RODZAJE WIEDZY:
Wiedza potoczna  zbiór osobistych i przypadkowych danych, informacji i spostrzeżeń.
Cechuje ją: fragmentaryczność, niespójność, pochopność, apodyktyczność, a jej
zasadniczą wartością jest to, że daje jednostce poczucie rozumienia siebie i świata.
Wiedza filozoficzna (filozofia)  w świecie starożytnym synonimem  filozofii była
 wiedza i  nauka . Filozofia była rozumiana jako nauka obejmująca całą wiedzę
racjonalna wytworzoną przez tą cywilizację. Filozofowanie zaś służyć temu, aby ludzie
stawali się mądrzejsi.
Wiedza teologiczna (teologia)  * współcześnie to najogólniejsza i uporządkowana
wiedza religijna, to po prostu doktryna
* teologia ta dziedzina studiów naukowych badających zawartość z
ródeł wiary i ich dzieje
w celu ustalenia systemu prawd wiary i moralności (dyscypliny naukowej)
Wiedza pozytywna (naukowa)  typ wiedzy oferowanej przez zwolenników orientacji
pozytywistycznej w badaniach naukowych , charakteryzuje się:
* została wytworzona w badaniach empirycznych
* ta wiedza może być praktycznie zastosowana do zaprojektowania skutecznych technik,
technologii i narzędzi zmiany
* wiedza ta koresponduje z ideologią inżynierii społecznej
* świat społeczny może być tak samo badany, jak świat przyrodniczy
PEDAGOGIKA:
Pedagogika tradycyjna  dyscyplina nauki zajmująca się badaniem procesów
edukacyjnych. W niektórych państwach traktowana jako odrębna dyscyplina nauki,
natomiast w innych
(np. anglojęzycznych) nie jest wyróżniona wprost, ale na uniwersytetach istnieją wydziały
nauki o edukacji. Podstawowymi pojęciami dla pedagogiki tradycyjnej są kształcenie i
wychowanie. Jej celem jest wytwarzanie skutecznych programów kształcenia i
wychowania czyli pedagogii.
Pedagogika współczesna  podstawowym pojęciem dla tej pedagogiki jest edukacja.
Pedagogika współczesna nie tworzy pedagogii jak pedagogika tradycyjna, ale zajmuje się
badaniem, opisywaniem, wyjaśnianiem tych pedagogii. Zajmuje się prawidłowościami
rozwoju człowieka, poszerzeniem jego możliwości życiowych na poszczególnych
szczeblach edukacji. Bada funkcjonowanie instytucji edukacyjnych, ich organizację i
realizację zadań, bada polityczne, społeczne i kulturowe uwarunkowania praktyki
edukacyjnej. Bada edukacyjne oddziaływanie mediów, kultury popularnej, rodziny, grup
rówieśniczych
MODELE NAUKI _ W UJ
CIU HISTORYCZNYM:
Model przednowoczesny- społeczeństwo przedprzemysłowe(preindustrialne),
poprzedzające powstanie społeczeństwa przemysłowego. Cechowało się ono
a) przewagą rolnictwa
b) gospodarką naturalną
c) niskim poziomem wykształcenia
d) prymitywną techniką
Model nowoczesny- pojęcie spopularyzowane w XIX wieku przez C. H. Saint- Simona, A.
Comte,a, H. Spencera. Obecnie opisuje społeczeństwa charakteryzujące się
a) tendencją do zmniejszania się liczby ludności utrzymującej się z rolnictwa
b) zanikiem gospodarki naturalne
c) szybkim rozwojem techniki i przemysłu
d) urbanizacją
e) powszechnym obowiązkiem oświatowym
f) wzrostem praktycznego znaczenia i zastosowania wiedzy naukowej
g) rosnącą rolą wielkich organizacji.
Model ponowoczesny- poprzemysłowe, pojęcie spopularyzowane w latach 60 przez D.
Bella i A. Touraine,a dla określenia nowej fazy rozwoju, w którą wkroczyły najbardziej
rozwinięte społeczeństwa przemysłowe. Cechują je się ono:
a) w gospodarce redukcją sektora przemysłowego i powiększeniem sektora usług
b) zmianą struktury społecznej na skutek reakcji warstwy robotników
wielkoprzemysłowych
c) wzrostem poziomu kształcenia
d) rosnącą rola nauki, wiedzy teoretycznej(patrz, społeczeństwo wiedzy), informatyki
e) większą integracją społeczną i słabnięciem konfliktów społecznych.
KULTURA:
Kultura  repertuar społecznie przekazywanych i wewnątrz pokoleniowo generowanych
koncepcji, jak żyć i co sądzić o świecie zarówno w kategoriach ogólnych jak i w
odniesieniu do konkretnych aspektów życia. (def. Paterson)
- całościowy sposób życia charakterystyczny dla danej zbiorowości, na który składa
się wszystko to co ludzie robią, myślą i  posiadają , jako członkowie społeczeństwa, więc
wzory myślenia, działania i wyposażenie materialne. (def. Sztompka)
Trauma kulturowa  to wstrząs spowodowany zmianą społeczną, która dotyka domeny
kultur, a w konsekwencji tożsamości indywidualnej i tożsamości zbiorowych. (np. narodu,
państwa)
Np. odzyskanie niepodległości po I wojnie światowej, stan wojenny, upadek komunizmu.
Trauma kulturowa nawet gdy jest oczekiwana to nigdy nie jest korzystna bo narusza
równowagę i powoduje de organizację społeczna i derogację społeczną. Strategie
radzenia sobie z traumą kulturową mogą mieć charakter zróżnicowany zależnie od tego,
czy przyjmiemy perspektywę:
a)indywidualną
b)określonej zbiorowości c)całego społeczeństwa
Dziedziny kultury:
1. technika
2. zwyczaje i obyczaje
3. sztuka
4. media
5. język
6. religia
7. etyka i moralność
8. nauka
9. prawo
10. idee i ideologie
PARADYGMAT:
Paradygmat  (Thomas Kuhn), dostarcza modelowych rozwiązań uprawiających daną
dyscyplinę naukową lub typ nauk. Obejmuje:
* zbiór przyjętych założeń
* zbiór podstawowych teorii i twierdzeń opisujących i wyjaśniających rzeczywistość lub jej
fragment
* instrumentarium badawcze
* zastosowanie osiągniętych wyników badań
- paradygmat pedagogiki humanistycznej  Herbart
- paradygmat pedagogiki empirycznej  J. Dewey
Paradygmat naukowy  odcięcie sie od szeroko komunikatywnego traktowania nauki
jako systemu ciągle narastającej wiedzy rozwijającej się wg metodologii i logiki. Czynniki
logiczne tracą dla nauki swoją pozahistoryczną normatywność, okazują się zależne od
charakterystycznych dla każdego okresu historii sposobów działalności społeczności
naukowych.
