Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
8 marca 2012, 10:21 Autor: Jarosław Zachwieja
czytano: 19453 razy
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego
Tematem czwartej części cyklu poradnikowego
"Filmowanie aparatem" będzie rejestracja
dz
więku. Temat ten, traktowany nieco po
macoszemu przez bardzo wielu filmowców i
producentów sprzętu jest postrzegany jako jeden
z trudniejszych do opanowania nawet przez
doświadczonych wideofilmowców. Zupełnie
niepotrzebnie. Nawet świadomość pewnych
podstawowych kwestii pozwala znacząco podnieść
jakość rejestrowanego materiału dz
więkowego.
Zobacz także pozostałe artykuły z cyklu:
Filmowanie aparatem: Co musisz widzieć?
Filmowanie aparatem: Sprzęt skrojony na miarę
Filmowanie aparatem: Gdy ręka zadrży
Filmowanie aparatem: Praca kamerą - vademecum
Filmowanie aparatem: Język filmu
Filmowanie aparatem: Oświetlenie i jego rola w obrazie filmowym
Filmowanie aparatem: Twórcze operowanie światłem  barwa światła i jej rola w filmie
Filmowanie aparatem: Sztuka nożyczek i kleju  montaż i postprodukcja
Filmowanie aparatem: Zdjęcia wprawione w ruch
Od bardzo wielu lat prawie każdy, kto mówi o tworzeniu filmu ma na myśli obraz ruchomy w wersji
udz
więkowionej. Niestety w kwestii samej realizacji zdjęć ciągle jeszcze dominuje bardzo uproszczone
myślenie sprowadzające się do koncentracji na technikach rejestrowania wizji i traktowania kwestii
związanych z dz
więkiem w kategorii czegoś podrzędnego lub też (inny wariant) wiedzy tajemnej
dostępnej tylko nielicznym, tzn. dz
więkowcom. Żadne z tych rozwiązań nie jest zbyt dobre. Nikt nie
wymaga od nas jako filmowców biegłej orientacji w tej rzeczywiście bardzo obszernej dziedzinie wiedzy
jaką jest akustyka, lecz całkowita ignorancja i opieranie się wyłącznie na tym, co w kwestii
rejestrowania dz
więku oferuje nam aparat, nie jest zbyt dobrym pomysłem. Pewną wiedzę w zakresie
udz
więkowienia filmu po prostu należy mieć.
Jak dobrze nagrać dz
więk
Choć obraz uważa się w filmie za ten "ważniejszy" element, to nieprawidłowo nagrany dz
więk potrafi
skutecznie popsuć odbiór produkcji. Niestety charakter dz
więku sprawia, że kontrola nad wszystkim co
się nagrywa wraz z resztą materiału jest trudniejsza niż komponowanie kadru ograniczonego tym, co
"widzą" obiektyw i matryca aparatu. Dlatego jeszcze przed i podczas zdjęć musimy wziąć pod uwagę
wiele czynników. Przede wszystkim musimy bardzo uważnie słuchać dz
więków dobiegających nas z
otoczenia i nauczyć się rozpoznawać te, które w naszym materiale są niepożądane. W takich sytuacjach
- o ile jest to tylko możliwe - należy zareagować, najlepiej przerywając nagranie i powtarzając ujęcie.
1 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Udz
więkowienie materiału filmowego tylko pozornie wydaje się sprawą banalną. Filmowiec, który ignoruje kwestie związane z
dz
więkiem zachowuje się jak fotograf, któremu wydaje się, że wystarczy tylko nacisnąć spust migawki, a aparat zrobi za niego
wspaniałe zdjęcie. (Fot. Sony)
Negatywny wpływ na jakość nagrywanego dz
więku może mieć wiele czynników, zarówno zewnętrznych,
jak i związanych z ekipą filmującą. Do tych pierwszych należą rozmaite szumy i hałas w tle. Takich
rzeczy należy unikać lub (jeżeli jest to niemożliwe) odizolować się od nich korzystając z metod
podanych w dalszej części tego tekstu. Pozostałe czynniki  nazwijmy je "wewnętrznymi"  to już
zupełnie co innego. Mogą do nich należeć ograniczenia sprzętowe (np. niskiej jakości mikrofon czy złe
jego umiejscowienie), czyjś chwilowy błąd (np. operator aparatu ociera się rękawem o umieszczony na
stopce mikrofon, powodując zarejestrowanie głośnego trzasku) bądz
też najzwyczajniejsza na świecie
awaria. Tych rzeczy, za które jesteśmy w pełni odpowiedzialni możemy uniknąć i powinniśmy dążyć do
tego, aby nigdy nas nie spotykały.
W profesjonalnych produkcjach za udz
więkowienie filmu odpowiada cały sztab ludzi. Realizując
drobniejsze produkcje z reguły nie będziesz mógł sobie na to pozwolić, lecz jeżeli naprawdę zależy Ci
na uzyskaniu dobrej ścieżki dz
więkowej, to rozważ włączenie na stałe do swojej ekipy dz
więkowca.
