Jacek Waldmajer

O mereologicznym i dystrybutywnym
aspekcie reprezentacji wiedzy

Filozofia nie rozpoczyna siê od pytania o rzeczywistoœæ. Rozpoczyna siê
od próby odpowiedzi na to pytanie, pozostaj¹cej w obrêbie tej
rzeczywistoœci, w obrêbie tego, co postrzegane. Jest to rodzaj
odpowiedzi, który – jak przypuszczamy – zainicjowa³ Tales. (Jaskó³y,
Olejarczyk 2002, s. 9)

Wstêp

Cz³owiek od zarania swojego istnienia na Ziemi, w procesie komunikacji miê-

dzyludzkiej, wychodzi ze swojego œrodowiska biologicznego, przekszta³caj¹c je
w œrodowisko ludzkie i tworz¹c kulturê. Procesy kulturotwórcze maj¹ charakter
ewolucyjny, niespotykany w œwiecie zwierzêcym. Ewolucja wytworów kultury
ró¿nicuje spo³ecznoœci w zale¿noœci od miejsca i czasu ¿ycia ludzi. W dowolnym
okresie historycznym jednostka ludzka, komunikuj¹c siê z innymi jednostkami,
uczestniczy w u¿ytkowaniu i tworzeniu wytworów kultury, co powoduje, ¿e
w procesie poznania dostêpne cz³owiekowi nie jest wszystko to, co istnieje, ist-
nia³o lub bêdzie istnieæ we wszechœwiecie, ale tylko ten jego fragment, w którym
on mo¿e uczestniczyæ za poœrednictwem komunikacji miêdzyludzkiej. Ten frag-
ment wszechœwiata dostêpny cz³owiekowi w procesie poznania nazywamy rze-
czywistoœci¹ poznawcz¹, krótko: rzeczywistoœci¹.

Poznaj¹c rzeczywistoœæ, cz³owiek nie tylko dokonuje fragmentacji wszechœwia-

ta. Pozostaj¹c w obrêbie wyodrêbnionego fragmentu jako podmiot, który go po-
strzega, uczestniczy on zarazem w historycznym procesie jego poznania. Jest to
mo¿liwe dziêki ukszta³towanym w wyniku komunikacji miêdzyludzkiej uk³adom
pojêciowym, pozwalaj¹cym identyfikowaæ obiekty poznawanej przez cz³owieka
rzeczywistoœci. Rzecz rozpoznawana jest w danej rzeczywistoœci przez podmiot

PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana D³ugosza w Czêstochowie

Seria: FILOZOFIA

2008, z. V

jako taka, a nie inna, jako pewien obiekt, gdy¿ w aktywnoœæ psychofizyczn¹ ka¿-
dego podmiotu, tj. w proces zwany indywiduacj¹, zostaje w³¹czony uk³ad pojêcio-
wy pozwalaj¹cy identyfikowaæ ten obiekt. W procesie komunikacji
miêdzyludzkiej dokonywany jest wybór uk³adu pojêciowego pozwalaj¹cy identy-
fikowaæ przedmiot komunikacji jako taki, a nie inny. Tym samym dokonana zo-
staje „swoista fragmentacja wszechœwiata”, bêd¹ca realizacj¹ uniwersalnego
mechanizmu fragmentacji wszechœwiata, co czyni mo¿liwym obiektywne pozna-
nie rzeczywistoœci. Zarówno powstanie, jak i wybór uk³adu pojêciowego nie s¹
wiêc przygodne, co oznacza, ¿e odrzucamy metaforê „foremki do ciasta” sfor-
mu³owan¹ przez H. Putnama (1998, s. 334), w której „foremki” s¹ uk³adami pojê-
ciowymi, a „ciasto” jest rzeczywistoœci¹, natomiast to, co poznajemy jest tym, co
mo¿na wyci¹æ wybran¹ „foremk¹”. Tymczasem wed³ug Putnama i prezentowane-
go tu stanowiska poznawczego, „ciasto” ma pewn¹ strukturê, do której „foremki”
musz¹ byæ dopasowane, nie mog¹ wiêc wycinaæ „ciasta”, a jedynie mog¹ byæ
na³o¿one na pasuj¹ce do nich czêœci „ciasta”. „Foremki” musz¹ byæ zatem wybra-
ne adekwatnie do struktury ciasta. Przedstawione wy¿ej pogl¹dy na poznanie rze-
czywistoœci najbli¿sze s¹ Putnamowskiej koncepcji realizmu wewnêtrznego
rozwiniêtej przez A. Groblera (2000). W niniejszej pracy akceptujemy i adaptuje-
my to stanowisko poznawcze w filozofii.

