Artykuł pochodzi z dodatku:

Zasady odliczania VAT naliczonego

Dodatek nr 26 do Biuletynu Informacyjnego dla Służb Ekonomiczno - Finansowych

nr 25 (708)  z dnia  2010-09-01

www.czasopismaksiegowych.pl

wydawca: Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp.

www.gofin.pl   sklep internetowy: www.sklep.gofin.pl

Działalność mieszana - dwa etapy rozliczania VAT

Jeżeli wydatek związany jest z działalnością mieszaną, podatnik odlicza VAT zgodnie z proporcją, o której mowa w art. 90-91
ustawy o VAT.

Proporcjonalne odliczanie VAT następuje w dwóch etapach:

1) rozliczenie wstępne - dokonywane, co do zasady, w miesiącu zakupu na podstawie proporcji wyliczonej za
poprzedni rok podatkowy,

2) rozliczenie roczne - dokonywane po zakończeniu roku, w którym towar został nabyty, w oparciu o rzeczywistą
strukturę sprzedaży w danym roku.

ETAP I - rozliczenie wstępne

Wstępny  wskaźnik  proporcji,  który  wykorzystywany  będzie  do  odliczania  VAT  od  wydatków  związanych  z  działalnością
mieszaną, ustala się w oparciu o procentowy udział rocznego obrotu z tytułu czynności opodatkowanych w całkowitym obrocie
uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz
czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo (art. 90 ust. 3 ustawy o VAT).

WAŻNE:  Proporcję  dla  danego  roku  ustala  się  na  podstawie  obrotu  osiągniętego  w  poprzednim  roku
podatkowym i zaokrągla w górę do najbliższej liczby całkowitej.

Przykład

Podatnik  obliczył  wskaźnik proporcji,  który  wyniósł  82,1%. Wskaźnik  ten  należy  zaokrąglić w  górę  do  najbliższej liczby  całkowitej.
Wyniesie on zatem 83%.

Czynności, które wpływają na wskaźnik proporcji

W celu  ustalenia wskaźnika  proporcji niezbędne  jest prawidłowe  określenie obrotu. Definicję  obrotu zawiera  art. 29  ust. 1
ustawy o VAT, z którego wynika, że obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku.
Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i dopłaty przedmiotowe, które mają bezpośredni wpływ na cenę towarów
dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Ustalając wskaźnik proporcji należy zatem uwzględnić wartość:

odpłatnych dostaw towarów i odpłatnego świadczenia usług na terytorium kraju,

wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,

eksportu towarów,

dostaw towarów lub świadczenia usług poza terytorium kraju, które nie podlegają opodatkowaniu w Polsce, lecz dają
podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego z nimi związanego,

otrzymanych  dotacji,  subwencji  i  dopłat  przedmiotowych,  mających  bezpośredni  wpływ  na  cenę  towarów  i  usług
świadczonych przez podatnika.

Natomiast  na  podstawie  art.  90  ust.  5  i  6  ustawy  o  VAT,  przy  obliczaniu  wskaźnika  proporcji  nie  uwzględnia  się  obrotu
uzyskanego z:

dostawy  towarów  i  usług,  które  na  podstawie  przepisów o  podatku  dochodowym  są  zaliczane  przez  podatnika  do
środków  trwałych  oraz  wartości  niematerialnych  i  prawnych  podlegających  amortyzacji,  oraz  gruntów  i  praw
wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli są zaliczane do środków trwałych podatnika - używanych przez podatnika na
potrzeby jego działalności,

tytułu transakcji dotyczących nieruchomości lub usług pośrednictwa finansowego - jeżeli czynności te są dokonywane
sporadycznie.

Przy  obliczaniu  wskaźnika  proporcji nie  uwzględnia  się  również  czynności,  które nie  stanowią  obrotu.  Nie  uwzględnia  się
zatem:

otrzymanych  dotacji,  które  nie  mają  bezpośredniego  wpływu  na  cenę  towaru  lub  usługi  (np.  dotacji  na  ogólne
funkcjonowanie przedsiębiorstwa),

wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów i importu usług,

zakupu towarów, dla którego podatnikiem jest nabywca,

przekazania przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym
przedsiębiorstwem  (art. 7  ust.  2 ustawy  o  VAT) i  nieodpłatnego  świadczenia  usług, o  którym  mowa w  art.  8 ust.  2
ustawy o VAT.

