Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
28 marca 2012, 09:45 Autor: Jarosław Zachwieja
czytano: 20698 razy
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum
Realizowanie wysokiej klasy ujęć filmowych z
użyciem lustrzanki cyfrowej wymaga nie tylko
dobrej orientacji w kwestiach technicznych, ale
też znajomości zasad posługiwania się sprzętem,
z którego jesteśmy tak bardzo dumni. Nawet
doświadczonemu fotografowi, potrafiącemu robić
wspaniałe zdjęcia, praca z kamerą może sprawić
(i często sprawia) sporo trudności. Wszystko za
sprawą tego, jak odmiennie używa się aparatu po
przełączeniu go w tryb rejestracji ujęć wideo.
Dlatego też piąty odcinek naszego cyklu
"Filmowanie aparatem" poświęcimy temu właśnie
zagadnieniu.
Zobacz także pozostałe artykuły z cyklu:
Filmowanie aparatem: Co musisz widzieć?
Filmowanie aparatem: Sprzęt skrojony na miarę
Filmowanie aparatem: Gdy ręka zadrży
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego
Filmowanie aparatem: Język filmu
Filmowanie aparatem: Oświetlenie i jego rola w obrazie filmowym
Filmowanie aparatem: Twórcze operowanie światłem  barwa światła i jej rola w filmie
Filmowanie aparatem: Sztuka nożyczek i kleju  montaż i postprodukcja
Filmowanie aparatem: Zdjęcia wprawione w ruch
Pierwszym zagadnieniem związanym stricte ze sztuką filmową, na którym skupimy się w ramach tego
odcinka naszego cyklu poradnikowego jest praca przy użyciu aparatu pełniącego funkcję kamery. Dla
fotografa temat ten może wydawać się trywialny, ale pamiętajmy, że o ile zdjęcie jest nieruchomym
obrazem stanowiącym zamknięte dzieło (czasem będące tylko częścią czegoś większego, np.
fotoreportażu), o tyle w przypadku nagrania filmowego sposób, w jaki zachowuje się lustrzanka podczas
filmowania ma niebagatelne znaczenie dla wyglądu, a nawet treści filmu. Zasady obowiązujące przy
poruszaniu aparatem również przedstawimy przy okazji omawiania rodzajów ruchów kamery i
podstawowych operacji filmowych.
Jazda
Określenie "jazda" jest znane wielu miłośnikom sztuki filmowej  nawet tym, którzy nigdy w życiu nie
trzymali w rękach kamery. Oznacza ono płynny (tak płynny, jak tylko pozwalają na to możliwości
techniczne) ruch urzÄ…dzenia rejestrujÄ…cego obraz, stojÄ…cego na specjalnej platformie (opisanej w
trzeciej części naszego cyklu). Mogą to być wózki do jazdy (ang. dolly), niewielkie systemy typu
mini-slide, krany kamerowe czy urzÄ…dzenia improwizowane, takie jak np. fotele biurowe.
1 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
Jazda jest tak podstawową techniką operatorską, że studenci szkół filmowych spędzają długie godziny na ćwiczeniu jej
prawidłowego wykonywania. Na szczęście w przypadku aparatów DSLR i SLT urządzenia wykorzystywane w charakterze jazdy
nie muszą być aż tak wielkie i skomplikowane, jak w przypadku kamery filmowej. (Fot. Vancouver Film School)
Ważne jest to, że podczas jazdy aparat nie jest trzymany przez operatora, lecz spoczywa na stabilnym
podparciu, a operator znajduje siÄ™ obok i albo sam przesuwa platformÄ™ z lustrzankÄ… albo korzysta z
pomocy asystenta. Dlatego też jazda charakteryzuje się brakiem drgań obrazu charakterystycznych dla
filmowania z ręki. Celem wykonywania jazdy (podobnie jak opisanego nieco dalej panoramowania, czyli
obrotu kamery) jest zmiana tego, co widać w obrębie kadru w sposób płynny i niezauważalny dla
oglÄ…dajÄ…cego. Jest to najbardziej "przezroczysty" i spokojny z perspektywy widza zabieg tego typu,
symulujący naturalny sposób obserwacji świata przez poruszającego się człowieka.
