- 23 -

TECHNIKA

RENTGENOGRAFII

seminarium

tydzień 3

- 24 -

6. Radiogeometria (zdjęcie wykonane wiązką stożkową, wiązką równoległą,
promień centralny i jego kierunki).

•

Wiązki, które wykorzystujemy w promieniowaniu RTG, to wiązka stożkowa i wiązka
równoległa.

•

Obraz najbardziej zbliżony do rzeczywistego powstanie w miejscu zawierającym się przy
osi centralnej (promień środkowy).
Zdjęcie takie będzie najrealniej odzwierciedlało kształt, obszar, wymiary, itp. Badanego
narządu.

•

Elementy leżące na obrzeżach narządu badanego są słabiej odzwierciedlane na błonie.
Powodem jest powstawanie półcienia, który rozmazuje obraz (wymiary i kształty).
Ponieważ kwanty promieniowania biegną do narządu pod kątem.

•

Przy wiązce równoległej, promienie rozchodzą się pod mniejszym kątem, co wpływa na
większą rzeczywistość powstałego obrazu. (2 metry, lub powyżej dwóch metrów)

•

Większość zdjęć wykonuje się z odległości ok. 1,15, wg zalecenia europejskiego.

•

Przy większej odległości szybciej zużywa się lampa i wymagana jest większa ochrona
radiologiczna.

•

Mała odległość wydłuża czas życia lampy.

•

Równoległe promieniowanie stosuje się do zdjęć płuc i serca.

(technika twarda)

- 25 -

Na kształt wiązki a co za tym idzie odwzorowanie szczegółów ma wpływ linia: lampa
RTG

pacjent (narząd)

film (błona RTG),

O – lampa RTG
P – pacjent
F – film

I. Zmiana odległości |OF|:

•

Im dalej lampa znajduje się od pacjenta, tym realniej odzwierciedlone są szczegóły
pacjenta (narządu).
W tym przykładzie odległość |OP| jest zmienna, a odległość |PF| jest stała (|PF| = const.).

•

Pacjent powinien przylegać do kasety z filmem.

Obraz szczegółów zbliżony jest do rzeczywistych wymiarów przy większej
odległości |OP|.

- 26 -

II. Zmiana odległości |PF|:

•

Im narząd badany znajduje się bliżej kasety, tym obraz jest bardziej rzeczywisty.
Oddalając narząd od kasety, powiększamy obraz na filmie.
W tym przykładzie zmienna jest odległość |PF|, a odległość |OF| jest stała (|OF| = const. =
1,15m).

Wszystkie zdjęcia należy wykonywać, przy jak najmniejszej odległości |PF|.

III. Zdjęcia wykonywane wiązką skośną:

Lampa ustawiona jest pod kątem w stosunku do pacjenta (błony RTG).

•

Zniekształcenie obrazu, szczególnie przy wiązkach pod najmniejszym kątem między
wiązką a filmem. Następuje zjawisko paralaksy.

•

Paralaksa – zjawisko przesunięcia się cieni narządu. Pozwala na uwidacznianie narządów
normalnie niewidocznych. Np. kość grochowata i trójgraniasta, które na siebie nachodzą

- 27 -

w postawie anatomicznej. Zjawisko paralaksy wykorzystywane jest do wykonywania
zdjęć narządów pokrywających się i leżących w osi strzałkowej.

•

Innymi słowy paralaksa jest po prostu przesunięciem cieni.

7. Zasady projekcji w rentgenografii (ciało jako bryła – osie, linie,
płaszczyzny, rodzaje projekcji, rzuty, oznakowanie zdjęcia RTG).

Oś długa kończyny górnej biegnie od końca dalszego do końca bliższego kończyny
bądź na odwrót (badanie łokcia).

Oś strzałkowa biegnie od przodu do tyłu, lub od tyłu do przodu.

Oś poprzeczna biegnie od boku prawego do lewego bądź na odwrót.

Osie główne tworzą główne płaszczyzny:

Płaszczyzna czołowa jest tworzona przez osie długą i poprzeczną, dzieląc
narząd/pacjenta na przód i tył.

Płaszczyzna strzałkowa tworzona jest przez oś pionową i strzałkową, dzieląc
pacjenta na prawą i lewą część.

Płaszczyzna poprzeczna tworzona przez oś poprzeczną i strzałkową, dzieli pacjenta
na górę i dół.

Zdjęcia RTG wykonuje się w rzucie prostopadłym, równoległym lub skośnym na daną
płaszczyznę.

