operator maszyn w przemysle wlokienniczym 826[01] z3 02 u

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Bogdan Włodarczyk

Wytwarzanie dzianin techniką falowania
826[01].Z3.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Andrzej Konarczak

mgr inż. Hanna Walczak

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Maria Michalak

Konsultacja:

mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 826[01].Z3.02

Wytwarzanie dzianin techniką falowania, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu operator maszyn w przemyśle włókienniczym.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Wytwarzanie dzianin techniką falowania

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2.

Pytania sprawdzające

4.1.3.

wiczenia

4.1.4.

Sprawdzian postępów

4.2.

Obliczenia

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2.

Pytania sprawdzające

4.2.3.

wiczenia

4.2.4.

Sprawdzian postępów

4.3.

Wybrane mechanizmy falowarki płaskiej

4.3.1.

Materiał nauczania

4.3.2.

Pytania sprawdzające

4.3.3.

wiczenia

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o technologii szydełkowania

w układzie rządkowym przy zastosowaniu falowarek płaskich. Uwzględniono w nim również
zagadnienia techniczne związane z budową i eksploatacją maszyn.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych w module

826[01].Z3.03

Wytwarzanie dzianin techniką

osnowową

826[01].Z3

Technologia dzianych wyrobów

włókienniczych

826[01].Z3.01

Wytwarzanie dzianin techniką

szydełkowania rządkowego

826[01].Z3.02

Wytwarzanie dzianin

techniką falowania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

rozpoznawać podstawowe sploty dziewiarskie,

–

rozróżniać rodzaje przędz i nawojów,

–

posługiwać się pojęciem masy liniowej,

–

rozróżniać podstawowe elementy występujące w mechanizmach maszyn,

–

odczytywać proste rysunki techniczne,

–

wyjaśniać działanie prostych mechanizmów,

–

dokonywać prostych obliczeń matematycznych,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

charakteryzować technikę dziania w układzie rządkowym na szydełkarkach płaskich
i cylindrycznych,

–

obliczać parametry strukturalne dzianin,

–

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

dobrać metody wytwarzania dzianin techniką falowania,

−

rozróżnić typy falowarek,

−

rozróżnić sploty dzianin wytwarzanych na falowarkach,

−

określić przeznaczenie dzianin wytwarzanych na różnych rodzajach falowarek
z uwzględnieniem rodzaju przerabianego surowca,

−

obliczyć parametry strukturalne dzianin,

−

dobrać rodzaje elementów oczkotwórczych zastosowanych w falowarkach,

−

określić sposób współpracy elementów oczkotwórczych zastosowanych w falowarkach,

−

odczytać schematy mechanizmów i urządzeń zastosowanych w falowarkach,

−

wskazać rodzaje mechanizmów i urządzeń zastosowanych w falowarkach,

−

zaplanować i zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii, przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska,

−

ustalić przebieg nitek przez elementy urządzenia podającego,

−

przewlec nitki przez elementy urządzenia podającego,

−

ustawić urządzenia pomocnicze zapewniające właściwy przebieg procesu dziania,

−

uruchamiać i zatrzymywać falowarki,

−

określić przyczyny zatrzymań falowarek,

−

zlikwidować przyczyny zatrzymań maszyny,

−

rozpoznać błędy powstałe w czasie wytwarzania dzianiny,

−

usunąć przyczyny powstawania błędów w trakcie pracy maszyny,

−

określić jakość wytworzonej dzianiny,

−

uporządkować stanowisko pracy,

−

wykonać obliczenia produkcyjne,

−

wykonać zgodnie z dokumentacją techniczną konserwację maszyny,

−

posortować odpady poprodukcyjne,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy i ochrony przeciwpożarowej
w czasie obsługi maszyny,

−

posłużyć się tekstami źródłowymi (normy, instrukcje, literatura zawodowa).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wytwarzanie dzianin techniką falowania

4.1.1. Materiał nauczania

Wprowadzenie

Falowarki płaskie, podobnie jak szydełkarki płaskie i cylindryczne umożliwiają

wytwarzanie dzianin rządkowych, czyli tzw. szydełkowanie w układzie rządkowym.
Technika ta pozwala wytworzyć płaski wyrób włókienniczy z jednego odcinka nitki. Istnieje
jednak zasadnicza różnica między sposobem pracy elementów oczkotwórczych szydełkarek
i falowarek. W falowarkach nie ma indywidualnego ruchu poszczególnych igieł. Oznacza to,
iż rządek oczek nie jest wytwarzany poprzez stopniowe formowanie pojedynczych oczek.
Wszystkie oczka wchodzące w skład danego rządka oczek, wytwarzane są w tym samym
momencie. Wynika to z konstrukcji maszyny, w której igły są sztywno zamocowane w listwie
i wszystkie jednocześnie się poruszają. Wymaga to specyficznego przygotowania odcinka
nitki potrzebnego do uformowania rządka oczek, tzw. falowania – patrz poniżej „Proces
falowania”.

Inną istotną różnicą między falowarkami a szydełkarkami są zastosowane igły.

Falowarki wyposażone są w igły haczykowe, szydełkarki zaś, w igły języczkowe.

Charakterystyka maszyn i asortyment wytwarzanych wyrobów

Falowarki płaskie jednogrzebieniowe, wielogłowicowe (zwane maszynami kotonowymi)

wynalezione zostały przez Wiliama Cottona w 1868 roku. Najczęściej spotykane w przemyśle
są maszyny firm: Bentley – Cotton, Schubert&Salzer i Textima.

Falowarki płaskie mogą posiadać nawet do 16 głowic roboczych, co umożliwia

jednoczesne wykonywanie nawet kilkunastu tych samych części wyrobu. Szerokość robocza
grzebieni igłowych mieści się w granicach 30–34 cale angielskie. Numer uiglenia falowarek
płaskich jest podawany w charakterystycznych dla nich jednostkach, mianowicie w gg
(Geuge = 1,5 cala angielskiego) i wynosi 21–27 gg.

Falowarki płaskie przeznaczone są do wytwarzania wyrobów odpasowanych z bawełny,

wełny, anilany, bistoru. Asortyment wytwarzanych dzianin jest bardzo szeroki i obejmuje
takie artykuły jak: bluzki, półgolfy, wdzianka, spódnice, spodnie.

Do podstawowych cech wyróżniających daną maszynę można zaliczyć:

–

numer uiglenia,

–

szerokość roboczą grzebienia igłowego,

–

liczbę głowic,

–

liczbę wodzików,

–

system falowania,

–

rodzaj sterowania,

–

sposób nakładania ściągaczy,

–

możliwości urządzenia fasonującego,

–

rodzaj i możliwości urządzenia wzorującego.

