Alfred Schutz

„Potoczna i naukowa interpretacja ludzkiego działania”

Fakty społeczne

nie ma nagich faktów; s

ą

postrzegane w sposób aspektowy, ze wzgl

ę

du na to, co

jest dla nas wa

ż

ne.

poznanie jest cz

ą

stkowe, intencjonalne; cały

ś

wiat społeczny ma charakter intersubiektywny;

konstruujemy rzeczywisto

ść

społeczn

ą

.

Konstrukty 1. stopnia:

1. dzi

ę

ki zasobowi wiedzy podr

ę

cznej (pewne reguły post

ę

powania, które s

ą

powszechnie

znane; wiedza rozpowszechniona społecznie);

2. dzi

ę

ki przekładalno

ś

ci perspektyw

a) idealizacja wymienialno

ś

ci punktów widzenia;

b) idealizacja zgodno

ś

ci systemów istotno

ś

ci – wybieramy i interpretujemy obiekty

rzeczywiste lub potencjalnie wspólne, w sposób „empirycznie identyczny”;

c) idealizacja przekładalno

ś

ci motywów „a

ż

eby” i „poniewa

ż

”.

Postrzegamy rzeczywisto

ść

ze wzgl

ę

du na system istotno

ś

ci. Fakty społeczne postrzegamy ze

wzgl

ę

du na to, co w danej chwili jest dla nas wa

ż

ne.

System istotno

ś

ci stanowi punkt odniesienia dla generalizacji i typifikacji.

Sposoby typifikacji u Schutza:

1. Typifikacja działania;

2. Typifikacja siebie i partnera interakcji (wchodzimy w role)

typifikacja osób;

3. „Czysty stosunek MY” – pewien sektor

ś

wiata otaczaj

ą

cego jest w równym stopniu dost

ę

pny

ka

ż

demu z partnerów i zawiera obiekty dla obu równie interesuj

ą

ce i istotne;

- ich biografie stapiaj

ą

si

ę

;

- jest to typ idealny; jest to najmniej anonimowa relacja; wchodzimy w ni

ą

cało

ś

ciowo, a nie

aspektowo.

Ad.1 Typifikacja działania

Najbardziej anonimowe typifikowanie; poprzez działanie;

odtwarzanie przebiegu jakiego

ś

działania;

Wyobra

ż

am sobie cel i działania, które do tego celu prowadz

ą

; wykorzystuj

ę

swoj

ą

dotychczasow

ą

wiedz

ę

podr

ę

czn

ą

, dokonuj

ę

w głowie przebiegu typu działania; bior

ę

pod uwag

ę

mój baga

ż

do

ś

wiadcze

ń

, okrawam cechy specyficzne i idealizuj

ę

typifikacja przebiegu działania.

Ad.2 Typifikacja osób

Zanim dojdzie do interakcji, to mam ju

ż

cz

ą

stkowe wyobra

ż

enie mojego partnera. Wchodzimy w

interakcje cz

ą

stkowo.

„Motyw a

ż

eby”

robi

ę

co

ś

,

ż

eby co

ś

si

ę

stało (dotyczy przyszło

ś

ci).

„Motyw poniewa

ż

”

dotyczy przeszło

ś

ci; odnosi si

ę

do przeszłych do

ś

wiadcze

ń

aktora, które

skłoniły go do tego,

ż

e działał tak, jak działał.

W interakcji nast

ę

puje przekładalno

ść

motywów „a

ż

eby” i „poniewa

ż

”. Mój motyw „a

ż

eby” staje si

ę

motywem „poniewa

ż

” mojego partnera interakcji i odwrotnie. (Mniej wi

ę

cej i bardzo skrótowo chodzi o

to: motyw ‘a

ż

eby’ – gdy pytam ‘gdzie jest atrament’, robi

ę

to A

Ż

EBY móc pisa

ć

, gdy odpowiadasz mi,

gdzie jest, robisz to PONIEWA

Ż

ci

ę

poprosiłem).

Sens działania jest ró

ż

ny dla:

a) aktora (zna cel działania, projekt);

b) partnera interakcji (zna jedynie aspekt działania aktora);

c) obserwatora (jest „bezstronny”.

W potocznym my

ś

leniu mamy jedynie szans

ę

zrozumienia działania partnera, w stopniu

wystarczaj

ą

cym dla porozumienia si

ę

.

Działanie racjonalne

zgodne z ogólnie przyj

ę

tymi regułami; mam wgl

ą

d w cel,

ś

rodki i skutki

uboczne działania; bior

ę

pod uwag

ę

moj

ą

indywidualn

ą

biografi

ę

.

Konstrukty 2.stopnia:

Badacz nie ma swojego „tu”, ale posiada niepodwa

ż

aln

ą

i bezdyskusyjn

ą

wiedz

ę

. Odcina si

ę

od

swojej biograficznej sytuacji.

Badan

ą

sytuacj

ą

jest zainteresowany intelektualnie.

Badacz konstruuje typowe przebiegi działa

ń

interesuj

ą

cego go zdarzenia (zjawiska) społecznego.

Tworzy homunculusa (marionetk

ę

), który jest wyposa

ż

ony w system istotno

ś

ci wypływaj

ą

cy z

problemu naukowego jego twórcy, a nie ze specyficznej, biograficznie zdeterminowanej sytuacji aktora

w

ś

wiecie.

Marionetka wchodzi w interakcj

ę

cało

ś

ciowo. Wszystko zostaje jej przypisane przez twórc

ę

. Jej

działania s

ą

idealnie racjonalne.

Działania marionetki nale

ż

y porównywa

ć

do działa

ń

realnych aktorów. Taki jest cel tworzenia

Marionetek.