Wbrew powszechnej opinii, jazda może przebiegać w dowolnym kierunku, w tym również na boki, w
górę i w dół oraz po krzywej (na potrzeby różnych produkcji konstruuje się tory pod wózki kamerowe
2 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
prowadzÄ…ce urzÄ…dzenie do filmowania po linii krzywej). Dwa rodzaje jazdy sÄ… jednak wykorzystywane
częściej niż inne i mają określone zastosowanie: są to najazdy i odjazdy. Najazd pozwala skupić uwagę
na określonym elemencie filmowanej sceny w obrębie jednego ujęcia (bez konieczności wykonywania
cięć), natomiast odjazd przeciwnie  rozszerza pole widzenia, dzięki czemu oglądający może dostrzec
więcej szczegółów otoczenia tego, co wcześniej widział. Często najazdy i odjazdy myli się z
transfokacją, czyli zmianą ogniskowej obiektywu podczas filmowania, jednak są to zupełnie różne
zabiegi operatorskie. Różnice pomiędzy najazdami i odjazdami a zbliżeniami i oddaleniami
realizowanymi z użyciem transfokatora (zoomu) wyjaśnione zostały w dalszej części tego artykułu.
[converttable end="1"]
kadr 1
kadr 2
kadr 3
3 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
Efekty jazdy są skrajnie odmienne od efektów opisanego w następnym rozdziale zoomowania. Uzyskany w ten sposób ruch
obrazu wygląda bardziej naturalnie i w największym stopniu przypomina to, co widzi przemieszczający się człowiek. Widać to
szczególnie dobrze na ujęciach o charakterze wieloplanowym, gdzie w trakcie tradycyjnej jazdy obiekty w kadrze wyraz
nie
zmieniają położenie względem siebie - co widać na powyższym przykładzie prostego ujęcia zrealizowanego w ciasnym
korytarzu.
[converttable]
W kwestii jazdy filmowcy korzystający z aparatów DSLR i SLT mają sprawę znacznie ułatwioną w
porównaniu z "klasycznymi" filmowcami. Aparaty ze względu na swoją niewielką masę i rozmiary
wymagają systemów nośnych, wózków i torów znacznie mniejszych aniżeli większość dużych,
profesjonalnych kamer (zwłaszcza filmowych). To właśnie z uwagi na rozpowszechnienie się urządzeń
do rejestracji wysokiej jakości materiału wideo odznaczających się mniejszymi gabarytami możliwe było
zaprojektowanie tego typu systemów ruchu, cechujących się nie tylko bardziej kompaktowymi
rozmiarami i większą łatwością obsługi, ale często również bardziej przystępną ceną.
Transfokacja (zoomowanie)
Tym nieco skomplikowanym i używanym obecnie już właściwie tylko przez filmowców określeniem
(niegdyś mianem transfokatora określało się każdy obiektyw zmiennoogniskowy, również fotograficzny)
przyjęło się nazywać zabieg zmiany ogniskowej przeprowadzany podczas filmowania. Efektem
zwiększenia ogniskowej jest wrażenie zbliżenia się do filmowanego obiektu, natomiast jej zmniejszenie
powoduje efekt odwrotny. Tak naprawdę jednak "zbliżenie" jest tylko pozorne, a w rzeczywistości
transfokacja powoduje tylko powiększenie lub pomniejszenie centralnej części widzianej przez obiektyw
sceny.