Zakres pracy związanej z rejestracją dz
więku (część z najważniejszych czynności wchodzących w skład
jego obowiązków opisujemy poniżej) jest bowiem tak duży, iż jednoczesne zajmowanie się filmowaniem
oraz panowaniem nad dz
więkiem jest po prostu niemożliwe. Do zadań dz
więkowca należy odpowiednie
rozstawienie i ustawienie mikrofonów, nadzorowanie przebiegu nagrywania, obsługa wzmacniaczy oraz
(jeżeli nagrywamy dz
więk z wielu z
ródeł) miksowanie tego, co rejestrują mikrofony.
2 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Dz
więkowiec jest absolutnie niezbędną osobą na planie filmowym. Nawet jeżeli nie dysponuje bogatym doświadczeniem, to i tak
poradzi sobie ze swoim zadaniem lepiej niż filmujący, który poza kwestiami związanymi z rejestracją dz
więkową musi zajmować
się jeszcze wieloma innymi rzeczami. Realizacja produkcji wideo to praca zespołowa i należy się z tym pogodzić. (Fot. Andrew
Comings)
[kn_advert]
Pojęcia związane z rejestrowaniem dz
więku
Z rejestracją dz
więku (podobnie jak z fotografowaniem i filmowaniem) wiąże się bardzo wiele pojęć,
które warto sobie przyswoić, aby dobrze rozumieć kwestie związane z pracą dz
więkowca. Celem tego
rozumienia jest jak najlepsza współpraca między Wami  konieczna, jeżeli zależy Ci na zrealizowaniu
dobrego materiału.
Częstotliwość próbkowania (ang. sampling rate)  cecha rejestratora dz
więku określająca ile razy
w ciągu sekundy nagrywany jest dz
więk. Częstotliwość próbkowania określa m.in. zakres
rejestrowanych tonów wysokich, które zgodnie z tzw. teorią Nyquista-Shannona mogą mieć
częstotliwość wynoszącą co najwyżej połowę częstotliwości próbkowania. Ponieważ ucho ludzkie
rejestruje dz
więki z zakresu od ok. 20 Hz do 20 kHz, to dla uzyskania optymalnego dz
więku
częstotliwość próbkowania rejestratora powinna wynosić powyżej 40 kHz.
Głębia bitowa (ang. bitrate)  parametr określający zakres dynamiki tonalnej nagrania. W przypadku
materiału rejestrowanego przez lustrzanki cyfrowe wynosi ona 16 bitów i jest to wartość wystarczająca
do większości zastosowań. Urządzenia do profesjonalnego rejestrowania cyfrowego dz
więku są w stanie
zapisywać materiał z głębią bitową wynoszącą 20 lub 24 bity.
3 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Dz
więkowiec (i jeżeli to możliwe również filmujący) powinien przez cały czas mieć na głowie słuchawki, dzięki którym będzie mógł
prowadzić bieżący odsłuch tego, co rejestrują mikrofony. Tylko wówczas możliwe jest szybkie zareagowanie w sytuacji, gdy
pojawiają się jakiekolwiek problemy z dz
więkiem. (Fot. Alison Dale)
Odsłuch  proces monitorowania dz
więku w trakcie jego nagrywania. Pozwala na bieżąco wychwycić
potencjalne problemy z nagraniem jeszcze podczas filmowania. Z uwagi na konieczność jak najlepszego
odizolowania się od otoczenia, odsłuch powinno się prowadzić z wykorzystaniem słuchawek nausznych.
Off (dz
więk z offu)  wszystkie dz
więki, których z
ródło nie jest widoczne w kadrze. Dotyczy to
zarówno odgłosów dobiegających z tła (ruch uliczny, szum wiatru, głosy ludzkie itd.), jak i tych
nakładanych w postprodukcji (efekty dz
więkowe, komentarz nagrany w studiu itd.).
Postsynchron (dz
więk postsynchroniczny)  ścieżka dz
więkowa filmu nagrana w studiu na bazie
tego, co zostało zarejestrowane na planie filmowym. Realizacja postsynchronów w warunkach
nieprofesjonalnych jest niezwykle trudna, a samo nagranie wymaga wykorzystania kabiny nagraniowej
oraz wsparcia doświadczonych dz
więkowców. Specyficznym rodzajem dz
więku postsynchronicznego jest
filmowy dubbing.
4 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Wiele urządzeń służących do rejestracji dz
więku (przedwzmacniaczy, mikserów, ale również bardziej zaawansowanych kamer
wideo) wyposażonych jest we wskaz
niki pozwalające obserwować natężenie rejestrowanego dz
więku. W przypadku aparatów
DSLR i SLT funkcja taka jest jeszcze rzadko spotykana, lecz w sprzedaży dostępne są współpracujące z takimi aparatami
analizatory przystosowane do montażu na standardowej stopce akcesoriów, takie jak np. prezentowany powyżej model
VU-150. (Fot. Sign Video)
Przesterowanie (ang. headroom)  w odniesieniu do akustyki termin ten oznacza zarejestrowanie
dz
więku o wyższym natężeniu niż mikrofon jest w stanie przetworzyć bez zniekształceń. Efektem jest
pojawienie się w nagraniu trzasków i szumów.