Paradygmat metodologiczny 
Paradygmat edukacyjny  świadome i celowe oddziaływanie osobowości kierującej
rozwojem duchowym dzieci i młodzieży; łączona z tradycją platońską i umieszczona w
szczególnym związku z  wychowaniem moralnym
PARADYGMATY NAUKOWE W PEDAGOGICE:
Paradygmaty pedagogiki humanistycznej-( pedagogika humanistyczna) Syntetyczne
określenie tych nurtów i kierunków pedagogicznych, którym początek dało metodologiczne
wyodrębnienie nauk humanistycznych przez W. Diltheya, przyjęcie założeń
antynaturalizmu. Istotą pedagogiki humanistycznej jest podkreślanie znaczenia fenomenu
duchowości, rozumianego jako  uczłowieczenie (hominizacja) jednostki ludzkiej. Dzięki
duchowości jednostka jest w stanie uwolnić się od deterministycznych uwarunkowań,
przezwyciężyć swoje uprzedmiotowienie. Zasadniczą kategorią pojęciową pedagogiki
humanistycznej jest dziejowość człowieka, która współokreśla jego byt, ale człowiek może
też w sposób indywidualny tę dziejowość współtworzyć. Pedagogika humanistyczna
zajmuje się więc głownie możliwościami twórczego urzeczywistniania się człowieka,
którego treścią są wartości duchowe(poznawcze, moralne, estetyczne i religijne, a także
sensy i znaczenia zakorzenione w kulturze). W tak pojmowanej pedagogice w ramach
badań podejmuje się studia nad jednostkowymi losami, w których wykorzystuje się nie
tylko metody ilościowe, rozumiane jako interakcyjny przekaz międzygeneracyjny, a o roli
zawodowej nauczycieli i pedagogów mówi się jako o swoistej służbie bądz
misji
pedagogicznej, którą charakteryzuje pokoleniowa odpowiedzialność.
Paradygmaty pedagogiki empirycznej-( pedagogika empiryczna)kierunek, pedagogiki,
zapoczątkowany w XIX wieku, którego zwolennicy dążą do nadania pedagogice statusu
autonomicznej dyscypliny naukowej, oferując gromadzenie, porządkowanie i uogólnianie
danych, informacji i wiedzy o celowościowych procesach wychowania i kształcenia,
traktowanych jako  fakty społeczne . Badanie ich uwarunkowań oraz stopnia skuteczności
stosowanych technik i oddziaływań pedagogicznych ma sprzyjać odkryciu prawidłowości,
opisujących i wyjaśniających w sposób pewny rzeczywistość edukacyjną. Naukowe
odkrycie związków między zmiennymi niezależnymi i zmiennymi zależnymi stanie się w
związku z tym naukowa podstawą(dostarczy mocnych przesłanek) dla projektowania
praktyki edukacyjnej, tzn. stworzenia technologii kształcenia i wychowania(metodyki
wykorzystujących wyniki badań empirycznych i z tego powodu niezawodnej
Paradygmaty pedagogiki krytycznej(emancypacyjnej)-( pedagogika krytyczna) nurt
badań nad edukacją(a szczególnie oświatą), rozwijający się głównie w USA od połowy lat
70, skoncentrowany na analizie mechanizmów dominacji w oświacie i kulturze oraz na
projektowaniu działań nastawionych na zmianę społeczeństwa w kierunku zwiększenia
zakresu społecznej wolności i sprawiedliwości. Pedagogika krytyczna wyłoniła się z
szeregu analiz prowadzonych w ramach socjologii edukacji, teorii programu szkolnego,
kulturoznawstwa.
PARADYGMATY METODOLOGICZNE BADAC
EMPIRYCZNYCH:
p. badań ilościowych 
p. badań jakościowych -
PARADYGMATY EDUKACYJNE:
Doktryny pedagogiczne  nazywa się autorską koncepcję celowościowego procesu
edukacyjnego (wychowania, kształcenia, nauczania, uczenia się), zawierającą:
1) opis i uzasadnienie celów
2) opis systemów oddziaływań mających uzasadnienie w teoriach naukowych
3) dyrektywy praktycznego działania (sposoby działania)
Ideologie edukacyjne  poglądy grup społecznych na temat edukacji, wyrażające ich
interesy i dążenia edukacyjne. Wyodrębnione one mogą być wg różnych kryteriów:
1) kryterium klasowego (arystokratyczna  burżuazyjna  proletariacka)
2) stosunku do zmiany społecznej (konserwatywne  progresywne)
3) orientacji teoretycznej ( psychologiczne  socjologiczne  kulturowe)
4) roli jednostki i grupy społecznej ( indywidualistyczne  kolektywistyczne)
5) podmiotu ( pajdocentryczne  autorytarne)
6) stosunki do tzw.  szkoły tradycyjnej (konserwatywne  liberalne)
7) stosunku do idei równości (elitarystyczne  egalitarne)
Ukryty program wychowania  to wszystko co zostaje przyswojone podczas nauki w
szkole obok oficjalnego programu. Podstawowe normy, wartości, podstawy, które są
często przenoszone przez stosunki społeczne panujące w szkole czy klasie. Nie są one
przewidziane w programie i nie są objęte świadomą i zorganizowaną kontrolą. Może go
ujawnić tylko ktoś kto nie jest zaangażowany w sytuacje.
PEDAGOGIA:
Pedagogia w znaczeniu tradycyjnym  sztuka skutecznego wywierania wpływu na
dzieci i młodzież dla zrealizowania określonych celów edukacyjnych, metaforycznie rzecz
ujmując  uprawa ludzkiego ducha
Pedagogia jako paradygmat naukowy - może występować w postaci:
a) doktryny pedagogicznej
b) ideologii edukacyjnej
c) ukrytego programu wychowania .