Aby ustawić płaszczyznę do kasety prostopadle lub skośnie musimy posłużyć się
dodatkowymi liniami:

W obrębie kończyny górnej:

o

linia łącząca wierzchołki wyrostków rylcowatych

o

linia łącząca nadkłykcie kości ramiennej

W obrębie kończyny dolnej:

o

linia łącząca wierzchołki kostki bocznej i przyśrodkowej

o

linia łącząca nadkłykcie kości udowej

W obrębie czaszki:

Od przodu:

o

linia pośrodkowa – biegnie przez środek czoła, nasadę nosa, środek brody i
wcięcie szyjne

o

linia łącząca źrenice

o

linia łącząca górne brzegi oczodołów

Od boku:

o

linia oczodołowo-uszna górna – połączenie górnego brzegu oczodołu

i otworu słuchowego zewnętrznego

- 28 -

o

linia oczodołowo-uszna środkowa – połączenie kącika oka z otworem
słuchowym zewnętrznym

o

linia oczodołowo-uszna dolna (podstawa czaszki) – połączenie dolnego
brzegu oczodołu z otworem słuchowym zewnętrznym

Od tyłu:

o

linia przechodząca przez guzowatość potyliczną i wyrostki kolczyste
kręgosłupa

W obrębie tułowia i klatki piersiowej:

Od przodu:

o

linia pośrodkowa szyjna: łączy wcięcie szyjne z wyrostkiem
mieczykowatym oraz środkiem spojenia łonowego

o

linia środkowo-obojczykowa: łączy środek obojczyka z sutkiem

o

linia pachowa przednia: zaczyna się od przedniego fałdu pachowego i
biegnie w dół, wzdłuż klatki piersiowej

Od boku:

o

linia pachowa środkowa: biegnie od szczytu pachy przez środek boku
klatki piersiowej i tułowia

Od tyłu:

o

linia pachowa tylna: zaczyna się od tylnego fałdu pachy i biegnie w dół,
wzdłuż klatki piersiowej

o

linia pośrodkowa tylna: biegnie od guzowatości potylicznej przez wyrostki
kolczyste kręgosłupa wzdłuż klatki piersiowej i miednicy

o

linia przykręgosłupowa (prawa/lewa): znajduje się w połowie odległości
pomiędzy wyrostkami kolczystymi a przyśrodkowym brzegiem łopatki

o

linia środkowo-łopatkowa: przebiega przez środek łopatki

•

Ogólna definicja projekcji – zdjęcie wykonane w danej projekcji określa ustawienie
pacjenta oraz narządu badanego w stosunku do kasety (błony) oraz w stosunku do lampy
(ustawienie płaszczyzn narządu w stosunku do lampy/kasety).

•

Ustawienie lampy w stosunku do narządu i kasety – kierunek skierowania wiązki
promieniowania oraz kąt pod jakim wiązka leci w stronę narządu.

SZCZEGÓŁOWA DEFINICJA PROJEKCJI:

dla rzutów prostopadłych:

dla kończyny górnej:

o

Projekcja P-A (tylno-przednia [posterio-anterio]) – projekcja grzbietowo
dłoniowa (jest to dodatkowa nazwa dla projekcji P-A dla ręki) – ręka
zwrócona jest dłonią do kasety a grzbietem do lampy.

Linia łącząca wyrostki rylcowate oraz nadkłykcie kości ramiennej są
równoległe do kasety.
Płaszczyzna czołowa równoległa do kasety, poprzeczna i strzałkowa
prostopadłe do kasety.
Promień środkowy przechodzi od tyłu do przodu (od grzbietu do dłoni).

- 29 -

o

Projekcja A-P (przednio-tylna [anterio-posterio]) – projekcja dłoniowo
grzbietowa (również nazwa dodatkowa, dotycząca tylko ręki) – grzbiet ręki
przylega do kasety, a dłoń (część przednia) skierowana jest ku lampie.

Linia łącząca wyrostki rylcowate oraz nadkłykcie kości ramiennej są
równoległe do kasety.
Płaszczyzna czołowa równoległa do kasety, poprzeczna i strzałkowa
prostopadłe do kasety.
Promień środkowy biegnie od przodu do tyłu (od dłoni do grzbietu), czyli
wzdłuż osi strzałkowej.

o

Zdjęcia boczne:

projekcja boczno-przyśrodkowa (promieniowo-łokciowa).

Bok od strony łokciowej przylega do kasety, natomiast bok od strony
promieniowej zwrócony jest ku lampie.
Płaszczyzna strzałkowa jest równoległa do kasety, czołowa i
poprzeczna są prostopadłe.
Promień biegnie od boku kończyny do przyśrodka (od kości
promieniowej do kości łokciowej), czyli wzdłuż osi poprzecznej.

projekcja przyśrodkowo-boczna (łokciowo-promieniowa).