Setka (dz
więk setkowy)  ścieżka dz
więkowa filmu nagrana w całości na planie (nazwa pochodzi od
liczebnika 100%). W praktyce bardzo niewiele produkcji charakteryzuje się czystym udz
więkowieniem
setkowym, ponieważ do filmu w postprodukcji często dokładane są muzyka, dodatkowe efekty
dz
więkowe bądz
też komentarz. Z tego powodu zwykło się określać mianem dz
więku setkowego taki, w
którym nie wykorzystywano techniki postsynchronów.
Sprzężenie zwrotne (ang. feedback)  zjawisko fizyczne w przypadku akustyki występujące
wówczas, gdy nagrywany dz
więk jest jednocześnie odtwarzany przez głośniki (sytuacja taka ma
miejsce, gdy filmujemy wystąpienie lub koncert i rejestrowany przez nas dz
więk pochodzi z zestawu
nagłośnieniowego używanego na miejscu sesji), w pobliżu których znajduje się mikrofon. Sprzężenie
zwrotne, noszące w branży popularną nazwę sprzęgu powoduje wygenerowanie przenikliwego,
wysokiego pisku. Jednym z zadań dz
więkowca jest takie ustawianie wszystkich elementów
rejestrujących i nagłaśniających, aby zjawisko sprzężenia zwrotnego nie występowało.
5 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Większość aparatów SLT wyposażonych jest w funkcję redukcji szumów wywołanych wiatrem. Ponieważ jej działanie oparte
jest na cyfrowej korekcie już zarejestrowanego dz
więku, należy pamiętać o jej wyłączaniu, gdy nie jest ona potrzebna.
Wzmocnienie (ang. gain)  parametr opisujący stopień, w jakim wzmacniane (lub osłabiane, jeżeli
ma wartość ujemną) jest natężenie rejestrowanego dz
więku. Wzmocnienie, podobnie jak natężenie
dz
więku podawane jest w decybelach (dB), lecz wyraża nie absolutne natężenie dz
więku, lecz różnicę
pomiędzy natężeniem wejściowym i wyjściowym. Warto pamiętać, że każda zmiana o 3 dB powoduje
dwukrotne wzmocnienie lub osłabienie natężenia dz
więku, przez co np. wzmocnienie na poziomie +6
dB oznacza czterokrotne zwiększenie głośności nagrania.
Kontrola dz
więku na planie
Aby nasz film miał ścieżkę dz
więkową o porządnej jakości, niezbędne jest zadbanie o dobre
zarejestrowanie go od razu na planie. Jest to trudne (zwłaszcza gdy mamy tylko jedną szansę
zarejestrowania nagrania), niemniej jednak możliwe. Podstawa to właściwy dobór i rozmieszczenie
mikrofonów  tak, aby zarejestrowane zostało dokładnie to, czego chcemy i nic poza tym. Szczególnie
ważny jest w tej kwestii odsłuch: jeżeli podczas filmowania nie słyszymy co się nagrywa, to nie mamy
szans zorientować się, że coś jest nie tak. Dlatego filmując powinniśmy mieć cały czas na głowie
słuchawki do odsłuchu, nawet jeżeli wydaje nam się, że wyglądamy głupio. Niestety zdecydowana
większość aparatów nie jest wyposażona w wyjście słuchawkowe, lecz i na to są sposoby, które
opisujemy w dalszej części tego tekstu.
6 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Gdy filmujemy koncert lub inne wydarzenie sceniczne dobrze jest odpowiednio wcześnie dogadać się z występującymi i obsługą
imprezy. W najgorszym razie na pewno uda nam się uzyskać informacje na temat warunków podczas wydarzenia. W
najlepszym natomiast możemy nawet uzyskać dostęp do wysokiej jakości nagrania wprost z miksera dz
więkowca. Na zdjęciu:
członkowie zespołu muzycznego omawiają z dz
więkowcami szczegóły swojego występu podczas festiwalu Buddy Brown Blues
2008. (Fot. Bob Doran)
Pamiętajmy, że pojawienie się w nagraniu jakichkolwiek niepożądanych dz
więków tła, a także trzasków,
brzęczenia czy przesterowań jest niedopuszczalne. Szczególnie powinni uważać wszyscy ci, którzy
znajdują się w pobliżu mikrofonów  otarcia lub stukanie w obudowę mikrofonu powoduje wystąpienie
w nagraniu głośnego trzasku. Dlatego też dz
więkowiec na planie powinien odznaczać się umiejętnością
natychmiastowego zasygnalizowania problemu  taki człowiek nie może bać się odezwać.