Pedagogia w znaczeniu Besteinowskim - względnie spójny i trwały zbiór praktyk
edukacyjnych, poprzez które jednostka przyswaja sobie nowe formy (lub rozwija
dotychczas istniejące), postępowania, wiedzy, umiejętności i kryteria ich oceny, przejmując
je od kogoś (lub czegoś), kogo uznaje za stosownego ich dostarczyciela (przekaziciela) i
ewaluatora.
EWOLUCJA TOŻSAMOŚCI PEDAGOGIKI
Problemy instytucjonalizacji- ( instytucjonalizacji i instytucjonalizacji nauki)proces
tworzenia i przekształcania instytucji społecznych, związany z wyłanianiem się,
artykułowaniem i utrwalaniem struktur normatywnych(reguł, wzorów, norm i wartości). W
teoriach wymiany społecznej proces instytucjonalizacji rozumiany jest jako proces
stabilizujący procesy wymiany pomiędzy osobami o różnych pozycjach i posiadanych
zasobach materialnych i niematerialnych.
Problemy dyscyplinaryzacji- proces, w którym pewien obszar wiedzy o rzeczywistości
uzyskuje status dyscypliny naukowej poprzez:
a) jednoznaczne zdefiniowanie swego przedmiotu badań(innego niż dyscypliny
dotychczas powstałe)
b) wykreowanie mapy pojęciowej i stosownego do niej zaplecza teoretycznego
c) określenie metodologii badań legitymizującej wytwarzanie wiedzy naukowej
d) określenie wewnętrznej struktury dyscypliny naukowej i jej związków z innymi
dyscyplinami naukowymi oraz innymi rodzajami wiedzy.
ANTYNOMIA ŚWIATOPOGL
DOWA NAUK HUMANISTYCZNYCH
Antynaturalizm  w znaczeniu szerokim filozoficzne poglądy przeciwstawne do
naturalizmu, głównie w zakresie ontologii, teorii poznania, etyki, estetyki;
a w metodologii nauk- etap rozwoju nauk humanistycznych będących przekonaniem, że
skoro nauki humanistyczne mają inny przedmiot badań niż nauki przyrodnicze to należy je
inaczej badać. Uzasadnieniem tego jest fakt, że człowieka i jego wytworów nie da się tak
badać jak przyrody, w którą człowiek tylko ingeruje na ogół z negatywnym skutkiem.
Naturalizm  termin określający występujące w różnych epokach tendencje do
maksymalnie wiernego odzwierciedlenia natury.
Jest to etap rozwoju nauki humanistycznej, w którym starano się wytwarzać wiedzę tak
samo jak w naukach przyrodniczych, wzorując się na fizyce. Ukształtowany w XIX w.
Kulturalizm  podobnie jak jego matematyczny kuzyn, usiłuje zintegrować psychologię,
antropologię, językoznawstwo i ogólnie nauki humanistyczne w celu formułowania modelu
umysłu (& ) kulturalizm koncentruje się wyłącznie na tym, w jaki sposób ludzie we
wspólnotach kulturowych tworzą i przekształcają znaczenia.
NATURALIZM
Pozytywizm  wyjaśnienie i opisanie formacji naukowej, która zdominowała naukę w XIX
i XX wieku i przetrwała do dziś jako orientacja naukowa, zakładał, że:
* istnieją różne rodzaje wiedzy ( w tym naukowa), które można shierachizować (najwyżej
była wiedza naukowa, najmniej ceniono wiedze potoczną)
* nauka powinna wytwarzać wiedzę pozytywną
Inżynieria społeczna  nazwa przyjęta w krajach anglosaskich na określenie
praktycznego stosowania wiedzy wytworzonej przez socjologów w celu dokonania zmian
społecznych czyli socjologia stosowana. W szerszym znaczeniu pojęcie to może odnosić
się do wszystkich nauk społecznych i wiązać się z promowaniem  wiedzy pozytywnej ,
czyli badań empirycznych, których wynik pozwala na skuteczniejsze zrealizowanie działań
zmierzających do przeprowadzenia zmian społecznych, stymulowania zjawisk, wydarzeń i
procesów uznawanych za pożądane oraz ograniczanie, tłumienie, likwidowanie tych, które
nie są uznawane za pożądane.
ANTYNATURALIZM:
Społeczne tworzenie rzeczywistości- teoria P. L. Bergera i T. Luckmanna oparta na
dwóch założeniach:
a) człowiek jest istotą społeczną i  zamieszkuje świat , który dla niego jest światem
realnym
b) jego  obcowanie ze światem odbywa się w oparciu o uniwersum symboliczne,
którego czwarty poziom (najwyższy) stanowią kompleksy tradycji teoretycznych,
integrujące różne obszary, znaczenia i ujmujące porządek instytucjonalny jako
symboliczna całość.
Pierwsze trzy niższe poziomy uprawomocnienia są stosowane przez
a) system językowych obiektywizacji ludzkiego doświadczenia(nazwanie)
b) sensy i znaczenia zawarte w schematach poznawczych istniejących w formie
przysłów, aforyzmów, maksym
c) teorie, które są obecnie w zasobach wiedzy sankcjonujących obszary
instytucjonalnego działania, np. despotia(totalitaryzm)- demokracja, prawica-
lewica( w myśli konserwatywnej i liberalnej), konserwatyzm- liberalizm i inne
SPOA
ECZNE TWORZENIE RZECZYWISTOŚCI:
Wiedza  to układ danych i informacji o pewnych fragmentach rzeczywistości lub świecie
jako całości uporządkowanych wg określonych kryteriów, mający wyższy poziom ogólności
niż dane i informacje, w oparciu o które ta wiedza została zbudowana w procesie
komunikacyjnym wyróżniamy poprzez:
- dane I}
- informacje } mają charakter nieprzetworzony
- wiedza } powstaje wtedy, kiedy przetwarzamy
Warunkiem wiarygodnej wiedzy są prawdziwe dane i informacji
Światopogląd  w ujęciu najbardziej rozpowszechnionym to zespół poglądów ( mniej lub
bardziej wyartykułowanych w postaci twierdzeń, ocen i norm) stanowiących całościową
wizję rzeczywistości, wyznaczający postępowanie człowieka względem siebie, innych ludzi
i świata przyrody.
