blizejprzedszkola.pl

Powstanie grup
integracyjnych w przedszkolach
dostarczyło nam – nauczycielom
wychowania przedszkolnego
– nowych wyzwań.
Obok dzieci rozwijających się
prawidłowo, przyszło nam
w nowej rzeczywistości
spotkać się z dziećmi
o specjalnych
potrzebach edukacyjnych.
I taka sytuacja
wymogła na nas
konieczność poznania potrzeb
i możliwości naszych
nowych podopiecznych.

c

hWila

z

logopedą

W

przedszkolnych grupach integracyjnych mogą zna-

leźć się dzieci z różnymi problemami rozwojowy-

mi, w tym także dzieci autystyczne. Mimo wielu

opracowań dotyczących mowy i języka osób z autyzmem, te-

mat ten kryje wiele problemów, nie do końca wyjaśnionych.
Proces porozumiewania się osób autystycznych jest zagadką

ze względu na różnorodność form, w jakich przejawiają się

opóźnienia oraz trudnością dotarcia do mechanizmów wpły-

wających na zachowania osób autystycznych. W literaturze,

niemal w tym samym czasie, nazwą autyzm posłużyli się

L.Kanner i H.Asperger.

Mowa dziecka autystycznego

Joanna Juszczak-guca

Według Kannera dzieci z autyzmem wczesnodziecięcym fi-

zycznie rozwijały się prawidłowo (adekwatnie do wieku bio-

logicznego). Łatwo zauważalne zaburzenia widoczne były

natomiast w sferze rozwoju mowy i języka. Dzieci z auty-

zmem nie gaworzyły i nie potrafiły poprzez wydawane przez

siebie dźwięki porozumiewać się z otoczeniem. Zdarzało się,

że zaczynały mówić, ale nagle proces rozwoju mowy za-

trzymywał się lub wręcz cofał. Często u dzieci z autyzmem

wczesnodziecięcym, wraz z brakiem umiejętności mówienia,

diagnozowano opóźnienia rozwoju intelektualnego. Co cie-

kawe wśród dzieci z autyzmem zdarzały się takie, które prze-

blizejprzedszkola.pl

jawiały wybiórcze niezwykłe zdolności – na przykład świetną

pamięć czy wyjątkowe zdolności muzyczne.
W przeciwieństwie do Kannera, Asperger posłużył się termi-

nem psychoza autystyczna. Używał go w odniesieniu do dzieci:

»

z wysokim ilorazem inteligencji,

»

wczesnym rozwojem mowy na wysokim poziomie

gramatycznym i pojęciowym, nie służącej jednak do

nawiązywania kontaktów z ludźmi,

»

bogatym słownictwem i wysoką umiejętnością tworze-

nia neologizmów, które służą wyrażaniu przeżyć emo-

cjonalnych związanych ze stanem psychozy,

»

szczególnymi zainteresowaniami, pogłębiającymi izo-

lowanie się od środowiska społecznego,

»

dziwacznymi zachowaniami.

W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku za najbardziej

charakterystyczne kryteria zachowań autyzmu wczesnodzie-

cięcego przyjmowano:

»

poważne zaburzenia sfery emocjonalnej, szczególnie

widoczne w relacjach z otoczeniem,

»

wyjątkowe uzdolnienia lub prawidłowy rozwój frag-

mentarycznych funkcji intelektu na tle jego ogólnego

opóźnienia,

»

brak poczucia tożsamości,

»

patologiczne zaabsorbowanie wybranymi przedmiota-

mi,

»

niechęć do wszelkich zmian,

»

nasilony niepokój oraz lęki,

»

zaburzenia mowy lub całkowity jej brak,

»

stereotypy ruchowe.

O ile w okresie niemowlęcym trudno rozpoznać zachowania

autystyczne dziecka, to między drugim a piątym rokiem życia

dziecka są już one bardziej widoczne.

Wprawdzie wyglądem zewnętrznym dzieci autystyczne nie

różnią się od swych zdrowych rówieśników, ale w zachowa-

niu występują pewne charakterystyczne cechy, np. brak na-

wiązywania kontaktu wzrokowego, szczególne upodobanie

do określonych przedmiotów, których brak powoduje złość,

niechęć do zmian w otoczeniu, nieuzasadnione krzyki, stereo-

typie ruchowe.

Cechy komunikacji dzieci autystycznych

»

Występowanie echolalii.

Echolalia polega na powtarzaniu słów lub fraz wypowiedzia-

nych przez inne osoby. Ta forma mowy jest z natury niekomu-

nikacyjna. Echolalia może przybrać formę natychmiastowej

lub odroczonej. Echolalia natychmiastowa polega na powta-

rzaniu słów lub zdań właśnie usłyszanych, echolalia odroczo-

na przejawia się powtarzaniem zdań czy zwrotów słyszanych

znacznie wcześniej. Powtarzając dziecko potrafi odtworzyć

intonację czy akcent rozmówcy. Zjawisko echolalii nie jest

czymś specyficznym dla dzieci autystycznych. Prawidłowy

rozwój mowy również zawiera fazę powtarzania usłyszanych

zwrotów, jednak gdy powtarzanie utrzymuje się po ukończe-

niu trzeciego lub czwartego roku życia, możemy uznać je za

patologiczne.

»

Pomijanie w wypowiedziach zaimka osobowego ja, za-

stępowanie go zaimkiem użytym w drugiej lub trzeciej

osobie (np. imieniem).

»

Używanie mowy w sposób niekomunikacyjny np. jako

formy autostymulacji – dziecko może powtarzać pew-

ne dźwięki, słowa bez widocznej intencji komuniko-

wania się z kimkolwiek.

»

Stereotypie słowne, czyli powtarzanie słów lub zdań

samorzutnie, zawsze w sposób prawie identyczny.

»

Specyficzny wzorzec mowy i języka. Nieprawidłowości

w ich nabywaniu mogą być pierwszym sygnałem alar-

mowym. Kanner uważał opóźnienie lub brak nabywa-

nia języka za czynnik o pierwszorzędnym znaczeniu

w diagnozowaniu autyzmu.

»

Literalność, czyli dosłowność rozumienia mowy przez

dzieci autystyczne.

»

Mowa większości dzieci autystycznych charakteryzu-

je się dysprozodią czyli zaburzeniem cech brzmienio-

wych wypowiedzi takich jak melodia, akcent i rytm.

JoAnnA JUszczAK-gUcA

pedagog-logopeda

Bibliografia:

Błeszyński J., Mowa i język dzieci z autyzmem. WSP, Słupsk, 1998.

Gałkowski T., Jastrzębowska G.(red.), Logopedia, Wydawnictwo Uniwersytetu

Opolskiego, Opole, 1999.

Obuchowska I. (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, WSiP, Warszawa, 1995.

■

R e k L a M a

B

liżej

p

rzedszkola



.0 luty 00