Gdy filmujemy w plenerze, warto przed zebraniem ekipy do zdjęć przeprowadzić w danym miejscu
wizję lokalną, zmierzyć natężenie dz
więków tła, sprawdzić, czy gdzieś w okolicy nie są prowadzone
roboty budowlane, dokonać kilku próbnych nagrań i ogólnie przygotować grunt pod nagranie. Podczas
sesji zwyczajnie szkoda na to czasu.
Podstawy
Mikrofony zewnętrzne
Mimo iż praktycznie każda lustrzanka wyposażona w funkcję filmowania ma wbudowany mikrofon, to
jednak jego parametry sprawiają, że nie nadaje się on do rejestrowania materiału o zbyt wysokiej
jakości. Ponadto bliskość układów mechanicznych w aparacie, takich jak napęd autofocusu sprawia, że
wraz z dz
więkami z planu mikrofon wewnętrzny rejestruje często też szum generowany przez sam
korpus. Ostatecznym powodem, dla którego warto skorzystać z zewnętrznego mikrofonu jest jednak
marna w przypadku mikrofonu wewnętrznego możliwość wpływania na to, co się nagrywa  bardzo
niewiele aparatów dysponuje możliwością regulacji natężenia dz
więku czy też monitorowania tego
parametru. Stosowanie mikrofonu zewnętrznego wspartego dodatkowymi akcesoriami (omawianymi na
trzeciej stronie tego poradnika) daje taką możliwość. Jeżeli decydujemy się skorzystać z możliwości
jakie daje monitor zewnętrzny, to warto wiedzieć, na co należy zwracać uwagę szukając idealnego dla
siebie sprzętu.
7 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Każdy aparat z funkcją filmowania wyposażony jest w mikrofon (w przypadku aparatu Sony A77 umieszczony jest on u
podstawy wbudowanej lampy błyskowej). Niegdyś były to konstrukcje wyłącznie monofoniczne, obecnie zaś coraz częściej
nowe modele lustrzanek wyposażane są w mikrofony stereofoniczne. Nadal jednak nie są to (i z wielu względów nie mogą być)
konstrukcje oferujące zbyt wysoką jakość dz
więku. (Fot. Sony)
[kn_advert]
Podstawowe rodzaje mikrofonów
Istnieje wiele różnych typów mikrofonów i każdy z nich odznacza się nieco innym zastosowaniem. Dla
filmowca szczególne znaczenie ma kilka z nich. Oto ich krótki przegląd.
Mikrofony kierunkowe  podstawowy typ mikrofonów stosowanych podczas filmowania. Rejestrują
one dz
więk w sposób wybiórczy (dokładniej temat ten opisujemy w rozdziale "Charakterystyki
kierunkowe"), dzięki czemu filmujący mogą dokładnie określić, co ma zostać zarejestrowane w
materiale wideo. Mikrofon kierunkowy może zostać zamontowany na aparacie lub w jego najbliższej
okolicy (w tym celu zazwyczaj używa się mocowania akcesoriów fotograficznych, czyli tzw. stopki) albo
też zostać przez dz
więkowca skierowany w dowolną stronę za pomocą teleskopowej tyczki. Tyczka
pozwala zachować dz
więkowcowi dystans - samemu pozostać poza kadrem i nie wprowadzić mikrofonu
w kadr, jest więc równie nieoceniona co sam mikrofon.
8 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Osłona na mikrofon typu deadcat nie jest tylko elementem związanym z robieniem "profesjonalnego wrażenia" na filmowanych
osobach. To przede wszystkim ważny element zapewniający optymalną jakość dz
więku podczas filmowania w plenerze. Należy
jednak pamiętać, że ubocznym efektem jej użycia jest zmniejszenie natężenia rejestrowanego dz
więku. (Fot. Sony)
Mikrofon (niezależnie od metody mocowania) często wyposażany jest dodatkowo w osłonę
przeciwwietrzną w postaci specjalnego pojemnika z plastikowej siatki lub tzw. martwego kota (ang.
deadcat), czyli osłony z futra. Pokrowce tego rodzaju są zazwyczaj nieocenione podczas pracy w
plenerze, gdzie nawet słaby podmuch wiatru jest w stanie popsuć znakomite ujęcie.
Mikrofony sceniczne  mikrofony te, używane głównie podczas koncertów i wystąpień mają kilka
cech, o których należy pamiętać. Przede wszystkim zasięg ich działania jest ograniczony i muszą być
trzymane w pobliżu z
ródła dz
więku. Po drugie, odznaczają się dookólną charakterystyką, co oznacza, że
rejestrują wszystkie dz
więki, które do nich dotrą, niezależnie od kierunku. Sprawdzają się szczególnie
dobrze podczas rejestrowania wydarzeń o znacznym nagłośnieniu, kiedy wystarczy rozmieścić ich kilka
w różnych punktach sceny, aby cieszyć się doskonałym nagraniem.