Sploty

Na falowarkach płaskich jednogrzebieniowych wykonuje się dzianiny lewoprawe (Lp).
Poniższe rysunki przedstawiają splot lewoprawy, w którym dokonano zmian

prowadzących do uzyskania określonych efektów wzorniczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek 1 przedstawia splot Lp z oczkami jednokrotnie nabieranymi. Tego typu efekt

można uzyskać na falowarce wyposażonej w specjalne prasujące umieszczone w dolnej części
łożyska płaszczek falujących i rozdzielających. Płaszczki w sposób programowalny,
indywidualnie mogą się zagłębiać (cofać) w głąb łożyska. Umożliwia to chwilowy brak
prasowania haczyków niektórych igieł, a tym samym tworzenie oczek nabraniowych.

Rysunek 2 przedstawia splot ażurowy zrealizowany poprzez przekładanie wybranych

oczek. Na falowarce można wykonać tego rodzaju procedury dzięki zastosowaniu igieł
przekładających.

Rysunek 3 pokazuje fragment prostej dzianiny intarsyjnej, która powstaje w wyniku

łączenia ze sobą (na brzegach) dzianin wykonanych np. z nitek o różnych kolorach.

Rys. 1. Splot nabraniowy [5, s. 91]

Rys. 2. Splot ażurowy [5, s. 90]

Rys. 3. Fragment dzianiny intarsyjnej [4, s. 255]

Urządzenie podające nitkę

Urządzenia podające stosowane w falowarkach płaskich mają prostą konstrukcję,

podobną do urządzeń spotykanych w szydełkarkach płaskich ręcznych.

Składają się one ze stojaka na nawój (1), prowadników (2) i naprężacza (3). Stosowane są

naprężacze talerzykowe sprężynowe lub grawitacyjne. Regulacja napięcia nitki
w naprężaczach talerzykowych grawitacyjnych odbywa się poprzez zmianę ilości
obciążników. W sprężynowych zaś regulacja ta realizowana jest poprzez ściskanie lub
rozprężanie sprężyny oddziałującej na talerzyki, między którymi przebiega nitka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Urządzenie podające nitkę: 1 – stojak do nawojów, 2 – prowadniki, 3 – naprężacz talerzykowy,

4 – kompensator, 5 – wodziki [5, s. 66]

Proces falowania

Falowarki płaskie i technologia wytwarzania dzianin techniką falowania sięgają samych

początków dziewiarstwa maszynowego.

Proces falowania umożliwia przygotowanie odcinka podanej nitki do jednoczesnego

(na wszystkich igłach biorących udział w tworzeniu dzianiny) formowania rządka oczek.
Polega on na utworzeniu z odcinka nitki pętli o falistym kształcie – stąd charakterystyczna
nazwa procesu. Falisty układ nitki potrzebny jest do uformowania rządka oczek o określonej
wielkości. Wielkość zafalowania będzie wpływała na wysokość oczek a tym samym ścisłość
rządkową dzianiny (rys. 5).

Rys. 5. Różne wielkości zafalowania nitki (falowanie jednostopniowe): 1 – igła, 2 – płaszczka falująca,

3 – nitka [opracowanie własne]

W zależności od konstrukcji maszyny falowanie może być jednostopniowe, realizowane

wyłącznie za pomocą płaszczek falujących (rys. 6) lub dwustopniowe wykonywane najpierw
przez płaszczki falujące, a następnie przez płaszczki rozdzielające (rys. 7).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Falowanie jednostopniowe: 1 – igła, 2 – płaszczka falująca, 3 – nitka [opracowanie własne]

Rys. 7. Falowanie dwustopniowe: 4 – płaszczka rozdzielająca [opracowanie własne]

Zafalowanie możliwe jest dzięki istnieniu barier, które determinują ten charakterystyczny

przebieg nitki. Są to krawędzie płaszczek falujących i trzony igieł. Falowanie nitki jest
procesem stopniowym; począwszy od pierwszej igły do ostatniej biorącej udział w procesie
tworzenia danego rządka oczek. Kolejno ułożone płaszczki falujące tworzą pętle, pobierając
odcinek nitki podawanej przez wodzik, podobnie jak poszczególne igły w szydełkarce tworzą
pojedyncze oczka, ciągnąc nitkę z wodzika (rys. 8).

Praktyka przemysłowa wskazuje, iż falowanie dwustopniowe jest lepsze, gdyż uzyskuje

się bardziej równomierną strukturę dzianiny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Proces stopniowego falowania [5, s. 10]

Płaszczki falujące są wysuwane podczas falowania za pomocą specjalnej krzywki

falowacza (rys. 9). W starszych typach maszyn stosowano tzw. falowanie bezpośrednie,
polegające na oddziaływaniu krzywką falowacza bezpośrednio na tylne krawędzie płaszczek
falujących. W nowszych konstrukcjach stosowane jest falowanie pośrednie (rys. 10) – między
falowaczem a płaszczką falującą znajduje się tzw. klawisz (rys. 14, 15).

Rys. 9. Falowacz: 1 – krzywka falowacza, 2 – pokrętło śruby regulującej głębokość falowania [4, s. 238]

Rys. 10. Falowanie pośrednie: 1 – falowacz, 2 – klawisz, 3 – płaszczka falująca [5, s. 12]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Elementy oczkotwórcze falowarek płaskich

Rys. 11. Igła haczykowa (zasadnicza): 1 – trzon,

2 – rowek, 3 – haczyk, 4 – ostrze haczyka,
5 – stopka [opracowanie własne]

Rys. 12. Igła przekładacza: 1 – trzon, 2 – rowek,

3 – ostrze, 4 – stopka [opracowanie własne]

Rys. 13. Płaszczka falująca: 1 – stopka, 2 – szyjka,

3 – próg [opracowanie własne]

Rys. 14. Klawisz: 1 – wycięcie, 2 – nosek,

3 – miejsce oddziaływania falowacza,
4 – punkt działania sprężynki zwrotnej
[opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Klawisze [opracowanie własne]

Płaszczki falujące są cienkimi, elastycznymi blaszkami stalowymi o ściśle określonym

kształcie. Aby mogły długo i stabilnie współpracować z klawiszami w tylnej części posiadają
obustronne okucia z grubszej blachy stalowej. Wzmacniają one płaszczkę i poszerzają jej
tylną część (rys. 16).

Rys. 16. Płaszczki falujące: 1 – okucie płaszczki falującej [opracowanie własne]

Płaszczki rozdzielające nie muszą posiadać okuć, gdyż nie są wysuwane pojedynczo za

pomocą klawiszy (rys. 17).