Przykład

W roku podatkowym podatnik uzyskał następujące przychody:

krajowa sprzedaż opodatkowana: 900.000 zł (w tym sprzedaż środków trwałych 100.000 zł),

krajowa sprzedaż zwolniona z VAT: 50.000 zł,

eksport: 130.000 zł,

dotacja wpływającą na cenę usługi zwolnionej z VAT: 20.000 zł,

dotacja na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa: 10.000 zł.

Podatnik ustalił:

łączny obrót: 900.000 zł - 100.000 zł (sprzedaż środków trwałych) + 50.000 zł + 130.000 zł + 20.000 zł = 1.000.000 zł,

obrót z tytułu czynności opodatkowanych: 900.000 zł - 100.000 zł + 130.000 zł = 930.000 zł,

wskaźnik proporcji: (930.000 zł : 1.000.000 zł) x 100% = 93%.

Uwaga!  Dotacja  na  dofinansowanie  ogólnej  działalności  przedsiębiorstwa  nie  stanowi  obrotu  i  nie  należy  jej  uwzględniać  przy
obliczaniu wskaźnika proporcji.

Przypadki, gdy nie stosuje się wskaźnika proporcji ustalonego na podstawie obrotów z roku poprzedniego

W  przypadku, gdy  w poprzednim  roku podatnik  nie uzyskał  obrotu ze  sprzedaży mieszanej,  lub gdy  obrót ten  był niższy  niż
30.000  zł,  do odliczenia  podatku  naliczonego  przyjmuje  się proporcję  ustaloną  szacunkowo,  według prognozy  ustalonej  z
naczelnikiem  urzędu  skarbowego.  Taki  sposób  rozliczania  VAT  stosuje  się  również  w  przypadku,  gdy  podatnik  uzna,  że
wskaźnik proporcji obliczony zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o VAT jest niereprezentatywny. 
 

Przykład

W  2009  r. podatnik  wykonywał  jedynie  czynności  opodatkowane  (wskaźnik proporcji  wynosił  100%).  W  2010 r.  zamierza  dodatkowo
wykonywać czynności zwolnione z VAT.

Ponieważ  w poprzednim  roku podatnik  nie wykonywał  sprzedaży mieszanej,  proporcję do  odliczania VAT  należy ustalić  szacunkowo
z naczelnikiem urzędu skarbowego.

Wskaźnika proporcji obliczonego na podstawie obrotów z roku poprzedniego podatnik nie stosuje również w przypadku, gdy
proporcja obliczona zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o VAT:

przekroczyła  98%  -  wówczas  podatnik  ma  prawo  do  obniżenia  kwoty  podatku  należnego  o  całą  kwotę  podatku
naliczonego,

nie  przekroczyła  2%  -  wówczas  podatnik  całkowicie  traci  prawo  do  obniżenia  kwoty  podatku  należnego  o  kwotę
podatku naliczonego.

Przykład

Załóżmy, że wskaźnik proporcji ustalony na podstawie obrotów z roku 2009 r. wynosił:

98,01%  (w  zaokrągleniu  99%)  -  odliczenie  VAT  w  2010  r.  od  zakupów  związanych  z  działalnością  mieszaną  przysługuje
w całości,

1,99%  (w  zaokrągleniu  2%)  -  odliczenie  VAT  w  2010  r.  od  zakupów  związanych  z  działalnością  mieszaną  w  ogóle  nie
przysługuje.

ETAP II - rozliczenie roczne

Jeżeli  podatnik  wykonuje  zarówno  czynności  opodatkowane,  jak  i  zwolnione  z  VAT,  po  zakończeniu  roku  podatkowego
ponownie  ustala  strukturę  sprzedaży, lecz  na  podstawie  rzeczywistych  obrotów  w  danym  roku. Struktura  ta  jest  podstawą
do korekty wstępnie odliczonego podatku za rok poprzedni oraz wyznaczy wstępny wskaźnik do rozliczania VAT od zakupów
w kolejnym roku podatkowym.