Poniewa¿ rzeczywistoœæ poznajemy w dwojaki sposób: przez doœwiadczenie

i w procesie myœlenia, bêdziemy wyró¿niaæ dwa rodzaje uk³adów pojêciowych,
odpowiadaj¹ce nastêpuj¹cym aspektom poznania rzeczywistoœci:

Aspekt 1) – mereologiczny, w którym rzeczywistoœæ ujmujemy w sensie me-

reologicznym jako pewn¹ ca³oœæ materialn¹ z³o¿on¹ z powi¹zanych ze sob¹ mate-
rialnych przedmiotów, ca³oœæ tworz¹c¹ fragment wszechœwiata, w ramach
którego dokonuje siê materialna kooperacja miêdzyludzka, dziêki czemu zarówno
te przedmioty, jak i ich powi¹zania s¹ dostêpne poznaniu przez doœwiadczenie;
ca³oœæ ta zwana jest tu struktur¹ rzeczywistoœci,

Aspekt 2) – dystrybutywny, to inny aspekt poznania rzeczywistoœci, w którym

rzeczywistoœæ ujmujemy w sensie dystrybutywnym jako pewn¹ ca³oœæ wyodrêb-
nionych w procesie myœlenia przedmiotów, posiadaj¹cych pewne cechy,
wchodz¹cych w pewne relacje, a w szczególnoœci bêd¹cych argumentami lub re-
zultatami pewnych operacji; ca³oœæ ta zwana jest tu systemem rzeczywistoœci.

W procesie poznania struktura rzeczywistoœci jest wiêc dostêpna przez do-

œwiadczenie, a system rzeczywistoœci na drodze rozumowania. Ta dwuaspekto-
woœæ poznania przejawia siê w refleksji filozoficznej od pocz¹tku dziejów
filozofii, ró¿nicuj¹c pogl¹dy na Ÿród³a poznania, np. pogl¹dy wyra¿ane przez em-
piryzm i racjonalizm. Wed³ug stanowiska empirystów, poznanie dokonuje siê
przez doœwiadczenie, a rozumowanie jedynie porz¹dkuje wiedzê uzyskan¹ drog¹
doœwiadczenia; wed³ug stanowiska racjonalistów, poznanie dokonuje siê na dro-
dze rozumowania i d¹¿y do wyjaœnienia danych i faktów poznawanych przez do-
œwiadczenie, przy czym doœwiadczenie weryfikuje poprawnoœæ rozumowania.

30

Jacek Waldmajer

Wskazana dwuaspektowoœæ poznania rzeczywistoœci sk³ania do rozwa¿añ nad

logicznym zwi¹zkiem pomiêdzy poznawan¹ przez doœwiadczenie struktur¹ rze-
czywistoœci, a poznawanym drog¹ rozumowania systemem rzeczywistoœci.
W tych rozwa¿aniach nale¿y uwzglêdniæ to, ¿e zdobyta wiedza, rozumiana jako
wynik poznania rzeczywistoœci mo¿e byæ wyra¿ona, czy te¿ przedstawiona, tj. re-
prezentowana, za pomoc¹ ró¿nych systemów znakowych. Bior¹c pod uwagê me

-

reologiczny aspekt poznania rzeczywistoœci, traktujemy j¹ jako strukturê
rzeczywistoœci, a wiedzê o niej reprezentujemy jako wiedzê o strukturze rzeczy-
wistoœci. Bior¹c pod uwagê dystrybutywny aspekt poznania rzeczywistoœci, trak-
tujemy j¹ jako system rzeczywistoœci, zaœ wiedzê o niej reprezentujemy jako
wiedzê o systemie rzeczywistoœci. Mo¿liwe jest wiêc dwuaspektowe: mereolo-
giczne i dystrybutywne podejœcie do reprezentacji wiedzy o rzeczywistoœci. Gdy
reprezentuj¹c wiedzê w obu aspektach, zastosujmy ten sam system znakowy, to
poniewa¿ reprezentacje wiedzy w tym przypadku odnosz¹ siê do tej samej rzeczy-
wistoœci, mo¿na zadaæ sobie pytanie: Czy reprezentacje w ramach danego systemu
znakowego s¹ zgodne, tj. adekwatne?