Rys. 17. Płaszczka rozdzielająca [opracowanie własne]

Rysunek 18 przedstawia zestaw elementów oczkotwórczych we wzajemnym usytuowaniu

zgodnym z rzeczywistym układem w maszynie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Układ elementów oczkotwórczych w falowarce płaskiej

Rys. 18. Układ elementów oczkotwórczych w falowarce płaskiej: 1 – igła haczykowa, 2 – płaszczka falująca,

3 – płaszczka rozdzielająca, 4 – klawisz, 5 – falowacz, 6 – płaszczka spychająca, 7 – wodzik, 8 – igła
przekładająca, 9 – uchwyt płaszczek [4, s. 231]

Działanie i zastosowanie uchwytu płaszczek

Uchwyt płaszczek umożliwia:

−

jednoczesne wypchnięcie płaszczek rozdzielających w celu rozdzielenia pętli nitki na
wszystkie igły w procesie falowania dwustopniowego,

−

wycofanie zarówno płaszczek falujących jak i rozdzielających po procesie falowania
i rozdzielania.
Uchwyt płaszczek wykonuje ruch złożony w kierunku pionowym i poziomym (rys. 19–22).

Rys. 19. Praca uchwytu płaszczek (uchwycenie stopek płaszczek rozdzielających): 1 – uchwyt płaszczek,

2 – płaszczka rozdzielająca, 3 – płaszczka falująca, 4 – łożysko płaszczek (część górna), 5 – łożysko
płaszczek (część dolna) [opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 20. Praca uchwytu płaszczek (przesuw płaszczek rozdzielających w procesie rozdzielania) [opracowanie własne]

Rys. 21. Praca uchwytu płaszczek (uchwycenie zarówno stopek płaszczek rozdzielających jak i falujących)

[opracowanie własne]

Rys. 22. Praca uchwytu płaszczek (wycofanie po falowaniu i rozdzielaniu płaszczek falujących

i rozdzielających) [opracowanie własne]

Działanie i zastosowanie przekładaczy brzegowych

Igły przekładacza umożliwiają formowanie kształtu wyrobu poprzez przekładanie

pojedynczych oczek lub grup oczek. Proces ten umożliwia zwężanie, poszerzanie wyrobu
oraz wykonywanie dzianin z efektami wzorniczymi (ażury, reliefy).

Igły przekładacza są umieszczone w tzw. przekładaczach brzegowych, które mają formę

krótkich „grzebyków”. Igła przekładacza nasuwa się na haczyk igły zasadniczej, przykrywa go
i prasuje, umożliwiając zsunięcie się oczka na trzon igły przekładacza. Następnie przesuwa się
o jedną, dwie lub więcej podziałek uiglenia by trafić na haczyk igły, na którą ma przekazać
oczko. Pobieranie oczka (zsunięcie z trzonu igły haczykowej na trzon igły przekładacza)
i oddanie oczka (zsunięcie z trzonu igły przekładacza na trzon igły haczykowej) następuje
w wyniku ruchu pionowego grzebienia igłowego i przekładacza brzegowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23a. Pozycja 1 – Zaprasowanie igły zasadniczej

(haczykowej)

igłą

przekładającą

[opracowanie własne]

Rys. 23b. Pozycja 2 – Zaprasowanie igły zasadniczej

igłą przekładającą [opracowanie własne]

Rys. 23c. Pozycja 3 – Nasunięcie oczka na igłę

przekładającą [opracowanie własne]

Rys. 23d. Pozycja 4 – Przeniesienie oczka na inną igłę

zasadniczą [opracowanie własne]

Rys. 23e. Pozycja 5 – Zaprasowanie igły zasadniczej

i zrzucenie oczka z igły przekładającej
[opracowanie własne]

Rys. 23f. Pozycja 6 – Zaprasowanie igły zasadniczej

i zrzucenie oczka z igły przekładającej
[opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Błędy wynikające z niewłaściwej pracy maszyny

Tabela 1. Błędy dzianin wynikające z niewłaściwej pracy maszyny [5, s. 69]

Rodzaj błędu

Przyczyna błędu

Sposób usunięcia błędu

Rozrzuty wymiarów
wyrobów między
głowicami maszyny.

Różnice w ścisłości dziania:

–

rozregulowanie, mechanizmów
maszyny,

–

zużycie płyty oporowej płaszczek,

–

zużycie innych elementów
oczkotwórczych.

cisłość dziania wyregulować na wale

cisłości (w układzie ruchu poziomego

igieł zasadniczych).
Ustawić jednakowe falowanie
w poszczególnych falowaczach (regulacja
krzywki falowacza).

Dziury przy zwężaniu
lub poszerzaniu.

Nieprecyzyjne ustawienie igieł
zasadniczych i igieł przekładacza
względem siebie.
Uszkodzenie igieł zasadniczych lub
igieł przekładacza.

Zsynchronizowanie igieł przekładacza
i igieł zasadniczych, aby się dokładnie
pokrywały (igły zasadnicze i igły
przekładacza powinny pracować
dokładnie w środku przestrzeni między
płaszczkami falującymi, falującymi
a rozdzielającymi).

Poprzerywane włókna
elementarne widoczne
na powierzchni wyrobu.

Skaleczenie elementu (elementów)
oczkotwórczych.
Uszkodzona szyjka lub próg płaszczki
falującej lub rozdzielającej.
Uszkodzona płaszczka spychająca.
Uszkodzony trzon igły zasadniczej
(haczykowej).

Wymiana uszkodzonych elementów
oczkotwórczych.

Postrzępione brzegi
dzianiny.

le ustawiony wodzik lub uszkodzony

lejek wodzikowy.

Ustawienie wodzika (przymiar), wymiana
lejka wodzikowego.

Pasy pionowe
(wzdłuż kolumienek)

Uszkodzenie trzonu igły zasadniczej.
Uszkodzenie sprężyny klawisza lub
samego klawisza prowadzące do
miejscowej zmiany głębokości
zafalowania.
Zużycie wkładki oporowej.

Wymiana uszkodzonych elementów.

Nieprawidłowo
formowane oczka
(oczka nabrane).

Wygięty haczyk igły zasadniczej (ostrze
haczyka nie trafia w rowek).

Wymiana igły.

Nieprawidłowo
formowane oczka
(oczka zrzucone).

Zaprasowany haczyk igły
(ostrze haczyka igły przylega do rowka
uniemożliwiając przedostanie się
zafalowanej nitki pod haczyk igły).

Wymiana igły.

Nierówne lub
porozrywane oczka
w dzianinie.

Nieprawidłowe wzajemne ustawienie
grzebieni.