4 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
Wielu ludzi, którzy do tej pory filmowali za pomocą aparatów i kamer z niewymienną optyką ma trudności z przyzwyczajeniem
się do faktu, że w aparach DSLR i SLT zmiana ogniskowej przebiega nie dzięki przesunięciu specjalnej dz
wigienki, lecz poprzez
obrót pierścieniem na obiektywie. Ten ostatni sposób pozwala jednak na znacznie szybsze i swobodniejsze regulowanie stopnia
powiększenia kadru. (Fot. Sony)
Różnica pomiędzy transfokacją a najazdami i odjazdami jest fundamentalna. Rzeczywistym ruchom
aparatu lub kamery w przód i w tył towarzyszy zmiana wzajemnego położenia widocznych w kadrze
obiektów, zwłaszcza gdy znajdują się one w różnych odległościach od obiektywu. W przypadku zmiany
ogniskowej obiektywu zjawisko to nie występuje, natomiast może zmieniać się perspektywa ujęć (co
widoczne jest przede wszystkim przy krótkich ogniskowych) oraz stopień widocznych dystorsji
beczkowych i poduszkowych. Te ostatnie, będące jedną z cech charakterystycznych danego obiektywu
(konstrukcje tańsze oraz tzw. hiperzoomy, czyli obiektywy o dużym zakresie ogniskowych) zmieniają
swoją intensywność i charakter w zależności od ogniskowej  najczęściej w obiektywach typu standard
silna dystorsja beczkowa przy szerokim kÄ…cie widzenia w miarÄ™ wzrostu ogniskowej maleje, aby na
koniec przejść w poduszkową.
W aparatach i kamerach kompaktowych zoomowanie (inne, potoczne określenie transfokacji)
dokonywane jest za pomocÄ… dz
wigienki i ma zawsze charakter płynny  choć w niektórych, bardziej
zaawansowanych modelach możliwe jest przeprowadzenie tego zabiegu z kilkoma prędkościami. W
przypadku cyfrowych lustrzanek operację przeprowadza się mechanicznie, za pomocą pierścienia na
obiektywie (chyba, że pierścień jest typu elektrycznego, co jednak jest w tej klasie urządzeń
rozwiązaniem rzadko spotykanym), przez co płynność i dynamika zmiany ogniskowej zależy tylko i
wyłącznie od operatora. Osiągnięcie niezbędnej sprawności w tym zakresie wymaga dość długich
ćwiczeń i osiągnięcia pewnej wprawy w posługiwaniu się obiektywem.
[converttable end="1"]
kadr 1
5 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
kadr 2
kadr 3
6 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
kadr 4
W odróżnieniu od jazdy, "najazd" realizowany dzięki technice zoomowania przedstawia się znacznie mniej realistycznie, choć
wielu oglądających prawdopodobnie nie potrafiłoby powiedzieć, na czym ta nienaturalność polega. (Fot. Tripp)
[converttable]
Warto zauważyć, że transfokacja jest obecnie jednym z najbardziej nadużywanych zabiegów filmowych,
nie tylko przez amatorów, ale też realizatorów reportaży (zwłaszcza ślubnych). Tymczasem jej pole
zastosowania jest dość mocno ograniczone z uwagi na mało realistyczny wygląd tak realizowanych
"najazdów" i "odjazdów". W większości szkół filmowych stosowanie tej techniki jest zresztą
zdecydowanie tępione (za wyjątkiem sytuacji, w których transfokacja służy wywołaniu określonego
efektu  najczęściej mającego charakter triku filmowego) i bywa nazywana pogardliwie
"pompowaniem". Sprawia ona wrażenie dość taniego efektu, jeżeli więc nie ma wyraz
nej potrzeby
zmiany ogniskowej podczas realizacji danego ujęcia, to nie powinniśmy tego robić.
Z dokonywaniem transfokacji wiążą się również pewne trudności natury technicznej. Przede wszystkim
tanie obiektywy najniższej klasy w trakcie zmiany ogniskowej mogą wykazywać tendencje do
przesuwania punktu, w którym ustawiona jest ostrość. Jeżeli tak jest, to nic na to nie poradzimy i
powinniśmy zrezygnować z przeprowadzania tego zabiegu lub filmować przy ustawionej wysokiej głębi
ostrości. Jednak nawet jeżeli nasza optyka nie "gubi" ostrości, to zwiększając ogniskową ryzykujemy, że
ustawiony wcześniej na szerokim kącie widzenia punkt ostrości okaże się ustawiony nie tak precyzyjnie,
jak myśleliśmy i w efekcie końcowy etap ujęcia okaże się mieć z
le ustawiony fokus. Z tym problemem
7 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
poradzimy sobie ustawiając jeszcze przed wykonaniem ujęcia maksymalną ogniskową, odpowiednio
regulując ostrość, a następnie wracając do szerszego kąta widzenia, od którego chcemy zacząć
realizację ujęcia. Oczywiście wszystkie te zabiegi możliwe są do wykonania przy założeniu, że aparat
podczas filmowania ma wyłączony układ AF. Jeżeli jednak jest on włączony, to liczmy się z tym, że
podczas zmiany ogniskowej ostrość będzie "skakać" do przodu i do tyłu. Ryzyko wystąpienia takiego
błędu jest dość znaczne i musimy się dobrze zastanowić, czy chcemy je podejmować.