Pytanie o kryteria adekwatnoœci reprezentacji wiedzy mo¿na uznaæ za wa¿ny

problem wspó³czesnej filozofii nauki, poniewa¿ rezultaty poszukiwañ odpowie-
dzi na to pytanie mog¹ pozwoliæ lepiej zrozumieæ stosunek pomiêdzy wiedz¹ teo-
retyczn¹ a wiedz¹ empiryczn¹ (pomiêdzy teori¹ a empiri¹).

Z tego powodu celem niniejszej pracy jest z jednej strony 1) podanie argu-

mentów na rzecz logicznego wyjaœnienia dwuaspektowoœci poznania, tj. na rzecz
logicznego okreœlenia stosunku miêdzy poznaniem przez doœwiadczenie i pozna-
niem na drodze rozumowania, z drugiej – 2) wskazanie zasadnoœci poszukiwania
logicznej teorii adekwatnoœci reprezentacji wiedzy. Wybór takich, a nie innych ar-
gumentów w tej kwestii jest wynikiem filozoficznej refleksji autora nad
pogl¹dami niektórych przedstawicieli nauki. Prezentuj¹c je tutaj, staramy siê
w miarê mo¿liwoœci ilustrowaæ je cytatami z prac autorów znanych w krêgach fi-
lozofii nauki. Odzwierciedlaj¹ one pogl¹dy autora zbli¿one, jak siê zdaje, do pew-
nych pogl¹dów filozoficznych g³oszonych przez wymienionych w dalszej czêœci
pracy reprezentantów œwiata nauki (zob. czêœæ 3).

1. Dostêpnoœæ struktury rzeczywistoœci i systemu rzeczywistoœci w proce-

sie poznania

Rozwa¿ania, dotycz¹ce dostêpnoœci w procesie poznania struktury rzeczywi-

stoœci i systemu rzeczywistoœci, rozpoczniemy od przypomnienia tezy sfor-
mu³owanej we Wstêpie: W procesie poznania struktura rzeczywistoœci dostêpna
jest przez doœwiadczenie, a system rzeczywistoœci na drodze rozumowania.

Jak ju¿ powiedzieliœmy struktura rzeczywistoœci jest ca³oœci¹ materialn¹

z³o¿on¹ z powi¹zanych ze sob¹ materialnych czêœci – przedmiotów œwiata realne-
go, natomiast system rzeczywistoœci jest ca³oœci¹ przedmiotów wyodrêbnionych

31

O mereologicznym i dystrybutywnym aspekcie reprezentacji wiedzy

w procesie myœlenia, posiadaj¹cych pewne cechy, wchodz¹cych w pewne relacje,
a w szczególnoœci operacje. Struktura rzeczywistoœci jest wiêc „œwiatem material-
nym”, który sk³ada siê z konkretnych rzeczy (przedmiotów), bêd¹cych najczêœciej
konglomeratami (agregatami, kolekcjami) po³¹czonych ze sob¹ przedmiotów. To,
co jest konkretem ma pewn¹ budowê, konstrukcjê, wyznacza porz¹dek jego czêœci
czy te¿ konfiguracjê jego sk³adników powi¹zanych ze sob¹ wzajemnie. WeŸmy
pod uwagê, np. „zwyk³y samochód”. Sk³ada siê on z wielu materialnych czêœci,
powi¹zanych wzajemnie ze sob¹ w pewnym porz¹dku. Rozbieraj¹c go na czêœci,
jesteœmy w stanie doœwiadczalnie poznaæ, z jakich czêœci siê sk³ada, jak te czêœci
s¹ ze sob¹ powi¹zane itp.