Ustawienie wzajemnej współpracy
grzebieni (przymiary).
Igły zasadnicze powinny pracować
dokładnie w środku przestrzeni między
płaszczkami falującymi, falującymi
a rozdzielającymi oraz płaszczkami
spychającymi (rys. 25).

Zrywy nitki.

Skaleczenia prowadników nitki;
uszkodzenie wodzika.

Oczyścić i zeszlifować skaleczenia
prowadników; wymienić lejek
wodzikowy.

Spuszczone oczka przy
przekładaniu ściągacza.

Nieprawidłowe ustawienie igieł
w grzebieniu przekładającym względem
igieł zasadniczych.

Ustawić prawidłowo grzebienie
względem siebie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 24. Ustawienie igieł zasadniczych (haczykowych) względem płaszczek spychających: 1 – igły zasadnicze,

2 – płaszczki falujące, 3 – płaszczki rozdzielające, 4 – płaszczki spychające [opracowanie własne]

Rys. 25. Ustawienie igieł zasadniczych (haczykowych) względem płaszczek spychających, falujących

i rozdzielających: 1 – igły zasadnicze, 2 – płaszczki falujące, 3 – płaszczki rozdzielające, 4 – płaszczki
spychające[opracowanie własne]

Błędy surowca

Tabela 2. Błędy dzianin wynikające z błędów surowca [5, s. 67]

Rodzaj błędu

Przyczyna błędu

Sposób usunięcia błędu

Zgrubienia.

Zrywy nitki lub widoczne na
powierzchni dzianiny oczka wykonane
z odcinków grubszej nitki.

Usunięcie wadliwego odcinka nitki.

Nierównomierność
grubości.

Poprzeczne pasy w dzianinie o wyraźnie
innej grubości nitki.

Wyeliminowanie z produkcji wadliwej
partii surowca.

Mała wytrzymałość
nitki (pocienienia).

Zrywy nitki.

Zmniejszenie do minimum napięcia
wstępnego nitki lub zmiana surowca.

Zabrudzenia lub
zatłuszczenia nitki.

Fragmenty zanieczyszczonej dzianiny.

Wyeliminowanie odcinków nitki lub
zabrudzonych nawojów.

Błędy nawojów.

Zrywy nitki.

Wyeliminowanie wadliwych nawojów;
przewinięcie.

Porozrywane włókna
elementarne.

Widoczne na powierzchni dzianiny
odstające włókna elementarne.

Wyeliminowanie nawojów z uszkodzoną
strukturą nitki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki dziewiarza

Do obowiązków dziewiarza należy:

–

przygotowanie stanowiska pracy,

–

produkowanie wyrobów zgodnie z warunkami technologicznymi,

–

nadzór nad prawidłowym przebiegiem procesu technologicznego,

–

usuwanie usterek w pracy maszyny wchodzących w zakres pracy dziewiarza,

–

zgłaszanie zauważonych nieprawidłowości w pracy maszyny i w przebiegu procesu
technologicznego,

–

właściwe przechowywanie i gospodarowanie powierzonym surowcem,

–

właściwe gospodarowanie częściami zamiennymi, narzędziami, itd.

–

bieżące i okresowe czyszczenie maszyn,

–

bieżące i okresowe konserwowanie maszyn.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Na czym polega proces falowania nitki?

Jakie są rodzaje falowania?

Na co wpływa głębokość falowania?

Gdzie można dokonać regulacji ścisłości dziania w poszczególnych głowicach maszyny?

Do czego służą klawisze?

Jakie znasz elementy oczkotwórcze znajdujące się w falowarce płaskiej?

Jak są sterowane płaszczki falujące i rozdzielające?

Jak przebiega proces zwężania lub poszerzania za pomocą przekładaczy brzegowych?

Jakie mogą wystąpić błędy w wyrobie wynikające z nieprawidłowej pracy maszyny?

10.

Jakie mogą wystąpić błędy w dzianinie, wynikające z wad surowca?

11.

Jak powinny być wzajemnie usytuowane elementy oczkotwórcze w maszynie?

4.1.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Przy użytkowaniu maszyn obowiązują określone przepisy BHP. Omów zasady

bezpiecznej obsługi falowarki płaskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z ogólnymi przepisami BHP i p.poż.; odszukać w warsztacie środki p.poż.,

zapoznać się z przepisami BHP obowiązującymi w warsztacie, gdzie znajduje się
maszyna,

wyszukać w maszynie miejsca (mechanizmy), które mogą stanowić zagrożenie,

sprawdzić, czy są zamontowane prawidłowo wszystkie osłony,

przedstawić zasady bezpiecznego składowania narzędzi i surowców na stanowisku pracy,

określić warunki bezpiecznej obsługi, czyszczenia i konserwacji maszyny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje BHP i p.poż.,

−

rodki gaśnicze i inne środki ochrony istniejące w warsztacie,

−

maszyna dziewiarska – falowarka płaska,

−

narzędzia i surowce potrzebne przy realizacji procesu technologicznego,

−

odzież ochronna,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 2

Określ zakres obowiązków dziewiarza, uwzględniając sposoby wykonania określonych

czynności. Omów zasady organizacji pracy na stanowisku pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o zakresie obowiązków i czynnościach,

które wykonuje dziewiarz,

sprawdzić, czy posiadasz potrzebne do pracy materiały i narzędzia,

wymienić rodzaje prac i konkretne czynności, które wykonuje dziewiarz,

omówić sposób i miejsce wykonywania określonych prac,

omówić zasady bezpieczeństwa (BHP i p.poż.) pracy dziewiarza.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

poradnik dla ucznia,

−

zestaw narzędzi potrzebnych w pracy dziewiarza,

−

inne materiały, surowce, półprodukty i wyroby potrzebne do prezentacji zakresu pracy
dziewiarza,

−

maszyna dziewiarska – falowarka płaska,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 3

Sklasyfikuj wskazane przez nauczyciela elementy oczkotwórcze falowarki płaskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje o elementach oczkotwórczych,

nazwać poszczególne elementy,

zlokalizować w maszynie poszczególne elementy oczkotwórcze,

określić znaczenie i zastosowanie danego elementu z punktu widzenia technologicznego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

elementy oczkotwórcze,

−

maszyna dziewiarska – falowarka płaska,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 4

Wykonaj czynności z zakresu konserwacji mechanizmów maszyny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w instrukcji obsługi i konserwacji maszyny charakterystyczne punkty,
w których dokonuje się smarowania bądź oliwienia mechanizmów maszyny,

odszukać informacje o rodzaju smaru lub oleju zalecanego przez producenta maszyny,

odszukać informacje o częstości tego typu prac konserwacyjnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

znaleźć w maszynie wskazane w instrukcji punkty,

określić sposób konserwacji i przyrządy lub narzędzia potrzebne przy tej czynności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia.