Jazda i transfokacja
Ostrzenie i obracanie aparatem
Opisane na poprzedniej stronie techniki obejmowały manipulowanie obrazem poprzez ruch kadru.
Poniżej przedstawiamy jeszcze jedną tego typu technikę, czyli obrót aparatu, a także niesłychanie
ważne dla każdego filmowca zasady towarzyszące fokusowaniu, czyli regulacji ostrości  technice
wymagającej pewnej biegłości, szczególnie w przypadku filmowania obiektów będących w ruchu.
Fokus (ostrzenie)
Zabieg ostrzenia, podobnie jak transfokacja nie powoduje zmiany położenia aparatu (co najwyżej mogą
się one wiązać z wydłużeniem lub skróceniem długości obiektywu), lecz jego wpływ na wygląd
filmowanej sceny jest niezaprzeczalny. W istocie ustawienie ostrości we właściwym punkcie jest
najważniejszym  obok poprawnego kadrowania i regulacji ekspozycji  zadaniem filmowca. W
produkcjach, przy realizacji których bierze udział liczniejsza ekipa, ostrzeniem zajmuje się specjalny
asystent operatora, który (jeżeli ma odpowiednie doświadczenie) posługując się opisanym w drugiej
części tego cyklu systemem follow focus jest w stanie precyzyjnie ustawić ostrość nie patrząc nawet w
wizjer czy na ekran LCD. Osoba taka nazywana bywa zgodnie z pełnioną przez siebie funkcją
"ostrzycielem".
Duży pierścień follow focus wraz z tarczą, na której operator może zaznaczyć ważne dla danej sceny punkty odniesienia
bardzo ułatwiają ustawianie ostrości w określonym punkcie. Przede wszystkim jednak dzięki zastosowaniu w systemie follow
focus przekładni zębatej, ostrzenie za pomocą tego typu mechnizmu jest bardziej precyzyjne, a ponadto nie wiąże się z
koniecznością dotykania opiektywu aparatu (co często powoduje rozmaite problemy z rejestrowanym obrazem lub dz
więkiem).
(Fot. Zacuto)
Ustawienie ostrości w momencie, gdy ujęcie ma charakter statyczny jest proste, zwłaszcza gdy
pomagają w tym takie funkcje jak powiększenie centralnej części kadru czy obrys ostrych obszarów. Po
prostu ustawiamy ostrość tam, gdzie chcemy i nie zmieniamy jej aż do końca ujęcia. Trudniej jest,
kiedy chcemy zmienić punkt ostrzenia w trakcie realizacji ujęcia. Z taką sytuacją będziemy mieli do
8 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
czynienia np. wówczas, gdy filmowana przez nas osoba zbliża się do nas lub od nas oddala. Proste
ujęcie, które znamy z niejednego filmu wymaga zsynchronizowania zmiany ostrości z prędkością ruchu
bohatera filmu, tak więc nie jest łatwo. Najważniejsze jest zaplanowanie przebiegu sceny i
przećwiczenie płynnego obrotu pierścienia ostrości tak, aby przez cały czas trwania ujęcia ostrość
ustawiona była w odpowiednim miejscu (czyli na bohaterze), a jednocześnie ruch był płynny.
[kn_advert]
Niezmiernie pomaga w przeprowadzeniu tej czynności wspomniany przed chwilą follow focus.
