Podstawy zarz

ą

dzania

Podstawy zarz

ą

dzania

2011/2012

prowadz

ą

cy: dr Krzysztof

Ś

miatacz

Wykład 11.

Podstawowe elementy

zachowania jednostek w

organizacjach

2

Zakres wykładu

1.

Relacje mi

ę

dzy jednostk

ą

a organizacj

ą

2.

Osobowo

ść

a zachowanie jednostki

3.

Postawy a zachowanie jednostki

4.

Spostrzeganie (percepcja) a zachowanie
jednostki

5.

Stres a zachowanie jednostki

6.

Rola indywidualnej kreatywno

ś

ci

7.

Podstawowe zachowania jednostek w pracy

1. Relacje mi

ę

dzy jednostk

ą

a organizacj

ą

Kontrakt okre

ś

laj

ą

cy wzajemne zachowania

–

ogólny zestaw oczekiwa

ń

jednostki co do

tego, jaki b

ę

dzie jej wkład w organizacj

ę

i co

uzyska w zamian od organizacji

Wkład –

to, co jednostka daje organizacji, np.

wysiłek, zdolno

ś

ci, lojalno

ść

, kwalifikacje, czas,

kompetencje.

Zach

ę

ty –

to, co organizacja daje jednostce, np.

płaca, pewno

ść

zatrudnienia,

ś

wiadczenia, kariera,

status.

3

Relacje mi

ę

dzy jednostk

ą

a organizacj

ą

Dopasowanie jednostki do stanowiska pracy jest

to zakres, w jakim wkład wnoszony przez
jednostk

ę

pasuje do zach

ę

t, jakie daje jej

organizacja.

Przyczyny niedopasowania:

Niedoskonało

ść

doboru kadr

Zmiany u ludzi i w organizacji

Niepowtarzalno

ść

jednostki ludzkiej

4

2. Osobowo

ść

a zachowanie jednostek

Osobowo

ść

–

wzgl

ę

dnie trwały zestaw cech

psychicznych i behawioralnych, odró

ż

niaj

ą

cych od

siebie poszczególnych ludzi.

„Wielka pi

ą

tka” cech osobowo

ś

ci –

popularny

schemat słu

żą

cy do opisu osobowo

ś

ci, oparty na pi

ę

ciu

zasadniczych cechach

Ugodowo

ść

Sumienno

ść

Negatywna emocjonalno

ść

Ekstrawersja

Otwarto

ść

5

„Wielka pi

ą

tka” cech osobowo

ś

ci

Ugodowo

ść

zdolno

ść

danej osoby do współ

ż

ycia i współpracy z innymi

Sumienno

ść

liczba celów na których koncentruje si

ę

dana osoba

Negatywna emocjonalno

ść

zakres, w jakim dana osoba jest zrównowa

ż

ona, spokojna,

elastyczna i pewna siebie

Ekstrawersja

poziom zadowolenia danej osoby ze stosunków z innymi

Otwarto

ść

charakteryzuje stopie

ń

stało

ś

ci przekona

ń

i zakresu

zainteresowania danej osoby

6

Inne cechy osobowo

ś

ci

Poczucie umiejscowienia kontroli (wewn

ę

trzne,

zewn

ę

trzne) –

stopie

ń

, w jakim dana osoba jest

przekonana,

ż

e okre

ś

lone zachowanie bezpo

ś

rednio poci

ą

ga

za sob

ą

okre

ś

lone konsekwencje.

Poczucie własnej skuteczno

ś

ci (du

ż

e, małe) –

przekonanie danej osoby,

ż

e jest zdolna do wykonania

zadania.

Autorytaryzm –

zakres, w jakim dana osoba (podwładny

jak i przeło

ż

ony) jest przekonana,

ż

e istnienie zró

ż

nicowania

władzy i statusu w hierarchicznych systemach społecznych,
jakimi s

ą

organizacje, jest czym

ś

odpowiednim.

7

Inne cechy osobowo

ś

ci, cd.

Makiawelizm (osoby o du

ż

ej dozie m. lub małej)

–

zachowanie maj

ą

ce na celu zdobycie władzy i kontrolowanie

zachowa

ń

innych.

Poczucie własnej warto

ś

ci –

zakres, w jakim dana

osoba jest przekonana o swojej warto

ś

ci i zasługach.