−

maszyna dziewiarska – falowarka płaska

−

rodki chemiczne do konserwacji mechanizmów maszyny,

−

przyrządy i narzędzia do konserwacji mechanizmów,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 5

Wykonaj podstawowe czynności z zakresu przygotowania falowarki płaskiej do

produkcji, a następnie przejdź do realizacji procesu produkcyjnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować się do pracy uwzględniając przepisy BHP,

wybrać odpowiednie nawoje i przeprowadzić nitki przez elementy urządzenia podającego
w falowarce płaskiej,

napchnąć uprzednio wykonany ściągacz na grzebień mankietowy i umieścić go
w odpowiednim mechanizmie w maszynie,

włączyć maszynę i przygotować do rozpoczęcia produkcji nowego wyrobu,

wykonać wyrób i skompletować jego części.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

narzędzia i surowce,

−

maszyna dziewiarska – falowarka płaska,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 6

Rozpoznaj błędy powstałe w wyrobie. Określ przyczyny powstawania błędów

i czynności zmierzające do ich usunięcia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapoznać się z rodzajami błędów,

zapoznać się z przyczynami ich powstawania,

rozpoznać błędy występujące w próbkach dzianin,

przedstawić sposób usunięcia przyczyn powstawania danych błędów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

próbki dzianin z różnymi błędami,

−

maszyna dziewiarska – falowarka płaska,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 7

Rozróżnić sploty dzianin wytwarzanych na falowarkach na podstawie próbek i rysunków

splotów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapoznać się z próbkami dzianin,

zapoznać się z rysunkami splotów,

dopasować rysunki splotów do próbek dzianin,

określić (nazwać) dane sploty.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

próbki dzianin o różnych splotach,

−

rysunki splotów,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

wiczenie 8

Wymień igłę haczykową i igłę przekładacza brzegowego w falowarce płaskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

sprawdzić w maszynie, które elementy trzeba wymienić,

rozważyć sposób mocowania tych elementów oraz przebieg demontażu,

przygotować elementy do wymiany,

dobrać potrzebne narzędzia,

dokonać wymiany uszkodzonych igieł.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

igły potrzebne do wymiany,

−

narzędzia niezbędne do wykonania wymiany,

−

maszyna – falowarka płaska,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić jaki asortyment wyrobów można wykonywać na falowarce
płaskiej?

wyjaśnić w jakich jednostkach wyraża się numer uiglenia falowarek
płaskich?

określić rodzaje i zastosowanie elementów oczkotwórczych?

określić wzajemne położenie elementów oczkotwórczych w falowarce
płaskiej?

wyjaśnić na czym polega jednostopniowy i dwustopniowy proces
falowania?

wyjaśnić jak działają niektóre mechanizmy falowarki płaskiej?

rozpoznać błędy jakie mogą powstać podczas pracy maszyny i określić
ich przyczyny?

usunąć przyczyny błędów?

dokonać wymiany elementów oczkotwórczych w falowarce płaskiej?

10)

przygotować do produkcji i uruchomić maszynę?

11)

dobrać zestaw narzędzi potrzebny do wykonana regulacji i drobnych
napraw w maszynie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Obliczenia

4.2.1. Materiał nauczania

Ustalanie ścisłości rządkowej i kolumienkowej

Ustalenia ścisłości rządkowej i kolumienkowej w sposób praktyczny dokonujemy na

podstawie określenia ilości rządków i kolumienek oczek w próbce dzianiny po jej relaksacji.
Posługując się lupą, bądź specjalnym przyrządem do liczenia oczek, określamy liczbę oczek
wzdłuż rządka (ścisłość kolumienkowa P

) i liczbę oczek wzdłuż kolumienki (ścisłość

rządkowa). Warto przy tym przyjąć jednostkę długości, w której będziemy podawać liczbę
przypadających oczek.

Poniższy rysunek (rys. 31) przedstawia próbkę o wymiarach 10 x 10 cm, w której

znajduje się 50 rządków oczek i 40 kolumienek oczek. Oznacza to, że na odcinku 10 cm
mieści się 50 rządków i na odcinku również 10 cm, 40 kolumienek. Mając te dane, możemy
obliczać liczbę rządków i kolumienek oczek w wyrobie o dowolnej długości l i szerokości s.

l – długość wyrobu,
s – szerokość wyrobu.

Rys. 26. Widok próbki i elementu wyrobu do obliczeń [opracowanie własne]

Na przykład w dzianinie o kształcie prostokąta i wymiarach l = 40 cm, s = 30 cm przy

podanym P

= 50 rządków na 10 cm i P

= 40 kolumienek na 10 cm będzie na odcinku „l”,

200 rządków oczek, a na odcinku „s”, 120 kolumienek oczek.

120

200

⋅

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozliczenie wyrobu odpasowanego

= 23 oczka / 10 cm,

= 45 oczek / 10 cm.

Rys. 27. Element wyrobu odpasowanego [opracowanie własne]

143

⋅

kolumienki oczek

360

⋅

rządków oczek

230

⋅

rządków oczek

158

⋅

rządków oczek

⋅

kolumienek oczek

⋅

kolumienki oczek

(

)

−

kolumienek oczek

130

−

rządków oczek

202

−

rządki oczek

Na 202 rządkach oczek trzeba wykonać zwężanie wyrobu o 53 oczka

(53 kolumienki). Oznacza to, iż należy w co 4 rządku oczek na odcinku l

przełożyć jedno oczko. Da to 50 oczek. Pozostałe 3 oczka (stanowiące resztę)
trzeba przełożyć dodatkowo w wybranych rządkach na odcinku l

Jak wynika z powyższego rysunku i obliczeń, aby wykonać rozliczenie wyrobu

odpasowanego, musimy mieć ściśle określony kształt wyrobu i długości charakterystycznych
odcinków. Pierwotny rysunek został wykonany z uwzględnieniem wymiarowania w typowych
jednostkach długościowych (w tym wypadku w cm). Dla celów technologicznych musimy
przeliczyć te wielkości na ilościowy wymiar podstawowych elementów struktury dzianiny,
czyli liczbę oczek. Nie jest nam jednak potrzebna całkowita liczba oczek dzianiny w wyrobie.
Istotne w praktyce technologicznej są ilości oczek w długości wyrobu oraz w jego szerokości.
Określamy zatem liczbę rządków oczek potrzebną do wykonania wyrobu o danej długości
i liczbę kolumienek oczek decydującą o jego szerokości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do obliczeń potrzebujemy jeszcze informacji ile rządków i kolumienek oczek znajduje

się w określonym fragmencie wyrobu (dzianiny). Zależy to od ścisłości rządkowej
wytwarzanej dzianiny, a zatem ustawienia parametrów dziania maszyny, np. głębokości
falowania regulowanej położeniem krzywki falowacza. Zależy też od ścisłości
kolumienkowej dzianiny, na którą ma wpływ np. numer uiglenia maszyny (ilość kolumienek
oczek na danym odcinku dzianiny).

