1

Zakład Japonistyki i Koreanistyki, WO, UW

2009/10 semestr letni

Prof. dr hab. Ewa Pałasz-Rutkowska©

Dzieje Japonii (wykład II/1)

Kultura wojowników

I. Okres Kamakura

1. Kultura dworska - Kontynuacja tradycji okresu Heian, stopniowy schyłek; rola
klasztorów buddyjskich jako pośredników między kulturą dworską a wojskową
- literatura: poezja (Shinkokin wakashū/Nowy zbiór starych i nowych poematów
1205-1210); pamiętniki (Hōjōki/Notatki z pustelni 1212)
- rzeźba: tj. w o. Heian, rzeźby buddyjskie, posągi Kannon, Miroku
- malarstwo: tj. w o. Heian, emakimono do opowieści dworskich
- ceramika: tj. w o. Heian, ceramika z Shigaraki (pref. Shiga), Bizen (pref. Okayama), i
inne oraz import z Chin
- architektura: świątynie buddyjskie, np. Sanjū Sangendō三十三間堂 (Kioto)

2. Kultura wojowników
- literatura: eposy wojskowe gunki monogatari 軍記物語, np. Heike monogatari
kompilacja 1219-1243?
- rzeźba: dynamika, bojowy wyraz twarzy (pocz. już w o. Nara i Heian); główni twórcy:
Kaikei i Unkei (?-1223): np. Kongō rikishi w bramie Nandaimon (Tōdaiji, Nara),
Hachiman w stroju mnicha (Tōdaiji); rzeźba portretowa, realistyczna, np. mnich
Chōgen (Tōdaiji), mnich Kūya (Rokuhara Mitsuji), Uesugi Shigefusa, przedstawiciel
bakufu (Meigetsuin)
Kamakura Daibutsu 鎌倉大仏, wielki budda Amida (1252; Kōtokuin), 11 m., brąz, z
datków społeczeństwa; do 1495 w budynku;
- malarstwo: emakimono do gunki monogatari, np. Mōkō shūrai emaki (Ilustracje do
najazdów mongolskich); portrety, np. Yoritomo (Fujiwara Takanobu)
- ceramika: rodzima, Katō Shirozaemon Kagemasa, zw. Tōshirō,
wysokie walory artystyczne = ceramika z Seto 瀬戸(ob. pref. Aichi), setoyaki 瀬戸焼

- architektura: styl zenistyczny: Engakuji, 1282; Kenchōji, 1249
- zdobnictwo: rzemiosło wojenne –zbroja yoroi 鎧, hełm kabuto兜, kołczan, uprzęże,
miecz nihontō 日本刀 daitō 大刀, tachi 太刀 katana刀 wakizashi 脇差, tantō 短刀
pięć szkół (Bizen, Yamashiro, Yamato, Sagami, Mino)

2

Prof. Ewa Pałasz-Rutkowska© Dzieje Japonii cz. II wykład 1

2009/10 semestr letni

II. Okres Muromachi

Bujny rozkwit: estetyzacja życia wojowników, wpływy zen

1. Kultura Kitayamy (Kitayama bunka北山文化): stopniowe wprowadzanie do
kultury dworskiej elementów plebejskich
- Ashikaga Yoshimitsu (1358-1408; 3. 1367-1395): odebrał książęce wychowanie,
otoczony przepychem, esteta, kolekcjoner, zamiłowanie do chińszczyzny (karamono,
proza i poezja w języku chińskim); po rezydencji w Kitayamie (Hana-no Gosho; bud.
1397-1407): Złoty Pawilon (Kinkaku, ob. na terenie Rokuonji/Kinkakuji金閣寺)
- początek teatru nō 能: Kan’ami (1333-1384) i Zeami (1364-1443)
- rzemiosło artystyczne
- konkursy herbaciane (tōcha 闘茶) – degustacja, oglądanie czarek i imbryków
termin basara = przepych, luksus, krzykliwy, przeładowany, zaskakujący, symbol bushi
z Kioto

2. Kultura Higashiyamy (Higashiyama bunka東山文化), dojrzałość kultury M.
- Ashikaga Yoshimasa (1436-1490; 8. 1443-1474); Srebrny Pawilon (Ginkaku, ob.
świątynia Jishōji/Ginkakuji 銀閣寺); wielki esteta, a trwa wojna ....
- zawodowi esteci, znawcy sztuki, tzw. kompanionowie dōbō(shū) 同朋衆, np. Nōami
(1397-1471) i Geiami (1431-1485)
- ceremonia herbaty sadō 茶道 (cha-no yu 茶の湯) – Murata Shukō,
- sztuka układania kwiatów ikebana 生け花 Ikenobō Senkei
- ceramika: Seto, Shigaraki, Bizen, Karatsu; wyroby z laki
- architektura: świątynie zen i kamienne ogrody: Ryōanji (1450); Daitokuji (Daisen’in)
1509; nowe elementy w architekturze świeckiej: shōji, fusuma, genkan, toko i tatami,
chigaidana; gabinet shoin (styl gabinetowy: shoinzukuri)
- malarstwo: monochromatyczne (mnich Sesshū); barwne – szkoła Kanō; kaligrafia

III. Prądy religijne: - ostatni etap reformowania buddyzmu:
1. Kierunki amidystyczne: Jōdōshū Sekta Czystej Ziemi (Hōnen), Jōdō Shinshū
Prawdziwa Sekta Czystej Ziemi (Shinran)
2. Tendaishū (Nichiren) Sutra Kwiatu Lotosu Przedziwnego Prawa Myōhō rengekyō
3. zen: Rinzaishū (Eisai) i Sōtōshū (Dōgen)