Bok od strony promieniowej przylega do kasety, bok łokciowy
zwrócony jest do lampy.
Płaszczyzna strzałkowa jest równoległa do kasety, czołowa i
poprzeczna są prostopadłe.
Promień środkowy płynie od łokcia do kości promieniowej (od
przyśrodka do boku kończyny), czyli wzdłuż osi poprzecznej.

o

Zdjęcia osiowe – wykonuje się je rzutem prostopadłym na płaszczyznę
poprzeczną (która dzieli na górę i dół).

Koniec bliższy kończyny zwrócony do lampy a koniec dalszy przylega do
kasety, lub na odwrót.
Płaszczyzna poprzeczna jest równoległa do kasety, strzałkowa i czołowa
prostopadłe.
Oś długa jest prostopadła do kasety, przez tę oś przechodzi promień środkowy
promieniowania.
W ten sposób badamy kości nadgarstka czy wyrostek łokciowy.

dla kończyny dolnej:

o

Projekcja A-P – projekcja przednio-tylna, dla stopy dodatkowa nazwa
grzbietowo-podeszwowa.

Stopa zwrócona jest grzbietem w stronę lampy a podeszwą przylega do kasety.
Linia łącząca wierzchołki kostki bocznej i przyśrodkowej oraz linia łącząca
nadkłykcie kości udowej są równoległe do kasety.
Płaszczyzna czołowa równoległa do kasety, poprzeczna i strzałkowa
prostopadłe do kasety.
Promień środkowy przechodzi od przodu do tyłu (od grzbietu do podeszwy),
czyli wzdłuż osi strzałkowej.

- 30 -

o

Projekcja P-A – projekcja tylno-przednia, dla stopy dodatkowa nazwa
podeszwowo-grzbietowa.

Stopa zwrócona jest podeszwą w stronę lampy a grzbietem przylega do kasety.
Linia łącząca wierzchołki kostki bocznej i przyśrodkowej oraz linia łącząca
nadkłykcie kości udowej są równoległe do kasety.
Płaszczyzna czołowa równoległa do kasety, poprzeczna i strzałkowa
prostopadłe do kasety.
Promień środkowy przechodzi od tyłu do przodu (od podeszwy do grzbietu),
czyli wzdłuż osi strzałkowej.

o

Zdjęcia boczne:

projekcja boczno-przyśrodkowa – bok stopy skierowany jest w stronę
lampy, a przyśrodkowa część stopy przylega do kasety.

Płaszczyzna strzałkowa jest równoległa do kasety, czołowa i
poprzeczna są prostopadłe.
Promień biegnie od boku stopy do jej przyśrodkowej części, czyli
wzdłuż osi poprzecznej.

Projekcja przyśrodkowo-boczna – przyśrodkowa część stopy
skierowana jest w stronę lampy, a bok stopy przylega do kasety.

Płaszczyzna strzałkowa jest równoległa do kasety, czołowa i
poprzeczna są prostopadłe.
Promień biegnie od przyśrodkowej części stopy do jej boku, czyli
wzdłuż osi poprzecznej.

o

Zdjęcia osiowe – wykonuje się je rzutem prostopadłym na płaszczyznę
poprzeczną (która dzieli na górę i dół).

Koniec bliższy kończyny zwrócony do lampy a koniec dalszy przylega do
kasety, lub na odwrót.
Płaszczyzna poprzeczna jest równoległa do kasety, strzałkowa i czołowa
prostopadłe.
Oś długa jest prostopadła do kasety, przez tę oś przechodzi promień środkowy
promieniowania.

dla czaszki:

o

Projekcja A-P – tył czaszki przylega do kasety, przód czaszki skierowany do
lampy.

Płaszczyzna czołowa jest równoległa do kasety, dwie pozostałe prostopadłe.
Linia pośrodkowa przednia czaszki pokrywa się z linią pośrodkową tylną.
Linia oczodołowo-uszna środkowa prostopadła do kasety.
Promień środkowy przechodzi od przodu do tyłu, wzdłuż osi strzałkowej.

o

Projekcja P-A – przód czaszki przylega do kasety, tył czaszki skierowany do
lampy.

Płaszczyzna czołowa jest równoległa do kasety, dwie pozostałe prostopadłe.
Linia pośrodkowa przednia czaszki pokrywa się z linią pośrodkową tylną.
Linia oczodołowo-uszna środkowa prostopadła do kasety.
Promień środkowy przechodzi od tyłu do przodu, wzdłuż osi strzałkowej.

- 31 -

o

Zdjęcie boczne (PRAWE/LEWE) – badany bok przylega do kasety
(znakujemy literką bok, który przylega do kasety).