Dane dotyczące parametrów wytwarzanej dzianiny możemy uzyskać na podstawie

wykonanej na maszynie – przy danych nastawach – próbki dzianiny. Warto do obliczeń
określić liczbę rządków i kolumienek przypadających na fragment o kształcie kwadratu
o wymiarach 10 x 10 cm (tak jak w przykładzie rozliczenia). Część danych możemy wyliczyć
uwzględniając dane podstawowe (niezbędne) do pełnego rozliczenia wyrobu. W podanym
przykładzie były to odcinki l

, l

Mając rozliczone poszczególne fragmenty wyrobu wyrażone w rządkach i kolumienkach

oczek, możemy przystąpić do rozliczenia fasonowania wyrobu (zwężania względnie
poszerzania). Niekiedy z obliczenia wynika, że równomierne, cykliczne powtarzanie
przekładania tej samej ilości oczek nie jest możliwe. Dzielenie daje resztę. Wymaga to
miejscowej korekty w przebiegu fasonowania. Może to oznaczać konieczność przełożenia
oczka w rządkach, w których cyklicznie nie przewidziano tej czynności. Można też
w niektórych rządkach oczek wykonać miejscowe przełożenie, np. dwóch oczek zamiast
cyklicznego przekładania jednego oczka.

Fasonowanie wymaga odpowiedniego zaprogramowania maszyny.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy masz podstawową wiedzą z zakresu budowy

i działania falowarki płaskiej. Stanowi to wstęp do ćwiczeń praktycznych, które możesz
wykonać pod nadzorem nauczyciela w warsztacie przy maszynie.
1.

Jak oblicza się liczbę rządków i kolumienek w wyrobie o dowolnej długości i szerokości?

Na czym polega rozliczenie wyrobu odpasowanego? Jakie dane są niezbędne, by wykonać
rozliczenie?

Na czym polega i jak przebiega zwężanie wyrobu odpasowanego?

4.2.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Wykonaj rozliczenie wyrobu odpasowanego.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z rysunkiem,

wykonać obliczenia uwzględniając dane przy rysunku,

wpisać liczbę rządków i kolumienek w danych fragmentach wyrobu,

wykonać obliczenia dotyczące sposobu zwężania wyrobu,

opisać sposób zwężania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

rysunek do ćwiczenia,

−

papier A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wiczenie 2

Oblicz liczbę rządków i kolumienek w próbce dzianiny o dowolnych wymiarach. Określ

cisłość rządkową „P

” i ścisłość kolumienkową „P

” dzianiny. Oblicz ilość rządków

i kolumienek w próbce o długości 14 cm i szerokości 11 cm. Oblicz liczbę rządków
i kolumienek w dzianinie o długości 50 cm i szerokości 40 cm uwzględniając zwiększenie
ś

cisłości rządkowej o 10% przy niezmienionej ścisłości kolumienkowej (w odniesieniu do

wyznaczonego wcześniej „P

” i „P

”).

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zliczyć rządki i kolumienki w próbce,

wyznaczyć „P

” i „P

”, czyli określić liczbę rządków oraz kolumienek oczek na odcinku

10 cm,

obliczyć liczbę rządków i kolumienek w próbce 14 x 11 cm,

obliczyć liczbę rządków i kolumienek w próbce 50 x 40 cm uwzględniając przy tym
zmianę ścisłości rządkowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier A4,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla nauczyciela.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić czym jest ścisłość rządkowa i kolumienkowa?

wyjaśnić sposób zwężania wyrobu odpasowanego?

obliczyć ilość rządków i kolumienek w próbce o dowolnych
wymiarach, znając „P

” i „P

”?

określić przebieg zwężania dzianiny w wyrobie odpasowanym?

obliczyć liczbę rządków i kolumienek oczek w wyrobie uwzględniając
parametry posiadanej próbki dzianiny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wybrane mechanizmy falowarki płaskiej

4.3.1. Materiał nauczania

Mechanizm ruchu sprężyn klawiszowych przedstawia rysunek 28.

Rys. 28. Mechanizm ruchu sprężyn klawiszowych: 1 – krzywka, 2 – rolka dźwigni, 3 – dźwignia ruchu

sprężyn, 4 – wałek, do którego przymocowane są grzebienie sprężyn klawiszowych, 5 – grzebień
sprężyn klawiszowych, 6 – uchwyt grzebienia sprężyn, 7 –klawisz. [5, s. 59]

Zastosowanie mechanizmu

Podczas falowania pod wpływem dużego naprężenia nitki w pętlach istnieje możliwość

cofania się płaszczek falujących. Aby zapobiec temu zjawisku, zastosowano grzebienie
sprężyn klawiszowych, które przytrzymują klawisze, a tym samym płaszczki podczas
falowania.

Działanie mechanizmu

Krzywka dźwigni sprężyn klawiszowych w czasie falowania odchyla dźwignię ruchu

sprężyn, powodując zwiększenie nacisku sprężyn klawiszowych w punkcie oddziaływania
sprężynki na klawisz. W innych fazach pracy maszyny, krzywka dźwigni sprężyn oddziałuje
mniejszą średnicą na rolkę, co powoduje zmniejszenie nacisku na klawisze.

Pracę mechanizmu sprężyn klawiszowych pokazują rysunki 29a i 29b.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 29a. Praca

mechanizmu

sprężyn

klawiszowych

podczas

falowania

[opracowanie własne]

Rys. 29b. Praca mechanizmu sprężyn klawiszowych

w pozostałych fazach pracy maszyny
[opracowanie własne]

Mechanizm ruchu uchwytu płaszczek
Zastosowanie mechanizmu

Uchwyt płaszczek wykonuje ruchy w płaszczyźnie pionowej i poziomej za pomocą

dwóch odrębnych, zsynchronizowanych mechanizmów. Przemieszczenia i elementy, na które
oddziałuje uchwyt płaszczek, przedstawiają rysunki 19–22.

Mechanizm uchwytu płaszczek przedstawiony na rysunku 29 pozwala na

przemieszczanie uchwytu w płaszczyźnie pionowej.