Rozbudowany światopogląd zawiera odpowiedzi na 3 rodzaje pytań dotyczących:
> Świata jako całości (jego istnienia, struktury, celu)
> Ludzkich spraw egzystencjonalnych (sensu życia, cierpienia, śmierci, pochodzenia)
> Ocen i norm moralnych (hierarchie wartości, systemy nakazów i zakazów)
Świadomość społeczna  zbiór szeroko rozpowszechnianych i akceptowanych w danej
zbiorowości poglądów, idei, opinii i przekonań, które stają się wzorami czy schematami
myślenia wpajanymi jej członkom i egzekwowanymi przez społeczny nacisk
OBIEKT BADAC
:
Człowiek (ludzie) 
Wytwory ludzkich działań 
Sensy i znaczenia (kulturowe) 
METODY ZBIERANIA DANYCH I INFORMACJI:
Metody badań- to zbieranie danych o praktyce edukacyjnej:
Ilościowe- obserwacja, ankieta, test, wywiad
Jakościowe - obserwacja etnograficzna, wywiad, analiza archiwów
TEORIE
Teoria  synonimem jest pojęcie wiedzy, czyli usystematyzowanego zbioru twierdzeń
dotyczących określonej dziedziny; rezultat działalności badawczej; system twierdzeń
logicznie i merytorycznie uporządkowanych
Teorie empiryczne  najwęższego zasięgu, których przedmiotem są związki między
zmiennymi, odnoszące się do cech, zjawisk i procesów. Hipotezy o zależnościach są
potwierdzane lub obalane w wyniku bezpośrednio przeprowadzonych badań
empirycznych. Teorie budowane na wynikach badań empirycznych mogą mieć
prakseologiczny charakter i być podstawą dla projektowania metodyki działań
edukacyjnych. W pedagogice takimi teoriami o charakterze prakseologicznym
(zbudowanymi w oparciu o badania empiryczne) są: teoria nauczania wielopoziomowego,
teoria nauczania problemowego, teoria kształcenia zintegrowanego i inne.
Teorie średniego zasięgu (modele)  stanowią wzorcowe sposoby myślenia o pewnym
fragmencie rzeczywistości, prowadzenia badań i wytwarzania wiedzy o tym fragmencie
społecznej praktyki edukacyjnej oraz dyskursach o edukacji.
Na strukturę teorii średniego zasięgu składają się:
a) możliwe do sformułowania w tej teorii pytania (problemy badawcze)
b) system pojęć dających się operacjonalizować (mapa pojęciowa)
c) kryteria klasyfikacji i typologii obiektów, zjawisk i procesów stanowiących przedmiot
badań
d) twierdzenia i hipotezy tworzące teorię (uporządkowane pod względem merytorycznym
i logicznym)
Teoriami średniego zasięgu, które są stosowane w pedagogice, są teorie kształcenia,
nauczania i uczenia się, teorie czynności edukacyjnych, teorie ról społecznych
nauczyciela, ucznia, pedagoga i inne. O danym fragmencie rzeczywistości może być
budowanych więcej niż jedna teoria opisująca i wyjaśniająca ten fragment. Sprzeczności
występujące pomiędzy teoriami mogą zaś być czynnikiem inspirujących i dynamizującym
badania naukowe.
Teorie ogólne (aksjologiczne)  najszerszego zasięgu, zawierające twierdzenia o
charakterze:
a) ontologicznym  na temat człowieka i rzeczywistości społecznej
b) epistemologiczne  na temat granic i szans poznania, a poznania naukowego w
szczególności
c) metodologiczne  na temat uznawanych za wiarygodne sposobów gromadzenia danych
i informacji, przetwarzania ich, wytwarzania i dystrybucji wiedzy naukowej
Światopoglądowy charakter tych założeń ujawnia się w przyjmowanej koncepcji człowieka
i świata. W pedagogice przykładem takich teorii są kierunki pedagogiczne.
Klaus Hurrelmann twierdzi, że dominacja jednej metodologii, jednej metody, jednej
techniki, jednego narzędzia, jednej orientacji ideologicznej i teoretycznej (czyli braku
pluralizmu) w badaniach naukowych pojawia się zawsze wtedy i tam, gdzie lekceważy się
teorię jako podstawę badań empirycznych i ich weryfikacji.
PRZEDMIOT BADAC
PEDAGOGIKI:
Społeczna praktyka edukacyjna- cele i zadania oraz akceptowane strategie ich
osiągania
Edukacja[współcześnie]  ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących
formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka [ fiz.,
poznawczych,estet.,moralnych i religijnych]
Czyniąc z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się , zadomowioną w danej
kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki i refleksyjnej afirmacji.
Edukacja [tradycyjnie] -- ogół czynności prowadzenia drugiego człowieka i jego
aktywności w osiąganiu pełnych i swoistych dla niego możliwości, jak też ogół wpływów i
funkcji ustanawiających i regulujących osobowość człowieka i jego zachowania w relacji
do innych ludzi i świata.
PROCESY EDUKACYJNE _ DEKADER EDUKACYJNY
Dekader edukacyjny  powstał w latach 80 w zespole profesora Zbigniewa
Kwiecińskiego. Jest to 10 procesów.
Hominizacja - (uczłowieczenie) kształtowanie cech gatunkowych człowieka, wychowanie
zdrowotne, higieniczne, seksualne, kształtowanie potrzeb pierwotnych. Jest to wypadkowa
pozostałych procesów.
Procesy celowościowe:
Procesy celowościowe- są związane z instytucjami specjalnie powołanymi do
realizowania tych procesów i z osobnymi profesjonalnie przygotowanymi do obejmowania
stanowisk i pełnienia ról nauczycieli i pedagogów: wychowanie i jurdyfikacja, kształcenie i
humanizacja
Kształcenie i humanizacja  procesy nauczania i uczenia się umożliwiające poznanie
przyrody, społeczeństwa i kultury oraz rozwój kompetencji poznawczych. Jest to proces
celowościowy.
Wychowanie i jurydyfikacja - wdrażanie do akceptowania i realizowania czynności i ról
społecznych oraz kształtowanie świadomości prawnej. Jest to proces celowościowy.
Wrastania i wzrastania:
Inkulturacja i personalizacja  proces wrastania w określoną kulturę zmierzający do
uzyskania tożsamości autonomicznej.