Płaszczyzna strzałkowa jest równoległa do kasety, pozostałe dwie prostopadle.
Linia łącząca źrenice lub linia nadoczodołowa prostopadła do kasety, a linia
pośrodkowa przednia czaszki oraz linia pośrodkowa tylna równoległa do
stołu/kasety.
W zdjęciach bocznych pomagamy pacjentowi w prawidłowym ułożeniu
czaszki podkładając wałek pod brodę, i stosując oparcie.
Promień środkowy przechodzi od boku niezbadanego do badanego.

o

Zdjęcia osiowe – wykonuje się je rzutem prostopadłym na płaszczyznę
poprzeczną (która dzieli na górę i dół).

Dla zdjęć osiowych czaszki projekcje mają dodatkowe określenia:

ciemieniowo-podbródkowe – podbródek przylega do kasety, kość
ciemieniowa zwrócona w stronę lampy (np. zdjęcie zatoki klinowej).

podbródkowo-ciemieniowe – kość ciemieniowa przylega do kasety,
podbródek skierowany w stronę lampy

Ułożenie pacjenta może być dowolne (zwis głowy, oparcie głowy o kasetę) ale
radiogeometria musi być zachowana, tzn. oś długa prostopadła do kasety,
płaszczyzna poprzeczna równoległa do kasety.
Linia łącząca źrenice i linia oczodołowo-uszna środkowa równoległa do
kasety.
Promień środkowy wchodzi przez kość ciemieniową i przechodzi do
podbródka, lub na odwrót, czyli wzdłuż osi długiej.

dla rzutów skośnych:

dla kończyny górnej:

o

Projekcja P-A skośna prawa (boczno-przyśrodkowa, lub przyśrodkowo-
boczna) – lewy bok oraz grzbiet ręki zwrócony do lampy, prawy bok ręki oraz
dłoń skierowane ku kasecie.

Promień przechodzi od boku lewego do boku prawego.

o

Projekcja P-A skośna lewa (boczno-przyśrodkowa, lub przyśrodkowo-
boczna) – prawy bok oraz grzbiet ręki zwrócony do lampy, lewy bok ręki oraz
dłoń skierowane ku kasecie.

Promień przechodzi od boku prawego do boku lewego.

o

Projekcja A-P skośna prawa (boczno-przyśrodkowa, lub przyśrodkowo-
boczna) – lewy bok oraz dłoń skierowane do lampy, prawy bok oraz grzbiet
skierowane ku kasecie.

Promień przechodzi od boku lewego do boku prawego.

o

Projekcja A-P skośna lewa (boczno-przyśrodkowa, lub przyśrodkowo-
boczna) – prawy bok oraz dłoń skierowane do lampy, lewy bok oraz grzbiet
skierowane ku kasecie.

Promień przechodzi od boku prawego do boku lewego.

- 32 -

dla kończyny dolnej:

o

Projekcja P-A skośna prawa (boczno-przyśrodkowa, lub przyśrodkowo-
boczna) – lewy bok oraz podeszwa zwrócone do lampy, prawy bok oraz
grzbiet skierowane ku kasecie.

Promień przechodzi od boku lewego do boku prawego.

o

Projekcja P-A skośna lewa (boczno-przyśrodkowa, lub przyśrodkowo-
boczna) – prawy bok oraz podeszwa zwrócone do lampy, lewy bok oraz
grzbiet skierowane ku kasecie.

Promień przechodzi od boku prawego do boku lewego.

o

Projekcja A-P skośna prawa (boczno-przyśrodkowa, lub przyśrodkowo-
boczna) – lewy bok oraz grzbiet zwrócone do lampy, prawy bok oraz
podeszwa skierowane ku kasecie.

Promień przechodzi od boku lewego do boku prawego.

o

Projekcja P-A skośna lewa (boczno-przyśrodkowa, lub przyśrodkowo-
boczna) – prawy brzeg oraz grzbiet zwrócone do lampy, lewy bok oraz
podeszwa skierowane ku kasecie.

Promień przechodzi od boku prawego do boku lewego.

AP/PA w kierunku kranialnym (dogłowowo) – rzut skośny na płaszczyznę
czołową.
Pacjent leży na stole płaszczyzną czołową równolegle do stołu.
Promień środkowy biegnie od przodu do tyłu (AP) lub na odwrót (PA) w kierunku
głowy pod określonym kątem.

AP/PA w kierunku kauzalnym (doogonowo) – rzut skośny na płaszczyznę
czołową.
Pacjent leży na stole płaszczyzną czołową równolegle do stołu.
Promień środkowy biegnie od przodu do tyłu (AP) lub na odwrót (PA) w stronę
nóg pod określonym kątem.