Niezależnie jednak od tego, czy mamy taką pomoc czy też nie, możemy sobie z takim zadaniem
poradzić. Najważniejsze jest wyznaczenie kilku punktów znajdujących się w obrębie filmowanej sceny,
które pomogą nam się zorientować, w jakiej odległości znajduje się w danej chwili filmowany obiekt
(mogą to być choćby słupki, latarnie lub kosze na śmieci, które mija aktor). Dla punktów tych
wyznaczamy ostrość i zaznaczamy te miejsca na tarczy follow focus lub pierścieniu ostrości. Dysponując
taką pomocą bez trudu uda nam się zrealizować ujęcie i w krótkim czasie osiągniemy niezbędną
wprawÄ™ w manualnym ostrzeniu, nawet przy szybko przemieszczajÄ…cych siÄ™ obiektach.
Poprawne ostrzenie obiektu przemieszczającego się w kierunku kamery (np. idącej osoby) nie jest łatwe, zwłaszcza w sytuacji,
gdy chcemy zrealizować takÄ… scenÄ™ przy niskiej gÅ‚Ä™bi ostroÅ›ci. (Fot. Pedro Ribeiro Simões)
Choć większość lustrzanek w trybie filmowania umożliwia korzystanie z układów automatycznego
ustawiania ostrości działających w trybie ciągłym, to jednak nie zawsze jest to zalecane rozwiązanie.
Przede wszystkim autofocus w trybie wideo jest bardzo wyczulony na poruszenia aparatu oraz zmiany w
obrębie filmowanej sceny i często reaguje na nie zmianami punktu ostrości. Po drugie, nie zawsze uda
nam się tak komponować kadry, aby filmowany obiekt bez przerwy znajdował się w zasięgu
odpowiedniego pola AF  choć w takim przypadku może pomóc nam funkcja śledzenia filmowanego
obiektu dostępna w niektórych modelach aparatów. Po trzecie wreszcie, tylko ostrzenie manualne
zapewni nam maksymalną płynność i precyzję ostrzenia w sytuacji, gdy mamy do czynienia z obiektem
zmieniającym swoją odległość względem filmującego.
Wielu producentów ma świadomość problemów, jakie w trybie wideo sprawia funkcja AF i niektóre
modele aparatów po przełączeniu na bardziej zaawansowane tryby kontroli ekspozycji podczas
filmowania automatycznie przechodzą w tryb manualnego ustawiania ostrości. Warto też wiedzieć, że
układy AF w aparatach do prawidłowej pracy wymagają dość dużo światła i z tego powodu przymknięcie
przysłony będzie podczas filmowania albo niemożliwe, albo spowoduje wyłączenie układu AF.
9 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
W aparatach Sony z rodziny SLT autofocus działa wyłącznie podczas filmowania w trybie automatycznej kontroli ekspozycji.
Przysłona jest wówczas otwierana do wartości z zakresu f/3.5-5.6 (w zależności od jasności obiektywu przy danej
ogniskowej). Jeżeli jednak obiektyw jest ciemniejszy, to wówczas skorzystanie z układu AF w trybie wideo nie jest możliwe.
Oczywiście powyższe uwagi dotyczą sytuacji, gdy mamy możliwość zaplanowania, a najlepiej również
powtórzenia ujęcia. W sytuacji gdy realizujemy reportaż (np. ślubny) i nie tylko brak jest możliwości
planowania, ale też na dobrą sprawę nie mamy stuprocentowej pewności, gdzie za chwilę znajdą się
filmowani przez nas ludzie, to najlepiej będzie ustawić siebie i aparat tak, aby prawdopodobieństwo
"ucieczki" bohaterów z obszaru głębi ostrości było jak najmniejsze i cały czas pilnować ostrości obrazu 
funkcja peaking jest w takiej sytuacji po prostu bezcenna.
Obrót
Ostatni typ ruchu kamerowego, jaki chcemy omówić w tym odcinku naszego kursu to obrót aparatu,
czyli zmiana kierunku w jakim zwrócony jest on i obiektyw. Możemy to robić zarówno w celu zmiany
miejsca, które pokazujemy, jak i w celu śledzenia poruszającego się obiektu (często funkcje te łączą się
ze sobą  śledzenie obiektu staje się sposobem na ukazanie innego miejsca w ramach pojedynczego
ujęcia; jest to jeden z najpopularniejszych zabiegów filmowych).