9 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Mikrofony sceniczne oferują dobrą jakość rejestrowanego dz
więku i są dostępne w niewygórowanej cenie, a ponadto znajdują
się na wyposażeniu większości miejsc, w których odbywają się wymagające ich użycia wydarzenia. Należy jednak pamiętać o ich
niewielkim zasięgu działania. (Fot. Andrew Feinberg)
Mikrofony typu lavalier (przypinane do ubrania)  małe mikrofoniki używane podczas wywiadów i
konferencji, które można ukryć pod ubraniem osób prowadzących ze sobą rozmowę. Ich największą
zaletą i jednocześnie wadą jest niewielki zasięg. Zaletą, bo dzięki temu możliwe jest zarejestrowanie
głosów praktycznie bez odgłosów otoczenia. Wadą, bo lavalier musi zostać umiejscowiony w pobliżu
twarzy rozmówcy, a jednocześnie tak, aby korzystający z niego człowiek przez przypadek go nie potarł.
10 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Po przypięciu mikrofonu typu lavalier należy sprawdzić jego działanie, aby upewnić się, czy głos używającej go osoby jest
wyraz
ny i czy w nagraniu nie występują żadne zakłócenia. (Fot. Alissa Richardson)
Mikrofon wbudowany  mikrofony wbudowane w aparaty DSLR i SLT nie oferują tak dobrej jakości
dz
więkum, jak wyspecjalizowane modele zewnętrzne. Mogą się jednak przydać gdy filmujemy "na
szybko", do sporządzania głosowych notatek i nagrywania tzw. ścieżki referencyjnej, dzięki której
synchronizowanie dz
więku i obrazu z kilku z
ródeł może być bardzo ułatwione.
Charakterystyki kierunkowe
Ważną cechą każdego mikrofonu jest tzw. charakterystyka kierunkowa, czyli zakres obszaru, z jakiego
najlepiej rejestruje on dz
więki. Cecha ta w dużym stopniu determinuje jego przydatność i pole
zastosowania, dlatego też w pierwszej kolejności powinna być brana pod uwagę przy zakupie.
[converttable end="1"]
Dookólna
11 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Kardioidalna
12 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Hiperkardioidalna
13 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Superkardioidalna
14 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Kierunkowa
15 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Dwukierunkowa
16 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Na powyższej prezentacji możecie prześledzić różnice pomiędzy różnymi charakterystykami mikrofonów. Wykres przedstawia
pole maksymalnej czułości danego rodzaju mikrofonu oglądane z góry. (Rys. Galak76, en.wikipedia.org)
[converttable]
Dookólna (wszechkierunkowa)  mikrofon o takiej charakterystyce rejestruje dz
więki z taką samą
czułością niezależnie od tego, w jakim kierunku od mikrofonu znajduje się ich z
ródło. W przypadku
modeli o charakterystyce dookólnej określenie "orientacja mikrofonu" nie ma większego sensu, można
je więc ustawiać bardzo dowolnie. Liczy się tylko odległość od z
ródła dz
więku.
Kardioidalna  najpopularniejsza i jedna z najbardziej użytecznych charakterystyk kierunkowych.
Rejestruje ona najlepiej dz
więki dochodzące z przodu mikrofonu, przy czym pole to jest dosyć szerokie.
Znakomicie nadaje się więc do filmowania w planach szerokich, gdy ważne są odgłosy wydawane przez
obiekty w obrębie całego pola widzenia kamery.
Hiperkardioidalna i superkardioidalna  dwa rodzaje dość podobnych do siebie charakterystyk,
których głównymi cechami jest silne zwężenie pola czułości w porównaniu z mikrofonami o
charakterystyce kardioidalnej oraz znaczna wrażliwość na dz
więki dochodzące z tyłu. Z tego powodu
mikrofony tego typu szczególnie chętnie używane są przy realizowaniu reportaży i wywiadów.
Jednokierunkowa (shotgun)  tego typu mikrofony odznaczają się bardzo silnie zawężonym polem
czułości i często są monofoniczne. Używane są głównie wraz z tyczkami i służą najlepiej wówczas, gdy
konieczne jest bardzo precyzyjne określenie kierunku, z którego dochodzą interesujące nas dz
więki.
Dwukierunkowa (ósemkowa)  tego rodzaju mikrofony stosuje się w sytuacji, gdy chce się
wyeliminować z nagrania dz
więki docierające z boków sceny. Mikrofony te rejestrują bowiem dz
więki
dochodzące z przodu i z tyłu, przez co wykres ich charakterystyki przyjmuje kształt ósemki (stąd
nazwa).
17 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Pojemnościowy, czy dynamiczny i jak go podłączyć
W stosunku do mikrofonów często można zetknąć się też z innymi określeniami, takimi jak te związane
ze sposobem działania oraz możliwością podłączenia. Najważniejsze z nich spróbujemy tutaj wyjaśnić.