Działanie mechanizmu

Krzywka (1) oddziałując na rolkę (2), powoduje niewielki obrót ramion (3 i 4) na wale

(5). Następuje wtedy przesuw w płaszczyźnie pionowej wspornika uchwytu płaszczek (6)
i ramienia uchwytu płaszczek (7). Pozycję, w której uchwyt jest uniesiony, przedstawia
rysunek 30a, zaś pozycję, w której jest opuszczony pokazuje rysunek 30b.

Dźwignia (11) służy do ręcznego unoszenia uchwytu płaszczek w przypadku, gdy

potrzebny jest dostęp do płaszczek, np. w celu ich wymiany.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 30. Mechanizm uchwytu płaszczek: a) uchwyt uniesiony, b) uchwyt opuszczony, 1 – krzywka, 2 – rolka

dźwigni, 3 – ramię mocujące, 4 – ramię poziome, 5 – wał, 6 – wspornik uchwytu płaszczek,
7 – ramię uchwytu płaszczek, 8 – uchwyt płaszczek, 9 – dźwignia ręczna uchwytu płaszczek
[opracowanie własne]

Mechanizm krzywki głównej
Zastosowanie mechanizmu

Krzywka główna napędza wodziki i falowacze. Umożliwia podanie odcinka nitki za

pomocą wodzika, który przemieszcza się wzdłuż szeregu płaszczek falujących względnie
falujących i rozdzielających. Jednocześnie, wraz z wodzikiem, umożliwia przesuwanie
falowacza zapewniającego wypchnięcie płaszczek falujących i zafalowania podanego odcinka
nitki.

Działanie mechanizmu

Istnieją dwa rodzaje mechanizmów krzywki głównej. W starszych i prostszych

konstrukcjach maszyn stosowano mechanizmy ze stałym zakresem wodzenia – rysunek 31.
W nowszych maszynach mechanizmy krzywki głównej umożliwiają skracanie drogi
falowaczy dostosowując ją do szerokości dzianiny w danej chwili wytwarzanej. Mechanizm
ten składa się z dwóch krzywek głównych (1, 13), z których jedna napędza falowacze, druga
zaś wodziki. Krzywka (10 napędza falowacze za pośrednictwem układu przegubowo
połączonych elementów – ramienia (2) i dźwigni (3), od których napęd jest przekazywany
drążkiem (4) na dźwignię (5). Dźwignia (5) ma prowadnicę, w której przesuwa się kamień
ś

lizgowy (6). Kamień ślizgowy (6) jest połączony z belką (7) przesuwaną na prętach

prowadzących (8). Belka (8) otrzymuje przesuw od śruby pociągowej (9) napędzanej poprzez
przekładnię stożkową z układu sterowania maszyny. Belka (8) jest połączona z dźwignia (10),
która też ma prowadnicę z kamieniem ślizgowym (11). Przesuwanie belki (8) powoduję
zmianę wzajemnych położeń dźwigni (5 i 10). Przesuwanie belki (8) w kierunku „a”
powoduje zwiększanie drogi falowacza, a przmieszczenie w kierunku „b” prowadzi do
skrócenia drogi falowacza. Dźwignia (10) oddziałuje na suwaki (11) wodzenia nadając im
ruch posuwisto-zwrotny w płaszczyźnie poziomej. Suwaki te są połączone z falowaczami.
Krzywka (13) służy do oddzielnego napędu wodzików. Mechanizm krzywki głównej
o zmiennym zakresie wodzenia przedstawia rysunek 32.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 31. Mechanizm krzywki głównej [4, s. 235]

Rys. 32. Mechanizm krzywki głównej o zmiennym zakresie wodzenia: 1, 13 krzywki główne, 2 – ramię

wieloboku przegubowego, 3 – dźwignia wieloboku przegubowego, 4 – drążek wieloboku
przegubowego, 5 – dźwignia z prowadnicą, 6 – kamień ślizgowy, 7 – przesuwna belka poprzeczna,
8 – pręty prowadzące, 9 – śruba pociągowa,

10 – dźwignia z prowadnicą, 11 – kamień ślizgowy, 12 – suwak

wodzenia

[4, s. 236]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie znasz mechanizmy falowarki płaskiej?

Z jakich elementów mechanicznych zbudowane są podzespoły falowarki?

Do czego służy mechanizm sprężyn klawiszowych?

Jak działa mechanizm ruchu pionowego uchwytu płaszczek?

Jakie możliwości daje zastosowanie mechanizmu krzywki głównej o zmiennym zakresie
wodzenia?

4.3.3. Ćwiczenia

wiczenie 1

Sklasyfikuj wskazane przez nauczyciela podstawowe mechanizmy falowarki płaskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać

materiałach

dydaktycznych

kryteria

klasyfikacji

podstawowych

mechanizmów falowarki płaskiej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zlokalizować w maszynie poszczególne mechanizmy,

wyodrębnić i nazwać główne elementy składowe mechanizmów,

określić znaczenie i zastosowanie danego mechanizmu z punktu widzenia
technologicznego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

maszyna dziewiarska – falowarka płaska,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić podstawowe mechanizmy falowarki?

wyróżnić w maszynie poszczególne mechanizmy?

nazwać elementy mechaniczne wchodzące w skład mechanizmów
falowarki?

omówić działanie poszczególnych mechanizmów i wzajemną
współpracę elementów mechanicznych wchodzących w skład tych
mechanizmów?

wyjaśnić znaczenie technologiczne danych mechanizmów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać
przed wskazaniem poprawnego wyniku.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Falowarka płaska jednogrzebieniowa służy do produkcji dzianin
a)

dwuprawych rządkowych w postaci rękawa (worka).

lewoprawych rządkowych półodpasowanych i odpasowanych.

lewoprawych rządkowych w postaci rękawa (worka).

lewoprawych kolumienkowych.

Na rysunku przedstawiono
a)

płaszczkę spychającą.

płaszczkę falującą.

płaszczkę przytrzymująco-spychającą.

płaszczkę rozdzielającą.

Na rysunku przedstawiono proces
a)

przeciągania nitki przez wcześniej uformowane oczka.

przytrzymywania nitki gdy igły przemieszczają się do
góry.

rozdzielania po uprzednim zafalowaniu.

falowania poprzedzającego rozdzielanie.

Uchwyt płaszczek umożliwia
a)

wysunięcie

łożyska

płaszczek

falujących

i rozdzielających w celu zafalowania nitki na trzonach
igieł.

wycofanie wyłącznie płaszczek falujących do pozycji
wyjściowej.

wycofanie wyłącznie płaszczek rozdzielających do pozycji
wyjściowej.

wysunięcie z łożyska płaszczek rozdzielających podczas procesu rozdzielania oraz
wycofanie płaszczek falujących i rozdzielających do pozycji wyjściowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Falowacz służy do
a)

stopniowego wysuwania z łożyska płaszczek rozdzielających podczas procesu
rozdzielania.

stopniowego wysuwania z łożyska płaszczek rozdzielających i falujących podczas
procesu falowania nitki na trzonach igieł.

stopniowego wysuwania z łożyska płaszczek falujących podczas procesu falowania.

jednoczesnego wysuwania z łożyska płaszczek falujących i rozdzielających.