Z kolei o systemie rzeczywistoœci mo¿na powiedzieæ, ¿e jest „œwiatem abstrak-

cyjnym”, powsta³ym w umyœle przez wyodrêbnienie abstrakcyjnych przedmio-
tów, odnosz¹cych siê do przedmiotów, którym przypisujemy pewne cechy, wcho-
dzenie w pewne zwi¹zki, w tym spe³nianie pewnych funkcji. Mo¿na powiedzieæ,
¿e to, co abstrakcyjne, posiada opis teoretyczny spe³niony przez system rzeczywi-
stoœci. Przywo³uj¹c przyk³ad z samochodem, w ramach systemu rzeczy- wistoœci
mo¿emy na drodze rozumowania wyodrêbniæ przedmioty, które posiadaj¹ pewne
cechy, wchodz¹ w pewne relacje, a w szczególnoœci operacje i w³aœnie dlatego s¹
samochodami lub ich czêœciami.

Innym argumentem na rzecz lepszego zrozumienia dwoistej natury badañ na-

ukowych, maj¹cym oparcie w badaniach J. Piageta (1977; 1966) nad mechani-
zmami myœlenia, jest to, ¿e w ka¿dej formie ludzkiej dzia³alnoœci poznawczej,
naukowej czy innej, wykryæ mo¿na nastêpuj¹ce dwie strony procesu poznawcze-
go: 1) wejœcie podmiotu w materialn¹ kooperacjê miêdzyludzk¹, w ramach której
rozpoznany mo¿e byæ dany przedmiot (nawet abstrakcyjny, bêd¹cy wynikiem
wspólnych, dla danej grupy komunikuj¹cych siê ludzi, mechanizmów rozpozna-
wania przedmiotów nale¿¹cych do pewnej klasy), 2) uwewnêtrznienie w odrucho-
wej aktywnoœci psychofizycznej tych mechanizmów materialnej kooperacji
miêdzyludzkiej, które prowadz¹ do identyfikacji danego przedmiotu (s³u¿¹ temu
wyobra¿enia, pojêcia, s¹dy, modele, teorie). Np. je¿eli badanym przedmiotem jest
atom jakiegoœ pierwiastka, a materialn¹ kooperacj¹ jest pomiar widma œwiat³a
wysy³anego przez atomy tego pierwiastka, to uwewnêtrznieniem mechanizmów
tej kooperacji identyfikuj¹cych atom danego pierwiastka jest teoretyczny model
atomu w umyœle cz³owieka badaj¹cego ten atom.

2. Reprezentacja wiedzy o rzeczywistoœci

Cz³owiek, komunikuj¹c siê w ramach ludzkiego œrodowiska, uczestniczy w u-

¿ytkowaniu i tworzeniu dorobku sk³adaj¹cego siê na wypracowan¹ w jego œrodo-
wisku kulturê. Kultura ta odzwierciedlona jest nie tylko w mechanizmach
kulturowych, ale i mechanizmach psychofizycznych uczestnicz¹cego w kulturze
cz³owieka. Uczestnicz¹c w procesie kulturotwórczym, bierze on udzia³ w procesie

32

Jacek Waldmajer

poznania otaczaj¹cej go rzeczywistoœci, zdobywaj¹c w ten sposób wiedzê o tej
rzeczywistoœci. Efektem, czy te¿ rezultatem procesu poznania rzeczywistoœci jest
reprezentacja zdobytej wiedzy. Mo¿e byæ ona wyra¿ona w ró¿nych systemach
znakowych. Jak pisze P.G. Zimbardo (2006, s. 167):

My, ludzie, przekszta³camy zewnêtrzn¹, empiryczn¹, konkretn¹, ograniczon¹ do „tu
i teraz” rzeczywistoœæ w coœ ca³kowicie odmiennego, a to dziêki naszej zdolnoœci do
tworzenia symbolicznej jej reprezentacji.