Socjalizacja pierwotna  składowa procesu socjalizacji zachodząca w grupie pierwotnej
(obszar rodziny)
Socjalizacja wtórna  składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji
lub etatyzacji, zachodzi we wtórnych grupach społecznych
Uspołecznienia:
Polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja  kształtowanie przydatności do
zatrudnienia i funkcjonowania w społeczeństwie zorganizowanym.
Kolektywizacja  procesy socjalizacji wtórnej.
Nacjonalizacja  procesy kształtowania więzi z narodem (językiem, kulturą, tradycją,
mitami)
Etatyzacja  wprowadzenie w struktury państwa i powinności obywatelskie.
Globalizacja - wprowadzenie w problemy globalne
PROCESY NATURALNEGO WRASTANIA I WZRASTANIA:
Procesy naturalnego wzrastania- są przedmiotem psychologii rozwojowej człowieka,
który zajmuje się całym życiem ludzkim, czyli od niemowlęcia aż do starości. Teorie i
modele rozwoju nie są przydatne do jednostkowych przypadków, ponieważ nie wyręczają
człowieka w podejmowaniu decyzji dotyczących jego działań jako przedmiotu edukacji. W
praktyce edukacyjnej bardziej przydatna jest zintegrowana wiedza teoretyczna niż
pojedyncza teoria: inkulturacja, personalizacja, socjalizacja
Procesy naturalnego wrastania- w najbardziej pierwotną grupę społeczną jaką jest
rodzina, a przez nią w te zasoby kulturowe, do których rodzina ma dostęp i traktuje je jako
abstrakcyjną ofertę kulturową dla nadania sensu wspólnocie rodzinnej. O rodzinie można
mówić w aspekcie teologicznym, ekonomicznym, prawnym, psychologicznym,
socjologicznym i pedagogicznym
Socjalizacja  proces wrastania jednostki w grupę społeczną, dzięki któremu jednostka
wdraża się do sposobu życia swojej grupy społecznej, czyli określonej kultury (na zasadzie
akceptacji i przyjęcia lub oporu i odrzucenia). Proces socjalizacji wspomaga proces
uzyskania poczucia własnej tożsamości.
Kulturacja  proces wrastania w kulturę i przygotowania się do roli jej odbiorcy,
kontynuatora (nosiciela i strażnika dorobku kultury, tradycji i wartości), kontestatora i
twórcy.
Akulturacja  pojęcie stosowane w teoriach zmiany kulturowej. Przez Powella pojęcie to
zostało zastosowane do nazwania procesu zapożyczeń kulturowych. Dzisiaj oznacza
proces jakościowych i wieloaspektowych zmian kulturowych wywołanych przenikaniem się
odmiennych systemów kultury. Te procesy przenikania mogą powodować zmiany
polegające na adaptacji, reinterpretacji, modyfikacji, restrukturalizacji, hybrydyzacji,
dekulturacji, zaniku odrębności kulturowej i inne. Czasami pojęcie to jest stosowane do
opisania procesów narzucenia jednej kultury (w połączeniu z marginalizacją i dążeniem do
eliminacji kultury zastanej)
Enkulturacja  jest synonimem takich wyrażeń, jak:  wdrażanie do uczestnictwa w
kulturze ,  wdrażanie w kulturę ,  wprowadzenie w kulturę i obejmuje te aspekty uczenia
się, które czynią z człowieka istotę społeczną zakorzenioną w kulturze swojego miejsca i
czasu historycznego ( M. Herskovitsem)
Inkulturacja  proces jakościowych i wieloaspektowych zmian kulturowych wywołanych
wzajemnym przenikaniem się różnych systemów kulturowych.
PROCESY CELOWOŚCIOWE:
Kształcenie - współcześnie stanowi przedmiot badań subdyscypliny pedagogicznej
nazywanej dydaktyką, która zajmuje się badaniem celów, treści, metod, zasad i form
organizacyjnych procesów kształcenia (nauczania i uczenia się) w odróżnieniu od teorii
wychowania, która przedmiotem badań czyni proces wychowania. Kształceniem nazywa
się też bardziej ogólnie pojmowany proces, w którym ludzie poznają przyrodę, świat
społeczny i świat kultury oraz rozwijają swoje zdolności poznawcze.
Wychowanie  we współczesnych zasobach leksykalnych języka polskiego stanowi
przedmiot subdyscypliny pedagogicznej zwanej  teorią wychowania . Pojęciami bliskimi
działalności  wychowania są działania formacyjne i działania indoktrynacyjne. Oddzielenie
wychowania od kształcenia związane jest z ideą tworzenia systemu oświatowego, a
zapoczątkowane zostało przez Condorceta
KSZTAA
CENIE:
Nauczanie  w znaczeniu tradycyjnym jest to planowa i systematyczna praca nauczyciela
z uczniem, mająca na celu przekazanie mu danych, informacji i wiedzy oraz
ukształtowanie stosownych kompetencji poznawczych objętych określonym programem
nauczania; a w znaczeniu współczesnym jest to stwarzanie uczniom okazji do uczenia się
Uczenie się  w szerokim znaczeniu kategorię pojęciową  uczenia się stosuje się do
modyfikacji zachowań jednostki w wyniku jej dotychczasowych doświadczeń, a według
teorii kognitywnych szczególne znaczenie ma reorganizacja własnych struktur i
schematów poznawczych. Możemy przyjąć za D. Klus-Stańską, że we współczesnej
pedagogice uczenie się może być rozumiane jako aktywne konstruowanie swojej wiedzy
osobistej i wtedy musi być związane z negocjowaniem i konfrontowaniem znaczeń i
sensów obecnych w kulturze, a nauczycielskie kompetencje ujawniają się w tym, że
umieją pomóc uczniowi w tym trudnym procesie konstruowania wiedzy osobistej.