Skłonno

ść

do ryzyka –

stopie

ń

, w jakim dana osoba jest

gotowa do podejmowania ryzyka i ryzykownych decyzji. Osoby
o du

ż

ej skłonno

ś

ci do ryzyka s

ą

katalizatorami innowacji lub

spektakularnych pora

ż

ek.

8

3. Postawy a zachowanie jednostki

Postawy –

zespoły przekona

ń

i odczu

ć

ludzi w

odniesieniu do okre

ś

lonych idei, sytuacji lub innych

ludzi.

Postawy s

ą

mechanizmem, za pomoc

ą

którego ludzie

daj

ą

wyraz swoim odczuciom.

Elementy składowe postaw:

afektywny element postaw (uczucia i emocje
dotycz

ą

ce sytuacji),

poznawczy element postaw (wiedza o sytuacji),

intencjonalny element postaw (spodziewane
zachowanie wobec sytuacji).

Dysonans poznawczy –

konflikt mi

ę

dzy swymi

postawami.

9

Postawy, emocje i nastrój

Postawy zwi

ą

zane z prac

ą

zadowolenie lub niezadowolenie z pracy (i/lub
spełnienie),

zaanga

ż

owanie w sprawy organizacji (uto

ż

samianie

si

ę

z organizacj

ą

i przywi

ą

zanie do niej).

Emocje i nastrój w organizacjach (stabilne i

przewidywalne w dłu

ż

szym okresie nastroje i

stany emocjonalne jednostek)

afektywno

ść

pozytywna (dominuje optymizm),

afektywno

ść

negatywna (dominuje pesymizm).

10

4. Spostrzeganie (percepcja) a zachowanie indywidualne

Spostrzeganie –

zespół procesów, za pomoc

ą

których jednostka staje si

ę

ś

wiadoma informacji

o otoczeniu i interpretuje te informacje.

Podstawowe procesy spostrzegania:

•

Spostrzeganie selektywne –

jest to proces

odrzucania informacji, które s

ą

dla nas niewygodne

lub s

ą

sprzeczne z naszymi przekonaniami.

•

Tworzenie stereotypów -

proces zaliczania

ludzi do jakiej

ś

kategorii, czyli „szufladkowania” ich na

podstawie pojedynczej cechy. „Szufladkowanie” mo

ż

e

by

ć

dla organizacji zarówno dobre jak i złe.

11

Proces spostrzegania

+

-

+

-

+

-

+

-

+

+

+

+

+

+

+

Spostrzeganie selektywne

Odrzucanie informacji, które s

ą

dla nas niewygodna lub s

ą

sprzeczne z naszymi przekonaniami

Tworzenie stereotypów

Zaliczanie ludzi do jakiej

ś

kategorii

lub „szufladkowanie” ich na podstawie

pojedynczej cechy

12

Spostrzeganie a atrybucja

Atrybucja –

proces obserwacji zachowania i

przypisywania mu okre

ś

lonych przyczyn.

Atrybucji dokonujemy bior

ą

c pod uwag

ę

:

a)

zgodno

ść

zachowa

ń

–

zakres, w jakim inni ludzie w tej

samej sytuacji zachowuj

ą

si

ę

tak samo.

b)

konsekwencj

ę

–

zakres, w jakim ta sama osoba w

ró

ż

nym czasie zachowuje si

ę

w taki sam sposób w tej

samej sytuacji.

c)

zró

ż

nicowanie zachowa

ń

–

zakres, w jakim ta sama

osoba zachowuje si

ę

w taki sam sposób w ró

ż

nych

sytuacjach.

Np. je

ś

li tylko 1 student spó

ź

ni si

ę

na zaj

ę

cia to wg

prowadz

ą

cego b

ę

dzie to mała a), du

ż

a b) (bo na li

ś

cie ma

du

ż

o spó

ź

nie

ń

) i małe c) (bo znajomi studenta z roku

powiedz

ą

,

ż

e on si

ę

zawsze spó

ź

nia).

13

5. Stres a zachowania jednostki

Stres –

reakcja jednostki na silny (pozytywny lub

negatywny dla niej) bodziec, zwany czynnikiem
stresuj

ą

cym (stresorem).

Ogólny syndrom dostosowania (GAS) –

ogólny

cykl procesu (rozwoju) stresu.