Mówi¹c o reprezentowaniu rzeczywistoœci, mamy na myœli reprezentowanie

wiedzy o rzeczywistoœci, a dok³adnie reprezentowanie tej wiedzy w pewnym sys-
temie znakowym, gdy¿ wiedza w procesie komunikacji miêdzyludzkiej dostêpna
jest nam tylko w ramach jakiegoœ systemu znakowego, zazwyczaj systemu jêzy-
kowego. We wstêpie tej pracy wyodrêbniliœmy dwa rodzaje wiedzy: wiedzê
o strukturze rzeczywistoœci oraz wiedzê o systemie rzeczywistoœci. Aby j¹ wyra-
ziæ, przedstawiæ, czy te¿ zapisaæ dokonujemy reprezentacji tej wiedzy, bior¹c pod
uwagê dwa aspekty: mereologiczny i dystrybutywny. Otrzymujemy wtedy kolej-
no reprezentacjê wiedzy o strukturze rzeczywistoœci oraz reprezentacjê wiedzy
o systemie rzeczywistoœci. Ró¿norodnoœæ systemów znakowych sprawia, i¿ ta
sama wiedza mo¿e byæ w ró¿ny sposób wyra¿ana. Sprawia to, ¿e wiedzê o struktu-
rze rzeczywistoœci oraz wiedzê o systemie rzeczywistoœci mo¿na w ró¿ny sposób
reprezentowaæ. W naukach œcis³ych preferowana jest np. reprezentacja wiedzy
w symbolicznych jêzykach teorii logicznych czy matematycznych.

3. Argumenty na rzecz poszukiwania logicznej teorii adekwatnoœci

W badaniach naukowych wa¿na jest odpowiedŸ na pytanie o adekwatnoœæ re-

prezentacji wiedzy w dwu okreœlonych wy¿ej aspektach: mereologicznym i dys-
trybutywnym. OdpowiedŸ na to pytanie musi byæ osadzona na poszukiwaniu
stosownej aparatury pojêciowej, która pozwoli³aby na œcis³e, logiczne sfor-
mu³owanie problematyki adekwatnoœci reprezentacji wiedzy i ujêcie tej proble-
matyki w postaci pewnej formalno-logicznej teorii – teorii adekwatnoœci
reprezentacji wiedzy. Wagê poszukiwania takiej teorii oddaj¹ pewne wypowiedzi
zaczerpniête z prac autorów znanych w krêgach filozofii nauki. Argumentuj¹c za-
sadnoœæ poszukiwania formalno-logicznej teorii adekwatnoœci reprezentacji wie-
dzy zacytujemy takie wypowiedzi, które uwypuklaj¹ sam problem adekwatnoœci
i jednoczeœnie sygnalizuj¹ potrzebê formalnego ujêcia tego problemu.

I tak na przyk³ad W. Mejbaum pisze (1994, s. 170):

Œwiatu w³aœciwa jest pewna obiektywna struktura, któr¹ próbujemy uchwyciæ przez
konstrukcje

modelowe

(...)

przez

konstrukcje

logiczne,

algebraiczne

czy

teoriomnogoœciowe,

33

O mereologicznym i dystrybutywnym aspekcie reprezentacji wiedzy

a w pracy M. Hellera (1987, s. 112) mo¿na znaleŸæ (zdaniem autora niniejszej pra-

cy) nastêpuj¹ce odniesienie do problemu adekwatnoœci, rozumianej jako mo¿li-
woœæ matematycznego odwzorowania pewnych obszarów œwiata materialnego:

Przyroda jest matematyczna, to znaczy, ¿e pomiêdzy pewnymi obszarami pola formalnego
a œwiatem materialnym (lub przynajmniej pewnymi obszarami œwiata materialnego,
pokrywaj¹cymi

œwiat

materialny)

istnieje

œciœle

okreœlona

odpowiednioϾ

(odwzorowanie). Obraz tego odwzorowania jest struktur¹ materialnej rzeczywistoœci (lub
danej jego dziedziny). Przeciwobraz tego odwzorowania jest matematycznym modelem
materialnego œwiata (lub danej jego dziedziny). Zadanie zmatematyzowanych nauk
empirycznych polega na zrekonstruowaniu tego modelu – jeœli wierzymy w unitarn¹
teoriê przyrody.

Zauwa¿my, ¿e M. Heller nie tylko podkreœla znaczenie dwóch stanowisk po-

znawczych w badaniach naukowych: empirycznego i teoretycznego, ale tak¿e
sk³ania siê w stronê pogl¹du, i¿ miêdzy jednym i drugim ujêciem rzeczywistoœci
istnieje œcis³a odpowiednioœæ, któr¹ nale¿y próbowaæ wyjaœniæ.