Wykorzystując zaś zmodyfikowaną koncepcję kształcenia J. Brunera, moglibyśmy przyjąć,
że  uczenie się jest zmianą potencjału reakcji, czyli nabywaniem nowych lub
doskonalszych kompetencji do uczenia się
SYSTEMY:
System edukacyjny  struktura umożliwiająca zapewnienie efektywnej edukacji, prowadzi
do osiągnięcia celów zgodnych z rzeczywistymi potrzebami edukacyjnymi grupy dla której
został stworzony
System oświatowy  (system szkolny), układ szkół i placówek opiekuńczo 
wychowawczych od przedszkola po studia podyplomowe powołanych do realizacji
określonych zdań. Najważniejszymi podsystemami z pedagogicznego punktu widzenia są:
1) system kształcenia ogólnego i zawodowego dla dzieci i młodzieży
2) system kształcenia ustawicznego
3) system upowszechniania kultury
4) system podejmujący stymulowanie, wspomaganie, korygowanie, zastępowanie w
działaniach najważniejszych podmiotów edukacji, jakimi są rodzina i szkoła
Polityka oświatowa  działalność władz państwowych i samorządowych w dziedzinie
oświaty, mająca na celu podniesienie efektywności systemu edukacyjnego, poprawie
jakości tworzenia programu rozwoju oświaty oraz zwiększenie zasięgu kształcenia i
wychowania.
Kryterium oceny polityki oświatowej w konkretnym miejscu i czasie historycznym może
być:
a) program w oświacie(jego partyjne uwikłanie lub jego brak, perspektywa czasowa,
konkretność i inne.)
b) zakres realizowania celowościowych procesów edukacyjnych(mierzony procentem
uczestników korzystających z różnych szczebli i form celowo organizowanych
procesów edukacyjnych
c) jakość systemu oświatowego, mierzona poziomem osiągniętych efektów
edukacyjnych na różnych szczeblach kształcenia.
PODMIOTY EDUKACJI:
Rodzina- ma prawnie zagwarantowane prawo do decydowania o praktyce edukacyjnej
ale może być tego prawa pozbawione, na mocy postanowień sądu.
Politycy, samorządowcy, administracja oświatowa- ład demokratyczny jest ładem
dwuwładzy z jednej strony państwo a z drugiej samorządy, myślimy o administracji
państwowych i samorządach. Wszystkie szczeble kształcenia ogólnego i zawodowego
zostały przekazane samorządom lokalnym. Podmiot najbardziej znaczący z dwóch
powodów:
-podmiot który stanowi prawo oświatowe
-podmiot który ma pieniądze z naszych podatków i robi z nimi co chce, albo finansuje
oświatę bardziej (praktykę edukacyjną ) albo mniej.
Profesjonaliści w obszarze społecznej praktyki edukacyjnej- podstawową instytucją
systemu edukacyjnego są szkoły, ale i inne wszelkie instytucje zastępujące wspierające,
pomagające, uzupełniające szkołę w pełnieniu jej funkcji edukacyjnej. Ten podmiot
charakteryzuje się tym, że powinien być najbardziej profesjonalny, ponieważ zatrudnia się
tam ludzi po pedagogice.
Media-- od mediów zależy z kogo elitą opiniotwórczą uczynią, rzadko dopuszczają w
sprawach edukacji ludzi nauki. Media sterując głosami dopuszczają tych dysponujących
wiedza potoczną. Wiedza naukowa jest nie medialna.
FUNKCJE SYSTEMU OŚWIATOWEGO:
rekonstrukcyjna- polega na odtwarzaniu kultury uniwersalnej i narodowej, przekazywaniu
uczniom ciagłości procesu historycznego i odtwarzaniu struktury społecznej
adaptacyjna- polega na przystosowaniu uczniów do zastosowanych struktur życia
społeczno-politycznego i wprowadzaniu ich w istniejące i projektowane role społeczne i
zawodowe oraz na takim przedstawieniu obrazu świata , aby uznali oni istniejący ład
społeczny za właściwy i słuszny
emancypacyjna- polega na przygotowaniu uczniów do nieprzerwanej aktywności
samokształceniowej i samowychowawczej oraz uzdolnieniami ich do krytyki, dzięki czemu
mogliby pokazywac istniejące ograniczenia rozwojowe oraz uczestniczyc w
przekształcaniu otaczającego ich świata
DYSKURSY EDUKACYJNE:
Dyskurs edukacyjny-(łac. Discursus  rozmowa )
a) uwarunkowane historycznie i epistemologicznie reguły budowy wypowiedzi na
temat edukacji
b) obecny w szkole gatunek  mowy , będący rodzajem wyspecjalizowanej praktyki
komunikatywnej, która ma swoje reguły i prawa
c) zdarzenie interakcyjne, będące miejscem wymiany komunikatów w procesie
edukacyjnym
gatunek  mowy obecny w szkole  przyjmując tą definicje dyskursu pytamy jak
konstruowana jest wiedza w instytucjach edukacyjnych
na uczelni UKW przykładem może być wykład i ćwiczenia
wykład: gatunek mowy którego specyfika polega na tym , że komuś z racji jego kwalifikacji
powierza się wybór treści, ktoś za nas dokonuje wyboru, walor: można dużo treści
przekazać w krótkim czasie, problem: uczestnictwo i zaangazowanie studentów
ćwiczenia:bardzo mało poznaje się wiedzy, ma uczyć konstruowania wiedzy, umieć ja
pozyskiwać z różnych z
ródeł w sposób krytyczny, potrafić kodować wiedzę, przetwarzać ją
gatunki mowy wystepujące w szkole występuja w sposób naprzemienny i jednoczesnie
poniewaz kazdy gadunek mowy realizuje inne cele kształcenia
zdarzenie interakcyjne  jest pojmowane jako wychodzące poza werbalną
komunikację,obejmujacy werbalną komunikacje i pozawerbalną,, mowa ciała(gesty,
pozycje), pora dnia
uwarunkowane historycznie epistemologicznie reguły budowy wypowiedzi na temat
edukacji - tak rozumiany dyskurs,charakterystyczny dla różnych rodzajów wiedzy:wiedza
potoczna, filozoficzna, teologiczna i wiedza naukowa,czyli te wypowiedzi moga byc
kokonstruowane w wiedzy potocznej, jako system filozoficzny jako system teologiczny i
wiedza naukowa.
REWOLUCJA:
Rewolucja naukowo-techniczna- przejście od społeczeństwa rolniczego(agrarnego) do
społeczeństwa industrialnego(przemysłowego) dzięki odkryciom naukowym i ich
zastosowaniom technicznym
Rewolucja informatyczna- przejście od cywilizacji niedomiaru danych, informacji i wiedzy
do cywilizacji ich nadmiaru dzięki radykalnemu rozwojowi technik i technologii
informatycznych.