Mikrofony pojemnościowe (kondensatorowe)  najprostszy, a zarazem najpopularniejszy typ
mikrofonu. Odznacza się dobrą jakością rejestrowanego dz
więku nawet przy długich przewodach
połączeniowych. Wymaga jednak zasilania, które może być realizowane na dwa sposoby: być
dostarczane z kamery bądz
wzmacniacza przez kabel transmisyjny (zasilanie fantomowe) lub z baterii.
Mikrofony dynamiczne  nie wymagają zasilania i z powodu solidnej budowy oraz małej liczby
elementów ruchomych nadają się do pracy w dość trudnych warunkach (trudno je uszkodzić).
Najczęściej stosowane są do pracy w plenerze oraz w sytuacjach, gdy występują trudności z
zapewnieniem dodatkowego z
ródła zasilania.
Najczęściej stosowane w technikach wideo złącza mikrofonowe: XLR (po prawej) oraz TRS (po lewej). Filmując lustrzanką
najczęściej mamy do czynienia z tym drugim typem gniazd i wtyczek. (Fot. Michael Piotrowski, Evan-Amos)
Istnieje kilka standardów podłączenia mikrofonu, z których dla wideofilmowców istotne są dwa. Jednym
z nich są gniazdka i wtyczki TRS, czyli popularne "jacki" (mini-jack i big-jack). W aparatach DSLR i SLT
najczęściej spotkać można te pierwsze, czyli stosowane w urządzeniach przenośnych gniazdka
mikrofonowe 3,5 mm, podczas gdy w różnego rodzaju wzmacniaczach dominują solidniejsze i bardziej
pewne gniazdka 6,5 mm (zarówno w wersji mono-, jak i stereofonicznej). Zaawansowane systemy
rejestracji dz
więku korzystają natomiast ze standardu XLR w wydaniu trzybolcowym. Standard ten
umożliwia przesłanie nie tylko dz
więku z mikrofonu do wzmacniacza, ale też zapewnienie temu
pierwszemu zasilania fantomowego o napięciu 24 lub 48 V.
Osobna kategoria sprzętu to mikrofony bezprzewodowe, składające się z reguły z dwóch urządzeń:
mikrofonu z nadajnikiem oraz odbiornika podłączanego do aparatu, wzmacniacza lub innego urządzenia
rejestrującego za pośrednictwem złączy mikrofonowych.
Inne techniki rejestracji dz
więku
Dotychczas omawialiśmy podstawowe zagadnienia związane z rejestracją dz
więku podczas filmowania
lustrzanką. Jeżeli jednak macie ambicje, aby Wasze filmy prezentowały lepszą jakość dz
więku aniżeli
większość produkcji tworzonych przez kolegów po fachu, to powinniście zainteresować się nieco
bardziej zaawansowanymi urządzeniami i technikami rejestracji dz
więku w produkcjach wideo. Nie są
one specjalnie skomplikowane  nie zamierzamy wtłoczyć na siłę żadnego filmowca w kompetencje
inżynierów dz
więku, lecz tylko zwrócić uwagę na kilka ważnych i ciekawych spraw.
Rejestracja za pomocą niezależnego urządzenia
Wielu filmowców niezależnych oraz doświadczonych zespołów świadczących usługi wideofilmowania do
rejestracji dz
więku nie używa wcale kamer ani lustrzanek z funkcją filmowania, lecz zewnętrznych
urządzeń cyfrowych zapewniających znacznie wyższą jakość dz
więku. Mogą to być specjalne, przenośne
rejestratory o mniej lub bardziej rozbudowanych możliwościach (te najlepsze pozwalają nagrywać
materiał z kilku z
ródeł jednocześnie i dysponują bogatymi zestawami wejść), cyfrowe magnetofony lub
dyktafony z wejściem mikrofonowym, a nawet profesjonalne, lecz nieco starsze modele cyfrowych
kamer wideo, które choć rejestrują obraz o niskiej rozdzielczości, to w zamian oferują rewelacyjnej
18 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
jakości dz
więk i najczęściej wyposażone są w złącza XLR oraz możliwość sterowania barwą i natężeniem
tego, co nagrywane jest na karcie pamięci bądz
taśmie miniDV.
Przenośny cyfrowy rejestrator dz
więku dysponuje wieloma funkcjami przydatnymi na planie filmowym i zapewnia znakomitą
jakość dz
więku. Nie jest to jednak urządzenie tanie (widoczny na zdjęciu model Tascam DR-100 wyposażony m.in. w wejścia i
wyjścia mini-jack oraz dwa złącza XLR kosztuje około 1700 złotych) i często wygodniej jest je wypożyczyć niż kupić. (Fot.