[converttable end="1"]
kadr 1
10 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
kadr 2
kadr 3
11 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
Obrót kamery najczęściej wykorzystywany jest do pokazania filmowanego miejsca w pełniejszy sposób - tak, jak widziałby je
człowiek, gdyby zaczął rozglądać się wokół siebie. (Fot. David Fulmer)
[converttable]
Ruch aparatu powinien być płynny i niezbyt szybki, tak aby nie powodował powstawania uciążliwych
efektów ubocznych związanych z obrotem w poziomie, takich jak kołysanie pionowych linii (tzw. efekt
jello), ogólne rozchwianie obrazu (tzw. pływanie) czy przechylenie pionowych linii. Błędy te związane są
z tym, że zarówno aparaty cyfrowe z funkcją filmowania, jak i kamery wideo rejestrują obraz linia po
linii  wprawdzie bardzo szybko, lecz przy gwałtownym ruchu różnice położenia obrazu pomiędzy
górnymi i dolnymi liniami mogą stać się widoczne. Warto zauważyć, że intensywność występowania
opisanych problemów może zależeć też m.in. od modelu aparatu, którego używamy i w przypadku
jednych będą one mniej, a w przypadku innych bardziej dokuczliwe.
Również podczas obrotu mającego na celu śledzenie poruszającego się obiektu najważniejszą kwestią
jest płynność ruchu. W tym przypadku jednak zachowanie tej płynności może być znacznie trudniejsze,
zwłaszcza wówczas gdy to, co filmujemy porusza się ze zmienną prędkością lub nieregularnie. W takim
wypadku nie powinniśmy poddawać się pokusie utrzymania w kadrze za wszelką cenę tego, co
filmujemy. Filmujmy tak, aby obiekt znalazł się "na swoim miejscu" przede wszystkim na samym
początku i pod koniec ujęcia. Jeżeli w trakcie ruchu opuści on swoją lokalizację, a nawet na moment
wypadnie z kadru, to jeżeli tylko spełniony zostanie opisany wcześniej warunek, to ujęcie zostanie
uznane za udane. Można to zresztą łatwo zaobserwować w filmach przyrodniczych, gdzie często
pojawiają się ujęcia przedstawiające biegnące zwierzęta lądowe lub lecące ptaki.
Szczegółowe informacje
Na poprzednich dwóch stronach omówiliśmy najbardziej podstawowe rodzaje ruchu, jakie może
wykonywać filmujący aparat oraz to, jak tego typu ruch wpływa na filmowaną scenę. Teraz opiszemy
szczegółowo różne rodzaje ruchów kamerowych, a na koniec odcinka omówimy jedną, za to bardzo
ciekawą technikę operatorską, jaką zawdzięczamy hollywoodzkim mistrzom.
Szczegółowe rodzaje ruchów kamerowych  słowniczek
Oprócz podstawowych rodzajów operacji wykonywanych urządzeniem filmującym istnieje wiele bardziej
szczegółowo opisanych typów ruchu stosowanych do osiągnięcia określonego celu. Zostaną one opisane
w tym rozdziale, wraz ze wskazówkami dotyczącymi ich zastosowania w praktyce. Niektóre z nich są
proste, podczas gdy wykorzystanie innych wymagać będzie długich i żmudnych ćwiczeń warsztatowych.
12 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
Panoramowanie to podstawowa technika filmowania nieruchomą kamerą ruchomych obiektów przemieszczających się
prostopadle do nas - zarówno szybko, jak i powoli. (Fot. Tinou Bao)
Panoramowanie (ang. pan oraz tilt, w zależności od kierunku ruchu)  ruch obrotowy aparatu w
jednej osi (najczęściej pionowej lub poziomej). Panoramowanie tym różni się od swobodnego obracania,
że jest przeprowadzane w jednym kierunku, ma jednostajny charakter oraz najczęściej ściśle określony
punkty początku i końca. Może zostać wykorzystane zarówno do śledzenia poruszającego się obiektu,
jak i do pokazania miejsca akcji w szerszej perspektywie bez zmiany ogniskowej obiektywu.