Rewolucja podmiotów- przejście od kultury skutkującej uprzedmiotowieniem człowieka
do kultury promującej jego upodmiotowienie.
POJ
CIA Z WYKA
ADÓW: (te których nie ma powyżej)
Antywiedza  nie jest nią wiedza fałszywa, ale także obejmuje inne formy deformacji
poznawczej, ujawniające się w postaci wiedzy niepełnej, jednostronnej, tendencyjnej.
Przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych zorientowanych na badanie umysłu
człowieka zajmują się w związku z tym badaniem stereotypów, schematów, skryptów itd.,
a zorientowani na badanie zjawisk społecznych mechanizmami wytwarzania obszarów
antywiedzy w społecznych procesach komunikacji oraz skutkami funkcjonowania ludzi i
grup społecznych w takich układach.
Deformacje poznawcze  czynniki zniekształcające ludzkie poznanie:
1) w filozofii  złudzenia poznawcze np. z. plemienne, z. jaskini, z. teatru (hipostazy) z.
rynkowe
2) w psychologii: stereotypy, skrypty, schematy i inne redukcje poznawcze
3) w teoriach komunikacji  czynniki zakłócające proces porozumiewania się
Potoczność  mapa pojęciowa refleksji i badań nad potocznością, wyznaczyły z jednej
strony takie kategorie:  życie codzienne (codzienność), świat przeżywany, świat życia,
świat oczywisty, a z drugiej strony są takie kategorie jak: myślenie potoczne, zdrowy
rozsądek.
Potoczność to sfera naszej najważniejszej cząsteczki życia, to sfera naszego istnienia,
emocji, mądrości; to właściwy obszar naszego życia. Potoczność jest jedyną sferą
gwarantującą człowiekowi komfort spójności, dzięki któremu może mieć poczucie
rozumienia i kontroli nad tym co się dzieje.
Reprezentacje poznawcze  tworzy się w umyśle człowieka, jest z jednej strony efektem
uczenia się, którego wartością jest minimalizowanie  kosztów regulacji relacji z
otoczeniem, a z drugiej strony może działać jak  filtr utrudniający uczenie się nowych
rzeczy. Ma ona podwójne znaczenie. Z jednaj strony pozytywne a drugiej strony
negatywne (blokuje nasz rozwój)
Stereotyp  schematyczny i jednostronny obraz w głowie ludzkiej jakiegoś zjawiska,
człowieka, rzeczy i zarazem opinia o nim przyswojona z otoczenia jeszcze przed
poznaniem obiektu.
Systemy filozoficzne  rozbudowany i uporządkowany logicznie system twierdzeń
opisujących i wyjaśniających  w miarę wielostronnie i wyczerpująco  całokształt
rzeczywistości lub przynajmniej zasadnicze aspekty ontologiczne, epistemologiczne i
aksjologiczne człowieka i jego świata.
Ontologia  ( w filozofii klasycznej metafizyka) dział filozofii, zajmujący się rozważaniami
na temat bytu. Najważniejszym pytaniem ontologii jest pytanie o naturę rzeczywistości, a
podstawową opozycję tworzą zwolennicy materialistycznej koncepcji bytu, a z drugiej
strony przekonani o tym, że prócz materii jako byt realny może być także ujmowany
duchowy (czyli istnieje także niematerialny obszar duchowości)
Epistemologia  teoria poznania, dział filozofii czyniący swoim przedmiotem badań istotę
poznania, jego strukturę, z
ródła, granice poznania, koncepcje prawdy, metody
wytwarzania wiedzy wartościowej oraz historyczne, społeczne i psychologiczne
uwarunkowania działalności poznawczej człowieka i ludzkości.
Aksjologia  to dziedzina filozofii, której przedmiotem dyskursu są wartości i akty
wartościowania. Nauka odróżnia fakty od wartości i zdania opisowe od zdań
wartościujących. Aksjologia jest związana z obszarem etyki i estetyki, ponieważ
najważniejszymi opozycjami aksjologicznymi myślenia są kategorie:
1) dobra  zła
2) 2) piekna- brzydoty
Antynomia  to problem nie do rozwiązania
Uniformizacja - upodobnianie się ludzi do siebie, nie rozróżniamy klas społecznych
Indoktrynacja  proces celowej zmiany świadomości społecznej poprzez wpajanie
członkom społeczeństwa stronniczych przekonań. Działania indoktrynacyjne względem
dużych grup społecznych wymagają zorganizowanego i kontrolowanego przez
sprawujących władzę systemu wytwarzania, kodowania, przetwarzania i dystrybucji
danych, informacji i wiedzy.
Najważniejszymi agendami wykorzystywanymi w procesach indoktrynacji są media i
system oświaty. O skuteczności indoktrynacji decyduje stopień ograniczenia wolności
dostępu do danych, informacji i wiedzy oraz stopień natężenia czynności propagandowo-
perswazyjnych, jak również jakość i siła stosowanych środków w celu wywarcia
pożądanego wpływu.
Instytucjonalizacjia  proces tworzenia i przekształcania instytucji społecznych, związany
z wyłanianiem się, artykułowaniem i utrwalaniem struktur normatywnych (reguł, wartości).
W teoriach wymiany społecznej proces instytucjonalizacji rozumiany jest jako proces
stabilizujący procesy wymiany pomiędzy osobami o różnych pozycjach i posiadanych
zasobach materialnych i niematerialnych.
Dyscyplinaryzacja  to proces, w którym pewien obszar wiedzy o rzeczywistości
uzyskuje status dyscypliny naukowej poprzez:
1) jednoznaczne zdefiniowanie swego przedmiotu badań (innego niż dyscypliny
dotychczas powstałe)
2) wykreowanie mapy pojęciowej i stosownego do niej zaplecza teoretycznego
3) określenie metodologii badań legitymizującej wytwarzanie wiedzy naukowej
4) określenie wewnętrznej struktury dyscypliny naukowej i jej związków z innymi
dyscyplinami naukowymi oraz innymi rodzajami wiedzy
Nauka  forma zorganizowanej działalności społecznej, stanowiąca element strukturalny
kultury, obok takich form jak: język, sztuka, religia, prawo, zwyczaje i obyczaje, edukacja,
moralność, mity, stereotypy i ideologie organizujące świadomość społeczną.