We wspó³czesnej nauce wiedzê empiryczn¹ uzyskuje siê drog¹ eksperymentu

naukowego, w którym g³ówn¹ rolê odgrywa doœwiadczenie zmys³owe, weryfi-
kuj¹ce modele teoretyczne. Jednak to, co dane jest rozumowo – nowe teorie czy
modele teoretyczne, okreœla sposób przeprowadzenia eksperymentu, wytyczaj¹c
tym samym drogê doœwiadczenia zmys³owego. Jak pisze W.V.O. Quine (1997,
s. 26–27):

Za³ó¿my dla przyk³adu, ¿e pewien zespó³ mineralogów-poszukiwaczy znalaz³ nieznany
kryszta³ o szczególnym ró¿owym odcieniu. Z braku lepszej nazwy mineralodzy ci mówi¹
o nim na razie jako o litolicie. Jeden z nich ma przypuszczenia dotycz¹ce sk³adu
chemicznego tego minera³u. Jest to hipoteza, w której szczegó³y nie bêdê tu wnika³.
Z zasobu wiedzy chemicznej owego mineraloga wynika, ¿e jeœli hipoteza jest prawdziwa
to kawa³ek litolitu podgrzany powy¿ej 180°C powinien wydzieliæ siarczek wodoru. W tym
ostatnim zdaniu mówi siê o czymœ, co mo¿na obserwowaæ.

Próbuj¹c wiêc wyjaœniæ odpowiednioœæ miêdzy struktur¹ rzeczywistoœci a sys-

temem rzeczywistoœci (czy jak to ujmuje M. Heller „matematycznym modelem
materialnego œwiata”), strukturê materialnej rzeczywistoœci nale¿y spróbowaæ
uchwyciæ za pomoc¹ pewnej konstrukcji modelowej. Zwraca na to uwagê tak¿e
W. Mejbaum.

Uwagi koñcowe

Mimo ¿e wyra¿ane w przytoczonych cytatach pogl¹dy o potrzebie i znaczeniu

wyjaœnienia dwoistej natury poznania s¹ doœæ powszechne w œrodowisku nauko-
wym, nie podjêto jak dot¹d próby sformu³owania podstaw logicznej teorii ade-
kwatnoœci – teorii, która pozwoli³aby œciœle opisaæ tê dwoistoœæ, a nastêpnie
ustaliæ kryteria adekwatnoœci reprezentacji wiedzy ujmowanej dwuaspektowo.
Wspó³czeœni logicy badanie adekwatnoœci reprezentacji wiedzy zawêzili do ram
teorii prawdy, teorii konsekwencji, a tak¿e teorii modeli, co jednak, jak wynika to

34

Jacek Waldmajer

z przedstawionej wy¿ej problematyki adekwatnoœci, jest niewystarczaj¹ce. Przed
filozofi¹ nauki stoi, jak siê zdaje, wa¿ne zadanie: sformu³owanie stosownego apa-
ratu pojêciowego, potrzebnego do zbudowania pewnej formalnej teorii adekwat-
noœci reprezentacji wiedzy.

W niniejszej pracy sformu³owane zosta³y wstêpne za³o¿enia takiej teorii.

Oparte s¹ one na stwierdzeniach:

1) Cz³owiek, poznaj¹c rzeczywistoœæ, dokonuje fragmentacji wiedzy o tej rze-

czywistoœci dziêki ukszta³towanym w procesie komunikacji miêdzyludz-
kiej uk³adom pojêciowym.

2) Zarówno powstanie, jak i wybór uk³adu pojêciowego nie s¹ jednak przygodne,

nie dzia³aj¹ jak „foremka do ciasta”, któr¹ z rzeczywistoœci mo¿na wykrawaæ
dowolne kszta³ty.

3) Poznawan¹ rzeczywistoœæ z jednej strony mo¿emy uj¹æ jako pewien zbiór me-

reologiczny, tj. jako pewn¹ ca³oœæ materialn¹ z³o¿on¹ z powi¹zanych ze sob¹
materialnych przedmiotów. Z drugiej zaœ strony rzeczywistoœæ mo¿emy uj¹æ
dystrybutywnie jako ca³oœæ myœlowo wyodrêbnionych przedmiotów, posia-
daj¹cych pewne cechy, wchodz¹cych w pewne relacje, a w szczególnoœci ope-
racje.