Kiedy korekty rocznej nie dokonuje się?

Rocznej korekty nie dokonuje się, jeżeli różnica między proporcją obliczoną wstępnie a proporcją obliczoną po zakończeniu
roku nie przekracza 2 punktów procentowych (art. 91 ust. 1 ustawy o VAT). 
 

Przykład

W 2009  r. podatnik  odliczał VAT  stosując wskaźnik  proporcji w  wysokości 80%.  Po zakończeniu  roku podatnik  obliczył rzeczywistą
strukturę obrotów,  która wyniosła  77,3% (w  zaokrągleniu 78%).  Ponieważ różnica między  proporcją wstępną  a proporcją  ustaloną na
podstawie  rzeczywistych  obrotów  nie  przekroczyła  2  punktów  procentowych  (wynosiła  dokładnie  2  punkty  procentowe),  korekta
odliczonego VAT nie jest konieczna.

W  praktyce  mogą  występować  sytuacje,  gdy  rzeczywista  struktura  obrotów  przekracza  2%,  lecz  podatnik  nie  będzie  miał
prawa  do  odliczenia nawet  części  VAT.  Będzie tak  wówczas,  gdy  wstępna proporcja  nie  przekroczyła  2% i  różnica  między
proporcją wstępną a rzeczywistą nie przekroczyła 2 punktów procentowych. Powyższe zobrazujemy na przykładzie. 
 

Przykład

Wstępny  wskaźnik  proporcji  ustalony  na  podstawie  obrotów  z  2009  r.  wynosił  1,93%  (w  zaokrągleniu  2%).  Ponieważ  wskaźnik  nie
przekroczył 2%, w 2010 r. podatnik nie ma prawa do odliczania VAT od zakupów związanych z działalnością mieszaną.

Załóżmy, że rzeczywisty wskaźnik proporcji za 2010 r. wyniesie 3,2% (w zaokrągleniu 4%). Podatnik nie będzie jednak miał prawa nawet
do częściowego odliczenia VAT, gdyż różnica między proporcją wstępną a rzeczywistą nie przekroczyła 2 punktów procentowych.

W  tym  miejscu  warto  jednak  zaznaczyć,  że  niektóre  sądy  uznają,  że  uniemożliwienie  podatnikowi  skorygowania  VAT
w przypadku, gdy różnica między proporcją wstępną a ostateczną jest stosunkowo niewielka, jest sprzeczne z dyrektywą. Tak
uznał przykładowo WSA w Warszawie w wyroku z 18 grudnia 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 2337/08). Sąd uznał, że art. 175 ust. 3
Dyrektywy nie zawiera żadnych ograniczeń co do wymogu dokonywania ww. korekt, co oznacza, że wszelkie ograniczenia w
tym zakresie wynikające z przepisów krajowych należy uznać za sprzeczne z tym właśnie przepisem prawa wspólnotowego.
Dlatego też zdaniem WSA:

„(…)  Skarżącemu  będzie  przysługiwało  prawo  skorygowania  odliczenia  podatku  dokonanego  na  podstawie  proporcji
wstępnej, bez względu na poziom tej proporcji oraz wielkość różnicy między proporcją wstępną a ostateczną. (…)”

Niestety,  pomimo  powyższego  wyroku,  organy  podatkowe  zajmują  odmienne  stanowisko,  czego  przykładem  może  być

interpretacja  indywidualna  Izby Skarbowej  w  Warszawie  z  16 kwietnia  2009  r.,  nr IPPP1/443-78/09-3/IG.  W  przedmiotowej
sprawie  podatnik  nie  odliczał  VAT,  gdyż  wstępny  wskaźnik  proporcji  nie  przekraczał  2%.  Uznał  jednak,  że  jeżeli  po
zakończeniu  roku  wskaźnik proporcji  przekroczy  2%,  to  będzie miał  prawo  skorygowania  VAT,  nawet jeżeli  różnica  między
proporcją  wstępną  a  ostateczną  nie  przekroczy  2  punktów  procentowych.  W  tak  przedstawionym  stanie  faktycznym  Izba
Skarbowa uznała, że:

„(…) korekta roczna nie powinna być dokonywana. Ustawodawca w tym przypadku użył przy tym bezwarunkowego zwrotu:
„korekty nie dokonuje się”. Podatnik nie ma więc wyboru czy też dokonać tej korekty, czy nie w sytuacji gdy różnica (między
proporcją wstępną a ostateczną - przyp. red.) jest mniejsza lub równa 2 punkty procentowe. (…)”

Zauważmy jednak,  że nie zawsze taka  interpretacja przepisów jest niekorzystna  dla podatników. Bowiem w  przypadku, gdy
proporcja wstępna wynosiła 99% (przysługiwało prawo do odliczenia VAT w całości), a ostateczna 97%, podatnik nie będzie
zobligowany  do  korekty  („in  minus”)  odliczonego  VAT  (różnica  między  proporcją  wstępną  a  rzeczywistą  nie  przekroczyła  2
punktów procentowych). Bez znaczenia będzie fakt, że ostateczna proporcja wynosiła mniej niż 98%.

W jaki sposób dokonać korekty rocznej?

Sposób dokonania korekty rocznej uzależniony jest od rodzaju zakupionego towaru oraz od jego wartości początkowej.

• Ustalenie wartości początkowej środka trwałego

Za  wartość  początkową  środka  trwałego  nabytego  w  drodze  kupna  uważa  się  cenę  nabycia,  tj.  kwotę  należną  zbywcy,
powiększoną  o  koszty  związane  z  zakupem  naliczone  do  dnia  przekazania  środka  trwałego  do  używania,  pomniejszoną
o podatek od towarów i usług, który podlega odliczeniu. Oznacza to, że wartość początkową środka trwałego stanowi kwota
netto wykazana w fakturze zakupu łącznie z nieodliczonym (na podstawie wstępnej proporcji) podatkiem VAT.

WAŻNE:  Roczna  korekta  podatku  naliczonego  nie  wpływa  na  ustaloną  wcześniej  wartość  początkową
środka trwałego.

Przykład

Podatnik wykonuje działalność mieszaną. W 2010 r. podatnik odlicza  VAT na podstawie struktury obrotów z roku poprzedniego, która
wynosiła 60%.

W lipcu br. podatnik zakupił maszynę produkcyjną za 14.000 zł netto (plus VAT 3.080 zł) i odliczył VAT w wysokości: 3.080 zł x 60% =
1.848 zł. Nieodliczony VAT w wysokości: 3.080 zł - 1.848 zł = 1.232 zł zwiększył wartość początkową środka trwałego, która wyniosła:
14.000  zł  +  1.232  zł  =  15.232  zł  (przy  założeniu,  że  nie  poniesiono  innych  wydatków  zwiększających  wartość  początkową  środka
trwałego).

• Okresy korekty

Korekta roczna  nie zawsze ma  charakter jednorazowy  i definitywny. Niekiedy  podatnik zobowiązany jest  dokonywać korekty
podatku naliczonego (odliczonego na podstawie wstępnego wskaźnika proporcji) jeszcze przez parę lat. A wszystko zależy od
tego,  jakie  towary  podatnik  zakupił  w  danym  roku  podatkowym  oraz  ile  wynosi  tzw.  „okres  korekty”  dla  poszczególnych
towarów.

I tak, okresy korekty wynoszą:

1)  12  miesięcy,  licząc  od  końca  okresu  rozliczeniowego,  w  którym  wydano  towar  do  użytkowania  -  dotyczy
nabycia:

towarów  używanych  przez  podatnika,  lecz  niezaliczonych  do  środków  trwałych  lub  wartości
niematerialnych i prawnych,

środków trwałych  lub wartości niematerialnych  i prawnych o wartości  początkowej nieprzekraczającej
15.000 zł;

2)  5  lat  -  w  przypadku  nabycia  środków  trwałych  i  wartości  niematerialnych  i  prawnych  podlegających
amortyzacji  (za  wyjątkiem  nieruchomości  i  praw  wieczystego  użytkowania  gruntów),  których  wartość
początkowa przekracza 15.000 zł;

3)  10  lat  -  w  przypadku  nabycia  nieruchomości  i  praw  wieczystego  użytkowania  gruntów,  których  wartość
początkowa przekracza 15.000 zł.