Stadium 1

Alarm

Stadium 2

Opór

Stadium 3

(opcjonalne)

Wyczerpanie

14

Normalny poziom oporu

Reakcja
na stres

Osobowo

ś

ci A i B oraz skutki stresu

Osobowo

ść

typu A -

osoby skrajnie konkurencyjne,

bardzo po

ś

wi

ę

caj

ą

ce si

ę

pracy, o silnym poczuciu czasu i

pilno

ś

ci stoj

ą

cych przed nimi zada

ń

.

Osobowo

ść

typu B –

osoby mniej konkurencyjne, mniej

po

ś

wi

ę

caj

ą

ce si

ę

pracy, o słabszym poczuciu czasu i

pilno

ś

ci stoj

ą

cych przed nimi zada

ń

.

Skutki stresu:

behawioralne (nałogi, agresja itp.)

psychologiczne (depresja, zakłócenia pracy organizmu)

medyczne (choroby serca, bóle głowy, pleców, wrzody

ż

oł

ą

dka, choroby skóry itd.)

wypalenie si

ę

– uczucie wyczerpania, które mo

ż

e

powsta

ć

, kiedy kto

ś

do

ś

wiadcza zbyt silnego stresu

przez dłu

ż

szy czas. Nast

ę

pstwem wypalenia jest ci

ą

głe

znu

ż

enie, frustracja i poczucie bezsilno

ś

ci.

15

Przyczyny stresu zwi

ą

zanego z prac

ą

Czynniki organizacyjne

wywołuj

ą

ce stres

Wymagania zadania

-Szybkie decyzje
-Rozstrzygaj

ą

ce decyzje

-Niepełne informacje do
podj

ę

cia decyzji

Wymagania fizyczne

-Skrajne temperatury
-Zagro

ż

enie dla zdrowia

-

Ź

le zaprojektowane biuro

Wymagania roli

-Niejednoznaczno

ść

roli

-Konflikt ról

Wymagania

interpersonalne

-Naciski grupy
-Style przywództwa
-Konfliktowe osobowo

ś

ci

16

6. Kreatywno

ść

w organizacjach

Kreatywno

ść

–

zdolno

ść

jednostki do

tworzenia nowych idei lub do nowego
spojrzenia na pomysły ju

ż

istniej

ą

ce.

Trzy kategorie cech kreatywnych jednostek:

1.

Cało

ść

do

ś

wiadcze

ń

, wiedzy i

wykształcenia

2.

Cechy osobowo

ś

ci

3.

Zdolno

ś

ci poznawcze

my

ś

lenie analityczne – dostrzeganie ró

ż

nic,

my

ś

lenie syntetyczne – dostrzeganie

podobie

ń

stw.

17

Proces twórczy

Cztery etapy procesu twórczego:

1.

Przygotowanie (edukacja).

2.

Dojrzewanie (bez presji, wa

ż

ne

przerwy w pracy).

3.

Ol

ś

nienie (nowe zrozumienie

problemu, sytuacji).

4.

Weryfikacja (poprzez eksperymenty,
budow

ę

prototypu).

18

7. Typy zachowa

ń

w miejscu pracy

Zachowania produktywne –

ł

ą

czny zestaw

zachowa

ń

zwi

ą

zanych z prac

ą

, których organizacja

oczekuje od jednostki.

Zachowania polegaj

ą

ce na wycofaniu

si

ę

:

absencja,

fluktuacja.

Poczucie wi

ę

zi „obywatelskiej”

pracowników z organizacj

ą

–

zachowanie

jednostek przyczyniaj

ą

cych si

ę

do ich ogólnie

pozytywnego wkładu w działania organizacji. Mo

ż

na

by

ć

dobrym pracownikiem ale cenniejszy dla

organizacji b

ę

dzie „dobry obywatel” organizacji.

19

Pytania/zadania na

ć

wiczenia po wykładzie

Z ksi

ąż

ki: Griffin R.W., Podstawy zarz

ą

dzania

organizacjami, z rozdziału pt.: Podstawowe
elementy zachowania jednostek w
organizacjach, prosz

ę

przygotowa

ć

pytania

kontrolne 1, 2, 6, 9, 10 oraz przerobi

ć

ć

wiczenia

ze:

- zdobywanie skutecznych umiej

ę

tno

ś

ci

gospodarowania czasem,

- zdobywanie skutecznych umiej

ę

tno

ś

ci

interpersonalnych.

Literatura do wykładu

[1] Griffin R.W., Podstawy zarz

ą

dzania organizacjami,

PWN, Warszawa. Rozdział o takim tytule jak wykład.