ROLA I ZADANIA ZHP

W WYCHOWANIU DZIECI I MŁODZIE Y

ZWI ZEK HARCERSTWA POLSKIEGO (ZHP) - działaj ca od 1918 r.
najwi ksza organizacja wychowawcza w Polsce, skupiaj ca dzieci, młodzie i
dorosłych.
Zało enia ideowe:
Celem ZHP jest wychowanie warto ciowych obywateli Polski przez
kreowanie ich wszechstronnego rozwoju duchowego, społecznego,
intelektualnego i fizycznego, wg harcerskich zasad (ideałów): słu by Bogu,
Polsce i bli nim, braterstwa z innymi lud mi, bez wzgl du na ich ras ,
narodowo i wyznanie, pracy nad sob , czyli wiadomego kształtowania
swojego charakteru i osobowo ci. Zasady te zawarte s w Przyrzeczeniu i
Prawie Harcerskim, a tak e (dla najmłodszych dzieci) w Obietnicy Zuchowej i
Prawie Zucha. Symbolem przynale no ci do ZHP jest krzy harcerski i (dla
najmłodszych dzieci) tzw. słoneczko zuchowe.
Struktura organizacyjna:
Praca w ZHP organizowana jest w małych grupach (system zast pów) i
odbywa si w gromadach zuchowych (dzieci 7-11 lat), dru ynach harcerskich
(11- 15 lat), starszoharcerskich (15-19 lat) oraz w kr gach instruktorskich. Dla
ka dej grupy wiekowej istnieje wypracowany system metodyczny,
uwzgl dniaj cy zabaw (zuchy), gry i rywalizacj (harcerze), wspólny wyczyn
(harcerze starsi). Harcerstwo jest nie tylko stowarzyszeniem, ale i ruchem
społecznym, w którym równie wa ne s dzieci i młodzie , jak i ludzie doro li.
Ruch harcerski powstał z inspiracji skautingu w latach 1910-1911, przy czym
idee skautowe –

słu ba Bogu, Polsce i bli nim, kontakt z przyrod ,

wychowanie w grupie rówie niczej – zostały wzbogacone przez d enie do
odzyskania niepodległo ci.

Zwi zek Harcerstwa Polskiego to organizacja przede wszystkim

wychowawcza, której zadaniem jest wychowanie młodego człowieka. Główne
zało enia programu wychowawczego Zwi zku Harcerstwa Polskiego to
wychowanie ka dego członka na człowieka:

wra liwego na krzywd społeczn , odwa nego i nieust pliwego w walce
ze złem, staj cego zawsze w obronie krzywdzonych i prze ladowanych;

wiadomie pracuj cego nad własnym charakterem, pot piaj cego egoizm,

skromnego, prawdomównego, samodzielnego i zdyscyplinowanego,
umiej cego współ y w zespole i podporz dkowa si jego decyzjom,
znajduj cego rado w działaniu, pracy i zabawie,
my l cego, pogł biaj cego sw wiedz , pod aj cego za post pem nauki
i techniki, gotowego ulepsza wiat własnym wysiłkiem.

GŁÓWNE ZASADY WYCHOWAWCZE ZHP

1. ZASADA

WYCHOWANIA

PRZEZ

DZIAŁALNO

SPOŁECZN .

2. ZASADA

ROZWIJANIA

W

TOKU

DZIAŁALNO CI

SPOŁECZNEJ AKTYWNO CI I INICJATYWY KA DEGO

CZŁONKA ORGANIZACJI, A TAK E JEGO UMIEJ TNO CI

YCIA I WSPÓŁRZ DZENIA W ZESPOLE.

3. ZASADA UDZIAŁU W YCIU PODSTAWOWEGO OGNIWA

WYCHOWAWCZEGO (DRU YNY) CZŁONKA TEJ SAMEJ

ORGANIZACJI,

INSTRUKTORA

HARCERSKIEGO

-

WYCHOWAWCY.

Ad. zasady 1. (Zasada wychowania przez działalno społeczn )
Działalno społeczna - pod tym terminem rozumiana jest wszelka
działalno dzieci i młodzie y, która:

posiada cel ponadjednostkowy (czyli ma przynie w efekcie jakie
dobro dla zespołu, kolegów, rodowiska, społecze stwa),
wymaga współpracy w osi gni ciu tego celu.

Działalno charakteryzuj ca si obu tymi cechami przynosi w efekcie nie

tylko zaspokojenie potrzeb dzieci i młodzie y, ale tak e pewne dobro społeczne
w postaci zmian w osobowo ci wychowanka. W toku tak poj tej pracy
społecznej chłopiec, czy dziewczyna zdobywa umiej tno :

• współdziałania z innymi,
• uczy si podporz dkowywa interes własny interesowi zespołu, je-

li dobro tego wymaga,

• nabywa zdolno ci kierowania innymi i sob ,
• uczy si ponosi odpowiedzialno za siebie i innych, trudnej sztu-

ki zachowywania si w stosunkach nadrz dno ci i podrz dno ci.

Działalno harcersk mo na podzieli na zadania i zaj cia. Ró ni si

one charakterem uczestnictwa i rol , jak w nich spełniaj harcerze. Zadania
harcerze planuj , wykonuj i oceniaj samodzielnie. Zaj cia kto dla nich przy-
gotowuje, a oni bior w nich udział. Gdyby role przy wykonywaniu zada i za-
j podzieli na role kierowników - organizatorów, wykonawców i konsumen-
tów, to zadanie wi załoby si z rol pierwsz i drug , za zaj cie z trzeci .