Uwaga! Powyższe okresy korekty dotyczą środków trwałych nabytych od 1 czerwca 2005 r. Natomiast środki trwałe nabyte:

przed 1 maja 2004 r. - w ogóle nie podlegają korekcie,

od 1 maja 2004 r., lecz przed 1 czerwca 2005 r. - podlegały korekcie 5 lub 10-letniej, jeżeli wartość początkowa środka
trwałego przekraczała 3.500 zł (dla środków trwałych innych niż nieruchomości okres korekty już minął).

Przykład 1

Przyjmując dane z poprzedniego przykładu, podatnik będzie dokonyw ał korekty odliczonego VAT przez 5 lat (w artość początkow a środka
trw ałego przekroczyła 15.000 zł).

Załóżmy, że rzeczyw iste w skaźniki proporcji w yniosą:

w 2010 r. - 65%,

w 2011 r. - 55%,

w 2012 r. - 58%,

w 2013 r. - 62%,

w 2014 r. - 61%.

Podatnik dokona korekty podatku naliczonego (w  zaokrągleniu do pełnego złotego):

za 2010 r.: [(3.080 zł x 65%) - (3.080 zł x 60%)] : 5 (lat) = 31 zł,

za 2011 r: [(3.080 zł x 55%) - (3.080 zł x 60%)] : 5 (lat) = - 31 zł,

za  2012-2014  r.  korekta  nie  będzie  dokonywana  (różnica  między  wskaźnikiem  wstępnym  zastosowanym  do  odliczenia  VAT
a wskaźnikiem rzeczywistym nie przekroczyła 2 punktów procentowych).

Przykład 2

W  2010  r.  podatnik  dokonuje  odliczenia  VAT  od  zakupów  związanych  z  działalnością  mieszaną  na  podstawie  struktury  obrotów
z  2009  r.,  wynoszącej  70%.  Załóżmy,  że  wartość  początkowa  towaru  zakupionego  do  działalności  mieszanej  w  2010  r.  wyniesie:
12.200 zł (w tym VAT 2.200 zł), a odliczony VAT w momencie zakupu: 1.540 zł (2.200 zł x 70%).

Zakładając, że  rzeczywisty wskaźnik  proporcji dla  roku 2010  wyniesie 80%,  podatnik dokona  korekty jednorazowej  odliczonego VAT
(korekta „in plus”): [(2.200 zł x 80%) - (2.200 zł x 70%)] = 220 zł.

Okres korekty dla inwestycji w obcym środku trwałym

Ustawa o VAT nie precyzuje, jaki okres korekty należy zastosować do inwestycji w obcym środku trwałym. W praktyce przyjęło
się, że inwestycja w obcym środku trwałym stanowi odrębny od nieruchomości składnik majątku, co oznacza, że jeżeli
wartość  tej  inwestycji  przekracza  15.000  zł,  zastosowanie ma  5-letni  okres  korekty.  W  przeciwnym  wypadku  należy
zastosować korektę roczną.

Pięcioletni okres korekty dotyczy również inwestycji w obcym środku trwałym, których przedmiotem są nieruchomości.
Takie  też  stanowisko  zajmują  organy  podatkowe,  np.  Dyrektor  Izby  Skarbowej  w  Katowicach,  który  w  interpretacji
indywidualnej z 19 lutego 2010 r., nr IBPP3/443-925/09/AB uznał:

„(…)  W  związku  z  tym,  że  inwestycja  w  obcym środku  trwałym,  polegająca  na  adaptacji,  modernizacji  czy  przebudowie
budowli  lub  budynku  stanowi  odrębny  od  nieruchomości  środek  trwały,  korekta  podatku  naliczonego  odnoszącego  się
do takiego środka trwałego powinna być dokonana zgodnie z art. 91 ust. 2 ustawy o VAT, nie w ciągu 10 lat przewidzianym
dla nieruchomości, ale w ciągu 5 kolejnych lat, począwszy od roku, w którym został on oddany do użytkowania. Przy czym
każda  suma  zaewidencjonowanych  i  przyjętych  do  używania  wydatków  na  ulepszenie  stanowi  odrębnie  rozliczaną
inwestycję. (…)”