Panoramowanie najczęściej przeprowadza się aparatem stojącym na statywie, choć możliwe jest
również z ręki. W tym drugim przypadku przeprowadzamy je obracając się całym tułowiem, podczas
gdy nasze ręce pozostają nieruchome. W przeciwnym razie ruch nie będzie płynny ani stabilny.
Szwenk  słowo to w żargonie filmowym ma kilka znaczeń, lecz w odniesieniu do ruchu oznacza bardzo
gwałtowny ruch kamerą (najczęściej jest to obrót, nieco rzadziej najazd lub odjazd), efektem którego
jest rozmazanie obrazu i gwałtowna zmiana prezentowanej sceny. Szwenk można traktować jako zabieg
filmowy pozwalający na szybkie przejście od jednej sceny do drugiej zarówno za pomocą pojedynczego
ujęcia, jak i dwóch montowanych ze sobą.
13 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
Jazda równoległa pozwala zrealizować ujęcie, dzięki któremu widz czuje się (przynajmniej przez pewien czas) towarzyszem
filmowanej osoby  "idzie" obok niej, mijajÄ…c nadchodzÄ…cych z przeciwka ludzi. (Fot. Elvert Barnes)
[kn_advert]
Jazda równoległa  jest to specyficzna odmiana jazdy umożliwiająca śledzenie poruszającego się
obiektu (najczęściej idącego człowieka lub zwierzęcia), polegająca na przemieszczaniu aparatu z taką
samą prędkością (istnieją wyjątki opisane poniżej) i w takim samym kierunku jak filmowany przez nas
temat. Najczęściej spotykanym przykładem jazdy równoległej jest sytuacja, w której filmowanie
odbywa się z boku, ale możliwe jest także filmowanie z przodu lub z tyłu, w zasadzie pod dowolnym
kÄ…tem.
Jazda równoległa jadącego pojazdu z przyczyn technicznych wymaga użycia drugiego pojazdu o
podobnych osiągach oraz zaangażowania większej liczby osób i środków (głównie w celu zapewnienia
bezpieczeństwa bohaterom filmu, członkom ekipy i osobom postronnym).
Wbrew nazwie technika śledzenia nie oznacza przemieszczania się aparatu za tym, co filmujemy  równie dobrze filmujący
może znajdować się z przodu i przemieszczać wstecz. W takiej sytuacji konieczny jest jednak ktoś, kto będzie ubezpieczał nas
na wypadek potknięcia, upadku lub zderzenia z czymś. (Fot. EIvert Barnes)
Śledzenie  filmowanie poruszającego się obiektu w taki sposób, że kamera znajduje się stale w tej
samej odległości od tematu. Występuje tutaj pewne podobieństwo do jazdy równoległej, lecz są
również pewne różnice. Przede wszystkim, śledzenie nie zakłada wykorzystania jazdy i najczęściej jest
realizowane przy użyciu steadicamu. Po drugie, w jez
dzie równoległej zachowanie stałej odległości od
filmowanego obiektu nie jest warunkiem koniecznym  przykładem jazdy równoległej jest np. sytuacja,
gdy z jadącego samochodu filmujemy inny, który nas właśnie mija. Po trzecie wreszcie, w śledzeniu
ruch aparatu nie musi odbywać się w tym samym kierunku, co ruch obiektu  filmujący może np.
przechodzić na lewą lub prawą stroną filmowanej osoby lub starać się ją okrążyć zachowując stałą
odległość.
Możliwe są też oczywiście bardziej złożone czynności łączące w sobie dwa lub więcej prostszych
rodzajów ruchów  przykładem może być jazda z panoramowaniem. Takie ruchy często wykonuje się
już jednak z użyciem kranów kamerowych. Nowoczesne urządzenia tego typu charakteryzują się tym,
że za ich ruch odpowiada często komputer, którego pracę można dowolnie zaprogramować, a nawet
jeżeli nie, to doświadczony operator kranu jest w stanie wykonać aparatem niemal dowolną "ewolucję" i
w razie konieczności bezbłędnie ją powtórzyć.
