budowa tragedii antycznej:

Tragedia - termin wywodzi się od greckich słów: tragos - kozioł, ode - pieśń, czyli pieśni kozłów. Jest to
poważny i smutno kończący się dramat, którego motywem przewodnim jest konflikt pomiędzy dążeniami
wybitnej jednostki a siłami wyższymi (losem, prawami historii, siłami natury, interesem społecznym, normą
moralną). Bohaterowie wyrastają ponad przeciętność, ale ich losami kieruje przeznaczenie (los, fatum).
Najwyżej cenionym przez starożytnych gatunkiem była właśnie tragedia.

Cechy tragedii antycznej:

•

Zachowanie trzech jedności:

1. miejsca - wydarzenia rozgrywają się w określonym miejscu,
2. czasu - fabuła toczy się w przeciągu 24 godz., zaczyna się o świcie, a kończy wieczorem,
3. akcji - ciągła, nieprzerwana, przyczynowo-skutkowa, jedno wydarzenie wynika z drugiego, wszystkie

osoby dramatu powiązane są z głównym wątkiem

•

Temat zaczerpnięty z mitologii

•

Zasada decorum (zasada czystości - dopasowanie odpowiedniego stylu do utworu, tragedii
przypisywano styl wysoki (patetyczny, uroczysty), a komedii niski (lekki, rubaszny)

•

Katharsis (z gr. oczyszczenie) - emocjonalny wstrząs związany z historią bohaterów

•

Konflikt tragiczny - równorzędne racje pomiędzy, którymi nie sposób dokonać wyboru, każde
posunięcie bohatera zbliża go do katastrofy

•

Ironia tragiczna - wszystko zmierza do szczęśliwego końca, ale on nie następuje

•

Tragiczny wybór - nie można dokonać słusznego wyboru, każda decyzja będzie zła i przyniesie śmierć i
cierpnie

•

Tragizm bohaterów - szczególny sposób konstrukcji losów bohaterów, usytuowany w nierozerwalnym
konflikcie tragicznym, łączy się ze wzniosłością.

•

Wina tragiczna - wcześniej czy później bohater dowie się, że źle postępuje i zostanie ukarany

•

Chór pełniący rolę moralisty, komentatora wydarzeń, który ocenia rozwój sytuacji składający się z 12-
15 mężczyzn

•

Niezmienność charakteru postaci, postacie nie podlegają transformacji

•

Nie przedstawiano bezpośrednio scen krwawych, mówił o nich dialog

•

Bohaterami są osoby z wyższych sfer, są szlachetni, ale nie pozbawieni wad i słabości

•

Określona budowa: ekspozycja (prologos), zawiązanie (epejzodion I) i rozwój akcji (epejzodion II, III,
IV), perypetia, wydaje się, że wszystko dobrze się skończy (epejzodion V), katastrofa i rozwiązanie
(eksodos), epilog (informacje dodatkowe).

•

Specyficzna kompozycja utworu.

Świat starożytny w literaturze a wydarzenia historyczne:

wiek

historia

literatura

Biblia

Grecja

Rzym

IV tysiąclecie

p.n.e. - IX

w.p.n.e.

XXIX – początki państwa egipskiego

XIX – czasy Abrahama

XIV – panowanie faraona

Tutenchamona

XVIII – Kodeks Hammurabiego

XIII – Mojżesz wyprowadza

Izraelitów z niewoli egipskiej

XII - upadek Troi

X - królestwo Dawida i Salomona

epos o Gilgameszu

XIII w p.n.e. Tora i część psalmów

IX - VIII

w.p.n.e

IX – panowanie Salomona

776 - pierwsza Olimpiada

753 - założenie Rzymu

721 - upadek królestwa Izraela

-

Homer

-

VII - VI w.p.n.e

VII - VI w. kształtowanie demokracji

ateńskiej

640 - Solon

612 - upadek Niniwy

586 - upadek królestwa Judy

Księgi Izajasza,

Jeremiasza,

Ezechiela

Symonides, Tyrtajos,

Safona, Anakreont,

Pindar, Hezjod, Tespis,

Ezop (liryka i epika)

Heraklit, Tales, Pitagoras

(filozofia)

-

V w.p.n.e

509 - Rzym republiką demokratyczną

499-449 wojny perskie

480 - zwycięstwo Greków nad

Persami i rządy Peryklesa - tzw. złoty

wiek demokracji ateńskiej (V w.

p.n.e.)

459-446 wojny peloponeskie

Księga Hioba,

Księga Koheleta,

Pieśń nad pieśniami

Tacyt , Ajschylos,

Sofokles, Eurypides,

Arystofanes, (dramat)

Arystofanes (komedia)

Herodot, Tukidydes

(historycy)

Sokrates, Platon,

Arystoteles (filozofia)

-

IV w.p.n.e

Macedonia:

359-336 rządy Filipa II

334-327 podboje Aleksandra

Wielkiego

336-323 rządy Aleksandra Wielkiego

Księga Psalmów

-

-

III/II w.p.n.e

218-201 druga wojna punicka

148 - Macedonia prowincją Rzymu

133-121 Grakchowie

Księgi Eklezjastesa,

Księgi

Machabejskie

Plotyn (filozof)

Teokryt (sielanka)

Liwiusz Andronikus,

Katon Starszy, Lucyliusz,

Marek Aureliusz, Newiusz,

Plaut, Terencjusz, Warron

I w.p.n.e

41 - zabójstwo Cezara

31 - bitwa pod Akcjum

31-14 panowanie Oktawiana Augusta

37 - Herod Wielki królem Judei

-

-

Gallus, Wergiliusz,

Horacy, Cyceron,

Lukrecjusz

Salustriusz (historyk)

I w.n.e

33 - śmierć Jezusa Chrystusa

14-36 Tyberiusz

54-68 Neron

70 - zburzenie Jerozolimy

Nowy Testament:

Ewangelie,

Przypowieści,

Listy,

Apokalipsa św. Jana

Plutarch (historyk)

Owidiusz, Seneka, Tacyt

II w.n.e

121-180 Marek Aureliusz

177 - edykt przeciw chrześcijanom

-

-

-

III/IV w.n.e

306-337 Konstantyn Wielki

395 - Teodozjusz Wielki i podział

imperium rzymskiego na wschodnie i

zachodnie

451 - Klęska Attyli

476 - koniec państwa

zachodniorzymskiego

313 – edykt mediolański i swoboda

wyznaniowa chrześcijan

Wulgata

Plotyn (filozofia)

Św. Augustyn