Okres korekty dla nakładów na ulepszenie środka trwałego

Z ustawy o VAT nie wynika również wprost, jaki okres korekty zastosować do ulepszenia środków trwałych. Naszym zdaniem,
w tym przypadku poniesione nakłady modernizacyjne należy potraktować tak jak zakup środka trwałego.

WAŻNE: Ustalając okres korekty, który należy  zastosować do wydatków na ulepszenie środka trwałego,
należy  uwzględnić  jedynie  wysokość  nakładów  na  ulepszenie  środka  trwałego,  a  nie  jego  wartość

początkową, lub też wartość po dokonaniu ulepszenia.

Można mieć jednak wątpliwości, czy do nakładów modernizacyjnych dotyczących nieruchomości należy zastosować 5- czy 10-
letni  okres  korekty.  Wydatki  te nie  są  bowiem  zakupem  nieruchomości,  a  jedynie  jej ulepszeniem.  Kwestię  tę  wyjaśniają
organy  podatkowe  uznając,  że  wydatki  na  ulepszenie  nieruchomości  należy  rozliczać  tak,  jak  zakup  nieruchomości,  co
oznacza, że jeżeli ww. wydatki przekraczają 15.000 zł, należy stosować 10-letni okres korekty. Tak uznał przykładowo Dyrektor
Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 25 maja 2009 r., nr IPPP1-443-213/09-3/JL:

„(…) Ulepszenie środka trwałego należy (…) traktować dla celów podatku VAT tak jak zakup odrębnego środka trwałego. W
myśl powyższych ustaleń, dla potrzeb przedmiotowego zdarzenia przyszłego należy stwierdzić, że wydatki poniesione na
zakup towarów i usług zużytych w celu ulepszenia budynku należy traktować jak wydatki poniesione na zakup odrębnego
budynku. Korekta dotyczy zatem budynku,  a nie jak twierdzi Spółka - towarów i usług zużytych  w celu jego ulepszenia. Z
uwagi na to, iż korekta dotyczy nieruchomości - zastosowanie ma 10-letni okres korekty. (…)”

Podobne stanowisko zaprezentował  również Dyrektor Izby Skarbowej  w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej  z 2 lutego
2009 r., nr ITPP2/443-982/08/AW.

Podsumowując:

Jeżeli wydatki na ulepszenie nieruchomości:

przekroczyły 15.000 zł - podatnik powinien zastosować korektę 10-letnią,

nie przekroczyły 15.000 zł - zastosowanie znajdzie korekta jednorazowa.

Roczna korekta VAT naliczonego w deklaracji VAT

Roczną  korektę  podatku  naliczonego  wykazuje  się  w  deklaracji  VAT  składanej  za  pierwszy  okres  rozliczeniowy  po
zakończeniu roku podatkowego, za  który dokonuje się korekty. Jedynie w  przypadku zakończenia działalności gospodarczej
korektę,  o  której  mowa  powyżej,  ujmuje  się  w  deklaracji  podatkowej za  ostatni  okres  rozliczeniowy  (art.  91  ust.  3  ustawy
o VAT).

WAŻNE: Roczną korektę VAT naliczonego za 2009 r. podatnik powinien ująć w deklaracji za:

styczeń 2010 r. (składanej do 25 lutego 2010 r.) - jeżeli podatnik rozlicza VAT miesięcznie,

I  kwartał  2010  r.  (składanej  do  26  kwietnia  2010  r.  -  25.  przypadał  w  niedzielę)  -  jeżeli  podatnik
rozlicza VAT kwartalnie.

Korektę roczną  ujmuje się w deklaracji  VAT w poz.  53 lub 54 w  zależności, czy korekta  ta dotyczy środków trwałych,  czy też
pozostałych nabyć.