Tascam)
Zapis dz
więku na niezależnym urządzeniu ma wiele zalet. Przede wszystkim umożliwia zapewnienie
nagrania o znacznie wyższej jakości aniżeli to, które uzyskamy podłączając mikrofon do aparatu,
również ze względu na kompresję stratną, jaką lustrzanki cyfrowe stosują często w odniesieniu do
ścieżki audio, a także niską głębię bitową i częstotliwość próbkowania takiego materiału. W odróżnieniu
od nich rejestratory - w zależności od modelu - mogą oferować nawet jakość na poziomie studyjnym,
czyli kompresję bezstratną przy częstotliwości 96 lub nawet 192 kHz i 24 bitach. Druga zaleta to
możliwość oddzielenia pracy dz
więkowca od pracy filmującego. Jeżeli jest taka potrzeba, bez przeszkód
mogą oni znajdować się w różnych miejscach na planie. Wreszcie użycie do zapisu dz
więku urządzeń
zewnętrznych jest jednym z dwóch sposobów na umożliwienie sobie i innym odsłuchu na żywo podczas
filmowania. Aparaty DSLR i SLT nie były bowiem do tej pory wyposażane w gniazdka słuchawkowe
(pojawiają się wprawdzie pierwsze "jaskółki", jednak osobiście nie spodziewam się, aby szybko stało się
to standardem), podczas gdy zewnętrzne rejestratory dz
więku są. Jest to zaleta trudna do przecenienia.
Synchronizowanie dz
więku  po co tak naprawdę na planie filmowym potrzebny jest klaps?
Z wykorzystaniem zewnętrznych urządzeń do zapisu dz
więku, a także z innymi technikami filmowymi,
takimi jak filmowanie z kilku kamer jednocześnie wiąże się pewne wyzwanie: jak szybko, wygodnie i
pewnie zsynchronizować ze sobą ścieżki wizyjne i (często liczne) dz
więkowe? Odpowiedzią na ten
problem jest przyrząd, który wszystkim chyba kojarzy się z kinematografią, choć nie każdy potrafi
określić jego zastosowanie. Chodzi oczywiście o tzw. klaps filmowy (ang. clapperboard). Pełni on wiele
funkcji, głównie informacyjnych (zapisane na nim informacje pozwalają m.in. na zidentyfikowanie
danego ujęcia podczas montażu), ale jeżeli chodzi o dz
więk, to ich głównym zadaniem jest stworzenie
19 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
punktu odniesienia pozwalającego dokładnie zsynchronizować obraz (moment, w którym górna część
klapsa uderza o dolną) z dz
więkiem (odgłos uderzenia).
Klaps to nie tylko gadżet robiący wrażenie na aktorach i gapiach, ale przede wszystkim bardzo użyteczny przyrząd ułatwiający
organizację ujęć oraz pozwalający bezproblemowo zsynchronizować obraz z dz
więkiem nawet wówczas, gdy do rejestracji
ścieżek audio i wideo użyte zostały zupełnie różne urządzenia. (Fot. Reinis Traidas)
Jeżeli nie dysponujemy klapsem lub podczas zdjęć gdzieś się nam on zgubił (co się często zdarza), to
jego rolę równie dobrze spełnić może pojedyncze głośne klaśnięcie zarejestrowane na filmie przed
właściwym ujęciem  w takim wypadku należy zadbać jedynie o to, aby podczas klaśnięcia dłonie były
widoczne w kadrze.
Inna, bardzo wygodna metoda synchronizacji, jaką są kody czasowe (ang. timecode) jest póki co dla
filmujących lustrzankami niedostępna. Powód jest prosty: choć wiele zewnętrznych rejestratorów
dz
więku dysponuje funkcją timecode, to na chwilę obecną możliwość taka w cyfrowych lustrzankach z
funkcją filmowania jest równie rzadko spotykana, co wyjście słuchawkowe.
[kn_advert]
Kontrola natężenia dz
więku i przestery
Najważniejszym zadaniem dz
więkowca podczas filmowania jest takie ustalenie natężenia
rejestrowanego dz
więku, aby był on głośny i wyraz
ny, a jednocześnie nie groziło mu przesterowanie. W
tym celu bardziej zaawansowane układy zapisu dz
więku (np. te stosowane w rejestratorach i
profesjonalnych kamerach wideo) wyposażone są  jak już wiemy z poprzednich rozdziałów  w funkcje
analizowania i regulowania natężenia dz
więku. W tym momencie interesować nas będzie ta pierwsza
grupa.
20 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Zaawansowane kamery wideo (na ilustracji powyżej interfejs kamery Sony NEX-VG20E) dysponują funkcją wyświetlania na
ekranie LCD natężenia rejestrowanego dz
więku. Użytkownicy lustrzanek niestety nie dysponują tym przydatnym narzędziem i
muszą uciekać się do pomocy dodatkowych urządzeń zewnętrznych.
Natężenie dz
więku na skali cyfrowego analizatora podawane jest w jednostkach dBFS określających nie
całkowitą głośność dz
więku, lecz jej stosunek do górnej granicy możliwości przetwornika. Innymi słowy,
poziom 0 na takiej skali oznacza maksymalne natężenie dz
więku, przy którym nie pojawia się jeszcze
przesterowanie. Odpowiedzialny za rejestrację dz
więku członek zespołu powinien tak dobrać
wzmocnienie sygnału dz
więkowego, aby natężenie ścieżki audio podczas nagrywania nigdy nie
przekroczyło -6 dBFS, a podczas rejestracji dz
więku o normalnej głośności wahało się pomiędzy -16 a
-10 dBFS. To da naszemu rejestratorowi niezbędny margines bezpieczeństwa.