Ad. zasady 2. (zasada rozwijania inicjatywy i aktywno ci, umiej tno ci y-
cia w zespole oraz współrz dzenia)
Do rozwijania aktywno ci, inicjatywy i samorz dno ci konieczne s od-
powiednie warunki i „klimat”. Harcerstwo nawi zuje do potrzeb dzieci (np. u
zuchów potrzeba zabawy, ruchu, krzyku), stwarza dzieciom warunki robienia
tego, co lubi robi , a to jest podstawow przesłank aktywno ci.

U podstaw aktywno ci le jeszcze inne czynniki: wiedza, umiej tno ci, pogl -
dy wyniesione z domu i szkoły, stopie rozumienia sensu ró nych społecznych
poczyna . Wreszcie uczucia społeczne powinny by kształtowane wcze nie, a
w ród nich jedno szczególnie wa ne i w kulturze naszego społecze stwa –
uczucie patriotyzmu.

W toku aktywnego działania chłopcy i dziewcz ta gromadz pewn sum
do wiadcze ro nego rodzaju. To do wiadczenie staje si podstaw i mo-
tywem ich inicjatywy. Zgłaszaj projekty i ch uczestnictwa w ich reali-
zacji.

W harcerstwie stworzone s pewne reguły post powania dzieci i instruktorów.
Zaliczamy do nich:

1. Organizacyjne bod ce samowychowania

Do bod ców samowychowania zaliczamy:

• u zuchów: Prawo Zucha, gwiazdki, sprawno ci zuchowe,
• u harcerzy młodszych: Prawo Harcerskie, stopnie, sprawno ci ze-

społowe i fachowe,

• u harcerzy starszych: Prawo Harcerskie, stopnie, sprawno ci fa-

chowe.

2. Struktura organizacji i okre lone przez ni zasady organizowania si

do pracy.

Struktura organizacji jest drugim, obok bod ców samowychowania,
czynnikiem wspieraj cym realizacj zasady rozwijania aktywno ci, inicja-
tywy, samodzielno ci, umiej tno ci ycia w zespole i samorz dno ci w pra-
cy zespołów harcerskich.
Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi s dru yny harcerskie, w
których koncentruje si podstawowa praca wychowawcza, i kr gi instruk-
torskie. Ka dy członek organizacji musi nale e do okre lonej jednostki or-
ganizacyjnej.

Ad. zasady 3. (zasada udziału instruktora w yciu zespołu harcerskiego)

Realizacja zada byłaby niemo liwa bez udziału instruktora.
To on w zuchach i dru ynie młodszoharcerskiej jest tym, który:
• nauczy, poka e,
a w dru ynie starszoharcerskiej tym, który:

• podpowie kierunek, pomo e znale najlepsze i najrozs dniejsze roz-

wi zanie.

Harcerski instruktor to człowiek, przy którym dziecko mo e by sob . In-
struktor jest jednym z harcerzy, bo jego praca w organizacji – tak jak i jego
wychowanków – ma charakter działalno ci społecznej. Jest jednym z harce-
rzy, poniewa razem z nimi bawi si i pracuje, ma wspólny system warto ci.
Jest jednym z harcerzy, bo cho m drzejszy, szanuje zdanie ka dego i nawet
kiedy kieruje prac , liczy si z opini wszystkich, przestrzega wspólnych ta-
jemnic. To nie szkodzi, e ma wi ksze prawa, ma te wi ksze obowi zki.

HARCERSTWO W SZKOLE

ROLA ZHP W SZKOLE
Rola harcerstwa polega na wzbogacaniu działalno ci szkoły, jakim jest

wy-

chowanie patriotyczne i wychowanie społeczne. Wynika to z kilku cech tej e
organizacji.
Pierwsz cech jest

dobrowolno . Harcerze nale do organizacji, bo chc

do niej nale e . Dobrowolnie przyjmuj na siebie zobowi zania, które na nich
nakłada organizacja.
Drug cech jest

zró nicowanie wewn trzne zespołów harcerskich wyra a-

j ce si w tym, e tak jak zespół klasowy jest jednorodny, tak w harcerstwie bu-
dujemy zespoły o ró nym poziomie wiekowym (wył czaj c z tej zasady okres,
kiedy rozpoczynamy prac ). Zespół harcerski jest bardziej zbli ony do „normal-
nej” grupy społecznej. Daje dodatkowe mo liwo ci w wychowaniu społecznym.
Do zespołów harcerskich, nawet na poziomie zuchów, wchodz zazwyczaj
młodsi sta em i wiekiem. Ma to doniosłe znaczenie. Dzi ki temu instruktor nie
jest jak gdyby jedynym wychowawc . Starsi przekazuj swoje do wiadczenie i
umiej tno ci młodszym, pomagaj dru ynowemu. To, e pracuj z młodszymi,

ka e im zwraca tak e wi ksz uwag na siebie samych. U młodszych za
wywołuje ch dorównania starszym.
Trzeci cech jest

działanie społeczne na ró nych płaszczyznach.

Wła nie dlatego, e dru yna nie jest zwi zana z problemami jednej klasy, po-
wstaje szeroka mo liwo działania na innych płaszczyznach:

• w szkole jako cało ci,
• w kontakcie z ro nymi instytucjami,
• na podwórkach.

Czwart cech jest

kompleksowo działania organizacji. W harcerstwie

podejmuje si ró ne zadania i w zwi zku z nimi od razu wykorzystuje si po-
trzebn wiedz . Jest to mo liwo wzbogacania dziecka w społeczne do wiad-
czenia, w gł bokie prze ycia zwi zane z prac i nauk .

Oprac. Daniel Karczmarzyk

RÓDŁA:

MULTIMEDIALNA ENCYKLOPEDIA POWSZECHNA – EDYCJA 2002
M. WARD CKI: ZUCHY. WARSZAWA 1968