Humanizm - w tradycji rzymskiej oznaczał pewną koncepcję światopoglądową, według
której człowiek traktowany był jako istota szczególna. Wyrazem tej szczególności miała
być kreatywność człowieka, czyli jego zdolność do tworzenia kultury, jej ciągłego
wzbogacania oraz umiejętność i wola dokonywania konkretnych wyborów według
kryterium wartości .
W XIX wieku historycy użyli tego terminu dla nazwania prądu umysłowego, który ujawnił
się w renesansie odrodzeniem ideałów świata starożytnego, głównie dzięki
zainteresowaniu się ludzi tej epoki literaturą i sztuką świata starożytnego
Współczesne pojęcie jest tak wieloznaczne, rozmyte i nadużywane, że uniemożliwia
skuteczne porozumiewanie się ludzi, powoduje raczej zakłócenia w porozumiewaniu się.
Przydatne w pedagogice jest tylko następujące jego znaczenie:
a) jako idiomu  nauki humanistyczne , który stosuje się do nazwania ogółu dyscyplin
naukowych, opisujących, wyjaśniających i interpretujących rzeczywistość kulturową
jako przeciwstawianą rzeczywistości przyrodniczej
b) jako podstawy afirmującej godność jednostki ludzkiej
c) jako doktryny pedagogicznej promującej tradycyjną koncepcję klasycznego
 nauczania wychowującego (kształcenie ogólne)
Neohumanizm - kierunek pedagogicznego myślenia o edukacji (wychowaniu i
kształceniu), którego znaczenie ujawniło się głównie w Niemczech na przełomie XVIII i XIX
wieku. Najważniejszą ideą neohumanizmu afirmacja kultury starożytnej. Skutkiem tego
stały się postulaty dotyczące edukacji, których twórcy proponowali w celowościowych
procesach edukacyjnych rozwijanie sił duchowych poprzez nauczanie języków
starożytnych (greki i łaciny) oraz przyswojeniu tradycji kulturowej opartej na kulturze
greckiej i rzymskiej.
Neohumanizm wykreował w związku z tym koncepcję  gimnazjum klasycznego jako formy
najlepiej realizującej ideały neohumanizmu.
Kryzys  stan załamania, który może kończyć się destrukcją (zapaścią) lub zapowiedzią
możliwego przesilenia i potencjalnego przełomu w funkcjonowaniu. Kryzys może dotyczyć
określonego systemu politycznego, społecznego, kulturowego, osobowościowego.
1 faza kryzysu jest zawsze związana z załamaniem i utratą dotychczasowego stanu
równowagi, co wiąże się z poczuciem dyskomfortu.
2 faza następuje uświadomienie objawów owego dyskomfortu i zidentyfikowanie jego
przyczyn
3 faza pojawia się szansa na przezwyciężenie kryzysu poprzez przestrukturalizowanie
całej sytuacji problemowej, nowe jej opisanie i zinterpretowanie. Kryzys traktowany jest
przez współczesne nauki społeczne jako czynnik radykalnej zmiany i rozwoju.
Dyskurs o edukacji-(rozumiany jako zdarzenie interakcyjne), jest dyskursem podmiotów
edukacji, z których każdy ma równe prawo do wrażania swoich opinii, przekonań i
poglądów, niezależnie od wiedzy, kompetencji językowych i typu interesu osobistego. W
kontekście teorii komunikacji Habermasa możemy w tak rozumianym dyskursie wyróżnić:
a) dyskurs normatywny- dotyczący wartości, celów, wzorów i wzorców edukacyjnych
b) dyskurs instrumentalno-informatyczny  dotyczy strategii, metod, form, środków,
zasad i reguł związanych z osiąganiem założonych celów edukacyjnych
c) dyskurs praktyczno-moralny w poszukiwaniu  pedagogicznego sensu
edukacji , wymagający zrozumienia i porozumienia w warunkach troski o
likwidowanie wszelkich możliwych zakłóceń procesu komunikacyjnego.
Doktryny pedagogiczne  nazywa się autorską koncepcję celowościowego procesu
edukacyjnego (wychowania, kształcenia, nauczania, uczenia się), zawierającą:
1) opis i uzasadnienie celów
2) opis systemów oddziaływań mających uzasadnienie w teoriach naukowych
3) dyrektywy praktycznego działania (sposoby działania
Socjalizacja to proces wrastania jednostki w grupę społeczną(grupy), dzięki któremu
jednostka wdraża się w życie swojej grupy społecznej(na zasadzie akceptacji i przyjęcia
lub oporu i odrzucenia). Proces socjalizacji wspomaga proces poczucia własnej
tożsamości.
Socjalizacja
Pierwotna Wtórna
Wrastanie w najbardziej pierwotną gr. Wchodzenie jednostki w szersze
Społeczną jaką jest rodzina. Rodzina grupy społeczne: mieszkańcy jednej
kształtuje najważniejsze struktury poznawcze. wsi, grupa parafialna, klasa szkolna.
Do gr. wtórnej chodzimy przez pierwotną,
dzięki temu co wpoili nam rodzice
Oświeceniowa idea postępu  przez francuskiego filozofa w wieku XVII i XVIII, najlepiej
ją definiuje Zdzisław Krasnodębski, który tak pisze: idea postępu wynika z rozumowania,
które rozwój poznania utożsamia z eliminacją żywiołowości, zwiększeniem się wolności i
autonomii człowieka, tę zaś z rozwojem etycznym , tak w wymiarze jednostkowym, jak i
zbiorowym, a także  w konsekwencji- poprawą ogólnego bilansu szczęścia.
W póz
niejszym czasie idea postępu była kojarzona ze zwiększeniem panowania człowieka
nad światem przyrodniczym i światem społecznym, a stało się tak dzięki technicznemu
zastosowaniu odkryć naukowych oraz opanowaniu wszelkiej żywiołowości, wprowadzaniu
ładu i porządku z nadzieją zwiększenia bilansu  szczęścia na ziemi.
Laicyzacja - zaświadczenie, czyli odejście od struktur podporządkowanych kościołowi jak
również odejście od jedynej dominującej koncepcji[od średniowiecza do dzisiaj].
Sekularyzacja - oddzielenie instytucji państwa od instytucji kościoła.
ateizacja - proces, który stał się częścią komunizmu i był to proces zwalczania kościoła a
nie religii, czyli kościoła jako instytucji.