W lustrzankach natężenie rejestrowanego dz
więku najczęściej odbywa się automatycznie, ponieważ
wyposażone są one w mechanizm o nazwie AGC (ang. automatic gain control), samoczynnie
dopasowujący poziom sygnału audio do zaleceń zaprogramowanych przez twórców aparatu. Funkcja ta
może być w pewnych warunkach przydatna (np. gdy realizujemy reportaż w warunkach zmiennej
głośności tła), lecz w wielu sytuacjach stanowi raczej utrudnienie  zmieniające się natężenie dz
więku
może być w filmie słyszalne i niezbyt dobrze odebrane przez oglądającego. Dlatego jeżeli już
decydujemy się zapisywać ścieżkę audio za pomocą aparatu i mamy możliwość wyłączenia mechanizmu
AGC, to należy to zrobić.
Miksery, przedwzmacniacze i inne akcesoria dla lustrzanek
Na poprzednich stronach wspominałem o problemach z kontrolowaniem barwy i natężenia dz
więku, a
także trudnościach z monitorowaniem tego ostatniego parametru podczas filmowania lustrzanką. Do
tego dochodzą również inne problemy, takie jak brak złączy XLR do podłączenia wysokiej jakości
mikrofonów pojemnościowych czy choćby złącza słuchawkowego, które zapewniłoby nam możliwość
odsłuchu.
21 z 22 2015-08-15 20:22
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-koniec-kina-niemego...
Choć przedwzmacniacz podłączony do lustrzanki może dość znacznie zwiększyć jej rozmiary, to jednak jest to jeden z
najpotrzebniejszych elementów wyposażenia filmowca posługującego się w pracy aparatami DSLR i SLT. Jeżeli myślimy
poważnie o nagrywaniu filmów, powinniśmy bezwzględnie rozważyć zakup takiego urządzenia. (Fot. juicedLink)
Na szczęście wielu producentów akcesoriów audio dostrzegło tutaj lukę i zaoferowało filmowcom
korzystającym z lustrzanek wiele rodzajów sprzętu wspomagającego ich funkcjonalność. Najczęściej
spotykane są analizatory natężenia sygnału (przykład takiego urządzenia możecie obejrzeć na pierwszej
stronie  oprócz wyświetlacza pokazującego poziom natężenia dz
więku dysponuje on też wyjściem
słuchawkowym zapewniającym możliwość odsłuchu) oraz przedwzmacniacze. Szczególnie przydatne są
te ostatnie, które umożliwiają nie tylko regulowanie natężenia dz
więku, ale też podłączenie mikrofonów
wymagających zasilania fantomowego. A czym różnią się opisywane modele przeznaczone dla
lustrzanek od innych im podobnych? Otóż tym, że wyposażone są one w możliwość zamontowania pod
aparatem za pomocą gwintu statywowego lub stopki akcesoriów, dzięki czemu mogą tworzyć integralną
całość z aparatem.
Jeżeli natomiast filmujemy w miejscu o skomplikowanej akustyce i przewidujemy konieczność
nagrywania dz
więku z kilku mikrofonów, a ponadto nasz dz
więkowiec jest osobą doświadczoną, to
powinniśmy rozważyć możliwość zaopatrzenia się w kompaktowy mikser umożliwiający pracę nawet z
kilkudziesięcioma niezależnymi z
ródłami dz
więku oraz oferujący funkcję korygowania jego barwy. Jest
to już jednak przyrząd dla osób nieco bardziej doświadczonych.
Podsumowanie
Informacje zawarte w tym tekście stanowią tak naprawdę zaledwie podstawową wiedzę dotyczącą
technik rejestrowania dz
więku podczas realizacji filmu, jednak powinny Wam wystarczyć, abyście byli
zadowoleni z pracy nad Waszymi produkcjami nawet w miejscach o dość skomplikowanej akustyce. W
następnym odcinku zajmiemy się metodami pracy z kamerą i filmowaniem dynamicznym. Do
zobaczenia!
Zobacz także pozostałe artykuły z cyklu:
Filmowanie aparatem: Co musisz widzieć?
Filmowanie aparatem: Sprzęt skrojony na miarę
Filmowanie aparatem: Gdy ręka zadrży
Filmowanie aparatem: Praca kamerą - vademecum
Filmowanie aparatem: Język filmu
Filmowanie aparatem: Oświetlenie i jego rola w obrazie filmowym
Filmowanie aparatem: Twórcze operowanie światłem  barwa światła i jej rola w filmie
Filmowanie aparatem: Sztuka nożyczek i kleju  montaż i postprodukcja
Filmowanie aparatem: Zdjęcia wprawione w ruch
www.swiatobrazu.pl
22 z 22 2015-08-15 20:22