Falowarki płaskie wyposażone są w igły
a)

haczykowe.

języczkowe.

dwudzielne.

dwuhaczykowe.

Klawisze pośredniczą w przekazywaniu napędu z
a)

krzywki głównej do grzebienia igłowego.

falowacza do płaszczek falujących.

falowacza do uchwytu płaszczek.

falowacza do grzebienia płaszczek spychających.

Zaznaczone na rysunku elementy to
a)

1 – falowacz, 2 – wodzik, 3 – płaszczka
spychająca.

1 – falowacz, 2 – wodzik, 3 – uchwyt
płaszczek.

1 – wodzik, 2 – falowacz, 3 – płaszczka
spychająca.

1 – wodzik, 2 – falowacz, 3 – uchwyt
płaszczek.

Wodzik w falowarce płaskiej służy do
a)

nadawania ruchu posuwisto-zwrotnego płaszczek rozdzielających.

nadawania ruchu posuwisto-zwrotnego płaszczek spychających.

podawania odcinka nitki potrzebnego do uformowania kolejnego rządka oczek przed
procesem falowania nitki.

podawania odcinka nitki potrzebnego do uformowania kolejnego rządka oczek po
wcześniej wykonanym procesie falowania nitki.

10.

Zamykanie haczyka igły w falowarce płaskiej odbywa się w wyniku
a)

nacisku haczyka igły na prasę w postaci obrotowej tarczy.

nacisku haczyka igły na prasę w postaci listwy stanowiącej dolną część łożyska
płaszczek falujących i rozdzielających.

nacisku klawisza na haczyk igły.

nacisku falowacza na haczyk igły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Igły przekładające w falowarce płaskiej umożliwiają
a)

zmianę głębokości zafalowania nitki w różnych miejscach na długości rządka oczek.

zwężanie wyrobu poprzez przekładanie oczek.

zwężanie wyrobu poprzez przekładanie zafalowanych na trzonach igieł odcinków
nitki.

przekładanie (wymianę) zafalowanych na trzonach igieł odcinków nitki między
sąsiednimi igłami.

12.

Grzebień igłowy w falowarce płaskiej wykonuje ruch
a)

posuwisto-zwrotny wyłącznie w płaszczyźnie pionowej (wynoszenie i opuszczanie
igieł).

posuwisto-zwrotny wyłącznie w płaszczyźnie poziomej (od prasy i do prasy).

złożony zarówno w płaszczyźnie pionowej jak i poziomej.

obrotowy.

13.

cisłość rządkową wyrobu wytwarzanego na falowarce płaskiej można regulować za

pomocą
a)

głębokości falowania (ustawienia falowacza) i (lub) ustawienia grzebienia igłowego
w płaszczyźnie poziomej.

zmiany zakresu ruchu uchwytu płaszczek.

zmiany zakresu ruchu grzebienia igłowego w płaszczyźnie pionowej (wydłużania
pętli oczka podczas jego formowania).

zmiany zakresu ruchu płaszczek spychających.

14.

Na rysunku przedstawiono element wyrobu odpasowanego, w którym zastosowano
a)

zwężanie a następnie poszerzanie wyrobu.

wykonanie odcinka wyrobu o stałej szerokości a następnie poszerzanie.

wykonanie odcinka wyrobu o stałej szerokości a następnie zwężanie.

poszerzanie a następnie zwężanie wyrobu.

15.

Krzywka główna w falowarce płaskiej służy do napędu
a)

grzebienia igłowego.

grzebienia płaszczek spychających.

falowacza.

grzebienia igłowego i falowacza.

16.

Na rysunku oznaczono
a)

1 – klawisz, 2 – płaszczka
rozdzielająca, 3 – igła przekładająca.

1 – klawisz, 2 – płaszczka falująca,
3 – igła przekładająca.

1 – klawisz, 2 – płaszczka
rozdzielająca, 3 – igła haczykowa.

1 – płaszczka spychająca,
2 – płaszczka rozdzielająca, 3 – igła
przekładająca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17.

Rysunek przedstawia mechanizm
a)

napędu uchwytu płaszczek.

krzywki głównej o stałym zakresie
wodzenia.

napędu

grzebienia

igłowego

w ruchu pionowym.

krzywki głównej o zmiennym
zakresie wodzenia.

18.

Rysunek przedstawia proces formowania oczka przy falowaniu dwustopniowym. Pozycja
oznaczona literą A przedstawia
a)

falowanie nitki na trzonach igieł.

podawanie odcinka nitki, z którego będzie
utworzony nowy rządek oczek.

nakładanie uprzednio uformowanego oczka
na haczyk igły.

ustawienie

elementów

oczkotwórczych

bezpośrednio przed rozpoczęciem nowego
kolejnego cyklu formowania rządka oczek.

19.

Rządek oczek dzianiny na falowarce płaskiej powstaje w wyniku
a)

stopniowego opuszczania pojedynczych igieł do pozycji najniższej (poniżej górnej
krawędzi płaszczek spychających).

jednoczesnego opuszczania wszystkich igieł do
pozycji najniższej (poniżej górnej krawędzi
płaszczek spychających).

jednoczesnego

cofania

płaszczek

falujących

i rozdzielających.

stopniowego wysuwania z łożyska płaszczek
rozdzielających.

20.

Rysunek przedstawia
a)

mechanizm ruchu grzebienia igłowego.

mechanizm ruchu płaszczek spychających.

mechanizm ruchu uchwytu płaszczek.

mechanizm ruchu sprężyn klawiszowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Wytwarzanie dzianin techniką falowania

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Jackowski T., Szosland J., Korliński W.: Podstawy mechanicznej technologii tekstyliów.
WN-T, Warszawa 1987

Korliński W.: Technologia dzianin rządkowych. WN-T, Warszawa 1989

Praca zbiorowa pod redakcją Kornobis E.: Laboratorium podstaw dziewiarstwa.
Politechnika Łódzka, Łódź 1997

Waśniewski S.: Dziewiarstwo maszynowe. WSiP, Warszawa 1988

Zatorski H., Naze K.: Poradnik mistrza – falowarki płaskie (9). SWP, ZPDiP, Łódź 1978

Czasopisma
–

Nowa Edukacja Zawodowa

–

Edukator Zawodowy – www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php