4) Wiedzê o rzeczywistoœci mo¿na reprezentowaæ dwojako: dystrybutywnie –

jako wiedzê o systemie rzeczywistoœci lub mereologicznie – jako wiedzê
o strukturze rzeczywistoœci.

5) Miêdzy wiedz¹ o rzeczywistoœci reprezentowan¹ dystrybutywnie i wiedz¹

o rzeczywistoœci reprezentowan¹ mereologicznie istnieje œcis³a odpowied-
nioϾ.

6) Pewne kryteria ustalaj¹ tê odpowiednioœæ.

Dotychczasowe badania prowadzone przez autora (Bryniarski, Waldmajer

2002; Waldmajer 2003A; Waldmajer 2003B) doprowadzi³y ju¿ do sformu³owania
odpowiedniego aparatu pojêciowego oraz opracowania pewnych kryteriów ade-
kwatnoœci reprezentacji wiedzy w omawianych tu dwóch aspektach. Rozwiniêcie
tych badañ, poddanie ich wymogom logicznej œcis³oœci wyznacza kierunek aktu-
alnych i przysz³ych badañ autora. Powinny one zaowocowaæ zbudowaniem for-
malno-logicznej teorii adekwatnoœci reprezentacji wiedzy.

Bibliografia:

1. Bryniarski E., Waldmajer J. (2002), Adequacy Problem of Representation of

Knowledge in Neural Networks, w: Suraj Z. (red.) Soft Computing and Distribu-
ted Processing, Proceedings of The Sixth International Conference, 24–25
June, Wydawnictwo Wy¿szej Szko³y Informatyki i Zarz¹dzania w Rzeszowie,
Rzeszów, s. 86–89.

2. Grobler A. (2000), Prawda a wzglêdnoœæ, Wydawnictwo Aureus, Kraków.

35

O mereologicznym i dystrybutywnym aspekcie reprezentacji wiedzy

3. Heller M. (1987), Znaczenie znaczenia, w: Heller M., Michalik A., ¯yciñski J.

(red.) Filozofowaæ w kontekœcie nauki, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kra-
ków, s. 112.

4. Jaskó³y J., Olejarczyk A. (2002), Wprowadzenie, w: Jaskó³y J. i Olejarczyk

A. (red.) Kosmologie œwiatów mo¿liwych, Wydawnictwo Uniwersytetu
Wroc³awskiego, Wroc³aw.

5. Mejbaum W. (1994), Gatunki i konglomeraty, w: Omy³a M. (red.) Nauka i Jê-

zyk, Wydzia³ Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, nr 32, War

-

szawa, s. 169–184.

6. Piaget J. (1966), Studia z psychologii dziecka, t³. Ko³akowska T., PWN, War-

szawa.

7. Piaget J. (1977), Psychologia i epistemologia, t³. Z. Zakrzewska, PWN, War-

szawa.

8. Putnam H. (1998), Wiele twarzy realizmu, w: Wiele twarzy realizmu i inne ese-

je, przek³ad Grobler A., PWN, Warszawa.

9. Quine W.V.O. (1997), Na tropach prawdy, przek³ad Stanosz B., Wydawnictwo

SPACJA, Warszawa. 1997

10. Waldmajer J. (2003A), A Representation of Relational Systems, w: K³opotek

M.A., Wierzchoñ S.T., Trojanowski K. (red.) Inteligent Information Pro-
cessing and Web Mining, Proceedings of the International IIS: IIPWM’03 Con-
ference, Springer-Verlag, Berlin–Heidelberg, s. 569–573.

11. Waldmajer J. (2003B), Boolean Algebra of Multistructures, w: Abstracts. Lo-

gic Colloqium’03, 14–20 August, Helsinki, University of Helsinki, s. 151.

12. Zimbardo P.G. (2006) Psychologia i ¿ycie, t³. Radzicki J., PWN, Warszawa.

36

Jacek Waldmajer