Przykład zaawansowanej techniki filmowej  efekt Vertigo
14 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
Na sam koniec, nieco tytułem ciekawostki chcielibyśmy opisać bardzo ciekawy zabieg filmowy, który z
powodzeniem można zrealizować lustrzanką wyposażoną w opcję filmowania, a który odpowiednio
zrealizowany wywiera niesamowite wrażenie na oglądających. Mowa o "efekcie Vertigo"
zaprojektowanym przez operatora wytwórni Paramount Irmina Robertsa i wykorzystanym w praktyce po
raz pierwszy przez Alfreda Hitchcocka.
Efekt Vertigo znakomicie nadaje się do ukazania wrażenia szoku, zdziwienia, czy też nagłego zauroczenia, ponieważ ujęcie
koncentruje się na centralnym punkcie kadru (najczęściej twarzy filmowanej osoby), podczas gdy tło sceny ulega efektownemu
przeobrażeniu. Pojedynczy kadr nie jest w stanie pokazać tego efektu, jednak jest on tak rozpowszechniony w kinematografii,
że każdy z nas widział go zapewne już wielokrotnie. (Fot. Daniel Zedda)
Efekt Vertigo (w przemyśle filmowym znany pod kilkunastoma nazwami, takimi jak Dolly zoom,
Hitchcock zoom, technika push/pull i in.) to technika wymagająca ścisłej współpracy kilku osób. Polega
ona na wykonaniu najazdu lub odjazdu z jednoczesną zmianą ogniskowej w taki sposób, aby jeden z
widocznych w kadrze obiektów (najczęściej jest to ten sam obiekt, na którym skupiona jest kamera lub
aparat) pozostał przez całe ujęcie we względnie niezmiennej wielkości. Wymaga to odpowiedniego
zsynchronizowania ze sobą dwóch ruchów: fizycznego oddalenia aparatu i zwiększenia ogniskowej
obiektywu bÄ…dz
też zbliżenia aparatu i zmniejszenia ogniskowej.
W efekcie takiego zabiegu perspektywa całego kadru w trakcie trwania ujęcia w sposób płynny tak
bardzo się zmieni, że widz uzyska wrażenie psychodelicznego "odlotu", przejścia w inny stan
świadomości lub przynajmniej niezłego szoku. Zresztą technika ta bardzo często jest wykorzystywana
przez reżyserów w celu ukazywania właśnie tego typu przeżyć  jej użycie można w filmach
zaobserwować wielokrotnie, choć szczególnie zapadają w pamięć takie momenty jak ten z filmu
Szczęki, gdzie grany przez Roya Scheidera szef policji, Martin Brody, jest świadkiem ataku rekina na
kÄ…piÄ…cych siÄ™ ludzi.
Podsumowanie
Opisane w tym artykule zabiegi operatorskie stanowią podstawowy "arsenał" czynności, z których
skorzystać może filmowiec w celu ukazania sceny dokładnie tak, jak sobie to zaplanował. Technik tych
jest oczywiście znacznie więcej  te, które przedstawiliśmy są uważane za proste do wykonania,
skuteczne, a co najważniejsze równie dostępne zarówno dla filmujących kamerami, jak i lustrzankami
cyfrowymi. W następnym odcinku zajmiemy się kolejnymi ważnymi pojęciami z języka filmu, które
powinien znać każdy filmowiec pragnący realizować produkcje na wysokim poziomie technicznym i
estetycznym. Zapraszamy!
Zobacz także pozostałe artykuły z cyklu:
Filmowanie aparatem: Co musisz widzieć?
Filmowanie aparatem: Sprzęt skrojony na miarę
15 z 16 2015-08-15 20:23
Filmowanie aparatem: Praca kamerÄ… - vademecum http://www.swiatobrazu.pl/filmowanie-aparatem-praca-kamera-vadem...
Filmowanie aparatem: Gdy ręka zadrży
Filmowanie aparatem: Koniec kina niemego
Filmowanie aparatem: Język filmu
Filmowanie aparatem: Oświetlenie i jego rola w obrazie filmowym
Filmowanie aparatem: Twórcze operowanie światłem  barwa światła i jej rola w filmie
Filmowanie aparatem: Sztuka nożyczek i kleju  montaż i postprodukcja
Filmowanie aparatem: Zdjęcia wprawione w ruch
www.swiatobrazu.pl
16 z 16 2015-08-15 20:23